SINT-PAULUSKRANTJE. Inhoudsopgave. 23e jaargang nr. 2 mei 2013 EUCHARISTIEVIERINGEN 2 LIEF EN LEED IN ONZE GELOOFSGEMEENSCHAP 3

Transcriptie

1 SINT-PAULUSKRANTJE 23e jaargang nr. 2 mei 2013 EUCHARISTIEVIERINGEN SINT-PAULUSKERK zondag 10u30 Hoogmis Inhoudsopgave WIJKKAPEL Londenstraat 44 zaterdag 18u00 - zondag 10u00 - weekdagen 18u00 PAROCHIESECRETARIAAT Sint-Paulusstraat Antwerpen 03/ maandag, dinsdag en donderdag van 10u00 tot 12u00 PASTOOR Paul SCHEELEN dagelijks bereikbaar tussen en 10u30 op tel. 03/ (St.Joris) dinsdag en donderdag van 10u45 tot 12u45 St-Paulusstraat 22 Antwerpen pastoor@sint-paulusparochie.be KERKFABRIEK ST.-PAULUS voorzitter Walter Vrinssen tel. 03/ of 0477/ kerkfabrieksintpaulus@skynet.be ONTHAAL - pastoraal gesprek, doop, huwelijk, uitvaart: Pastoor Paul Scheelen 03/ public relations, kerkgebouw en crypte: Walter Vrinssen 0477/ concerten en evenementen: Leo Van achter 0473/ leo.vanachter@skynet.be - toerisme en rondleiding Sint-Paulusvrienden: Robert Vanherp 0495/ Walter Geluyckens 0494/ EUCHARISTIEVIERINGEN 2 LIEF EN LEED IN ONZE GELOOFSGEMEENSCHAP 3 WE HADDEN OOK EEN BEETJE HULP VAN BOVEN 4 NA BIJNA 700 JAAR DIENSTBAARHEID, VERLATEN ONZE ZWARTZUSTERS HET KLOOSTERPAND 8 FEEST! 20 JAAR DE LOODSEN, VIEREN WE GRAAG SAMEN MET U! 14 MICHAEL OPHOVIUS 16 PAROCHIALE COÖRDINATIEKALENDER 22 - Kerktoezichter Piet De Smet

2 EUCHARISTIEVIERINGEN MEI 2013 zo 05 10u30 Koormis voorgegaan door pastoor Paul Scheelen do 09 10u30 Ons Heer Hemelvaart Koormis voorgegaan door pastoor Paul Scheelen zo 12 10u30 Koormis voorgegaan door Z.E.H. M. Van Bostraeten zo 19 10u30 Pinksteren Orkestmis voorgegaan door pastoor Paul Scheelen zo 26 10u30 Koormis voorgegaan door Z.E.H. Louis Soetewey Op zondag 5 mei zal het koor CantAnimus uit Nederland de eucharistieviering van 10.30U muzikaal opluisteren. Onder leiding van Camiel Baerwaldt brengen zij om. werken van G.F.Haendel, A.Vivaldi, Aldert van der Vinne, John Rutter. Donderdag 9 mei Hemelvaartdag. De eucharistieviering van 10.30U, voorgegaan door pastoor Paul Scheelen. Muzikale omlijsting door het Vocaal ensemble PANTHARHEI

3 Op zondag 12 mei is het vermaarde Domchor uit Trier te gast tijdens de eucharistieviering van 10.30U Zondag 19 mei Pinksteren. Om 10.30U plechtige eucharistieviering voorgegaan door pastoor Paul Scheelen. Uitvoering van de Paukenmesse van Joseph Haydn mmv. Het koor Cantabile voorbereidt door An Halffman, het orkest musici dominicanorum, en de solisten Anja Van England, sopraan Lieve Haegeman, mezzo Denzil Delaere, tenor Wilfried Van den Brande, bas. Aan het orgel Nicolas De Troyer. Algemene leiding Ivo Venkov. Zondag 26 mei wordt de eucharistieviering van 10.30U opgeluisterd door het O.L.Vrouwkoor uit Bonheiden. OVERLEDEN op 27 maart 2013 overleed Aloys VERTONGEN de plechtige uitvaardienst had plaats op 5 april Moge hij voor eeuwig thuis zijn in de hemelse vreugde en vrede van de Heer.

4 WE HADDEN OOK EEN BEETJE HULP VAN BOVEN Met een diep doorleefde dankjewel nam de Sint-Paulusgemeenschap op zondag 14 april afscheid van Frans Dubois als Kapelmeester van Sint- Paulus. We waren met 600 om hulde te brengen aan de man die op zo n uitzonderlijke manier gestalte gaf aan het muzikale luik van de Orkestmissen gedurende bijna een kwart eeuw. Op het podium hadden de Musici Dominicanorum en hun concertmeester Hans Cammaert verzamelen geblazen om onder leiding van Ivo Venkov, die zijn officiële debuut als nieuwe Kapelmeester maakte, bezieling te geven aan prachtige muziek. Dat deden ze samen met het koor Cantabile, vaste waarde in de Orkestmissen van het laatste decennium. Walter Vrinssen, voorzitter van de Kerkraad, opende het feestelijke concert en bracht als eerste hulde aan Frans Dubois, een uitzonderlijk man met een warme persoonlijkheid, dankzij wiens engagement en organisatievermogen onze orkestmissen zowel lokaal als internationaal de uitstraling gekregen hebben die ze vandaag hebben. Als dank voor jaren van inzet, enthousiasme en professionalisme, ontving Frans Dubois uit de handen van de Voorzitter een mooie Oorkonde die hem bedacht met de titel van Erekapelmeester.

5 Als eerste muzikale luik werd Joseph Haydns Nelsonmis uitgevoerd. Haydns 6 grote missen waren hoekstenen in de programmatie van Frans Dubois en de Nelsonmis nam daarin een bijzondere plaats in, ze weet telkens opnieuw te ontroeren. Een werk waarin dreiging, hoop en verzoening elkaar afwisselen. Op het podium stonden 4 solisten die met Frans Dubois een nauwe band hadden. Sopraan Rolande Van der Paal zette de Nelsonmis nog met Frans op CD en overtuigde sterk in de dramatische coloratuurpassages. Haydns diepe religiositeit uitte zich eveneens in een ontroerend Qui tollis en teder-vragend suscipe. Na het overdonderende Dona nobis Pacem vertelde componist en voormalig muziekdirecteur van de Kon.Vlaamse Opera, Frits Celis, bloemrijk over de periode waarin Frans en hij op het conservatorium en in de Vlaamse opera nauw samenwerkten en sprak vol lof over de manier waarop Frans Dubois de Chorale Caecilia opnieuw tot bloei bracht. In Comfort ye my people Ev ry valley shall be exalted appelleerde het bijzonder mooie timbre van tenor Lars Piselé. In de daarop volgende toespraak stelde Wilfried Van den Brande vast dat er drie mannen nodig zijn om één-man-uit-éénstuk (Frans) op te volgen: een chefdirigent (Ivo Venkov), een intendant (Wilfried) en een bibliothecaris (Ronny Hommelen). Hij typeerde Frans als grote inspirator, vaderlijk streng en toch mild, grand seigneur en toch toegankelijk. Sopraan Elise Gäbele, die zo heerlijk zong in Mozarts Krönungsmesse bij Pasen, zette samen met Cantabile een prachtig Laudate Dominum neer. Het was een mooie opmaat voor de toespraak van ceremoniaris Jos Phlippo, die de excellente band die Frans Dubois had met de Kapel van de Rozenkrans en de Venerabelkapel

6 accentueerde en aangaf hoe Frans met zoveel verwondering en toewijding het muzikale gebeuren letterlijk wist te orkestreren: het was subliem. Anne Halffman sprak een ontroerend dankwoord uit, dankte voor de kansen die Cantabile had gekregen onder Frans leiding en benadrukte hoe betekenisvol de deelname aan de Orkestmissen voor het koor was geworden. Dat werd letterlijk geïllustreerd door een mooi gedicht. Aan Frans Dubois grote voorliefde voor de muziek van J.S. Bach werd tegemoetgekomen door mezzo Inez Carsauw die zich met warme klanken liefdevol over het Erbarme Dich uit de Mattheuspassie ontfermde, mooi gealterneerd door concertmeester Hans Cammaert. Pastoor Paul Scheelen sprak indringend over de essentie van de orkestmissen, over hoe Frans de muziek met de grote bescheidenheid die hem eigen is, een juiste, toonaangevende plaats gaf binnen het geheel van de liturgie. Hoe de schoonheid van de muziek ook naar een daarachter liggende waarheid wijst. Als vanouds was de concentratie bij het luisteren haast tastbaar. Het grote respect tussen beide protagonisten van de orkestmissen was ook zeer voelbaar in de beschouwingen van Frans Dubois zelf, die met warmte sprak over pastoor Paul, meester van het woord. Hij dankte ook diens voorganger Lode Carlier, die mee als een rots stond in de woelige beginperiode. Het dankwoord van de Kapelmeester Emeritus tekende hem helemaal ten voeten uit: nu eens ernstig, dan weer met een ontspannende humoristische noot, zonder ook maar iemand te vergeten. Ontspannen en geconcentreerd vertelde hij - en bij de aanwezigen was er vreugde om zijn woorden. Het was een toespraak met het gevoel voor stijl dat onze Kapelmeester Emeritus zo eigen is. Een pleïade aan geschenken viel Frans te beurt, ook Kaat Van Bouwel stapte namens het orkest met de armen vol pakjes op hem toe. Het

7 verbaast ook niet dat Greet, Frans echtgenote en sterke vrouw achter een sterke man, bedacht werd met vele bloementuilen. Er was voetgetrappel op het podium van de musici en het koor, een staande ovatie in de kerk, nadat Frans Dubois op verzoek van Ivo Venkov het slot van het concert zelf dirigeerde. Dat kon niet anders dan met het Hallelujah van Georg Friedrich Haendel, dat schitterende van intensiteit. Het was een dag van serendipiteit: waarbij alle puzzelstukjes plots samen bleken te vallen. Tal van vrijwilligers maakten ook een mooie receptie op de binnenplaats van Sint-Paulus mogelijk. Zij waren gezegend door de eerste warme zonnenstralen van het seizoen. Zuster Hadewych had overschot van gelijk toen ze de ochtend na de huldeviering zei: We hadden ook een beetje hulp van boven. Wilfried Van den Brande

8 NA BIJNA 700 JAAR DIENSTBAARHEID, VERLATEN ONZE ZWARTZUSTERS HET KLOOSTERPAND (Deel 2) In 1459 schreef paus Pius de tweede in zijn Bulle : Duurbere kinderen, leerlingen van Hem die geleerd heeft de hongerigen te spijzen, de dorstigen te laven, de gevangenen te verlossen, de vreemdelingen te herbergen, de naakten te kleden, de zieken te bezoeken en de doden te begraven, ù maakt een uitbundig lof van de geest van geloof, van Godsvrucht, van de ijver tot de Goede Werken Gij die niet enkel de zieken bezoekt, maar u toelegt ze te dienen en te verzorgen, ten alle tijden, maar bijzonder in nood van besmettelijke ziekten, gij, die de doden begraaft telkens men er u toe aanzoekt, en zonder acht te geve op arm en rijk, gij, die de lichamen tot de laatste rustplaats vergezelt 3 januari Op 20 juni 1506 bevestigde Paus Julius de tweede al de voorrechten van een kloosterorde, verbood hen van klederen te verwisselen of zonder toelating buiten het klooster te slapen. Voortaan werden ze pauselijk erkend als bedelorde. Hij vroeg aan de Antwerpenaren een behulpzame hand te reiken tot de bouw en het onderhoud van de bidplaatsen.

9 Zes jaar later, wanneer de bouw van hun klooster het meeste geld vroeg, kregen ze het van de paus gedaan om een aflaat te schenken van twintig jaren voor al wie in hun kapel de Donderdagse gezongen mis en lauden van O.-L;Vrouw zouden bijwonen. De Matewiven of Zwartzusters hielden zich inderdaad bezig met palliatieve zorg voordat het woord werd uitgevonden. Precies door hun zorg voor de zieken mochten ze die activiteit blijven uitoefenen onder het Calvinistisch bewind, dat gepaard ging met een pestepidemie ( ). Maar ze werden er wel toe verplicht hun religieuze kledij af te leggen, en hun kloosterkapel werd in 1582 omgevormd tot een lakenhalle. Ondertussen waarderde de Antwerpse bevolking de heel concrete liefde van de Swartsusters voor de mens in nood. De stad werd immers gedurig geteisterd door besmettelijke ziekten. De zweetende ziekte van 1529, de pest van 1571, de Mansfeldtkwaal die in 1625 los brak en bleef woeden tot De besmettingen van 1661 en 1669, de Antwerpse kwaal in 1678 die zesduizend mensen wegmaaide, waaronder tientallen Dominicanen en de bisschop Van de Eede. Het Antwerps magistraat doet telkens beroep op de zusters wanneer er een besmettelijke ziekte uitbreekt. Op het einde van de 17 e eeuw genoot de kloostergemeente een jaarlijks inkomen van de stad en schellingen voor de aankoop van bier en brandhout.

