Literair Landschap Route 4

Transcriptie

1 Literair Landschap Route 4 Literaire fietsroute over de Westfriese Omringdijk (Hoorn - Alkmaar) Bezienswaardigheden Molens Fietsknooppunt Fietsknooppunten op deze route pagina 1 / 12

2 Omschrijving De scheepsjongens van Bontekoe Hoorn is de derde VOC-stad die we aan de dijk tegenkomen. Hoorn komt van hoirne dat hoek betekent. Het lag immers in een hoek van de Zuiderzee. Hoorn kreeg in 1375 als laatste van de drie Zuiderzeesteden stadsrechten, maar wist de andere steden snel voorbij te streven. Bezienswaardigheden 1 Straatnamen Via duidelijke straatnamen als Kleine Oost, Slapershaven en Oude Doelenkade fietst u het centrum in. 2 Scheepsjongens Aan de Veermanskade vindt u aan de kademuur het standbeeld van 'De Scheepsjongens van Bontekoe'. Johan Fabricius ( ) schreef dit boek in Hajo en Padde liepen de Koemarkt over en daarna de Veermanskade langs met de hoge pakhuizen en deftige patriciërswoningen. Juist wilden ze bij de Hoofdtoren rechtsaf slaan, de Italiaanse Zeedijk op, toen een Friese Tjalk de haven kwam binnenzeilen. Haastig liepen ze toe om hem te helpen vastleggen. Het scheelde maar een haartje of Padde werd door het touw in het water getrokken, wat hij nog slechts kon voorkomen door aan boord te springen, waar hij voor de voeten van een gezelschap deftige heren terechtkwam. Verlegen krabbelde hij overeind. De heren lachten en gingen aan wal. Hajo groette hen vol ontzag. 'Wie waren dat?' vroeg hij aan schipper Blok, de eigenaar van de Tjalk. 'Wel', zei Blok, 'die met die baard, da's schipper Bontekoe.' 'Natuurlijk. Maar de anderen?' 'Die bennen alle vijf van de Oostindische Compagnie.' (Uit: De Scheepsjongens van Bontekoe / Johan Fabricius) Het standbeeld aan de kademuur inspireerde Janneke te Hoven tot een gedicht. Hieronder het laatste gedeelte. toen ik nog niet aan kussen dacht kroop ik op de muur en zat zwijgend te staren tussen drie jongens we dachten hetzelfde heel even in de bronstijd (Uit: Het meisje van Bontekoe / Janneke te Hoven) (Afbeelding: Beeldengroep Scheepsjongens van Bontekoe, bron Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) 3 Roode Steen Op het plein Roode Steen ziet u het standbeeld van Jan Pietersz. Coen en het Westfries Museum, waar onder andere het originele Mariabeeldje uit de kapel van Keinse kunt bewonderen. Pieter Soetemondt uit 'De dievegge en de gek' zat aan het begin van de 18e eeuw ook al op het marktplein. Hij ging zitten op de Roode Steen naast de marktkraampjes en legde drie doosjes neer die er precies hetzelfde uitzagen. Voor de nieuwsgierige toeschouwers opende hij de doosjes. In een van de doosjes lag een blinkende gulden. Hij verruilde in langzaam tempo de drie doosjes en vroeg een van de aanwezigen in welk doosje de gulden zat. De toeschouwer die zijn bewegingen nauwkeurig had gevolgd, wees het rechter doosje aan. Pieter opende dit en pagina 2 / 12

3 warempel, daar zat de gulden in. 'Goed', zei Pieter, 'dat was om te oefenen. Wie is de volgende? Voor een inleg van tien stuivers, maak je kans om het dubbele, een gulden, te winnen. U hebt gezien dat het niet moeilijk is, Wie durft?' (Uit: De dievegge en de gek / André Nuyens) (Afbeelding: Roode Steen te Hoorn met het standbeeld van Jan Pietersz. Coen, bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) 4 Galgenveld Na deze voorloper van balletje-balletje gaan we naar de Westerdijk. Hier heeft u een mooi uitzicht op Hoorn. Hoorn is overigens ook de geboorteplaats van Simone van der Vlugt (1966). Zij begon als schrijfster van historische verhalen voor de jeugd, maar ging zich later toeleggen op literaire thrillers. Met misdadigers wist men overigens vroeger wel raad. De bocht in de Westerdijk die u zo gaat nemen, staat ook wel bekend als de Galgenbocht. In vroeger tijden stonden hier een galg en een rad waaraan vaak de resten van de veroordeelden bungelden. 5 Opgelucht ademhalen Via Scharwoude fietsen we richting Schardam. Bovenaan de dijk staat een monument dat herinnert aan 300 jaar opgelucht ademhalen. Het is nu moeilijk voor te stellen, maar in de 13e eeuw liep onze dijk vanaf hier in een rechte lijn naar Hoorn. In 1675 moest deze dijk ook aan de waterwolf bezwijken zoals we op het informatiebord kunnen lezen. De ellende van mens en beest is niet te beschrijven. (Afbeelding: Monument op de dijk bij Scharwoude, bron: Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier) 6 Afscheid van de Zuiderzee Iets ten noorden van Schardam nemen we op deze route voorgoed afscheid van de Zuiderzee. We doen dit met een citaat van Eibert den Herder ( ). Hij was een reder, publicist en politicus uit Harderwijk. Hij richtte in 1933 de Zuiderzeepartij op die zich verzette tegen de inpoldering van de Zuiderzee. De deelname aan de landelijke verkiezingen voor de Tweede Kamer liep echter op een fiasco uit en Den Herder stortte zich op het toerisme. Hij voer met zijn schepen langs de Zuiderzeewerken waar hij eerst zo tegen was. Zijn zoon Frits verzamelde zeezoogdieren. