Dit is m! Liever low dan hightech. Shunter. De winnaar van de Coolrides 2008 verkiezing. Kunstenaar joost conijn maakt alles

Transcriptie

1 alles wat je moet weten over metaalbewerking winter Dit is m! De winnaar van de Coolrides 2008 verkiezing Liever low dan hightech Kunstenaar joost conijn maakt alles Shunter Monteurs zijn het belangrijkst

2 In dit nummer: Metaaljournaal winter 2009 Metaaljournaal is een uitgave van het Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor de Metaal bewerking. OOM adviseert over scholing en personeelsbeleid in de metaalbewerking. OOM is de uitvoeringsorganisatie van sociale partners ste scholingsdag aangevraagd! Laat ik beginnen met een cijfer waar we met zijn allen heel erg trots op kunnen zijn: in 2008 zijn er scholingsdagen aangevraagd! Een absolute mijlpaal. Geweldig, zeker in deze tijd van economische tegenwind. Het is bijzonder aangenaam om te weten dat de bedrijfstak ook in zware tijden het nut van investeren in opleidingen inziet. Sterker nog, onderzoek toont aan: goede vakmensen blijven nog steeds hard nodig. De uitdaging zit hem dus juist in het bijscholen en ontwikkelen. In deze Metaaljournaal gaat het overigens niet alleen maar over die economische tegenwind. Er valt gelukkig, naast die scholingsdagen, nog steeds genoeg positiefs te melden. De Junior VakkanjerWedstrijden komen er weer aan, dus hoog tijd om in dit nummer eens met een vmbo-talent te spreken. Iemand die zich wil kwalificeren voor de landelijke finale is Wesley van Dijke. Een multitalent van vijftien jaar oud. Van de reportage over Shunter raakte ik helemaal geïnspireerd. Wat is het toch leuk om te lezen over ondernemers die nét dat gat in de markt zien en er ook echt iets van weten te maken. Ronald Smits werkte een aantal jaren geleden voor NS Cargo. Omdat hij geen bedrijf kon vinden dat hem op dat moment kon helpen bij het efficiënter en kwalitatiever te laten werken van het onderdeel waar hij verantwoordelijk voor was, begon hij zelf maar dat bedrijf: Shunter. Nu onderhoudt hij ruim honderd locomotieven en zesenveertighonderd goederenwagons. Voor de NS, maar ook voor heel andere bedrijven. Ook inspirerend, maar dan op een heel ander vlak, is het portret van beeldend kunstenaar Joost Conijn. Hij laat zich door niets en niemand weerhouden van het maken van auto s, fietsen of vliegtuigen. Hands on, zonder moeilijk doen gewoon gaan zitten, plannetje maken en gaan! Ach, en wat zou ik graag een ommetje maken in die prachtige Chevrolet Pick-up van Erwin Wantia uit Haaksbergen. Niet voor niets werd hij nummer 1 in de Cool Rides verkiezing. Trouwens, tegen de Ford Capri, de Corvette c3 Stingray, de Kever en de AC Cobra, om maar een paar mooie namen te noemen, zeg ik ook geen nee. Zoals gezegd, genoeg inspirerende en mooie verhalen uit de branche in dit eerste nummer van Metaaljournaal van Het wordt misschien een wat zwaarder, maar zonder enige twijfel ook een heel erg mooi jaar. Ik hoop het in ieder geval van harte. Veel leesplezier, Erik Yperlaan, directeur OOM Gewoon doen! Kunstenaar Joost Conijn maakt alles zelf. Zijn eigen vliegtuig bijvoorbeeld Nicolien Sauerbreij De wereldkampioen snowboarden over techniek. Coolrides 2008 We hebben een winnaar! Sleutelen Bij Shunter halen ze een locomotief in een handomdraai uit elkaar. Crisis? Hoezo Crisis Vakmanschap is belangrijker dan ooit. Sterker dan staal Het nieuwe staal wordt gemaakt van bamboe. 6 In het fonds zijn de volgende organisaties vertegenwoordigd: vanuit werkgevers: Koninklijke Metaalunie, Nederlandse Organisatie van ondernemers in het MKB in de metaal Nederlandse Vereniging van Modelmakerijen (NVvM) Nederlandse Vereniging van Ondernemers in het Grafeerbedrijf (NVOG) Vanuit werknemers: FNV Bondgenoten De Unie CNV Bedrijvenbond Na schriftelijke toestemming van OOM is het mogelijk delen uit deze publicatie over te nemen. Colofon Redactie: Maaike Cammeraat Medewerkers OOM: Linda Roessen, Barbara Verhulst redactionele bijdragen: Michiel Couzy, Enkeling, Annemiek de Gier, Susan Haveman, Evelien Hoekstra, Niels t Hooft, Frank Hylkema, Nathalie van der Ploeg, Kemal Rijken, Michiel van Ruitenbeek, Noor Tonkens, Annemarie Vestering Fotografie: Jordi Huisman, Mark van der Zouw Ontwerp en productie; Team Hilgersom, Amsterdam ISSN: Opening 12 De Werkplaats 14 De Vacature 20 Het Object scholingsdagen 30 Vakkanjers 36 De Cursist 38 Games 39 Puzzel 40 Hang- en Sluitwerk Postbus AA Hazerswoude-dorp Telefoon: Fax: info@oom.nl Web: 2 >> metaaljournaal winter 2009 metaaljournaal winter 2009 << 3

3 o p e n i n g Nieuwe Spyker Tijdens de Los Angeles Motorshow is de Spyker C8 Laviolette LM85 gepresenteerd. Dit is de gelimiteerde straat versie van de Spyker GT LeMans en bij het beroemde OOM-bedrijf in Zeewolde zullen er slechts vierentwintig worden gebouwd. De C8 is door het gebruik van lichtgewicht materialen zoals een aluminium koetswerk een echte racewagen. De motor is van Audi, en de v8 4.2 liter produceert maar liefst 400 pk. Hoeveel de auto moet gaan kosten weten we nog niet, maar we vermoeden dat we m zelf niet kunnen betalen. Nu op Metaaljournaal.nl Op de internetsite van Metaaljournaal lees je alles over techniek en werken in de Metaal. Metaaljournaal.nl is tot de nok toe gevuld met filmpjes, fotoreports en inspirerende verhalen over jouw vak. Ook vind je hier alles wat je moet weten over opleiden en ontwikkeling. Check de site regelmatig zodat je niets hoeft te missen. Klimmen als spiderman Als Spiderman tegen een stalen wand opklimmen? Dat kan. Met magneten aan je handen en voeten van KleefKlimmen kan je op een spinachtige wijze langs wanden en plafonds klimmen. Leuk voor de fun en nuttig voor onderhoudswerk in de scheepsbouw, offshoreindustrie en veiligheidstoepassingen. Pakezel-robot helpt soldaten een handje Het Amerikaanse leger heeft een pakezel-robot ontwikkeld die soldaten kan begeleiden in moeilijk begaanbare gebieden. Dit gebeurde in samenwerking met Boston Dynamics. BigDog kan zware bepakkingen vervoeren op routes waar andere legervoertuigen zouden stranden. Snel, sneller, snelst! Het Britse team van Andy Green en Richard Noble wil het snelheidsrecord verpulveren met een nieuwe supersonische auto. Het doel: 1000 mijl per uur oftewel 1609 kilometer per uur. Dit betekent dat het voertuig vijf keer zo hard gaat als de huidige Formule 1-modellen. En dat zelfs een kogel afgevuurd met een Magnum.357 langzamer gaat m 1050 m Burj Dubai Dubai Het hoogste gebouw ter wereld Niemand weet nog hoe hoog de Burj Al Dubai precies gaat worden, maar deze wolkenkrabber in aanbouw is nu al het hoogste gebouw ter wereld. Op dertien september 2007 werd het huidige record van 550 meter gebroken en werd de CN Tower in Chicago gepasseerd. Dit najaar werd een hoogte van 688 meter bereikt. Maar daarmee zijn de bouwers nog niet tevreden. Er wordt verwacht 553 m CN Tower Toronto 527 m Sears Tower Chicago 508 m Taipei 101 Taipei 457 m John Hancock Center Chicago 452 m Petronas Towers Kuala Lumpur 381 m Empire State Building New York 328 m Baiyoke Tower Bangkok dat de Burj al Dubai uiteindelijk rond de 1100 meter hoog zal worden. De bouwers houden dit overigens angstvallig geheim uit angst dat de status van hoogste gebouw ter wereld in korte tijd zal worden overtroffen. In de torens komen trouwens ook de snelste liften ter wereld die maximaal 21 passagiers met een snelheid van 65 km/u (18 m/s) omhoog zullen brengen. Door de enorme bouwwoede in Dubai is er een wereldwijde schaarste aan bouwkranen onstaan. Sommige schattingen gaan ervan uit dat ruim twintig procent van alle bouwkranen ter wereld op dit moment in Dubai wordt ingezet. Metaaljournaal zette de tien hoogst gebouwen ter wereld naast de Burj al Dubai. Vergelijk en huiver! De Eiffeltoren staat met zijn 300 meter niet eens meer in de top m Burj Al Arab Dubai 318 m Chrysler Building New York 302 m Wells Fargo Pl. Houston 300 m De Eiffeltoren, is slechts 300 meter hoog Nederland bouwt mee aan megatelescoop Met een subsidie van ruim negentien miljoen euro van de Nederlandse overheid gaan Nederlandse universiteiten en bedrijven meebouwen aan de grootste telescoop ter wereld, de European Extremely Large Telescope. De E-ELT krijgt een spiegeldiameter van maar liefst 42 meter. De bedoeling is dat Nederland de ontwikkeling en fabricage van een aantal instrumenten voor zijn rekening neemt. Het is nog niet bekend waar de E-ELT wordt gebouwd. Kandidaatlanden zijn onder andere Chili, Argentinië en Spanje (La Palma). Astronomen willen met de E-ELT proberen om de vorming en evolutie van sterrenstelsels te ontrafelen vanaf de vorming van de eerste melkwegstelsels, circa 12 miljard jaar geleden, tot heden. Ook gaan ze met de E-ELT verre planeten bestuderen en onderzoeken hoe nieuwe sterren en planetenstelsels gevormd worden. Ze willen daarmee het antwoord vinden op de vraag of ons zonnestelsel uniek is. 4 >> metaaljournaal winter 2009 metaaljournaal winter 2009 << 5

