Geboorteposities: de juiste standjes tijdens de bevalling

Transcriptie

1 Geboorteposities: de juiste standjes tijdens de bevalling Al eeuwen bevallen vrouwen rechtop en wisselen zij posities af als hurken, zitten, liggen, en staan (Gupta & Nikodem, 2000; Johnson et al., 1991). Maar als we de media mogen geloven bevallen we allemaal plat op onze rug met de benen omhoog in de steunen, ook wel de lithotomy positie genoemd. Heel charmant en comfortable! Maar voor wie eigenlijk en is dat wel nodig? The lithotomy position is the best. Here the patient lies with her legs in stirrups and her buttocks close to the lower edge of the table. The patient is in the ideal position for the attendant to deal with any complications which may arise (Oxorn and Foote, 1975). Deze positie is in andere woorden een ideale positie voor de doktoren om interventies te plegen, zoals een knip zetten, de forceps gebruiken en het doen van vaginaal onderzoek. Misschien dat dat de reden is waarom het de meest gebruikte positie is tijdens de bevalling in onze Westerse cultuur, ondanks gebrekkig bewijs van de voordelen van deze positie. Hoe kan het dat deze positie dan nog steeds zoveel wordt toegepast. Weten deze doktoren iets wat ik niet weet? Ik ben in het onderzoek gedoken en kwam tot de volgende schokkende resultaten: De rug positie heeft zoals blijkt uit wetenschappelijk onderzoek de volgende nadelen: (1) het gewicht van de vrouw rust grotendeels op haar staartbotje, die naar voren geduwd wordt en zo de uitgang van het bekken verkleind, wat de bevalling langer en moeilijker maakt (Russell, 1969; Michel 2002); (2) er is een groter risico op zuurstoftekort voor de baby, doordat de grote bloedvaten afgekneld worden. Hierdoor wordt de circulatie van het bloed en de bloeddruk minder, waardoor minder zuurstof naar de baby gaat. (Caldeyro-Barcia, 1979; Carbonne, et al., 1996; Nikolov et al., 2001; Gupta, 2004; Humphrey, 1974; Simpson, 2008; Simpson & James, 2005);

2 (3) het vergroot de kans op een langere bevalling door minder sterke, minder frequente en onregelmatige weeën. Bovendien is het voor de baby ook moeilijker om zonder hulp van de zwaartekracht goed in te kunnen dalen en te draaien. Persen is moeilijker en duurt langer omdat je tegen de zwaartekracht in moet werken (Gupta, 2004; Terry, 2006; Golay, 1993); (4) er is een grotere kans op inscheuren, omdat door het wijd uiteen leggen van de benen in beensteunen het weefsel in het perineum teveel uitgerekt wordt (McKay & Mahan, 1984; Soong, 2005). Dit gebeurd vooral wanneer de moeder een epiduraal heeft gehad en dus niet meer kan voelen wat er gebeurd. Ook is er meer kans op beschadiging aan de lagere gedeelte van de ruggenwervel en zenuwen (Colachis et al., 1994; Tubridy & Redmond, 1996; Simpson, 2008; Wong et al., 2003); (5) de zwangere ervaart meer pijn tijdens de weeën. Onderzoek toont aan dat het liggen op je rug tijdens de weeën tot gevolg heeft dat de vrouw meer pijn ervaart en sneller om pijnmedicatie vraagt met bijkomende risico's (Atwood, 1976; de Jong et al., 1997; Engelmann, 1977; Johnson et al., 1991; Adachi et al., 2003; Terry et al, 2006; Simkin, 2002; Gupta, 2004; Souza et al., 2006; Waldenstörm, 1991); (6) de zwangere heeft meer kans op interventies als een knip, keizersnede, vacuümpomp of tangverlossing (Fenwick & Simkin, 1987; de Jong et al., 1997; Gupta & Nikodem, 2000; Johnson et al., 1991; Keirse et al., 2000; Roberts et al., 2005; Simkin, 2003; Simkin & Anchetta, 2005; Association of Women's Health, Obstetric, & Neonatal Nursing (AWHONN), 2008; Golay et al., 1993; de Jong et al., 1997; Downe et al., 2004); Duidelijk! Conclusie is NIET op je rug gaan bevallen. Maar wat welke positie dan wel? Naast het liggen op je rug zijn er heel wat verschillende posities die je kunt gebruiken tijdens de bevalling. Hieronder wordt een overzicht gegeven van de verschillende posities en hun voor- en nadelen. Posities die gebruik maken van zwaartekracht Allereerst zijn er een aantal verticale posities. Deze hebben gemeen dat jij en je baby optimaal gebruik kunnen maken van de zwaartekracht wat het de bevalling kan bespoedigen en het comfort kan verhogen. In deze posities heb je alle ruimte om te bewegen tijdens het opvangen van de weeën. Bovendien kan het staartbotje en heiligbeen vrij naar buiten bewegen, zodat de baby alle ruimte krijgt om in te dalen en te draaien. Een bijkomend belangrijk en onderschatte factor is dat de vrouw in deze positie meer de controle in eigen handen heeft. Hierdoor kan zij zich zekerder en meer competent voelen, wat het geboorteproces weer ten goede komt (lees meer). Nog een belangrijk voordeel van een verticale positie is dat je baby optimaal voorzien wordt van zuurstof. Er worden geen aders afgeklemd, zoals wanneer je ligt op je rug (Gilder et al., 2002; Mayberry et al., 2003; McKay & Mahan, 1984; Shermer & Raines, 1997; Simkin & Anchetta, 2005).

3 Staan, lopen en dansen Als de persfase langer duurt, de baby niet goed is ingedaald, de weeën minder sterk worden, veel pijn wordt ervaren, de baby het moeilijk heeft (onregelmatige hartslag) of als de moeder moeite heeft met persen, kan het helpen om te gaan staan of heen er weer te lopen (Lawrence et al, 2009). Volgens onderzoek kan de baarmoedermond het beste ontsluiten in deze positie (Mendez- Bauer, 1975). Het enige nadeel van deze positie is dat de zorgverlener het vaak lastig vindt en er een iets grotere kans bestaat op inscheuren en meer bloedverlies tijdens de persfase (Gareberg, 1994; Gupta, 2004; Waldenstörm, 2007). Om jezelf te ontlasten kun je ook hangen op je partner, een hoog bed of hoge tafel of tegen een muur. Een andere optie is een rebozo (Mexicaanse sjaal) knopen en tussen de deur klemmen. Hier kan je aan gaan hangen en zo je benen ontlasten. Hierbij dansen en draaien met je heupen net als met buikdansen kan je ondersteunen en de pijn verminderen. Ook kan iemand een rebozo om je billen knopen waarin je een beetje hangt en zo je heupen heen en weer wiegen. De staande posities zijn dus ideaal om de ontsluiting te bevorderen. Voor de laatste persweeën is deze houding minder ideaal in verband met de kans op meer inscheuren en meer bloedverlies. Zitten Zittende posities hebben het voordeel dat je de zwaartekracht kunt gebruiken, terwijl je je benen kunt laten rusten. Als de bevalling wat langer duurt en de moeder moe begint te worden kan dat heel erg fijn zijn. De baarkruk De baarkruk is de meest bekende zittende positie. Deze positie heeft nagenoeg geen nadelen. In maar één studie is meer bloedverlies gemeten, wat gerelateerd is aan een al

4 bestaande beschadiging aan het perineum. Een kanttekening bij deze studie is bovendien dat er niet gecorrigeerd is voor vrouwen met een epiduraal of medische ingrijpen als vacuümpomp of forceps. Bovendien werd het bloedverlies in deze studie geschat wat de betrouwbaarheid niet ten goede komt. (Gottvall, 1991). In plaats van een baarkruk zitten vrouwen ook graag op het toilet of een stoel met het gezicht naar achteren gericht. Op die manier kun je tussen de weeën door leunen en iets uitrusten. Deze houding verlicht bovendien de druk op je bekkenbodemspieren waardoor je baby makkelijker van positie kan veranderen (lees meer). Een heel recente studie heeft als conclusie dat vrouwen moeten vooral de positie aannemen die zij comfortabel vinden (De Jonge et al., 2010). Je kan ook zitten op een geboortebal. Dit geeft je bekken meer bewegingsvrijheid, zodat je de weeën nog beter kunt opvangen en minder pijn ervaart. Door de constante beweging kunnen je bekkenbodemspieren minder snel verkrampen wat bovendien de ontsluiting ten goede komt. Wanneer je een epiduraal hebt gehad kan je evengoed gebruik maken van de zwaartekracht door met gestrekte rug rechtop aan het einde van het bed te gaan zitten met

