De woestijn in gedreven meditaties bij Markus 1: 9 17 op zondag 1 van de veertigdagentijd 2015 in de Emmaüskerk

Transcriptie

1 De woestijn in gedreven meditaties bij Markus 1: 9 17 op zondag 1 van de veertigdagentijd 2015 in de Emmaüskerk Inleiding op de dienst: Vandaag is het dus de eerste zondag van de 40dagentijd. Nog zes weken hebben we te gaan tot het Paasfeest. Zondag Invocabit heet deze dag met zijn oude Latijnse naam. Roep mij aan betekent dat en deze naam is ontleend aan Psalm 91, daar kunnen we lezen: Roept mij aan, dan antwoord ik, ben je in angst en vreze dan kom ik nog dat ogenblik om jou nabij te wezen. Roep God aan, dan antwoordt Hij Dat zijn woorden waar wij waar wij langere tijd bij stil mogen staan en deze 40dagentijd is daar bij uitstek geschikt voor. Het is immers een periode van inkeer en reflectie en in deze 40dagentijd willen we onze handen openen. In het volgende lied tekenen we die symbolische veertig dagen uit. Hoe we op die veertigdaagse weg staan samen met Mozes en Elia, en met Jezus die we vandaag volgen, veertig dagen in de woestijn. (TT 117) Bij de lezingen. Wij lezen nu in vier scènes een gedeelte uit het Markus evangelie. Markus vertelt zijn verhaal heel kort, ingetogen. Geen omhaal van woorden maar puntig en snel. Wij maken daarin het begin van de weg van Jezus mee: als Hij wordt gedoopt door Johannes en daarbij door God wordt gezegend, als Hij door de Geest de woestijn in wordt gedreven, als Hij zijn verkondiging aanvangt en ten laatste als Hij zijn eerste volgelingen roept. Daarbij zingen wij: Open mij bereik mij, als een gebed om ons open te stellen voor deze weg die wij met Jezus herbeleven. Meditatie Wat vertelt Markus het allemaal kort en krachtig. Het is haast sprakeloze taal. Een stem uit de hemel spreekt in zijn zegening van Jezus bij de doop. En Jezus komt tot spreken als Hij verkondigt dat de tijd is vervuld en het koninkrijk van God nabij is. Maar verder in het gedeelte waar we ons vandaag - naar de gang van de traditie - op richten, de tijd dat Jezus in de woestijn is, wordt er bij Markus geen woord gesproken. Heel anders dan bij Matteüs en bij Lukas die Jezus en de duivel sprekend opvoeren. Hier geen woord. Hier lijkt het te gaan om een stille omgang met de leegte van de woestijn. Voor wat er in die woestijn gebeurt zijn er eigenlijke geen woorden. Het is een woordeloos verhaal omdat Jezus de hoofdpersoon zelf sprakeloos lijkt. En wezenloos. Los van zijn eigen persoon, geschiedenis, karakter. Los geslagen van eigen zekerheid. Want die stille woordeloze scene begint niet kalm en rimpelloos. Jezus staat er wordt door de Geest de woestijn in gedreven. Dat is krachtige taal. Dat gaat niet zomaar even.