4 p o r t r e t kunstenaar joost conijn paspoort: Als kind sleutelde hij van gevonden onderdelen zijn eigen fiets in elkaar, nu bouwt hij zijn eigen vehikels en reist daarmee het avontuur tegemoet. Beeldend kunstenaar Joost Conijn: De beste manier om iets te leren is het te doen. n a a m Joost Conijn leeftijd 37 jaar b e r o e p Beeldend Kunstenaar opleiding Gerrit Rietveld Academie, Sandberg Instituut i n t e r n e t k u n s t e n a a r j o o s t c o n i j n m a a k t alles z e l f Gewoon doen! tekst annemarie vestering fotos jordi huisman / joost conijn In museum Boymans-van Beuningen in Rotterdam was vorig jaar de tentoonstelling Joost Conijn Solo te zien. Naar aanleiding daarvan verscheen het boek IJzer en Video; een verzameling van foto s, filmstills, brieven, tekeningen en columns van en over het werk van Conijn. We zien foto s van de kunstenaar op zijn achteruitrijfiets in de Noord- Hollandse duinen, filmstills van Conijn met zijn vliegtuig in de Marokkaanse woestijn en Conijn in zijn houten, houtgestookte auto op doorreis in Oost Europa. Vreemdsoortige vehikels, reizen, films het werk van Conijn is niet onder een noemer te scharen. Het laat zich beter beschrijven aan de hand van een patroon: Conijn bouwt eigenhandig een opmerkelijk voertuig, variërend van achteruitrijfiets tot vliegtuig en reist daarmee het avontuur tegemoet. Bij terugkomst monteert hij een film uit het onderweg opgenomen materiaal. In de roadmovie Hout Auto bijvoorbeeld, is de hoofdrol weggelegd voor een door Conijn gebouwde houten auto, die rijdt op houtgas. Achterop de auto zit een vuurpot waarin het hout wordt verbrand. Het hete gas dat vrijkomt bij de verbranding wordt via een buis langs de auto naar voren gezogen en drijft de motor aan. In 2002 reed Conijn met de Hout Auto onder andere door Tsjechië, Slowakije, Hongarije, en Roemenië. Niet van benzinestation naar benzinestation, maar door bossen en langs houtzagerijen. De voortdurende zoektocht naar hout bracht hem op onvermoede plekken en leidde tot bijzondere ontmoetingen. De film levert daardoor een verassende blik op de culturen van de landen die Conijn bezocht. de vuurvlam Conijn was al jong gefascineerd door de mogelijkheid om zelf dingen te maken. Als kind al sleutelde hij in Amsterdam-West van fietsonderdelen die hij op straat vond complete fietsen in elkaar. Op de Vrije School moest je ook altijd dingen maken; metselen, breien, ik heb ook wel eens mijn eigen kleding gemaakt. Ik kon goed overweg met de naaimachine, beter dan de meisjes. Daar was ik helemaal niet trots op, maar mijn werkstukken werden altijd in de klas omhoog gehouden omdat het de beste voorbeelden waren van hoe het moest, vertelt hij. Conijn verhuisde naar Tilburg. Na school bezocht hij zo vaak mogelijk De Vuurvlam, een constructiewerkplaats annex smederij. Hij was er ooit eens binnengelopen toen hij een tandem wilde maken. Of de heren even twee fietsen aan elkaar wilden lassen, vroeg het jongetje van elf. Toen hij daarna langskwam met een De voortdurende zoektocht naar hout bracht hem op onvermoede plekken en leidde tot bijzondere ontmoetingen 6 >> metaaljournaal winter 2009 metaaljournaal winter 2009 << 7

5 Met deze motor met tentoverkapping reed Joost Conijn naar Istanbul. Later maakte hij ook nog een aluminium versie. ander verzoek, zeiden ze dat hij het nu zelf maar moest doen. Ik ben die mannen nog altijd dankbaar. Verzekeringstechnisch klopt er natuurlijk niets van om een jongetje van elf te laten werken, maar ik heb daar veel geleerd. Toen ik jong was dacht ik: als je kunt lassen, als je twee stukken ijzer aan elkaar kunt vastmaken, dan kun je eigenlijk alles maken. Maar ik kon maar niet lassen, want thuis hadden we geen lasapparaat. Niemand in mijn omgeving had er een. Op mijn dertiende heb ik eindelijk zelf een lasapparaat gekocht. Ik heb er nooit een opleiding voor gevolgd. Zo is het met alles, met filmen, met schoenmaken, met auto s repareren allemaal zelf geleerd. Na de middelbare school vertrok Conijn op een zelfgemaakte ligfiets naar India, om daar zijn vriendin op te zoeken. Hij bleef een jaar weg. Bij terugkomst meldde hij zich aan bij de kunstacademie. Conijn: Ik wilde niet meer met mijn neus in de boeken, ik wilde dingen maken. Ik wilde niet meer met mijn neus in de boeken, ik wilde dingen maken En ik dacht ook: die theoretische kennis haal ik wel bij anderen, als ik die nodig heb. a c h t e r u i t r i j f i e t s Op de kunstacademie ontwierp en bouwde Conijn een achteruitrijfiets. Door er vooruit op te fietsen bewoog hij zich achterwaarts. Het was niet alleen een kunstproject, maar ook een poging om de allersnelste fiets te maken. Uit de wetten van de aerodynamica trok Conijn de conclusie dat het een achteruitrijdende ligfiets moest worden. Liggend, met je hoofd naar achteren heb je het kleinste frontaal oppervlak. De druppelvorm benadert de meest aerodynamische vorm. Van je hoofd naar je voeten word je steeds breder. Maar erop fietsen was moeilijk. Ik heb veel geoefend. Toen heb ik een fietstocht gemaakt van Bloemendaal naar Katwijk, en die heb ik gefilmd. Op een gegeven moment kwam ik in botsing met een Duitse toerist op de fiets. Hij vond het een beetje raar dat ik niks zag, maar ik zei: Jij kijkt ook niet uit, ik fiets toch aan de goede kant! Hij snapte het niet. inefficiënt In de woonkamer van Conijn staat een robuuste stalen kachel te loeien. Hij heeft hem zelf in elkaar gelast. De beste manier om te leren is het te Conijn reisde met zijn houten auto door Oost-Europa. De zelfgebouwde auto reed op hout, volgens een techniek die ook in de Tweede Wereldoorlog gebruikt werd. Hout Auto reed het beste op beukenhout, ontdekte Conijn. doen. Ik wist niet zoveel van kachels, maar ik ben er gewoon aan begonnen. Dan blijkt soms dat het anders moet. Dan pas ik het aan. Dat is wel inefficiënt, want het kost veel tijd. Maar je kunt ook gaandeweg de kennis verzamelen die je nodig hebt. Aan de wand hangt een zwart-wit foto met daarop een vliegtuigje naast een kleurige wereldkaart. Alweer jaren geleden haalde Conijn zijn vliegbrevet in Tsjechië. Vervolgens begon hij ongehinderd door enige kennis van zaken aan de bouw van een vliegtuig. Vraag hem niet waarom. Conijn weet niet altijd precies waarom hij dingen doet. Er waren tal van redenen. Het mythische, het opstijgen van de aarde, had een heel grote aantrekkingskracht. En het gevaar, de vrijheid en de spanning of het wel of niet zou lukken. De tweedeling bij de mensen was ook interessant. De een zei: Nou, dat wordt niks. De ander zei: Oh, leuk! De wereld verdeelde zich direct in pessimisten en optimisten. Ik vond het ook een interessant gegeven op een ander niveau. Ik dacht, daar kan ik een spannende film over maken. Je koopt een propeller, je bouwt een vliegtuig, je gaat naar een plek waar niemand je tegenhoudt en probeert dan op te stijgen. Het werd ook een daad van wilskracht, omdat het steeds maar niet lukte en alles kapot ging. In deze wereld is alles zo perfect geregeld en georganiseerd en alles moet heel professioneel. Ik dacht, misschien hoeft dat helemaal niet, je kunt het ook gewoon gaan doen in je eentje, zonder dat je ervoor gestudeerd hebt. a u t o m o t o r Tsja, en hoe begin je dan. Ik heb ooit gezegd: Je zet een stoel neer en je bouwt er een vliegtuig omheen. Zo is het gegaan. Je gaat zitten en je denkt: het moet er ongeveer zo uit komen te zien. Ik wilde er een automotor op, 8 >> metaaljournaal winter 2009 metaaljournaal winter 2009 << 9

6 de films: De films van Joost Conijn: Auto op Dak, 1996 C est une Hek, 1997 Vliegtuig, 2000 Hout Auto, 2002 Siddieqa, Firdaus, Abdallah, Soelayman, Moestafa, Hawwa en Dzoel-kifl, 2004 OK-KUL 09, 2006 Olland, 2007 Conijn bouwde zijn eerste vliegtuig bij De Fabriek in Eindhoven. Het proeftaxiën en de bouw van de hout auto vond plaats op het ADM-terrein dat vroeger gebruikt werd door de Amsterdamse Droogdok Maatschappij, maar nu bekend staat als laatste culturele vrijhaven van Amsterdam. Zelfvoorziening staat hoog in het vaandel van gebruikers en bewoners, die het terrein hebben omgedoopt tot Amsterdamse Doe het zelf Maatschappij. In de Marokkaanse woestijn probeerde Conijn zijn vliegtuig de lucht in te krijgen. Op een koele avond lukte het. Achteraf hoorde ik dat de lucht te dun is als het heet is, dan kom je niet van de grond. Koude lucht is dikker, dan stijg je sneller. Het boek Joost Conijn IJzer & Video Is onder andere verkrijgbaar via Na zijn middelbare schooltijd fietste Conijn op zijn zelfgemaakte ligfiets naar India. Ze keken daar wel vreemd van me op. want ik dacht daar kun je ook mee vliegen. Op vliegveld Lelystad ging ik vaak kijken hoe vliegtuigen er precies uit zien en probeerde vervolgens bij iemand die ervoor gestudeerd had een paar dingen los te peuteren. Maar juist van mensen die met vliegtuigen bezig waren werd ik niet veel wijzer. Die vonden dat ik het helemaal op de verkeerde manier aan het doen was. Toen kwam ik iemand op het spoor die in 1963 ook zomaar een vliegtuig had gebouwd. Die man was inmiddels oud en ik dacht, hij gaat me wel uitleggen hoe het moet. Maar die man zei alleen: Dat gaat je niet lukken. Hij wilde niks uitleggen. Laat Conijn zich dan niet uit het veld slaan als anderen zijn plan niet zien zitten? Ik heb het zo vaak meegemaakt, dat mensen zeggen: Dat is helemaal geen goed plan. Dan ben je weer de hele avond in de war, maar dan doe je het toch en dan wordt het een geniaal ding. Dus je plannen, die moet je gewoon voor je houden. Achteraf kan hij zich wel voorstellen dat anderen hem niet graag wilden helpen. Een vliegtuig bouwen is zo ontzettend moeilijk dat je het eigenlijk niemand mag aanraden. Je moet alles zo licht mogelijk maken en zo dat het niet stuk kan. Je kunt nergens even rommelen, het moet helemaal goed zijn, want je stapt er zelf in. En als je eenmaal vliegt, dan moet je aan al die lasjes en schroefjes denken. Dan is het heel eng, dat vliegen. k l a a r Conijn bouwde een jaar aan het vliegtuigje van stalen buizen en oranje zeildoek. Toen nam hij het achter de auto mee naar Marokko, om het daar, in de woestijn, uit te proberen. Daar volgde de ene na de andere tegenslag. De cameravrouw moest naar huis, de motor vroor kapot Per lijnvlucht Ik heb al zo vaak meegemaakt dat mensen zeggen: Dat is geen goed plan werd een tweede motor ingevlogen. Wekenlang probeerde hij het vliegtuig de lucht in te krijgen. Het lukte niet. Maar op een dag, toen het al laat was en een beetje donker, zei hij tegen zijn cameraman: Kom, laten we het nog een keer proberen. Toen kwam het vliegtuig van de grond en vloog Conijn een meter of veertig boven de zandvlakte. Toen was het klaar, toen was het gelukt. gels waren krom. Conijn mankeerde niks. Dat hij ooit nog eens een derde vliegtuig maakt sluit hij niet uit. Vliegen, daar kom je niet meer vanaf. Daar ben je mee besmet. De vlieg- en voertuigen van Conijn zijn eenvoudig van vorm, constructie en kleur. De techniek is duidelijk zichtbaar. Als tegenhanger voor alle high tech die hij om zich heen ziet, bedenkt Conijn liever low tech oplossingen. Hij stoort zich aan de vanzelfsprekendheid waarmee alles tegenwoordig maar automatisch en met computertjes wordt uitgevoerd, terwijl dat in veel gevallen geen doel dient. Mensen raken meer en meer afhankelijk van ingewikkelde, verborgen techniek. Als een apparaat het begeeft, kunnen ze dat niet meer zelf repareren en moeten ze een nieuw exemplaar aanschaffen. Bovendien vind ik de techniek ook fascinerend, die wil ik laten zien. Ik wil altijd weten hoe dingen werken, dat vind ik boeiend. Waarom zou je dat allemaal verstoppen? Ik vind het Als tegenhanger voor alle high tech, die hij om zich heen ziet, bedenkt Conijn liever low tech oplossingen leuk als de leidingen op de muur zitten en niet in de muur. Dat dingen uitstralen dat je ze zelf zou kunnen maken. Ik vind het mooi als dingen zelf gemaakt zijn. Dat je niet alles maar hoeft te kopen of dat alles voor jou wordt bedacht. Je kunt zelf ook dingen bedenken en maken. Ik houd heel erg van autonomie, niet alleen in denken maar ook in leven. Dat mensen achter elkaar aanlopen, allemaal precies hetzelfde willen hebben en alles bij dezelfde winkel kopen vind ik geen interessante manier van in het leven staan. Hij trekt zijn sandalen uit. Ze lijken zo bij een schoenenwinkel gekocht, maar zijn witgestikte initialen op de hiel bewijzen dat het echt om eigen werk gaat. Hij gebruikte zijn eigen c r a s h In 2005 bouwde Conijn een tweede vliegtuig van aluminium en doek. Aerodynamischer dan het eerste en met een sterkere (Subaru) motor. Maar het vliegtuig klom niet goed genoeg. Conijn crashte toen hij er in Tsjechië mee vloog. Ik kwam in een down draft terecht in een vallei, waar de wind langs de helling naar beneden ging. Er waren elektriciteitsmasten die ik moest ontwijken. Ik ben gecrasht onder de kabels. Na de crash was het landingsgestel weg, de motor was de romp in gedrongen en de vleuvoet als leest en naaide de sandalen van rundleer uit Marokko en een lapje leer van de Amsterdamse vrijmarkt aan elkaar op een oude Singernaaimachine. v e r b o n d e n h e i d Door de dingen zelf te maken of te repareren verbind ik me ermee. Ik heb bijvoorbeeld al twaalf jaar dezelfde auto (witte Citroën DS, red.). Ik heb hem vorig jaar weer opgeknapt en hij is als nieuw. Terwijl ik hem als krot heb gekocht. Ik zou nu wel een andere auto willen, maar alles aan mijn auto heb ik er ooit zelf aan veranderd, gemaakt of gedaan. Ik weet precies hoe hij werkt. Ik ruik wanneer er iets mis is en ik hoor waar ik iets moet repareren. Die auto laat me nooit stilstaan. Ik hoef ook geen lid van de ANWB te worden, want ik heb meer verstand van die auto dan welke ANWB-man ook. Ik voel een verbondenheid met die auto. Met mijn televisietoestel heb ik niks, want die heb ik nog nooit gerepareerd. 10 >> metaaljournaal winter 2009 metaaljournaal winter 2009 << 11

7 de werkplaats gebroeders van der stroom Designklassiekers: Gispenmeubels W.H.Gispen ( ) Beroemde Nederlandse meubelontwerper, vooral bekend van het stalen buismeubilair uit de jaren dertig. Stellingen vol met alle maten moeren, schroeven, bouten en popnagels. Met deze zilverkleurige schroefboormachine worden alle onderdelen van de meubels aan elkaar vastgemaakt. De boor werkt met luchtdruk. Dit is erg handig, anders kunnen we de batterijen vijfhonderd keer per dag verwisselen. Een verrijdbare gereedschapskast. Hierin liggen allerlei soorten gereedschap. De meubels van Gispen zijn al sinds de jaren dertig populair. Bij de meubelfabriek Gebroeders Van der Stroom worden de stoelen, tafels en kapstokken nog steeds met veel liefde en vakmanschap gemaakt. tekst kemal rijken foto jordi huisman We maken tussen de en meubels per jaar. Daar zitten meubels van Gispen bij, maar ook van ontwerpers als Jan des Bouvrie, zegt salesmanager Hennie Sanderse van Gebroeders Van der Stroom. Het bedrijf, dat in 1791 werd opgericht, is voortdurend met zijn tijd meegegaan. Vroeger maakten we alle onderdelen voor de meubelen zelf. Nu is het te omslachtig geworden om zelf te doen. Daarom kopen we de frames bij metaalbedrijven. Momenteel is Patrick Verboog (23) in opleiding bij de meubelfabriek. Patrick is aangetrokken als meubelmaker, maar hij blijkt veel meer talenten te hebben. Hij heeft een groot technisch inzicht. Zo kan hij zelf gereedschappen maken, waarmee we meubels gemakkelijker kunnen assembleren. En in de toekomst gaat hij zich specialiseren in het ontwikkelen van nieuwe onderdelen, het maken van prototypes en het begeleiden van toeleveranciers, aldus Sanderse. De blauwe boor is altijd nodig. Deze wordt gebruikt om gaten in de metalen frames te boren. Daar gaan zogenaamde popnagels doorheen die ervoor zorgen dat de onderdelen stevig vast blijven zitten. Aan deze in hoogte verstelbare werktafel worden meubels geassembleerd. De maximale hoogte is 1.60 meter. De 412 is mijn favoriete stoel, het is één van de bekendste en best verkochte stoelen van Gispen. Hij ontwierp deze fauteuil in Hij zit lekker en je herkent hem meteen. Dit is de enige echte houten mal. Hij wordt gebruikt als hulpmiddel bij het monteren. De buizen zijn van de 603-stoel van Jan des Bouvrie. a n t i e k w i n k e l Patrick werkt inmiddels bijna twee jaar bij de meubelfabriek. Voordat hij begon, wist hij vrijwel niets van de designstoelen van Gispen. Ook had hij nog nooit over de fabriek gehoord. Ik had de Gispenstoelen wel eens zien langskomen in de antiekwinkel van mijn vader maar wist er niets van. Maar toen ik mijn vader vertelde dat ik bij dit bedrijf ging werken, vertelde hij me van alles over de Gispenmeubelen. Ik dacht: Dat is best een leuke werkplek. Door zijn achtergrond als meubelmaker bleek hij multifunctioneel inzetbaar te zijn. Het gaf me een voorsprong in het aanleren van het werk. Momenteel wordt hij parttime uitgeleend aan het bedrijf dat de metalen frames voor de meubels levert. Daar volg ik een cursus metaalbewerking. Ik leer lassen en krijg te zien hoe de frames van onze meubels worden gemaakt. Deze stoel heet 352. Het model is in 1927 ontworpen door meubelontwerper C.H. Hoffmann. Binnenkort neemt Van der Stroom de 352 opnieuw in productie. Dit exemplaar wordt nog afgemaakt. De rugleuning wordt geperst in de speciale mal. 12 >> metaaljournaal winter 2009 metaaljournaal winter 2009 << 13

8 de vacature cnc draaier en cnc frezer GROTER? bekende nederlanders over techniek paspoort: Standaard bestaat niet bij Hendrikx Matrijzen & Prototypen, kortweg HMP genoemd. In Oisterwijk maken ze serie- en proefmatrijzen voor allerlei branches. De automobielindustrie, foodpackaging, cosmetica, industriële toepassingen: je kunt het zo gek niet bedenken of HMP kan het maken. kom werken bij Liever werken aan iets groters? Shunter onderhoudt locomotieven. Kijk voor vacatures op pagina 22, of op internet: Hendrikx Matrijzen en Prototypen De techniek van wereldkampioen snowboarden Nicolien Sauerbreij n a a m Nicolien Sauerbreij leeftijd 29 jaar b e r o e p Snowboarder prestaties Deed mee aan de Olympische Spelen van 2002 en 2006, won het wereldbekerklassement parallelslalom en overall in het seizoen 2007/2008 tekst susan haveman Het leuke is dat we vanaf het begin tot het eind met de klant meedenken, vertelt Cristel Rijnen, manager P&O bij HMP. Dat begint al bij het voortraject, waarin we een ruw idee vertalen naar een praktische oplossing. Beperkingen kennen we vrijwel niet. En aan het eind van de rit hebben we ons eigen testcentrum waar we de matrijzen eerst proefspuiten voor ze naar de klant gaan. Dat mes snijdt aan twee kanten: we kunnen de klant kwaliteit garanderen en voor onze werknemers is het goed om te zien wat ze gemaakt hebben en als het testen niet goed zou gaan, zien ze ook meteen waar de fout zit. jong bedrijf De gemiddelde leeftijd is ongeveer dertig jaar, terwijl mensen al ruim tien jaar werkzaam zijn bij HMP. Dat heeft z n weerslag op de onderlinge sfeer. We hebben een vrij vlakke organisatie; iedereen kent elkaar en de lijnen zijn heel kort, ook naar de directie toe. Logisch, want we vertellen onze klanten dat we staan voor openheid en eerlijkheid. Dan moeten we dat toch ook naar ons eigen personeel toe zijn? We staan absoluut open voor leerling CNC-draaiers en frezers, hoewel iemand met ervaring natuurlijk ook meer dan welkom is. v a k m e n s e n We werken veel met leerlingen en leiden die intern op. Op die manier proberen we hen te kneden tot vakmannen. Dat kost natuurlijk veel energie, maar het levert ook veel op. Vakmensen trainen draagt niet alleen bij aan onze eigen continuïteit, maar ook aan die van metaalverwerkend Nederland. De opleiding is dus geen enkel probleem. Wat wel belangrijk is bij HMP is inzet. We zoeken enthousiaste, gemotiveerde mensen die zich echt graag willen ontwikkelen tot vakman. Mensen die van het vak houden, kunnen bij ons helemaal hun ei kwijt. We werken projectmatig, waardoor je iedere dag iets nieuws in handen hebt, dus je ziet vanzelf alle mooie kanten van het vak. reageren op deze vacatures? Ben je geïnteresseerd in HMP of in een van de vacatures? Aarzel dan niet en bel Cristel Rijnen op of stuur een mail naar c.rijnen@hendrikx.info. Je kunt ook op de website kijken: Snowboardster Nicolien Sauerbreij (29) won vorig jaar de wereldbeker parallele reuzenslalom en de overall wereldbeker. Hoewel ze net is geopereerd aan haar voet, hoopt ze zich dit seizoen te nomineren voor de Olympische Winterspelen van 2010 in Canada. Ik ben best technisch. Ik heb op de vrije school gezeten waar veel aan handenarbeid wordt gedaan. Ik vind het dus niet moeilijk om met mijn handen te werken. Ik sleutel niet veel aan mijn snowboard, maar de staalkanten slijp ik elke dag. Er komen bramen in waar je je gigantisch aan kunt openhalen. En als een piste ijzig is, geven scherpe kanten meer grip. k a r a k t e r Snowboarden is een gevoelssport. Het is van groot belang dat je één bent met je materiaal. Mijn snowboard wordt door mijn vaste boardbouwer met de hand gemaakt. Ik geef aan wat ik wil en daar gaat hij mee aan de slag. Een board is van binnen opgebouwd uit verschillende houtsoorten die de stijfheid bepalen. De stijfheid bepaalt het karakter van een board en dat luistert heel nauw. Als de neus te stijf is of het stuk tussen de bindingen, dan kun je bochten niet goed aansturen en gaat het alle kanten op. Maar als een board wel stijf is, maar niet zwaar genoeg dan ga je er nooit een snelle tijd mee halen. r e v o l u t i e In het snowboarden heeft zich nog geen revolutie voorgedaan zoals de klapschaats bij het schaatsen, maar ze zijn er nu dichtbij. Normaal worden de bindingen direct op het snowboard bevestigd. Ze zetten er nu platen tussen, van carbon of staal, om de druk beter te verdelen. Door die platen worden de boards stugger en zwaarder en dus sneller. En je staat hoger, waardoor je wendbaarheid ook beter wordt. Ik heb er mee getest, maar bij mij leverde het nog geen tijdwinst op. Vooral bij de mannen, die groter en zwaarder zijn, worden er goede resultaten mee geboekt. tekst n o o r t o n ke n s f o t o m a r k v a n d e r z o u w 14 >> metaaljournaal winter 2009 metaaljournaal winter 2009 << 15

9 coolrides 2008 And the winner is... Eindelijk, hier is-ie dan: de allercoolste auto van Nederland! Met zijn Chevrolet Pick-up 3600 is Erwin Wanta uit Haaksbergen de trotse winnaar van Coolrides Het was een close finish, want ook de Ford Capri van Meindert van Kammen gooide hoge ogen. Kom alles te weten over de nummer 1! tekst annemiek de gier foto s jordi huisman Heel erg trots is Erwin Wantia op zijn auto, een Chevrolet Pick-up 3600 uit Hij kocht hem enkele jaren geleden via internet. Volgens mij van iemand die de bedoeling had om hem compleet te reviseren, maar die de moed al heel snel had opgegeven, vertelt Erwin. De auto was er echt heel slecht aan toe. Hóe slecht werd pas echt duidelijk nadat ik alle onderdelen zoals chassis, aandrijving, cabine en plaatdelen had laten stralen. Het was gewoon één bak roest. geen laadbak Er zat geen laadbak op de Chevrolet, Erwin moest dus op zoek naar nieuwe. Na veel surfen op internet en bellen zelfs naar Amerika - vond hij er een, origineel en helemaal compleet. Lachend: Bij High Way One in Enschede, tien kilometer bij mij vandaan! De motor van de Pick-up had ook zijn beste tijd gehad. Gelukkig is Erwin vrij technisch: hij werkt al twintig jaar bij B&S industrieel onderhoud en is daar coördinator van de serviceen montagegroep. Hij kon dus veel zelf doen aan de auto. Erwin: De zuigers, drijfstangen en krukas waren compleet versleten. Ik heb de motor compleet gedemonteerd en laten reviseren. Sommige delen die niet meer te reviseren waren, heb ik nieuw over laten komen uit Amerika. Want alles van deze auto s is daar gelukkig nog te koop. Verder liet Edwin de auto zo veel Erwin Wantia ontving zijn prijs uit handen van OOMregiomanager Jan Abbing. Een bokaal, een sticker voor op zijn auto en een heel pakket aan tegoedbonnen voor onder andere een onderhoudsbeurt, een poetsbeurt en tanken. mogelijk origineel. Alleen de achterkant is anders, daar heb ik een soort treeplank gemaakt met een dubbele uitlaat eronder. En de kleur? Inderdaad, dat is niet de originele kleur van toen. Maar wel een General Motorskleur. b r u i l o f t e n Nu de Chevrolet weer helemaal spic en span is, wordt hij af en toe gebruikt voor bruiloften. Zelf rijd ik er alleen in de zomer in, om hem zo mooi mogelijk te houden. Overigens, zonder de hulp van zijn dochter Ruby (14) zou Erwin deze Coolrides nooit hebben gewonnen. Zij heeft me opgegeven, zonder dat ik het wist. Dus eigenlijk gaat de eer naar haar! De kleur van de lak is niet origineel. Toch past de kleur perfect bij de auto. De motor start altijd en loopt mooi rustig. En dat terwijl de techniek van een 6 cilinderlijn met inhoud van 3.6 liter en een mechanische vervroeging toch al bijna zestig jaar oud is. Dat robuuste, de grote verchroomde grille en de verchroomde bumpers, zo zie je het tegenwoordig niet meer. Starten doe je met een pedaaltje naast het gaspedaal, dat mechanisch contact maakt met de startmotor. De ruitenwissers werken met luchtdruk. Elke keer dat de wissers een slag maken, hoor je een zuigend geluid. De jury over de winnaar: Bart Holland directeur Autorestauratiebedrijf Bart Holland: De restauratie van zo n Chevrolet Pick-up is niet zo eenvoudig. Deze auto s waren echte werkbeesten en werden niet zachtzinnig behandeld. Zowel het chassis als de cabine zijn grondig beetgepakt: veel uren las- en plaatwerk. Ook de motor met de bak en de achteras zijn geheel gereviseerd, om nog maar niet te spreken van wielophangingen, remmen, stuurinrichting en binnenbekleding. Fraai gedaan! Bas van Putten autojournalist en schrijver: Alle respect voor de grondigheid waarmee de eigenaar een wrak nieuw leven inblies. De rest is gevoel. Ik ken geen auto die zo mooi symbool staat voor de ruige, onopgesmukte handenuit-de-mouwenmentaliteit die Amerika tot het land van de onbegrensde mogelijkheden maakte. En dan de kleur. Ik val als een blok voor de Chevy. Ik hoop vurig dat ik van de eigenaar een keer een rondje mee mag rijden. Edwin Schoemaker hoofdredacteur Metaaljournaal en autogek: Aan een project als dit begin je niet als een auto niet echt je hart heeft gestolen. En die liefde zie je terug in het resultaat. Erwin Wantia veranderde, met veel passie en oneindig geduld, een hoop schroot in een bijzonder fraaie klassieker; perfectie tot in detail. Een heerlijk stukje echt Amerikaanse autogeschiedenis. Dit is een superbijzondere auto die respect afdwingt en waarschijnlijk heel wat bekijks trekt. Tim Coronel autocoureur en televisiepresentator: De eigenaar van deze Chevrolet heeft van niets iets moois gemaakt. De roestbak is getransformeerd tot een auto met charisma. Een warme auto ook, als je m ziet heb je er meteen gevoel bij. Wel even iets anders dan al die strakke en dure wagens die je tegenwoordig veel ziet rondrijden. Dit is een terechte winnaar. Op de volgende pagina vind je de winnaar van de publieksprijs, en andere bijzondere inzendingen >> metaaljournaal winter 2009 metaaljournaal winter 2009 << 17

10 coolrides 2008 En dit is nummer twee... Deze auto won de tweede prijs én de publieksprijs: De Ford Capri van Meindert van Kammen uit Zwaagwesteinde. De Ford Capri gtxlr is al vanaf 1973 in onze familie, vertelt Meindert. Het was de eerste auto die mijn opa ooit kocht en hij was er helemaal verliefd op. Helaas heeft hij er maar een paar jaar van kunnen genieten, hij is in 1976 vrij jong overleden. De Capri kwam in de garage van mijn oma terecht, waar mijn vader hem in 1987 weer tegenkwam toen hij zijn ouderlijk huis kocht. Mijn vader heeft de auto compleet laten restaureren en dit is het resultaat. Ik kan wel zeggen dat ik een speciale band heb met de Capri, onze familiegeschiedenis zit erin! De jury: Dit is echt vakmanschap. Een (inmiddels) klassieker die met respect en liefde is gerestaureerd. Deze auto ontkracht alle vooroordelen die half Nederland ooit tegen Capri s had; hersteld in originele staat blijkt die afgeragde Sjonniebak opeens een prachtige oldtimer! Meindert wint een bokaal, een sticker voor op zijn auto en een professionele poetsbeurt. Tientallen lezers deden mee aan Coolrides Hieronder een kleine greep uit de vele inzendingen... De Corvette van Dennis Roks De Volkswagen Kever 1303 van Lenko Culic De AC Cobra van Cor Verlinde De Chevrolet El Camino van André Kok Ik droomde altijd al van een dikke Amerikaan, maar dan wel een klassieker. Dat ik aan deze Corvette c3 Stingray uit 1977 nog het nodige werk zou hebben, weerhield me er niet van om hem te kopen. Hij heeft de beroemde coke bottle body in een mooie bordeauxrode kleur, helemaal geweldig. Ik werk als frezer en heb een aardig machineparkje tot mijn beschikking. Het nodige heb ik dus zelf gedaan, zoals een nieuwe aluminium middenconsole en tellerconsole, wielsterren en een paar aluminium bougieskabels. Als ik s zomers langs de terrasjes rijd, staan mensen speciaal op om naar mijn auto te komen kijken. Al toen ik de Kever kocht, wilde ik er graag mee op vakantie naar Kroatië. Na er jaren aan te hebben geknutseld - nieuwe lak, nieuwe bekleding, de voorkant iets verlaagd en omgebouwd naar schijfremmen - was het in 2007 eindelijk zover. Een hele onderneming, zo n rit van ruim 3500 km heen en weer in een auto uit 1974! Het was een droomreis, maar ook een helse tocht, we hebben aan een stuk door stilgestaan en moesten uiteindelijk naar huis vliegen. Uiteindelijk bleek het probleem eenvoudig; de benzinepomp was kapot. Inmiddels rijdt de Kever weer als een zonnetje, dit jaar gaan we er weer mee op vakantie. Deze auto heb ik helemaal zelf opgebouwd. Ik ben er ruim vier jaar mee bezig geweest, en eigenlijk ben ik nog steeds niet klaar. Steeds blijf ik kleine dingen aanpassen om de auto nog cooler te maken. De auto is opgebouwd met BMW techniek. 12 Cilinder motor, sidepipes, dikke banden, veel elektronica, enzovoort. Zeer snel en supermooi! Deze El Camino is gebouwd in 1970 in de Verenigde Staten. Voordat de auto in Nederland kwam, is er in Amerika mee geraced. Dat was te zien aan de accubak achterin. Daarnaast liep de motor erg onregelmatig. Inmiddels heeft de auto een aantal nieuwe onderdelen en is hij matzwart gespoten. Ik vind hem zelf zonder twijfel de coolste ride van 2008! 18 >> metaaljournaal winter 2009 metaaljournaal winter 2009 << 19

11 het object webtip! Wil je horen hoe de Moodswinger klinkt? clips/moodswinger.mp3 Onlangs werd de ste scholingsdag aangevraagd. Een mijlpaal voor OOM, want niet eerder volgden werknemers in de Metaal zoveel cursussen en trainingen om hun vakkennis te vergroten. Erik Yperlaan, directeur van OOM, is buitengewoon trots. tekst en fotos jordi huisman WAT? De Moodswinger, een experimentele gitaar. WAAROM? Yuri Landman bouwde de Moodswinger voor Liars, een rockband uit Los Angeles. De gitaar gebruikt een toonsysteem dat overeenkomt met wat de Chinezen 2000 jaar voor Christus al gebruikten. In de Westerse muziek wordt hier geen gebruik van gemaakt. De geluiden klinken ons wat vreemd in de oren. De tonen die de Moodswinger produceert zijn echter natuurlijker dan die van een normale gitaar. Dit komt doordat het instrument de natuurtonenreeks met de complementaire reeks combineert. De gitaar bestaat onder meer uit een vijlvormig onderdeel: een verplaatsbare brug. Deze kan worden verschoven op de hals die is onderverdeeld in mathematische breuken. Door de brug te verschuiven wordt de snaar in tweeën gedeeld. Het schuine plaatje in het witte gedeelte van de hals heet de pick-up. De snaren worden aan de andere kant van de pickup bespeeld. Hierdoor gaan beide snaardelen met elkaar resoneren, wat een harmonische toon geeft. de maker Hypercustom is het bedrijf van Yuri Landman. Yuri is opgeleid als chemisch analist en tevens werkzaam als grafisch ontwerper. Hij maakt experimentele gitaren voor rockbands als Liars, Sonic Youth en Blood Red Shoes. MATERIAAL De body van de gitaar is gemaakt van eikenhout en transparante acryllak, de hals is van meranti. Het frame is gemaakt van messing. De hals is hol, met daarbinnen een stalen halspen tegen het kromtrekken. Het totale gewicht is 12 kilo scholingsdagen in 2008 tekst annemarie vestering foto mark van der zouw Dat de aanvraag van een scholingsdag voor een werknemer een gezellig bedrijfsuitje tot gevolg zou hebben, hadden ze niet kunnen voorzien bij MFE Verspaning B.V. De reden: het was de ste scholingsdagaanvraag die OOM in 2008 ontving. Het bedrijf werd door OOM-regiomanager Johan-Peter Leeuwenburg in het zonnetje gezet. De medewerkers kregen een dagje uit aangeboden naar De Spelerij/De Uitvinderij van metaalkunstenaar Jos Spanbroek. Nog niet eerder volgden werknemers in de metaalbewerking zoveel cursussen en trainingen. OOM-directeur Erik Yperlaan: OOM is buitengewoon trots op het resultaat. Door de economische tegenwind ligt er een grote druk op de investeringen van bedrijven. Werkgevers hebben wel iets anders aan hun hoofd dan de ontwikkeling van werknemers. Het getuigt van een strategische visie van de bedrijfstak om ook in moeilijke tijden te blijven investeren in de opleiding van werknemers. vruchten van nieuwe systeem De oorzaak van het succes is het nieuwe financieringsstelsel dat OOM invoerde in januari De scholingsdagenregeling werd ingeruild voor de Persoonlijke TrainingsToelage voor werknemers en het Ontwikkelbudget voor werkgevers. Het doel is niet alleen om kennis en vaardigheden van werknemers in de metaalbewerking te bevorderen, maar ook om het personeelsbeleid van metaalbedrijven te ontwikkelen en het begeleiden van werknemers te professionaliseren. Voor elke werknemer is een Persoonlijke TrainingsToelage beschikbaar van 1.500, bedoeld voor bijscholing. Voor werkgevers is er het Ontwikkelbudget van 1.800, dat kan worden besteed aan cursussen op het gebied van personeelsbeleid. Het nieuwe systeem werpt duidelijk zijn vruchten af. w e n s e n vo o r 2009 Blijft er voor OOM in 2009 nog iets te wensen over? Yperlaan: In 2008 zijn er zestienduizend persoonlijke opleidingsplannen opgesteld door werkgevers en werknemers gezamenlijk. De eerste grote groep werknemers is zodoende in beweging gekomen. Komend jaar streven we naar eenzelfde aantal opleidingsplannen, maar nu voor werknemers die moei- Bij MFE Verspaning in Eerbeek had een scholingsdagaanvraag een bedrijfsuitje tot gevolg. lijker te stimuleren zijn om zichzelf te ontwikkelen. Dat zijn bijvoorbeeld ouderen vanaf 45 jaar. Bij werkgevers is meer gevoel voor urgentie nodig. Zij moeten zich nóg meer bewust worden van de toenemende krapte op de arbeidsmarkt. Om werknemers voor de techniek te behouden moet hen kans op ontwikkeling worden geboden. In de komende jaren krijgen alle technische sectoren te maken met een grote uitstroom van vakmensen vanwege de vergrijzing. Voor werkgevers en werknemers geldt daarom: Anticipeer op de steeds krapper wordende arbeidsmarkt, investeer in jezelf. Meer informatie over de Persoonlijke TrainingsToelage of het Ontwikkelbudget? Kijk op Voor elke werknemer is een Persoonlijke TrainingsToelage beschikbaar van 1.500, bedoeld voor bijscholing 20 >> metaaljournaal winter 2009 metaaljournaal winter 2009 << 21