5 de benen naar beneden. Deze 'troonpositie' heeft de voorkeur boven liggen als je meer actief wilt zijn en meer bewegingsvrijheid wilt hebben. Hurken Zitten op je hurken is optimaal voor de persfase waarin de uitgang van het bekken (dus niet de ingang) zo groot mogelijk moet zijn om de baby geboren te kunnen laten worden. Bovendien wordt in deze positie de baarmoeder uitgelijnd met het bekken, zodat de baby er zonder bochten te hoeven maken er door heen kan. Deze houding kan bovendien de baby aanmoedigen dieper in te dalen in het bekken tijdens de ontsluitingsfase. Voordelen van hurken zijn: grotere bekkenuitgang, kortere bevalling, minder bijstimulering nodig, minder vaak en minder ernstig inscheuren, minder vaak een knip nodig, minder medisch ingrijpen nodig als forceps en vacuümpomp (Michel, 2002; Golay, 1993; Johnson et al., 1991; Simkin & Ancheta, 2005 ). Een extra bijkomend voordeel in deze houding is dat de moeder de baby makkelijk kan voelen en zien. Ze kan in deze houding ook makkelijk zelf de baby aanpakken.

6 Deze houding wordt echter afgeraden als de vrouw last heeft van bekkeninstabiliteit en is bovendien vermoeiend. Aangeraden wordt dan ook om deze houding af te wisselen met andere houdingen. Wanneer de persfase lang duurt kan je deze houding makkelijker maken door wederom te gaan hangen aan een geknoopte rebozo, of de armen van je partner die zelf staat. Een extra voordeel is dat je door te hangen te bovenlichaam automatisch recht houdt wat de doorgang voor de baby door het geboortekanaal vergemakkelijkt (Simkin & Ancheta, 2005). Een andere variatie is hangen over de benen van iemand die achter je zit op een stoel of geboortebal. Vooral tijdens een snelle bevalling kan het fijn zijn om achterover te leunen. Dit kan ook als je zelf op een geboortebal zit. Belangrijk is om je gewicht van je stuitje af te houden zodat deze vrij kan blijven bewegen. Deze positie is in water ook veel makkelijker vol te houden. Het water draagt het gewicht van de baby en helpt door de warmte gelijk de bekkenbodemspieren en beenspieren te ontspannen (meer voordelen van water). Posities die geen gebruik maken van de zwaartekracht Deze posities zijn fijn als je moe bent en wilt rusten, of wanneer de bevalling heel snel gaat en je het iets wilt afremmen. Op handen en knieën Deze positie is erg fijn wanneer de moeder veel last heeft van rugweeën (Stremler et al., 2005). Dit kan bovendien gecombineerd worden met het gebruik van de rebozo die de buik van de moeder ondersteund en heen en weer wiegt. Zorg wel voor een zachte ondergrond, zodat de knieën niet te veel pijn gaan doen. Als de moeder moe is en wil rusten kan zij ook op de benen van haar partner of doula, over een geboortebal, stoel of stapel kussens hangen. Deze positie vergroot tevens de uitgang van je bekken en kan je baby helpen makkelijk zijn/haar doorgang te vinden (Michel, 2002). Ook wordt deze positie aangeraden als tijdens de laatste persweeën je baby vast lijkt te zitten met één van de schouders. De schouders valt dan door de zwaartekracht als vanzelf naar beneden (lees meer ).