2 Hier wordt hetzelfde werkwoord gebruikt dat we zo vaak in dit evangelie tegenkomen (ekballoo) en dat verwijst naar de macht van Jezus en zijn leerlingen om de duivels uit de mensen te drijven. Het zelfde werkwoord staat er als Jezus de kooplieden van het tempelplein uit-drijft. Uitdrijven, het botst, het overrompeld, je raakt van je stuk. Zo grijpt de Geest Jezus aan en drijft hem die leegte en die stilte in. Ik stel mij voor dat een psalmgebed met hem meegaat. Nu Hij zo door die hemelse stem is genoemd en benoemd. Zoon, Geliefde. Hoe kan Hij gaan op die weg? uit psalm 25 4 Maak mij, HEER, met uw wegen vertrouwd, leer mij uw paden te gaan. 5 Wijs mij de weg van uw waarheid en onderricht mij, want u bent de God die mij redt, op u blijf ik hopen, elke dag weer. ( ) [14 Het stil gesprek met de HEER is weggelegd voor wie hem vrezen zó maakt hij hen vertrouwd met zijn verbond] 15 Ik houd mijn oog gericht op de HEER, hij bevrijdt mijn voeten uit het net. 16 Keer u tot mij en wees mij genadig, ik ben alleen en ellendig. 17 Mijn hart is vol van angst, bevrijd mij uit mijn benauwenis. Nu in die leegte. In een verbijsterd zwijgen. Veertig dagen lang als tijd van afzien. Van een uiterste inspanning. Als een atleet. Ascese. De oefening, de kunst van het afzien van al het gewone. Want de woestijn is echt een andere wereld. Een ander leven. Het onvoorstelbare leven. De woestijn overkomt mensen als ze hun geliefde verliezen. Als ze in de steek worden gelaten. Als ze opeens horen dat ze dood-ziek zijn. Als opeens de leugen regeert. Als je bedrogen wordt. Als de raketten inslaan. Als een mens in je midden een levende bom blijkt. Naakte, koude feiten als de bitter koude nachten in de woestijn. Woestijn is de wereld zonder romantiek. Onttoverd. Zonder houvast. Zo komt een mens soms in de woestijn van het leven. Een plek waar zo op het eerste gezicht, geen sprake lijkt van God. Het geloof is ons antwoord op het Woord van God, zeggen ze. Maar in de woestijn, is dat Woord nauwelijks meer te horen. En als er niemand spreekt, als het leven sprakeloos is, wat ga je dan horen, wat speelt er dan in je op? Ons hele leven zo lijkt het - bestaat uit wat wij vaststellen. Bestaat uit wat wij voor waar houden, voor werkelijk aannemen. Maar in die leegte van de woestijn, van de crisis staat niet meer vast.

3 Alles komt op losse schroeven te staan. En juist daar, in die onttovering, in dat landschap zonder houvast, als niemand meer spreekt, dán kunnen we bidden. Als het lijkt alsof er niemand meer antwoordt, dán in die onwerkelijke werkelijkheid kan het gebed op gang komen. Wij bidden dan: aanvaard ons gebed, gij die hoort, reik naar ons, kom en maak ons vrij. Eindelijk heeft een monnik in het klooster na jaren oefenen, na jaren ascese afzien, na jaren van afzien, de sprakeloosheid en de stilte gevonden om te bidden: Heer ontferm u over mij. Eindelijk kan je er van af zien te zeggen ík denk dus ík ben Uiteindelijk kun je doorléven wat Paulus heeft bedoeld toen hij zei: niet ik, maar Christus leeft in mij (Galaten 2:20). In de woestenij kan de verborgenheid van God, zijn verbergen, zijn onzichtbaar zijn, ons duidelijk worden juist als een vindplaats. Los van de god die wij ons dachten vinden we God. Uit Psalm 27 7 Hoor mij, HEER, als ik tot u roep, wees genadig en antwoord mij. 8 Mijn hart zegt u na: Zoek mijn nabijheid! Uw nabijheid, HEER, wil ik zoeken, 9 verberg uw gelaat niet voor mij, wijs uw dienaar niet af in uw toorn. U bent mij altijd tot hulp geweest, verstoot mij niet, verlaat mij niet, God, mijn behoud. 10 Al verlaten mij vader en moeder, de HEER neemt mij liefdevol aan. 11 Wijs mij uw weg, HEER, leid mij op een effen pad. De woestijn in gaan, is geen stilstand. Niet versteend en verstoft, maar een zoekend gaan, vol verlangen. Op zoek naar water, naar beschutting tegen de hitte de kou. Op zoek naar het goede leven van melk en honing. Net als het volk van Israel dat gaan moest. Met een belofte in hun hoofd en harten. Je gaat over zandruggen, rotspartijen, heuveltoppen, door kloven en ravijnen, door valleien, over harde rotsgrond en het losse diepe zand. Al gaande blijkt de leegte en de stilte niet éénduidig. Wie de woestijn doortrekt ziet de steeds verschillende kleuren. En stuit op telkens nieuwe uitdagingen. Markus noemt er één: de Satan die beproeft. De tegenstrever. Die ons verlangen wil ondermijnen. Die ons oprechte zoeken wil afzwakken. En dan ten tweede - de wilde dieren. Dat wat ons angst inboezemt, de brullende leeuw, de verraderlijke slang. In elke woestijn ontdek je dat. Hoe je pure verlangen weggedrukt kan worden en je zegt: het gaat wel weer goed genoeg. Je past je aan. Je schort je dromen op.