12 r e p o r t a g e shunter b.v. webtip! s h u n t e r o n d e r h o u d t r u i m h o n d e r d l o c o m o t i e v e n en zesenveertighonderd goederenwagons Werken bij Shunter? Wil je jouw carièrre op een ander spoor zetten en lijkt het je wat om aan machtige machines te werken? Op dit moment heeft Shunter de volgende vacatures: Monteur Elektrisch Werkvoorbereider Magazijnmedewerker Materieelserie Engineer Kijk voor informatie op De monteurs hebben de belangrijkste banen hier Treinrails die in een werkplaats eindigen, dat zie je niet overal. Nou, wel hier in Rotterdam, de plek waar Shunter zich zo n vijf jaar geleden vestigde. Via die rails worden treinlocomotieven binnengeloodst voor onderhoud, herstel of revisiewerkzaamheden. Directeur/eigenaar Ronald Smits: Dit bedrijf is ook een beetje van de mensen die er werken. tekst n a t h a l i e v a n d e r p l o e g f o t o s f r a n k h y l k e m a Zo n vijf jaar geleden werkte Shunter-eigenaar/directeur Ronald Smits (41) nog als hoofd materieel bij de Nederlandse Spoorwegen (NS). Mijn taak was het beheren van het materieel voor het goederenbedrijf. Ik werkte dus voor NS Cargo. Dat beheren bestond uit het verwerven, in stand houden en eventueel afstoten van de vloot. Toen de NS op een zeker moment (onderhouds) problemen kreeg met de treinen, lag de nadruk vanuit de media en de politiek vooral op de reizigerstreinen. Maar diezelfde problemen waren er evengoed bij de goederentreinen. Sterker, omdat de focus vooral op de reizigerstreinen werd gelegd kreeg ik een probleem om de vloot goed aan de gang te houden. Ik heb toen geprobeerd een aantal grote partijen te vinden die een deel van het werkpakket konden overnemen. Om zo de NS-werkplaatsen te dwingen efficiënter te werken en betere kwaliteit te laten leveren. Dat bleek niet te lukken, er waren gewoon geen geschikte partijen te vinden. Toen dacht ik: dan ga ik het zelf wel doen. Ik heb mijn baan opgezegd en ben voor mezelf begonnen. Het bleek een slimme zet. Zijn eerste klant, en nog steeds een van zijn grote klanten: de NS. Smits: De treinen stonden stil, en ik was natuurlijk niet de enige in het bedrijf die dat zag. Het idee dat er iets moest gebeuren, werd gedragen binnen de hele NS. Shunter, het bedrijf is nog steeds zelfstandig, ontwikkelde zich snel en bestaat inmiddels uit drie werkmaatschappijen, die alle drie in hun vakgebied marktleider zijn in Nederland. Shunter Locomotives, Shunter Shunter werd direct neergezet als een bedrijf dat klaar is voor de toekomst. Smits kocht een trailerreparatiebedrijf en zette daar de modernste locomotievenwerkplaats van Europa neer. 22 >> metaaljournaal winter 2009 metaaljournaal winter 2009 << 23

13 We werken met een uitgebreid intern competentiesysteem. Mensen hebben bepaalde bevoegdheden en kunnen niet zomaar op een klusje worden gezet. Ze moeten eerst voldoen aan een aantal eisen. Wagonbedrijf Nederland en Shunter Tractie zijn in totaal verantwoordelijk voor het onderhoud van ruim 110 locomotieven en 4600 goederenwagons. Via het bedrijfsonderdeel Tractie worden nog eens zo n 30 locomotieven verhuurd. doen aan de laatste inzichten, zodat we de komende twintig jaar goed zitten, vertelt hij. veiligheid Kwaliteitsbeheersing staat hoog in het vaandel bij Shunter. En dat is in dit geval niet zomaar een loze term, maar een filosofie. Smits: De veiligheid van treinen is ongelofelijk belangrijk. Daarom werken wij met een intern competentiesysteem. Mensen hebben bepaalde bevoegdheden en kunnen niet zomaar op een klusje worden gezet. Pas nadat ze een bepaalde opleiding of cursus hebben gehad en hebben aangetoond dat ze die activiteit beheersen mogen ze het ook echt doen. We gaan daar zelfs zo ver in dat mensen die het kunnen Er gaan ook bij ons mensen weg die hier al langer werken. Maar daarvan komt zeker driekwart binnen een jaar weer terug weten zeggen dat wij hiermee verder zijn dan de luchtvaart. Het hele personeelsbeleid is erop geënt. Er wordt niet zo zeer gewerkt met functies van mensen, het hele bedrijf is verdeeld in competentiegebieden. We hebben bijvoorbeeld monteurs die ook bevoegd zijn om treinen te verplaatsen, die hebben een machinistbevoegdheid. Het hoeven dus niet direct functiegerelateerde competenties te zijn. o n t w i k k e l p l a n Per persoon wordt jaarlijks geëvalueerd wat de competenties zijn die hij of zij beheerst, hoe die persoon zich wil ontwikkelen en hoe dat past bij de plannen die Shunter met de betreffende werknemer heeft. Smits: Daarmee stellen we een ontwikkelplan samen. Dat hoeft niet altijd een stap naar boven te zijn, dat kan ook in de breedte. Dit personeelsbeleid heeft Smits zelf ontwikkeld. Op veel vlakken heb ik expliciete ideeën, en ik heb er hier natuurlijk ook volop ruimte voor om daar wat mee te doen. Ondanks deze uitgebreide aandacht die wordt besteed aan ontwikkeling, overheerst bij Shunter geen vergader- modernste werkplaats van europa De missie van Shunter is helder, aldus de eigenaar: Wij willen klanten de juiste beschikbaarheid van hun voertuigen leveren. Die beschikbaarheid druk je uit in een percentage; de tijd dat ze rijden in vergelijking tot de tijd dat ze stilstaan. De hoogste is niet altijd de juiste. Een trein die stilstaat levert misschien niets op, maar een trein waar een oneindig bedrag voor onderhoud nodig is, rendeert ook niet. Dat optimaliseringsproces en de uitvoering die daarbij hoort is ons werk. Shunter werd direct neergezet als een bedrijf dat klaar is voor de toekomst. Smits kocht een trailerreparatiebedrijf en zette daar de modernste locomotievenwerkplaats van Europa neer. Korte doorlooptijden, efficiënte werkprocessen, en op arbo- en milieugebied goed verantwoord. Wij volcultuur. Smits: Daar moet je natuurlijk wel op letten, maar er moet tegelijkertijd wel echt voldoende aandacht voor mensen zijn. Het vraagt wel veel van leidinggevenden. Ja, misschien maak je het jezelf wel iets moeilijker op deze manier, maar ik geloof er echt in. Dat Shunter zo n zwaar intern opleidingstraject heeft, heeft overigens niet alleen met de gedrevenheid van Smits te maken. Het heeft ook te maken met het vinden van de juiste mensen. Smits: Je vindt echt geen wagonmonteur op de markt, dus die opleiding hebben we zelf op moeten zetten. Het is lastig de juiste mensen te vinden die in de basis de juiste competentie hebben. Niet iedereen is even opleidbaar, dat is ook af en toe een probleem. Dat is trouwens geen nieuw inzicht, het is iets waar de hele branche mee bezig is. g e v a a r l i j k Shunter heeft ook een aantal leerwerkplekken, maar wel beperkt, vertelt Smits: Wij werken met machines die door de arbeidsinspectie nu als gevaarlijk worden beschouwd. En dat is dan een reden om het mensen niet meer te leren als ze jong zijn. Kijk, vroeger deed je alles al op je veertiende. Dat mag tegenwoordig niet meer. Dat de arbeidsmarkt zo krap is, hangt daar mijns inziens ook mee samen. Een heleboel van die activiteiten zouden ook jonge mensen goed kunnen doen, mits goed begeleid. Maar goed, dat kan dus niet. Wij werken samen met een vmbo-opleiding in de buurt. Maar ze mogen dus weinig. Hoe je ze dan kunt motiveren om in de metaal te werken, is mij soms onduidelijk. De belangrijkste mensen bij Shunter zijn de monteurs. Eigenlijk hebben we hier een omgekeerde structuur. De monteurs hebben de belangrijkste banen hier. Dat is wel eens wennen voor mensen die voor een staffunctie komen. Maar dat is ook iets waar ik trots op ben. Ik heb een bedrijf neergezet dat ook een beetje van de mensen die er werken is geworden. Dat is aardig gelukt, daarin onderscheiden we ons van andere bedrijven. Je werkt niet alleen voor Shunter, je bent ook een beetje Shunter. En dat merk je ook aan de grote betrokkenheid. Natuurlijk, we hebben altijd veel mensen nodig en hebben ook een behoorlijke instroom. Dan vindt er op een gegeven moment ook een schifting plaats van mensen die hier toch niet helemaal passen. En er gaan ook weleens mensen weg die hier al langer werken. Maar daarvan komt zeker driekwart binnen een jaar weer terug. En als ik er zeker van ben dat ze dat ook echt willen, kan dat ook. Een aantal activiteiten zouden jonge mensen ook goed kunnen doen, mits goed begeleid. Strategische locaties Shunter heeft werkplaatsen op drie locaties. Deze zijn strategisch gekozen om de onttrekkingstijd aan de treindienst tot een minimum te beperken. De locomotievenwerkplaats Rotterdam Waalhaven ligt bijvoorbeeld in het kloppend hart van het Europese goederenvervoer. De werkplaats in Roosendaal bedient de industriegebieden Moerdijk, Sloe en de Antwerpse haven. In de werkplaats Rotterdam IJsselmonde vindt onderhoud plaats van goederenwagons in het industriegebied Waalhaven/Maasvlakte. Daarnaast beschikt Shunter over mobiele werkplaatsen die op vrijwel elke lokatie in Nederland ingezet kunnen worden, zodat transportkosten van materieel worden voorkomen. Je werkt niet alleen voor Shunter, je bent ook een beetje Shunter. 24 >> metaaljournaal winter 2009 metaaljournaal winter 2009 << 25

14 r e p o r t a g e e c o n o m i e Crisismanagement? Wil je de huidige economische crisis het hoofd bieden? Zorg dat je voldoende vakkennis hebt. In de gids Aan de slag met OOM vind je een greep uit de vele duizenden cursussen waarvoor je een financiele bijdrage van OOM kunt aanvragen. Hoezo crisis? Uitdaging! tekst michiel couzy illustratie enkeling Nee, helaas, de kredietcrisis gaat niet aan de metaalindustrie voorbij. Maar in een bedrijfstak waar naar verwachting in 2010 een tekort zal zijn aan tienduizenden vaklui is ontslag niet het eerste waar je aan denkt. Goede vakmensen blijven nog steeds hard nodig. De uitdaging zit hem dus in het bijscholen. Mensen die zich bijscholen hebben, als het even minder gaat, meer kans om elders weer aan de slag te komen. De kredietcrisis raast als een orkaan door de wereld en maakt her en der slachtoffers. Banken, jarenlang onaantastbaar, verkeren in geldnood. Klanten raken hun spaargeld kwijt en landen moeten ingrijpen om hun financiële instellingen te redden van de ondergang en het spaargeld veilig te stellen. De orkaan gaat verder en laat vrijwel geen sector ongemoeid. Consumenten zijn onzeker en houden de hand op de knip. Autofabrikanten als Ford, General Motors en Volkswagen verkopen nauwelijks nog auto s, winkels trekken minder klanten en makelaars raken hun huizen steeds moeilijker kwijt. Ook de grote staalbedrijven hebben het moeilijk. Corus heeft de productie in het laatste kwartaal van 2008 teruggeschroefd. De kleine en middelgrote metaalbedrijven in Nederland kunnen zich ook niet onttrekken aan de economische malaise die voortkomt uit de crisis. o v e r w e r k Machinefabriek De Gouwe uit Gouda maakt tanks voor de voedingsmiddelen- en de chemische industrie. Volgens directeur Jan Willem van der Wolf is er nog voldoende werk, maar het aantal orders neemt gestaag af. Wij moeten nu nog overwerken. De laatste maanden komen er minder orders binnen, normaal gesproken maak ik mij daarover niet zo druk. Nu ben ik toch meer gespitst omdat de crisis eraan komt. Uit recent onderzoek van brancheorganisatie Metaalunie komt eenzelfde beeld naar voren: op dit moment gaat het nog wel, maar in de loop van 2009 zal de groei afnemen. De metaalsector in Nederland staat er vooralsnog goed voor: driekwart van de bedrijven maakt winst. Maar, er is slecht weer op komst. Het aantal opdrachten dat binnenkomt uit Nederland en daarbuiten neemt af. In de sectoren Machinebouw en Service en Onderhoud zijn ondernemers nog positief over de orders. De sfeer is een stuk minder in Oppervlaktebehandeling en Metaalwaren. Al met al neemt het aantal bedrijven snel toe dat verwacht de komende maanden slechtere resultaten te boeken. verschillen per bedrijfstak Rob van der Werff, die voor Metaalunie het onderzoek deed, zegt dat het beeld in de metaalbranche verschilt per bedrijfstak. Onder de toeleveranciers van autofabrikanten vallen klappen, dat kan niet anders. Maar in bij- Op de lange termijn blijven goede vakmensen sowieso schaars 26 >> metaaljournaal winter 2009 metaaljournaal winter 2009 << 27

15 De komende jaren zullen veel mensen met pensioen gaan en de instroom uit de opleidingen blijft achter De industrie heeft geld nodig om te investeren in materiaal en machines. De banken en de industrie Kleine en middelgrote metaalbedrijven hebben vanwege de crisis twee problemen: het aantal orders loopt flink terug en het kost meer moeite om geld te lenen bij de banken. Dit geld is nodig om te investeren in materiaal en machines of om nieuwe orders te plaatsen. Banken zijn op dit moment niet happig, zegt Rob van der Werff van de Metaalunie. FNV Metaal wil dat minister Wouter Bos van Financiën maatregelen treft waardoor de banken sneller leningen verstrekken aan ondernemers. Bos is na zijn ingrepen eigenaar van Fortis en ABN Amro en heeft ook een belang in ING. Het kan niet zo zijn dat Bos miljarden steekt in de banken en dat die vervolgens de kredietkraan voor ondernemers dichtdraaien, zegt Jan Berghuis van FNV Metaal. Iedereen weet dat industriële bedrijven het geld moeten verdienen en dat banken dat geld moeten maken. Onze leden zijn erg verbaasd dat er zoveel geld gaat naar de banken, maar niet naar de industrie. voorbeeld de scheepsbouw werken bedrijven met langdurige contracten. Zij hebben voorlopig nog werk, dat valt niet in een keer weg. p a r a p l u Wat heeft de crisis voor gevolgen voor de mensen die werken in de metaal? Bestuurder Jan Berghuis van FNV Bondgenoten zegt dat er nog veel vacatures zijn. Dat kan ook niet anders. Werkgevers hebben jarenlang geklaagd over een groot tekort aan goed opgeleide vakmensen. Dat is niet ineens verdwenen. Maar iedereen moet wel de paraplu uitklappen, aldus Berghuis. De pijn neemt toe in de metaalsector. Klanten trekken orders in. Van der Wolf van machinefabriek De Gouwe verwacht vooralsnog geen grote gevolgen voor het personeel, maar sluit niets uit. We hebben best een goede buffer, we hebben tenslotte mooie jaren achter de rug. Maar als de vraag naar onze producten ineens uitvalt door de crisis, dan moeten we ook naar ons personeel kijken. Natuurlijk kijken we dan eerst naar uitzendkrachten en ook de instroom van Polen zal afnemen. Maar uiteindelijk hebben we in het zwartste scenario minder vaklieden nodig. Geruststellend: maar zo ver is het nog lang niet. Op de lange termijn blijven goede vakmensen sowieso schaars. De komende jaren zullen veel mensen met pensioen gaan en de instroom uit de opleidingen blijft achter. b i j s c h o l e n Inmiddels heeft minister Donner op verzoek van werkgevers en werknemers een beperkte werktijdverkortingsregeling ingesteld. In 2010 heeft de metaalsector een enorm tekort aan vaklui. Dan kunnen we er nu niet tienduizend uitschoppen vanwege een crisis. Dan loopt het tekort in die jaren erna, als het weer beter gaat, te hoog op, aldus Berghuis. Korter werken of niet, het is voor de mensen in de metaalsector sowieso erg belangrijk om zich continu bij te scholen. Een opleiding maakt mensen meer weerbaar in tijden van crisis. Die zelfstudie heeft de laatste tijd onder druk gestaan, vanwege de tekorten aan personeel. Mensen waren gewoon hard aan het werk om alle orders te verwerken en stonden lang niet altijd stil bij scholing. Bovendien: als er zoveel werk is, wat zou je je dan druk maken? Berghuis vindt dat werknemers bij hun bazen moeten aankloppen voor scholing, want in de cao zijn daar allerlei afspraken over gemaakt. v a k m e n s e n Mensen die zich bijscholen, hebben, als het even minder gaat, meer kans om elders weer aan de slag te komen, aldus Berghuis. Als je alleen kunt lassen, heb je een probleem. Maar als je ook leert om met een draaibank om te gaan, heb je meer kans. De meeste vacatures die open staan in de metaalsector zijn gericht op vakmensen met diploma s. Van der Werff van de Metaalunie sluit zich hierbij aan. Als het slecht gaat, worden de mensen met lage opleidingen het eerst aan de kant gezet. Dus is het voor werknemers van belang te werken aan hun scholing. En als je een goede opleiding hebt afgerond, hoef je je nergens meer zorgen over te maken. Mensen die zich bijscholen, hebben meer kans om weer aan de slag te komen Hoe & wat van de kredietcrisis De kredietcrisis is vorig jaar ontstaan op de Amerikaanse huizenmarkt. Banken hadden daar hypotheken verstrekt aan mensen die eigenlijk geen geld hadden voor een eigen huis. De banken weten dat alle Amerikanen dromen van het bezit van een eigen huis en speelden hier slim op in. Ze sloten hypotheken af die zeer riskant waren voor de huizenkoper en verkochten een deel van die riskante hypotheken door aan andere banken. Op het moment dat de rente steeg, ontstonden de problemen. Huizenbezitters konden hun hypotheeklasten niet meer opbrengen. Het aantal wanbetalers nam in zo n hoog tempo toe dat de banken in de problemen kwamen. Doordat hypotheken waren doorverkocht aan andere banken en verzekeraars, verspreidde het leed zich door heel de financiële wereld. Banken dreigden in te storten door geldgebrek. Diverse landen, waaronder Nederland, stelden miljarden beschikbaar om de banken overeind te houden. Vanwege de financiële problemen verstrekken banken minder snel hypotheken aan consumenten, waardoor de huizenmarkt stil valt en de huizenprijzen minder snel stijgen of zelfs dalen. Nederlanders worden onzeker en geven minder geld uit. Dit heeft weer grote gevolgen voor winkeliers, autohandelaren, makelaars en hun toeleveranciers, zoals bouw- en metaalbedrijven. Al deze ondernemingen verdienen minder en gaan bezuinigen. Door dit gebrek aan nieuwe investeringen groeit de economie niet meer en loopt de werkloosheid op. 28 >> metaaljournaal winter 2009 metaaljournaal winter 2009 << 29

16 vakkanjerwedstrijden Vakkanjers naar WorldSkills in Calgary Wereldgoud is de inzet op de World- Skills. In september 2009 doen de beste Vakkanjers van Nederland mee aan deze wereldkampioenschappen voor jonge vakmensen in Calgary (Canada). Welke Vakkanjers meedoen is op dit moment nog niet bekend: de kwalificatie is in het voorjaar. Tijdens vier kwalificatieronden van december tot maart moeten techniektalenten laten zien dat ze progressie boeken en daadwerkelijk kans maken op eremetaal in Calgary. Op 1 april wordt de definitieve selectie bekendgemaakt. De laatste acht weken ondergaan de deelnemers voor Calgary elke vrijdag mentale en fysieke training om optimaal voorbereid aan de aftrap te verschijnen. Volg de Vakkanjers via junior vakkanjerwedstrijden webtip! Alle informatie over de Vakkanjers vind je op één adres: Nieuwe generatie technici wil zich bewijzen De Junior VakkanjerWedstrijden staan voor de deur. Wesley van Dijke is een van de honderden vmbo-talenten die zich in februari wil kwalificeren voor de landelijke finale. tekst bureau top/michiel van ruitenbeek foto s bureau top/digidaan Docent Ben Krijgsman hoefde niet lang na te denken toen hij zijn deelnemers voor de nieuwe editie van de Junior VakkanjerWedstrijden moest opgeven. Wesley is goed in zijn vak, gemotiveerd en hij weet waar hij over praat. Wat doe je als je niet kunt kiezen tussen metaal en elektro? Dan doe je gewoon beide richtingen tegelijkertijd. Althans, als je Wesley van Dijke heet. Hard werken, dat wel. Maar met deze combi heb ik later meer te kiezen. Welkom in de wereld van Wesley. Multitalent van vijftien jaar oud, bezig aan zijn vierde en laatste jaar op de Goudse Waarden in Gouda. p r e c i s i e w e r k Wesleys keuze voor techniek lag er dik bovenop. Als klein kind zat ik hele dagen met Knex te spelen. Ik was boomhutten aan het bouwen of zat te klooien met een motortje op batterijen. Zijn laatste project: de restauratie van een oude roeiboot. Binnenkort ga ik er een buitenboordmotortje aan vast lassen en dan is hij klaar. Op school is het niet anders; inmiddels is Wesley verslingerd aan de draaibank. Precisiewerk is het mooiste. Het geeft een kick als je binnen de maatvoering blijft. Je moet blijven opletten, als je iets fout doet, ben je je werkstuk kwijt. b o o r d w e r k t u i g k u n d i g e Water en techniek lopen als een rode draad door het leven van de aankomend Junior Vakkanjer, die op een steenworp afstand van de Gouwe werd geboren. In vakanties vaart hij mee op het binnenvaartschip van een kennis. Wesley neemt als een soort boordwerktuigbouwkundige dan allerhande onderhoudswerkzaamheden voor zijn rekening. Hij zou graag carrière maken aan boord. Je bent elke dag ergens anders. En zo n schip geeft echt een gevoel van vrijheid. Wat doe je als je niet kunt kiezen tussen metaal en elektro? Dan doe je gewoon beide richtingen tegelijkertijd. g o e d in zi j n va k Docent Ben Krijgsman schuift aan. Hij hoefde niet lang na te denken toen hij zijn deelnemers voor de nieuwe editie van de Junior VakkanjerWedstrijden moest opgeven. Wesley is goed in zijn vak, gemotiveerd en hij weet waar hij het over heeft. En wat verwacht de Junior Vakkanjer er zelf van? Een dikke glimlach verschijnt op zijn gezicht. Ik ga er wel heen om te winnen natuurlijk. Het zit niet in mijn aard om laatste te worden. Al moeten we eerst de voorronde maar door zien te komen. finale in breda De regionale kampioenschappen van de Junior VakkanjerWedstrijden 2009 zijn op donderdag 12 februari, op dertien verschillende vmbo-scholen. De finale van is van 10 t/m 13 maart 2009 bij VDL Steelweld in Breda (kijk op Deze techniekwedstrijden zijn bedoeld voor derde- en vierdejaars vmbo-leerlingen. Ze strijden in zes wedstrijdvakken: CAD-tekenen, elektrotechniek, lassen (MIG/MAG en BMBE), metaaltechniek en metalektro. Op de Goudse Waarden Ik ga er wel heen om te winnen natuurlijk. Het zit niet in mijn aard om laatste te worden in Gouda is er een pilot Techniek Breed: dit wedstrijdvak bevat de onderdelen ICT, metaaltechniek, elektrotechniek, installatietechniek, bouw en ook handelingen als draaien/frezen. Voor techniektalenten van roc s en bedrijven is er een aparte competitie: de VakkanjerWedstrijden (zie kader). 30 >> metaaljournaal winter 2009 metaaljournaal winter 2009 << 31

17 i n n o v a t i e De stalen voor- en achterplaten van alle NS Koplopers worden op dit moment vervangen door composiete sandwichpanelen van NPSP. De voordelen zijn legio: doordat het materiaal veel lichter is dan de stalen voorgangers zullen de energiekosten en de CO2 uitstoot per gereden kilometer aanzienlijk dalen. Bovendien vergt het materiaal nauwelijks onderhoud. Onlangs werden de stalen voor- en achterplaten van alle Koplopers intercitytreinen van de NS vervangen door composiete exemplaren van NPSP Composieten BV. Antoine Gerritse, sales- en marketingmanager bij NPSP, gooit de knuppel in het hoenderhok: Composiet is beter dan staal. composieten hebben de toekomst Ontwikkelingen in de boten- en vliegtuigbouw hebben ertoe geleid dat composieten sterk zijn verbeterd. Vormvrij, krasvast en hufterproof tekst annemarie vestering foto s jordi huisman Geen lasmaskers, maar mallen, vezelmatten en gasmaskers en overal de doordringende geur van polyesterhars... In de werkplaats van NPSP Composieten BV Haarlem wordt gewerkt met vezelversterkte kunststof composieten. Composiet is een relatief jong materiaal, dat bestaat uit vezels (glas-, koolstof- of aramidevezel) gecombineerd met een harssysteem (polyester-, vinylester of epoxyhars). Composiet kent eindeloos veel toepassingen. Boten, Formule-1 auto s, vliegtuigen, treinen, baden, tennisrackets en windmolenbladen, om er een paar te noemen. Maar NPSP maakt niet alleen conventionele kunststoffen, het bedrijf is ook een voorloper in de productie van composiet op basis van natuurlijke vezels zoals hennep, bamboe en vlas. t r o e p Gerritse: De meeste mensen kennen composieten van de polyesterbootjes. Dat was troep. Dat zat vol luchtbelletjes, die zich vulden met water. Het gevolg was osmose, van die grote bellen in het materiaal. Dat kwam omdat het slecht geproduceerd werd; in een buitenmal werd een glasvezelmat gelegd en daar werd met de kwast polyesterhars opgesmeerd. Het imago van composiet als inferieur materiaal met korte levensduur is hardnekkig, maar achterhaald. Ontwikkelingen in de boten- en vliegtuigbouw hebben ertoe geleid dat composieten sterk zijn verbeterd. Er zijn inmiddels nieuwe procédés voor de productie, tegen lagere kosten. Composiet wordt meer en meer gebruikt. En, volgens Gerritse, steeds vaker als alternatief voor staal. chemisch resistent Vezelversterkte kunststofcomposieten zijn in een aantal gevallen echt veel sterker dan staal en soms zijn ze om andere redenen een beter alternatief. Met composiet kun je bijvoorbeeld chemisch resistent bouwen, omdat je een harssysteem kunt kiezen dat geschikt is voor de toepassing. Staal kun je niet gebruiken in een zure of zoute omgeving, want dan treedt corrosie op. Als het gaat om gewicht ten opzichte van sterkte- en stijfheideigenschappen is composiet veel interessanter dan staal. Composiet is veel lichter, terwijl je toch sterkte en stijfheid van het materiaal behoudt. In de olie- en offshorewereld wordt om die reden steeds meer gebruik gemaakt van composieten, terwijl deze branche toch voornamelijk op staal gericht was, vanwege de robuustheid en de grote mate van betrouwbaarheid. Zij moeten tegenwoordig steeds dieper boren om aan olie te komen. Daardoor doen zich nu situaties voor waarbij ze alleen olie kunnen winnen met behulp van composieten. Staal is gewoonweg te zwaar voor de lange, stevige boorbuizen die er nodig zijn, die breken af door hun eigen gewicht. Ook de NS koos onlangs voor composiet vanwege het geringe gewicht en de grote sterkte en stijfheid van het materiaal. De stalen voor- en achterplaten van alle Koplopers (intercitytreinen) worden op dit moment vervangen door composiete sandwichpanelen van NPSP. De voordelen voor de NS zijn legio: doordat het materiaal veel lichter is dan de stalen voorgangers zullen de energiekosten en de CO2 uitstoot per gereden Het bedrijf is ook een voorloper in de productie van composiet op basis van natuurlijke vezels zoals hennep, bamboe en vlas 32 >> metaaljournaal winter 2009 metaaljournaal winter 2009 << 33

18 paspoort: Nabasco NPSP n a a m Antoine Gerritse NPSP is in samenwerking met bedrijven, universiteiten en overheidsinstellingen bezig met de ontwikkeling van een volledig biologische vezelversterkte kunststof. Dit Nabasco (Nature Based Composites) bestaat uit natuurvezels, zoals vlas en hennep en een biologische hars op basis van restmaterialen uit de landbouw. Op dit moment is de biologische hars nog niet uitontwikkeld en wordt gebruik gemaakt van conventionele harsen. Om het milieu zo min mogelijk te belasten worden de producten vervaardigd in gesloten malsystemen met actieve koolfilters. Zo wordt de uitstoot van styreen (oplosmiddel in polyesterhars) tot een minimum beperkt. Na gebruik kan het materiaal worden gerecycled of als biomassa worden verbrand, dit in tegenstelling tot glasvezelcomposieten. De fietspaddenstoelen van de ANWB worden binnenkort vervangen door milieuvriendelijker exemplaren van nabasco. Kijk voor meer informatie op Natural Powered Speed Products, begon in 1998 met het ontwikkelen van materialen voor raceboten en -auto s. Het eerste hoogstandje was de Flaxcat, een catamaran gebouwd op basis van vlas. Daarna volgde de Nuna, de eerste auto op zonneenergie. In 2003 ontstond NPSP Composieten BV; het werd commercieel en richtte zich op producten van vezelversterkte kunststof voor de sectoren bouw, design, mobiliteit en industrie. Het bedrijf is de laatste jaren flink gegroeid en heeft inmiddels 25 mensen in dienst. De innovatiedrift van NPSP is niet onopgemerkt gebleven. In 2005 ontving het bedrijf een innovatieprijs voor ondernemers de zilveren PRIMA ondernemen Award uit handen van premier Balkenende. In maart werd NPSP door minister Gerda Verburg van LNV opnieuw onderscheiden, ditmaal met het Small Business Innovation Research certificaat voor de volledig biologische vezelversterkte kunststoffen die ze ontwikkelt. Meer weten over NPSP? Kijk op leeftijd 35 jaar b e r o e p Sales- en marketingmanager bij NPSP Composieten BV. Daarnaast een dag per week docent aan de Hogeschool IN- Holland, opleiding Luchtvaarttechnologie. opleiding HTS Vliegtuigbouwkunde Het maken van producten Het maken van producten van vezelversterkte composieten gaat als volgt: Eerst wordt met de hand een dubbelzijdige mal gelamineerd op houten pluggen (moedermallen). Deze mal wordt bekleed met vezel en eventueel ook met kernmateriaal (PIR-schuim, balsa of kurk) en inserts van hout, kunststof of staal voor de bevestiging. De buitenmal wordt met gelcoat in de kleur van het eindproduct gespoten. De mal wordt vacuüm gezogen en geïnjecteerd met hars, terwijl hij is aangesloten op een afzuiger met actieve koolfilters. Na het uitharden in de mal worden de naden afgewerkt en is het product klaar voor verwerking. kilometer aanzienlijk dalen. Bovendien vergt de kunststof nauwelijks onderhoud. Je kunt met composiet zelfs nog grotere stijfheden creëren dan met staal, al is dat wel kostbaar. Dan wordt carbon toegevoegd, dat is heel licht. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij de productie van satellieten, vliegtuigen en medische apparatuur. efficiënt ontwerpen Met composiet kun je veel efficiënter ontwerpen dan met staal. Je hebt geen overtollig materiaal, want je construeert op de constructie. De richting van de vezels bepaalt de sterkte van het product. Je kunt de constructie zo ontwerpen, dus de vezels in die richting leggen, dat de belasting optimaal wordt opgenomen. Bij de zitting van de Low Chair bijvoorbeeld, een designstoel van Maarten van Severen die we in serieproductie hebben voor Pastoe, construeren we op de belasting. In het midden van de zitting zijn meer vezelmatjes toegevoegd dan aan de randen. De zitting ziet eruit als een strakke plaat, maar als je gaat zitten, veert hij precies zoveel mee dat je er goed in zit. De vering is aangepast aan het maximale gewicht dat erin kan zitten. Met staal zou dat veel lastiger te realiseren zijn. Dan ga je uit van een dikke plaat die je afwerkt tot je de juiste dikte hebt bereikt, dat is veel lastiger seriematig te doen. Composiet heeft ook een grote vormvrijheid. Doordat composieten worden gedimensioneerd in een mal kun je het elke vorm geven die je wilt. Je kunt bijvoorbeeld heel gemakkelijk een bolling aanbrengen, daarvoor moet je bij staal toch vrij bruut tekeer gaan. Bovendien is het krasvast. Voor de kunstenaar Jan Willem Wartena maakt NPSP een Fluisterheuvel ; een kunstwerk dat bestaat uit twee halve manen met daarop een fotoprint, die onlangs op enige afstand van elkaar in de openbare ruimte van Delft zijn geplaatst. Als je fluistert in de ene schelp, hoor je de woorden weerkaatsen in de andere. De heuvels zijn van natuurvezel en polyesterhars en kunnen tegen een stootje, ze zijn hufterproof. g o e d k o p e r Als je het traject bekijkt van ontwerp tot product, dan gaat bij ons de meeste tijd zitten in het ontwerpen. Toch zijn we, als het gaat om serieproductie, aan het einde van de rit goedkoper dan een staalbedrijf, hoewel het materiaal duurder is. Het proces is namelijk minder arbeidsintensief. Je maakt eenmalig een goede mal, het materiaal wordt niet meer bewerkt. Schuren, lassen, dat doen we hier allemaal niet. Het product is af als het uit de mal komt. Je kunt er ook niet zomaar een schroef indraaien, die trek je er zo doorheen. Als je wilt schroeven, moet je inserts inbouwen in de mal. Bij het ontwerpen moet dus al goed zijn nagedacht over de functies die moeten worden geïntegreerd. We kunnen nooit een-op-een iets van de staalbouw overnemen, want we moeten altijd bij het eerste ontwerp betrokken zijn. Als iemand ons vraagt om een stalen onderdeel van composiet na te maken, dan wordt het altijd duurder en minder goed. Het is dus afhankelijk van de toepassing of composiet een beter materiaal is dan staal, legt Gerritse uit. Maar in principe kunnen we met composiet alles bouwen wat je met staal ook kunt en veel dingen zelfs Met de kennis van elkaars vakgebied zouden we samen zoveel mooie dingen kunnen doen beter. Ik vind daarom dat er goed gekeken moet worden wat het materiaal is met de beste eigenschappen voor een bepaald product. In sommige gevallen is dat composiet, in sommige gevallen is dat staal en in sommige gevallen een combinatie van beide materialen. We zouden graag meer willen samenwerken met de metaalindustrie. Maar de manier van denken in de metaalindustrie is soms behoudend. De gebruikte processen zijn volgens mij nog dezelfde als twintig jaar geleden, daar zit weinig nieuws bij. De Metaal zou meer kunnen innoveren. Ze moet op zoek gaan naar nieuwe mogelijkheden, enerzijds voor wat betreft materiaalsamenstellingen, anderzijds voor wat betreft producteigenschappen. Met de kennis van elkaars vakgebied zouden we samen zoveel mooie dingen kunnen doen. 34 >> metaaljournaal winter 2009 metaaljournaal winter 2009 << 35

19 de cursist steven gortemulder paspoort: n a a m Steven Gortemulder leeftijd 18 jaar b e d r i j f Brabebo autoonderdelen, Mijdrecht f u n c t i e Leerling monteur c u r s u s Dieselmotormanagement Zo breed mogelijk opleiden Na een weekje snuffelstage bij het bedrijf van zijn buurman was het Steven Gortemulder meteen duidelijk: dit werk, het demonteren van auto s, beviel hem wel. Gelukkig voor hem gaat Brabebo, het bedrijf in kwestie, voorop als het gaat om het opvangen en opleiden van leerling-monteurs. tekst susan h a v e m a n f o t o m a r k v a n d e r z o u w Als je een specialistisch bedrijf hebt, is het niet altijd mogelijk je mensen binnen het bedrijf zelf breed op te leiden. Maar je wilt natuurlijk wel personeel dat op de hoogte is van de nieuwste technieken. Daarom besloot Gerry Bras, directeur/ eigenaar bij Brabebo, de mogelijkheid tot het volgen van opleidingen buitenshuis actief op te nemen. We zijn natuurlijk een specifiek demontagebedrijf, we kunnen niet alles bieden. En toch willen we onze mensen zo breed mogelijk opleiden. Dat kost tijd en geld maar voor dat laatste zijn er subsidies en ik hou er wel mensen aan over. Mensen die het bedrijf van binnen en buiten kennen. Want er zijn er genoeg bij die binnenkomen als demonteur op de zaterdag, maar na een paar jaar via het magazijn doorstromen naar het kantoor. Dat zorgt voor teamgevoel: je weet precies wat je collega s doen. leerling monteur Steven Gortemulder is nog maar 18 jaar, maar hij is al aardig op weg. Twee jaar geleden, op de mavo, moest hij kiezen welke kant hij op wilde gaan. Hij besloot een weekje mee te lopen op het bedrijf van zijn buurman Brabebo dus. Dat beviel goed, dus ik ben maar gebleven, zegt hij droog. Inmiddels is hij vier dagen per week op het bedrijf aan het werk als leerling-monteur. Bij iedere total loss auto die binnenkomt, krijgt hij een lijst van te demonteren onder- Er komen steeds meer nieuwe technieken en daar moet je natuurlijk wel van op de hoogte blijven. delen. Die haalt hij er af, zodra alle vloeistoffen uit de wagen zijn getapt en ook dat doet hij zelf. Het werk bevalt hem prima, zegt hij. Ik loop over het hele terrein en ik doe alles. Een dag per week gaat hij nog naar school, maar als hij specifieke vragen heeft, koopt Brabebo voor hem Regionale Praktijkdagen in bij Innovam. Zo heeft hij een cursusdag dieselmotormanagement gevolgd, maar hij heeft ook al een cursus gehad voor het demonteren van airbags. Er komen steeds meer nieuwe technieken en daar moet je natuurlijk wel van op de hoogte blijven. Voor Steven is het heel gewoon dat hij bij Brabebo zo breed kan worden opgeleid, maar zo gebruikelijk is het niet, laat bedrijfstakvoorlichter Dick Volgers van OOM merken. b i j d r a g e Ik vind het geweldig wat zij doen. De bereidheid om nieuwe dingen aan te pakken valt echt op. Natuurlijk kosten opleidingen voor werkgevers veel geld, maar gelukkig kan OOM daar een bijdrage aan leveren. En bij Brabebo horen we er nooit iemand over klagen. Misschien omdat het zo goed gaat met dat bedrijf maar misschien komt dat ook wel omdat ze zo voortvarend te werk gaan! 36 >> metaaljournaal winter 2009 metaaljournaal winter 2009 << 37

20 g a m e s nintendo wii 5technische Wii spellen tekst: niels t hooft Sinds de introductie eind 2006 is de Wii een enorme hit. Deze Nintendo-spelcomputer was zelfs tijdenlang slecht leverbaar door de grote vraag, met dank aan de aantrekkingskracht van de meegeleverde sportspelletjes. De Wii-afstandsbediening meet je bewegingen om bijvoorbeeld slagen met een tennisracket in beeld te brengen. Je zou bijna vergeten dat er ook nog andere games beschikbaar zijn voor de Wii. We hebben er vijf voor je bij elkaar gezet. 1 Er zit muziek in de Wii Wii Music 49,99 Dit is het vervolg op Wii Sports en Wii Fit. Na sporten en fitnessen heeft Nintendo bedacht dat we met z n allen gaan musiceren op de Wii. Met meer dan vijftig instrumenten kun je een eigen versie spelen van bekende melodieën. Zo kun je kiezen voor een piano of een gitaar, maar er zijn ook percussie-instrumenten en er is zelfs een karateka die op de meer webtip! games! Op vind je elke maand een andere technische game die je online kunt spelen. maat van de muziek kreten slaakt. Wii Music is het leukst met z n vieren in één ruimte, maar desnoods stuur je je creatie via internet naar anderen. Nintendo Wii winnen? Speel de woordzoeker op Metaaljournaal.nl Op de website van Metaaljournaal vul je deze woordzoeker online in. Zo speel je mee voor de fantastische hoofdprijs: deze Nintendo Wii spelcomputer. En als je de hoofdprijs niet wint maak je altijd nog kans op één van die andere mooie prijzen! 5x Philips Multimediaspeaker Klein maar zeer krachtig, geschikt voor elke computer of mp3-speler 10x Oplaadbare schijnwerper ook te gebruiken als looplamp De woorden uit de lijst staan kriskras verborgen in het veld met letters. Als je met alle woorden uit de lijst het letterveld hebt doorgestreept, vormen de overgebleven letters in de leesrichting de oplossing van de puzzel. 2 Oorlogje spelen Als het leger van de Anglo Isles een preventieve aanval op de Coral Atols begint, vangt een nieuwe oorlog aan. Het is aan jou om de strijd in banen te leiden. Hiervoor rijd je in tanks, commandeer je schepen, bestuur je vliegtuigen en leid je troepen. Er zijn meer dan twintig missies waarin je je strategisch inzicht en reactievermogen moet demonstreren. Voor het eerst is er nu ook een onlinestand, waarmee je via internet met andere Wii-bezitters oorlogje kunt voeren. Battalion Wars 2 49,99 3 Spelen met blokken In Boom Blox moet je meer dan 300 blokkenpuzzels oplossen. Dit doe je door ballen te gooien tegen torens van blokken om ze in zo min mogelijk worpen neer te halen, of door er voorzichtig blokken tussen vandaan te pakken. Je wordt onder andere geholpen door bomblokken, die exploderen als je er een bal tegenaan gooit. Dit spel is bedacht door de beroemde filmregisseur Steven Spielberg en bevat ook een stand waarin je eigen puzzels kunt bouwen. Boom Blox 29,99 4 Het einde van de wereld Een stad waar nooit eerder aardbevingen zijn geweest trilt op zijn grondvesten, vervolgens breken overal branden uit. En dat is nog maar het begin. Jij speelt Raymond Bryce, een reddingswerker die te midden van instortende gebouwen overlevenden moet zien te vinden. Die moet hij vervolgens ook nog onder rotsblokken vandaan krijgen of eerste hulp verlenen. Als klap op de vuurpijl is er een terroristische organisatie die op hem jaagt. Disaster: Day of Crisis 49,99 5 Spinnendraadslingeren Er zijn al eerder Spiderman-games gemaakt, maar deze is echt de leukste tot nu toe. Je slingert door een grote stad naar je volgende missie. Nieuw is dat je ook vecht met tegenstanders op de zijkanten van gebouwen, en suizend door de lucht, van vijand tot vijand. Want dat kan Spiderman. Het spel heeft één probleem: je moet constant schudden met de Wii-afstandsbediening. Dat is in het begin leuk, maar wordt op den duur te vermoeiend in een langdurig actie-avonturenspel als dit. Web of Shadows 59,99 monteur OOM locomotief mechatronica lassen demontage techniek frees ervaring ict baan roest opleiden CAD cursus vakman tin mal boot staal ijzer informatica ambacht A C I T A M R 0 F N I R U E T N O M O N I C O M L O C O M O T I E E T A V A K M A N W I S F K L D E L O E O O T R E R V A R I N G P D E M O N T A G E B L N E S S A L N O P A E T S L H I J Z E R A I I O C U R S U S E N D N E O I T E C H N I E M A M B A C H T D E N N De prijswinnaars van de najaarspuzzel: Nintendo DS: Geert-Jan Jans uit Haps MP3 speler: J.M. Stuiver uit s-hertogenbosch, Relinda van Nieff uit Veendam, Johan Oord uit Groningen, Marc Sieders uit Dordrecht, Jan de Vries uit Kloosterhaar zaklamp: Matthijs den Daas uit Rotterdam, Esther van Hoof uit Bergeijk, T.H.J.M. Stokmans uit Waalre, Ronnie van Lankveld uit Venhorst, T. Ekers uit Nederweert, T. Esselink uit Barchem, M. Kersten uit Ommel, Wim Sanders uit Veldhoven, Henk Meijer uit Vlagtwedde, Pieter van Etten uit Schagen A T F K M S T A A L K 38 >> metaaljournaal winter 2009 metaaljournaal winter 2009 << 39