7 Liggen op je zij Wanneer de bevalling lang duurt en je voelt dat je rust nodig hebt, of wanneer de bevalling nog niet zo intens is en je je energie wilt sparen kun je op je zij gaan liggen. Het is daarbij belangrijk om te voelen welke zijde voor jou en je baby het meest comfortabele is en regelmatig af te wisselen om je baby optimaal van zuurstof te blijven voorzien. Vergeleken bij het liggen op je rug zijn in deze positie de weeën krachtiger (Johnson et al., 1991; McKay & Mahan, 1984; Roberts et al., 1983; Caldeyro-Barcia, 1979). Een nadeel is dat je je bekken niet vrij kunt bewegen in deze positie. Wel kan je je partner of doula vragen om je bekken zacht heen en weer te wiegen, eventueel met gebruik maken van de rebozo. Deze positie kan ook het uitzakken van de navelstreng voorkomen wanneer de baby in een stuitligging ligt ( ). Deze positie kan ook goed gebruikt worden als je een epiduraal hebt gehad en hangt samen met minder vaak inscheuren tijdens de laatste persweeën (Soong, 2005). Deze positie kan tijdens de persfase geoptimaliseerd worden wanneer de moeder één been omhoog heeft en zo haar bekkenuitgang vergroot. Deze positie is ook fijn tijdens de persfase als het heel snel gaat en je inscheuren wilt voorkomen (Shorten et al., 2002). Als de baby niet verder lijkt in te dalen, ondanks een mooie ontsluiting (stagnerende bevalling), zijn er een aantal houdingen die baby kunnen ondersteunen. Asymmetrische staande houding Staand met één been op een stoel met je gewicht op je been op de stoel (naar voren bewegen) kan je baby helpen in te dalen in het bekken. Het bekken wordt in deze houding een beetje gekanteld waardoor de baby er als het ware vanuit één kant in glijdt en makkelijker kan draaien met zijn/haar schouders. Welk been omhoog moet is voor de

8 moeder het beste te voelen. Wat de meest comfortabele positie is voor haar, is uit ervaring ook vaak de beste houding voor haar baby. Ook traplopen is hiervoor heel effectief. Ook zittend kan je deze positie aannemen. Wanneer de baby zich in een niet optimale positie lijkt te bevinden met het hoofdje en je de baby wilt stimuleren om een betere positie aan te nemen is de volgende houding erg geschikt: De baby zakt hierdoor iets terug uit het bekken en waarna hij/zij opnieuw kan indalen in een meer optimale positie. Belangrijk is dat de moeder blijft voelen hoe lang het nodig is om deze houding aan te nemen. Deze houding is ook fijn als er een weeënstorm is en je de kans op inscheuren wilt verminderen door de kracht van de weeën af te remmen. Samenvattend Er zijn zoveel verschillende posities mogelijk dat het onmogelijk is om ze allemaal te onthouden. Om het iets simpeler te maken heb ik daarom een paar gouden regels geformuleerd: 1. beval niet plat op je rug. 2. wissel verschillende posities af om de 30 minuten voor een optimale zuurstoftoevoer naar je baby en het voorkomen van kramp in spieren. 3. gas erbij: neem een positie in waarin de bovenlichaam verticaal is (met zwaartekracht mee). 4. op de rem: neem een positie in waarbij je bovenlichaam horizontaal is (liggend, hangend, staand, zittend).

9 5. geen holle rug, maar hou je rug ligt gebogen in een C-curve. Dit lijnt de baarmoeder uit met het bekken. 6. constante beweging helpt de baby te draaien en in te dalen (Fenwick & Simkin, 1987; McKay & Mahan, 1984; Simkin & Anchetta, 2005; Johnson et al., 1991; Ridley, 2007; Stremler et al., 2005; Stremler et al., 2009; Wu et al., 2001). 7. oefen van te voren de verschillende posities zodat je alvast een beetje kunt voelen wat jij comfortabel vindt en zorg dat je partner en/of doula je helpt te herinneren aan de verschillende posities tijdens de bevalling. 8. wees flexibel. Tijdens de bevalling veranderd de positie van je baby en ga je over van de ontsluitingsfase naar de persfase. De houding die eerst fijn was kan even later juist vervelend aanvoelen. Dit is heel normaal. 9. zorg voor een gezond en sterk lichaam. Des te sterker en gezonder je lichaam, des te meer energie heb je om de bevalling vol te houden. Bovendien verzuren je spieren veel minder snel wat het mogelijk maakt sommige posities langer vol te houden. Goed eten, voldoende beweging, rust en weinig stress zijn daarbij een must. 10. luister naar je lichaam. Die weet precies wat voor jou en je baby nodig is op dat moment. Tot slot Het afwisselen van de verschillende houdingen en veel bewegen kan het verschil maken tussen een makkelijke en minder pijnlijke of zelfs pijnloze bevalling (lees meer). Veel ellende kan worden voorkomen en zelfs worden verholpen als de moeder actief blijft en voelt wat goed is voor haar en haar baby. Bij een thuisbevalling is het makkelijker om actief te blijven, de meeste verloskundigen zullen dit aanmoedigen. In het ziekenhuis is het echter moeilijker om actief te blijven. Zij zijn sneller geneigd om de moeder op bed te willen hebben, vooral als de moeder een medische indicatie heeft (stuitligging, tweeling, eerdere keizersnede etc.). Een goed geboorteplan en overleg met de betreffende zorgverlener is dan een must. Toch blijft het dan moeilijk. Om aan te geven hoe belangrijk doktoren het vinden om 'goed zicht te hebben' volgt hier een voorbeeld: Een cliënt van mij had een eerdere keizersnede gehad. Nu tijdens haar tweede zwangerschap wil ze graag vaginaal bevallen en weet intuïtief dat ze daarvoor niet op een bed moet komen te liggen. Bij een check vraagt ze de gynaecologe of ze op een baarkruk mag bevallen, waarop de gynaecologe aangeeft dat ze liever heeft dat de vrouw op bed bevalt waar ze goed kan zien wat er gebeurd. "U kunt er toch ook een spiegel onder leggen om te zien wat er gebeurd?", vraagt mijn cliënt, waarop de gynaecologe verontwaardigd antwoord "waarom zou ik dat willen?". Helaas is dit niet een uitzondering voor doktoren in het ziekenhuis. Zij zijn tijdens hun studie en carrière uitstekend getraind om zoveel mogelijk te controleren of de bevalling wel voorspoedig verloopt, helaas gaat dit regelmatig ten koste van het comfort van moeder en baby. Wel is mijn ervaring dat verloskundigen in het ziekenhuis meer open staan en het belang zien van het variëren van de verschillende posities. Helaas is ook hun ervaring dat wanneer de doktor aanwezig is, deze toch de patient op het bed wil hebben. Als je dus actief wilt bevallen in het ziekenhuis (ook tijdens de persfase) vraagt dit van jou en degene die met je mee komen een standvastige houding. Een doula kan je hierin eventueel