10 Een nieuwe bloeiperiode ontstond na de val van Antwerpen (1585). De Antwerpse zusters bouwden hun kloostercomplex verder uit zodat er een echte pandhof ontstond die ook als kerkhof dienst deed. In 1608 kwam de N.-kloostervleugel tot stand die werd ingericht als ziekenhuis. In 1670 werd de refter vergroot, in 1671 werd een washuis aangebouwd bij het ziekenhuis. In 1678 werd de keuken verbouwd en geheel met Delftse steen bekleed. In de 17 e eeuw werd het interieur van de kapel verrijkt met schilderijen van Th. Boeyermans, een altaarstuk van P. Thijs en een reliëf van W. Kerricx. De refter werd vergroot en een washuis aangebouwd bij het ziekenhuis. Nog altijd is de keuken, geheel met Delftse steen bekleed, te bewonderen. Schilderijen van Th. Boeyermans, een altaarstuk van P. Thijs en een reliëf van W. Kerricx versieren de kapel. een kanon. Wanneer de Brabantse omwenteling losbarstte, kozen de zusters voor de partij der Patriotten tegen Keizer Koster, Jozef II. Zij betaalden waarachtig In 1794 kregen de Zwartzusters, die toen met veertig waren, te maken met de Franse revolutionairen die hen verplichtten om pond te betalen en al hun zilverwerk af te staan. Maar het werd nog erger. Zij ontsnapten niet aan de wet van 4 september 1796 die de kloosters afschafte.

11 Priorin Isabella Vekemans werd in die dagen beschouwd als door God gezonden. De Heer had haar met de mildste gaven verrijkt. Eenvoudig als de duive bezat zij ook omzichtigheid en wilskracht. Ze behoedde haar kroost van verspreiding en probeerde de tijdelijke bezittingen te redden. Zo kon deze krachtige priorin het caritatieve belang van de congregatie inroepen zodat ze een tijdelijk uitzonderingsmaatregel bekwam. Reeds in oktober moest al het zilver gebracht worden naar de Zilversmidskamer. Op 16 februari moesten ze de nonnenkleren uittrekken en de schapulier af doen alvorens op straat te komen, op straffe van opsluiting in het tuchthuis. Ondertussen versleuren zij al hun kostbaarheden en alles wat niet te zwaar weegt naar de Zilversmidsgang. Wanneer de commissarissen in januari 1798 beslag komen leggen op klooster en bezittingen zijn alle schilderijen en meubels weg en gaven alleen nog enkele oudere en ziekelijke nonnen present. Op 15 maart beval Dargonne, vergezeld van vijf en zeventig ruiters, het klooster te verlaten. Ze werden onherroepelijk uit hun convent verdreven en de bezittingen werden verkocht. De zusters kwamen terecht in privéhuizen, vonden een tijdelijk onderkomen in de Zilversmidgang aan de Koepoortstraat en probeerden zo goed als kon hun verpleegkundig werk verder te zetten. Via een tussenpersoon konden ze in 1806 een huis kopen in de Coppenolstraat. Intussen werd hun klooster verkocht; de stad kocht het aan en richtte er in 1808 een secundaire school in.

12 In 1815 werd het klooster gebruikt als ziekenhuis voor gekwetste soldaten. Smeekbeden, ondersteund door stadsmagistraat en bevolking, om hun klooster terug te bekomen, vermurwden koning Willem niet. Zelfs eeuwige geloften mochten niet afgelegd worden en novicen mochten niet intreden. Tijdens de Hollandse periode werden de zwartzusters officieel als ziekenzorg-congregatie erkend (1821). Uiteindelijk werd op 11 mei 1823 geluisterd naar hun smeekbeden en mochten ze met de stad hun eigendom der Engelse Beurs omruilen tegen de gebouwen in de Zwartzustersstraat. Hierdoor was de orde, na zestien jaar, opnieuw gerehabiliteerd. De liberale grondwet van 1831 liet de Belgische congregaties toe zich verder te ontplooien. De zwartzusters van Antwerpen kenden één van hun succesvolste perioden van hun geschiedenis. Het aantal zusters evolueerde van ca. 40 in 1830 naar zelfs 70 kort na Vanaf de jaren 1930 ging de populatie snel achteruit. Het belette niet om na de Tweede Wereldoorlog nog bijhuizen op te richten in Berchem (met ook een rust en verzorgingshuis) en Boechout. Binnen korte tijd verlaten zij dit kloostergebouw met spijt in, hun hart. Ze vestigen zich in home Sint-Jozef, te Berchem. Wij zullen hen missen.