4 Je dekt je visoen van liefde, van recht en vrede af. De kleur gaat uit je leven. En die angsten. De angst-fabriek van zelfverklaarde Islamieten draait op volle toeren. Zoveel onzekerheid nu de oorlog aan Europa knaagt. Telkens weer de alarmklok over nieuwe grote tegenslagen. Wilde dieren genoeg. Maar al gaande is er beschutting. Al gaande vind je soms water. Al gaande is er brood uit de hemel, een doortocht door de zee, een wandelen op water. Uit psalm 91 7 Al vallen er duizend aan je linkerzijde en tienduizend aan je rechterhand, jou zal niets overkomen. 8 Open je ogen en zie hoe wie kwaad doen worden gestraft. 9 U bent mijn toevlucht, HEER. Als je mag wonen bij de Allerhoogste, 10 zal het kwaad je niet bereiken, geen plaag je tent ooit treffen. 11 Hij vertrouwt je toe aan zijn engelen, die over je waken waar je ook gaat. 12 Hun handen zullen je dragen, je voet zul je niet stoten aan een steen. 13 Leeuw en adder zul je vertrappen, roofdier en slang vermorzelen. 14 Ik zal bevrijden wie mij liefheeft en beschermen wie met mijn naam vertrouwd is. Deus interior intimo meo (God is mij meer nabij dan ik mijzelf) schreef kerkvader Augustinus. De Satan leidt ons af. De wilde dieren maken ons angstig. En zo verzanden wij in onze woestijn. We lopen tot onze enkels in het zand. We lijken niet vooruit te komen. Maar dan kan zich de nabijheid van God zich juist doen gelden. Zoals in dat populaire gedicht waarin iemand langs het strand loopt en na veel moeite acherom kijkt en dan niet meer alleen zijn eigen voetstappen ziet maar de verdiepte voetstappen van een God die hem heeft gedragen. God dragende engel. De dienende engelen met Jezus in de Woestijn, diakenen, dienaren die het van je over nemen als je zelf helemaal leeg bent, als je stuk zit, als je je zelf kwijt bent. Augustinus verzucht dan: God is mij meer nabij, dan ik mijzelf. De verborgen en verhulde God, de God die niet meer sprak, toen en daar en wel veertig dagen lang, die laat zich tóch soms ervaren. Als dienaar, als steun, als kern van je verlangen. De woestijn is nooit helemaal weg, ze zal er altijd zijn. En satan komt vast wel terug. En de leeuw zal weer grommen. De slang zal te voorschijn blijven schieten. Maar jij staat recht, de zon zal je niet steken. Geen angst zal je verlammen. Er is kracht gekomen, een stem is weer gaan spreken. Een Woord dat je draagt.

5 uit psalm 121 Ik sla mijn ogen op naar de bergen, van waar komt mijn hulp? 2 Mijn hulp komt van de HEER die hemel en aarde gemaakt heeft. 3 Hij zal je voet niet laten wankelen, hij zal niet sluimeren, je wachter. 4 Nee, hij sluimert niet, hij slaapt niet, de wachter van Israël. 5 De HEER is je wachter, de HEER is de schaduw aan je rechterhand: 6 overdag kan de zon je niet steken, bij nacht de maan je niet schaden. 7 De HEER behoedt je voor alle kwaad, hij waakt over je leven, 8 de HEER houdt de wacht over je gaan en je komen van nu tot in eeuwigheid. Johannes de Voorloper, de Doper is gevangen genomen. Ook toen had je koppensnellers, angst-fabrieken, terreur-zaaiers. Maar Jezus kent nu de weg door de woestijn. Hij heeft de helderheid van het zuivere verlangen. Hij ziet het licht dat God deze wereld gunt. Jezus wijst de weg van de ommekeer, te vertrouwen op het Goede Nieuws. En het aan te durven de naaste een naaste te zijn, een visser van mensen worden. Vol vertrouwen gaat Hij ons voor. Uit Psalm 62 8 Bij God is mijn redding en eer, mijn machtige rots, mijn schuilplaats is God. 9 Vertrouw op hem, mijn volk, te allen tijde, open voor hem uw hart, God is onze schuilplaats. En daarvan zingen wij: 4 Wees stil, mijn ziel, tot God uw Heer, Hij immers schenkt u altijd weer zijn heil, - op Hem toch kunt gij bouwen. Wankel dan niet, want Hij staat vast, Hij is, ook als het onheil wast, uw rots, uw enige vertrouwen. 5 Voorwaar, Hij is mijn heil, mijn rots, mijn naam rust in de schutse Gods. O volk, uw God laat u niet vallen. Als gij voor Hem uw hart uitstort, vertrouw dat gij gezegend wordt: God is een schuilplaats voor ons allen. Paul van der Harst