10 begeleiden en ondersteunen in het zoeken naar de meest comfortabele houding. Literatuurlijst: Adachi, K., Shimada, M., & Usul, A. (2003). The relationship between the parturient's positions and perceptions of labor pain intensity.nursing Research, 52(1), Atwood, R. J. (1976). Parturitional posture and related birth behavior. Acta Obstetricia et Gynecologica Scandinavica. Supplementum, 57, Association of Women's Health, Obstetric, & Neonatal Nursing. (2008). Nursing care and management of the second stage of labor (2nd ed). Washington, DC:AWHONN. Caldeyro-Barcia, R. (1979). The influence of maternal position on time of spontaneous rupture of the membranes, progress of labor, and fetal head compression. Birth & Family Journal, 6(1), Carbonne, B., Benachi, A., Leveque, M., Cabrol, D., & Papiernik, E. (1996). Maternal position during labor: Effects on fetal oxygen saturation measured by pulse oximetry. Obstetrics and Gynecology, 88(5), Colachis, S., Pease, W., & Johnson, E. (1994). A preventable cause of foot drop during childbirth. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 171(1), De Jonge, A., Van Diem, M., Scheepers, P.L.H., Buitendijk, S.E., Lagro-Janssen, A.L.M. (2010). Risk of perineal damage is not a reason to discourage a sitting position: a secondary analysis. International Journal of Clinical Practice, 64, 5, De Jong, P. R., Johanson, R. B., Baxen, P., Adrians, V. D., van der Westhuisen, S., & Jones, P. W. (1997). Randomised trial comparing the upright and supine positions for the second stage of labour. British Journal of Obstetrics and Gynaecology, 104, Downe, S., Gerrett, D., & Renfrew, M. J. (2004). A prospective randomized trial on the effect of position in the passive second stage of labour on birth outcome in nulliparous women using epidural analgesia. Midwifery, 20, Engelmann, G. J. (1977). Labor among primitive peoples. New York: AMS Press. (Reprint of 1882 edition). Fenwick, L., & Simkin, P. (1987). Maternal positioning to prevent or alleviate dystocia in labor. Clinical Obstetrics and Gynecology, 30(1), Gilder, K., Mayberry, L. J., Gennaro, S., & Clemmens, D. (2002). Maternal positioning in labor with epidural analgesia. Lifelines, 6(1), Golay, J., Vedam, S., and Sorger, L. (1993). The Squatting Position for the Second Stage of Labor: Effects on Labor and on Maternal and Fetal Well-being. Birth, 20: Gupta, J. K., Hofmeyr, G. J., & Smyth, R. (2004). Position in the second stage of labour for women without epidural anaesthesia. Cochrane Database of Systematic Reviews, Issue 4. Gupta, J. K., & Nikodem, C. (2000). Maternal posture in labour. European Journal of Obstetrics, Gynecology, and Reproductive Biology, 92(2), Humphrey, M.D., Chang, A., Wood, E.C., Morgan, S.,Hounslow, D.. A Decrease in fetal ph during the second stage of labour, when conducted in the dorsal position. BJOG 1974: 81:

11 Johnson, N., Johnson, V., & Gupta, J. (1991). Maternal positions during labor. Obstetrical and Gynecological Survey, 46(7), Keirse, M., Enkin, M., Crowther, C., Neilson, J., Hodnett, E., Hofmeyr, J., et al. (2000). A guide to effective care in pregnancy and childbirth. (3rd ed.). Oxford: Oxford University Press. Lawrence, A., Lewis, L., Hofmeyr, G., Dowswell, T., & Styles, C. (2009). Maternal positions and mobility during first stage labour. Cochrane Database of Systematic Reviews, (2), CD Mayberry, L. J., Strange L. B., Suplee, P. D., & Gennaro, S. (2003). Use of upright positioning with epidural analgesia: Findings from an observational study. MCN: The American Journal of Maternal/Child Nursing, 28(3), Mayberry, L. J., Wood, S. H., Strange, L. B., Lee, L., Heisler, D. R., & Nielsen-Smith, K. (2000). Second-stage management: Promotion of evidence-based practice and a collaborative approach to patient care. Washington, DC: Association of Women s Health, Obstetric and Neonatal Nurses (AWHONN). McKay, S., & Mahan, C. S. (1984). Laboring patients need more freedom to move.contemporary OB/GYN, July, Mendez-Bauer, C., Arroyo, J., Garcia-Ramos, C., Menendez, A., Lavilla, M., Izquierdo, F., et al. (1975), Effects of standing position on spontaneous uterine contractility and other aspects of labor. Journal of Perinatal Medicine, 3, Michel S.C., Rake A.,Treiber, K., Seifert, B., Chaoui, R., Huch, R., Marincek, B., Kubik- Huch, R.A.. MR obstetric pelvimetry: effect of birthing position on pelvic bony dimensions. AJR Am J Roentgenol Oct;179(4): Nikolov, A., Dimitrov, A., & Kovachev, I. (2001). Influence of maternal position during delivery of fetal oxygen saturation. Akush Ginekol (Sofila), 40(3), Ridley, R. T. (2007). Diagnosis and intervention for occiput posterior malposition. Journal of Obstetric, Gynecologic, and Neonatal Nursing, 36(2), 135,143. Roberts CL, Algert CS, Cameron CA, Torvaldsen S. A meta-analysis of upright positions in the second stage to reduce instrumental deliveries in women with epidural analgesia. Acta Obstet Gynecol Scand 2005;84: Roberts, J. E., Mendez-Bauer, C., & Wodell, D. A. (1983). The effects of maternal position on uterine contractility and efficiency. Birth, 10(4), Russell, J.G.B.. Moulding of the pelvic outlet. J. Obstet Gynaecol Br Commonw 1969;76: Shermer, R. H., & Raines, D. A. (1997). Positioning during the second stage of labor: moving back to basics. Journal of Obstetric, Gynecologic, and Neonatal Nursing, 26(6), Shorten, A., Donsante, J., & Shorten, B. (2002). Birth position, accoucheur, and perineal outcomes: Informing women about choices for vaginal birth. Birth, 29(1), Simkin, P., & Ancheta, R. (2005). The labor progress handbook (2nd ed.). Malden, MA: Blackwell Science. Simkin, P. (2003). Maternal positions and pelves revisited. Birth, 30(2),