13 700 jaar geschiedenis van vrouwen die in contemplatie en zorg voor zieken en stervenden een onschatbare waarde waren in onze wijk. De zachte klanken van hun officiegezangen zal men niet meer beluisteren in de Zwartzustersstraat. Maar dankbaar voor wat ze biddend, verzorgend, in vriendschap verbonden, betekenden voor onze parochie, gunnen wij hen een meer dan verdiende rust en een beetje meer comfort. Hopelijk krijgt dit kostbare patrimonium een nieuwe impuls van religieus bewogen mensen. Pastoor Paul Scheelen LAENEN, J., Geschiedkundige aantekeningen rakende de instelling en het klooster der Zwartzusters van Antwerpen.Antwerpen, VAN PUYVELDE, L., 650 jaren Atnwerpse geschiedenis in de Zwartzusterstraat. Antwerpen, GOOSSENS, MIEK & PLOMTEUX, GREET: Inventaris van het Bouwkundig Erfgoed

14 FEEST! 20 JAAR DE LOODSEN, VIEREN WE GRAAG SAMEN MET U! DIT JAAR BESTAAT DE LOODSEN 20 JAAR en dat willen we graag met zoveel mogelijk mensen vieren, en uiteraard ook met u! Noteer alvast zaterdag mei 2013 in uw agenda. Ons feest begint vaste vorm te krijgen. We zijn volop in de weer om afspraken te maken, losse ideeën een vast vorm te geven, inkleding van de locaties kortom een feestelijk kleedje voorzien, voor een feestelijk gegeven! WAT MAG JE ZOAL VERWACHTEN? Om 16u00 zwaaien onze deuren op de Sint-Jacobsmarkt open en zijn jullie uitgenodigd om de werking achter de schermen te bekijken. Om 17u00 steken we de vlam in de barbecue voor een lekkere maaltijd, zodat we om 20u00 energie hebben voor het feestelijke avondgebeuren in Sint- Antoniuskerk, met getuigenissen, zang (Frappant), evocatie, beeld, voorstelling nieuw boek Tochten van hoop, én voorstelling van het magazine De Loodsen en dit alles zal eindigen in een gezamenlijke heildronk! Kaarten: Dagkaart = 17 (incl. BBQ) * Avondkaart = 12 (vanaf 20u) * Omnio-statuut = 5

15 Vrijwilligers gevraagd Om onze vrijwilligers, die zich het ganse jaar inzetten, wat te sparen zodat ook zij feest kunnen vieren, zijn we op zoek naar andere vrijwillige handen die willen helpen om tentjes, tafels en stoelen klaar te zetten; het podium op te bouwen en de tentoonstelling klaar te zetten; drank in te schenken; het maken van een PowerPoint; de dag vlot te laten verlopen. Heb jij zin om je handen uit je mouwen te steken? Mail dan gauw naar of bel naar 03/ WE MAKEN ER SAMEN EEN WARM FEEST VAN! Je kan nu reeds kaarten reserveren via of 03/ Alvast van harte welkom! PROJECT VAN DE LOODSEN GENOMINEERD VOOR DE BRONZE PAGADDER 2013 HARMATTAN is een ontmoetingsplaats waar mensen die buiten de mazen van de officiële cursussen vallen, terecht kunnen om Nederlands te leren. Vrijwilligers ontvangen elke week 130 studenten van allerlei nationaliteiten met verschillende achtergronden en opleidingsniveaus. De nominatie is een leuke pluim op de hoed. Daarom stem voor Harmattan op met vermelding van naam, straat + nummer en gemeente. Data worden niet opgenomen in adressenbestand.

16 MICHAEL OPHOVIUS Portret uit het Mauritshuis Portret uit het Rubenshuis In het Rubenshuis is er tot 1 september een presentatie 2 x RUBENS. Twee portretten van OPHOVIUS worden er naast elkaar getoond. Links het portret eigendom van het Mauritshuis in Den Haag. Rechts het portret eigendom van het Rubenshuis. Van talloze composities van Rubens bestaan er meerdere versies, waarbij het aandeel van de meester en dat van zijn atelier niet altijd duidelijk is. Vaak is het ook lastig om uit te maken welke versie het eerst is gemaakt. Dit geldt vooral voor portretten. Er bestond veel vraag naar afbeeldingen van voorname personen en het vermenigvuldigen van portretten behoorde tot de vaste atelierpraktijk. Ook van het portret van Michiel van Ophoven bestaan meerdere exemplaren. De beste twee worden hier voor het eerst samen getoond (!) Rubens heeft zijn goede vriend Ophovius weergegeven in het habijt van zijn orde, een witte wollen tuniek en een zwarte mantel met rood gevoerde kap. De schilderijen die Rubens' atelier verlieten werden onder de naam van de meester verkocht. Een geheel eigenhandig uitgevoerd schilderij was aanzienlijk duurder. Een schilderij van een medewerker naar een bestaande compositie gold als een kopie. Wanneer deze kopie daarna door de meester was geretoucheerd kon het als een origineel worden beschouwd. De eerste versie aangeduid als het "principael" (origineel) genoot uiteraard het hoogste aanzien. Hedendaagse kunsthistorici beweren ter gelegenheid van deze tentoonstelling dat de losse expressieve toets het vandaag duidelijk maakt dat het bij het schilderij van het Mauritshuis om het "principael" gaat dat door Rubens zelf werd gemaakt. Het doek is spontaner geschilderd al doet het werk van het Rubenshuis er in technisch opzicht niet voor onder. Subtiele maar belangrijke verschillen tussen beide

17 versies schuilen in de wijze waarop Ophovius' ogen en mond zijn weergegeven. Op het Haagse doek is de mond licht geopend waardoor het lijkt dat de geestelijke op het punt staat te spreken. De levendigheid van het portret wordt hierdoor vergroot. Men gaat er nu van uit dat het doek in het Rubenshuis in eerste optie door een medewerker werd vervaardigd en daarna door de meester werd geretoucheerd. In oude publicaties van het Rubenshuis werd echter het omgekeerde geschreven, wat ik overnam in mijn Historische Gids voor de Antwerpse Sint-Pauluskerk in 1999 (herdruk van 2001). Ik schreef toen : "MICHAEL OPHOVIUS DOOR RUBENS CIRCA 1618". "Rubens maakte tientallen portretten en tekeningen van zijn biechtvader. Op een magistraal portret in het Rubenshuis beeldde Rubens Ophovius af als dominicaan die zich met een handgebaar naar de toeschouwer richt, als wou hij hem aanspreken. Met zijn rechterhand maakt hij een retorisch gebaar dat verwijst naar zijn welsprekendheid als predikheer. Een strenge man van ongeveer 50 jaar oud met een stoere kop waarin kleine, fonkelende ogen, getuigen van wilskracht, schranderheid, mentale scherpte en hoge intellectuele capaciteiten. Het is het mooiste portret van Rubens in de Sinjorenstad. Een tweede versie van dit portret dat zich in het Mauritshuis in den Haag bevindt, is afkomstig uit het Sint-Paulusklooster en werd in 1813 op de veiling de Vinck de Wesel te Antwerpen verkocht voor gulden. Waarschijnlijk is het Antwerps portret het origineel en het Haagse een goede, misschien niet eigenhandig gemaakt kopie. De Antwerpse Ophovius is vitaal, natuurlijk en vol leven met een intense blik, wat men niet kan zeggen van het Haagse portret" einde citaat. Welk schilderij is het origineel en welk is de kopie? Of is de kopie geretoucheerd door de grote meester zelf? Wat denkt u? Graag uw reactie naar raymond.sirjacobs@telenet.be

18 WIE WAS OPHOVIUS? OPHOVIUS blijft de boeiendste protagonist uit het oude Antwerpse dominicanenklooster. Michaël van Ophoven was een geleerde, doortastende leider, bijgenaamd "bisschop zonder vrees", bouwer van de huidige Antwerpse Sint-Pauluskerk. Hij moest zijn orde en zijn strategisch moeilijk bisdom besturen tijdens de woelige tijden van de godsdienstoorlogen. De 17 Verenigde Provincies van Keizer Karel waren uiteengevallen in de Protestantse Noordelijke Nederlanden (Willem van Oranje) en de Katholieke Zuidelijke Nederlanden (Filips II, Isabella). Gevangenschap, beleg en een voortijdig einde kenmerkten het episcopaat van de onverschrokken Michaël Ophovius. In zijn dagboek schreef hij als ooggetuige een gedetailleerd verslag van het beleg en de val van zijn geboortestad. Michaël van Ophoven of Ophovius werd geboren te s-hertogenbosch circa 1570 uit een welgestelde verversfamilie, eerzame burgers die een weverij hadden en linnen verkochten. Hij was de tweede zoon in een gezin van acht kinderen en studeerde tot zijn vijftiende in de Latijnse dominicaanse school in zijn geboortestad. 's-hertogenbosch geboortehuis van Ophovius dominicaans klooster In 1585, na de dood van zijn moeder, trok hij naar het grote dominicanenklooster van Sint-Paulus te Antwerpen, waar hij gekleed werd. Het jaar daarop legde hij de kloostergelofte af en in 1588 verleende de Kerk hem de lagere wijdingen te Antwerpen. Van 1590 tot 1597 verbleef hij te Leuven, waar hij in 1593 tot priester werd gewijd.

19 Van 1597 tot 1599 studeerde hij godgeleerdheid in Bologna, waarna hij te Rome zijn licentiaatstitel kreeg. Bologna had de oudste en meest prestigieuze universiteit van Europa. De volgende jaren werden gevuld met de verkondiging in woord en geschrift. Hij werd gewaardeerd als een degelijk en onvermoeid volkspredikant en als voorbeeldig kloosterling. In 1608 werd hij prior van het Antwerps klooster; in 1609 slaagde hij in het examen van magister in de godgeleerdheid. Het is een raadsel waar hij, als prior, de tijd vandaan haalde om te studeren voor het zware examen van doctor. In 1611 werd hij provinciaal van de Nederduitse dominicaanse provincie. Tijdens twee verblijven te Rome in 1601 en 1612 uitte hij zijn bezorgdheid over de verloren noordelijke gewesten bij Clemens VIII en Paulus V. Hij zond paters uit Antwerpen als missionaris naar Holland en Friesland. In 1615 werd hij vicaris-provinciaal voor Brabant, Holland en Zeeland en in 1616 prior van het dominicaans hoofdhuis van de universiteitsstad Leuven. Hij wijdde zijn beste krachten aan de missionering van Noord-Nederland, Denemarken, Holstein en omliggende Noordse landen. Opnieuw prior in Antwerpen, werd hij in 1623 door de Infante Isabella naar Heusden gezonden om de Staatse Gouverneur over te halen tot de dienst van koning Filips II. Maar alles mislukte : Ophovius werd gevangen genomen en opgesloten, eerst in Heusden, daarna te s- Gravenhage. Gevangenis in Den Haag Beschuldigd van omkoperij en landverraad was hij er slecht aan toe (gevangenen werden in een duister, eng, vuil en stinkend gevangenishok opgesloten met een ketting en boei van 12 pond om het linkerbeen). Aartshertogin Isabella en Rubens slaagden erin om

20 Ophovius na een gevangenschap van 21 maanden vrij te krijgen. Hij werd opnieuw prior te Antwerpen. In 1626 werd Ophovius tot zesde bisschop van s-hertogenbosch gewijd. Dit gebeurde in de kathedraal van Antwerpen, nadat paus Urbanus VIII de wijding had bekrachtigd. Deze benoeming mag van de kant van Isabella gezien worden als een beloning voor zijn tocht naar Heusden en de daaruit volgende gevangenschap. Rubens schreef hierover dat het een mooie ruil was : de strop tegen de mijter. In de schat van de Sint-Pauluskerk wordt nog steeds een mijter bewaard, waarvan de traditie wil dat hij de mijter van Ophovius is. In moeilijke omstandigheden spande hij zijn krachten in om de 150 parochies van zijn bisdom te besturen. Hij liet zijn orde niet los en stond de missionarissen in Noord- Holland met raad en daad bij. In 1629 werd het Katholiek s- Hertogenbosch door prins Frederik Hendrik ingenomen. Van 1630 tot 1636 verbleef Ophovius in het kasteel te Geldrop en in het Sint- Paulusklooster. Isabella bood hem vruchteloos het bisdom Brugge aan. Michaël van Ophoven overleed op ± 67- jarige leeftijd, in de refugie van Sint-Bernaerts, vlakbij het door hem gestichte dominicaans vicariaat te Lier op 4 november Hij werd in de Sint-Pauluskerk begraven aan de evangeliekant van het hoogaltaar onder een marmeren tombe, door zijn goede vriend Rubens ontworpen. Het devies van Ophovius was Luce et Fructu (licht en vrucht), aldus te kennen gevend dat hem het geloof boven alles dierbaar was en zijn hoogste streven zou zijn om dat geloof vruchtbaar te maken.

21 Ophovius sprak Spaans en Italiaans. Van hem zijn twee theologische tractaten bekend in het Latijn en in het Nederlands en twee prentseries in boekvorm over het leven van Dominicus en Catharina van Siëna. Uit zijn dagboek willen we twee anekdotes aanhalen : 25 augustus 1631 : Ik heb gemiddagmaald in het huis van de Engelse gezant met Mr. de deken van Hilvarenbeeck en zijn privé-secretaris Martyni. Waren ook aanwezig Mr.Van de Wouwer, Mr.Rubens met zijn vrouw en nicht. Na het middagmaal, omdat de wijn mishaagde, nodigde Mr.Van de Wouwer ons bij hem thuis uit en gaf een banket (het zal wel goede wijn geweest zijn, na die van de Engelse gezant...). Bij een ander bezoek noteerde Ophovius : Wij waren opgeruimd, wij waren vrolijk, wij waren verheugd, zeer verheugd... Ophovius was een voorvechter van de Katholieke reformatie en maakte Brabant weer Katholiek na de troebelen van de periode toen er veel protestanten waren in het zuiden. Hij streefde naar een authentiek dominicaans leven en onderhandelde om de vrede te bewerkstelligen tussen de noordelijke en de zuidelijke Lage Landen. De huidige Sint- Pauluskerk is het resultaat van een creatieve ingreep van biechtvader en biechteling : van Ophovius en van Rubens. Ophovius herstelde het Antwerps klooster van de grote schade aangericht door de beeldenstormers en de Calvinistische overheersing en Het graf van Michaël Ophovius in onze Sint-Pauluskerk herbouwde het koor. Op een hoogte van 25 meter vinden we zijn wapen in de sluitsteen. Het prachtig koorgestoelte uit 1611 hebben wij ook aan hem te danken. [ s t n v v Raymond Sirjacobs

22 PAROCHIALE COÖRDINATIEKALENDER MEI Zo U Koormis mmv. CantAnimus (NL) met doopviering van Fleur Piessens 11.30U Doopviering Thobin Verlinden Di U Vergadering St.Vincentiusconferentie op de pastorie Do U Feest van Ons Heer Hemelvaart koormis mmv Voc.Ens. Pantarhei Vr U Concert mmv Inspire2Live Choir Za U St-Paulus morgen bij De Loodsen St.Jacobsmarkt 43 Zo U Koormis mmv. Domchor -Trier (D) Bedevaart naar Scherpenheuvel + slotviering in Broechem Za U Huwelijksviering Sam Dictus met Veerle Jespers Zo U Sinksen Orkestmis Di U Vergadering Parochieteam Do 23 Concert mmv. GRAINDELAVOIX Za jaar De Loodsen 16.00U St.Jacobsmarkt 43 Open deur 17.00U Barbecue 20.00U Feestelijk avondgebeuren in de St.Antoniuskerk Paardenmarkt Zo U Koormis mmv. O.L.Vrouwkoor Bonheiden Ma U Vergadering kerkfabriek Wo U Vergadering werkgroep Nocturne Do U Concert mmv. Philomusica (GB) Vr U Huwelijksviering Rudolf Van Beelen-Rita Mertens

23 JUNI Za U Huwelijksviering Bjorn Adriaensen - Wyczynska Brygida Zo U Sacramentsdag Koormis Di U Parochieraad Za U Huwelijksviering Witse Van Schil met Anke Delacourt Zo U Orgelmis Zo U Orgelmis Za U Doopviering Arthur Derveaux Zo U Feest van St.-Petrus en St.-Paulus koormis mmv. Wase Kantorij Vr 28 Concert Orgel in Vlaanderen Za U Doopviering Olivia Van Bogaert. Zo U Koormis mmv. Nederlands koor (teksten en afbeeldingen werden opgenomen zoals door de auteurs aan de redactie bezorgd) Verantwoordelijk uitgever: P. Scheelen, St.-Paulusstraat 22, Antwerpen Foto s: P.Scheelen, P. De Smet, Wikipeda, Sint-Paulusvrienden, R. Sirjacobs, de Loodsen, Mas Redactie: J. Phlippo, Leo Van achter, P. Scheelen