12 Simkin, P., & O Hara, M. (2002). Nonpharmacological relief of pain during labor: Systematic reviews of five methods.american Journal of Obstetrics and Gynecology, 186(Suppl. 5), S131 S159. Simpson, K. R. (2008). Labor and Birth. In K. R Simpson, & P. A. Creehan, (Eds.), Perinatal nursing(3rd ed). NY: Lippincott Williams & Wilkins. Simpson, K. R. & James, D. C. (2005). Efficacy of intrauterine resuscitation techniques in improving fetal oxygen status during labor.obstetrics and Gynecology, 105, Soong B, Barnes M. Maternal position at midwife-attended birth and perineal trauma: is there an association? Birth (2005);32: Stremler, R., Halpern, S., Weston, J., Yee, J., & Hodnett, E. (2009). Hands-and-knees positioning during labor with epidural analgesia.journal of Obstetric, Gynecologic, and Neonatal Nursing, 38(4), Stremler, R., Hodnett, E., Petryshen, P., Stevens, B., Weston, J., & Willan, A. R. (2005). Randomized controlled trial of hands-and-knees positioning for occipitoposterior position in labor. Birth, 32(4), Souza, J.P., Miquelutti, M.A., Cecatti, J.G., Makuch, M.Y. (2006). Maternal position during the first stage of labor: a systematic review. Reproductional health, 2006, 3, 10. Terry, R. R., Westcott, J., O'Shea, L., & Kelly, F. (2006). Postpartum outcomes in supine delivery by physicians vs nonsupine delivery by midwives. Journal of the American Osteopathic Association, 106, Tubridy, N., & Redmond, J. (1996). Neurological symptoms attributed to epidural analgesia in labour: An observational study of seven cases. British Journal of Obstetrics and Gynaecology, 103(8), Waldenstörm, U., Gotvall, K. (1991). A radomized trail of birthing stool or conventional semirecumbent position for second-stage labor. Birth 1991: 18:1: Wong, C. A., Scavone, B. M., Dugan, S., Smith, J. C., Prather, H., Ganchiff, J. N., et al. (2003). Incidence of postpartum lumbosacral spine and lower extremity nerve injuries. Obstetrics and Gynecology, 101(2), Wu, X., Fan, L., & Wang, Q. (2001). Correction of occipito-posterior by maternal postures during the process of labor. Zhonqhua Fu Chan Ke Za Zhi, 36(8),

13 Hester Appelman wijdt haar leven aan het integreren van wetenschappelijke en intuïtieve kennis. Hiermee hoopt zij anderen te inspireren en te open voor de magie van het leven en de geboorte in het bijzonder. In haar werk als zwangerschapscoach begeleidt zij aanstaande ouders tijdens de zwangerschap en eerste weken van het ouderschap. Hierin verweeft zij haar kennis opgedaan als psycholoog, doula en onderzoeker, met haar intuïtie en opgedane ervaring. Meer informatie kun je hier vinden: facebook, twitter, haar website of stuur een mail naar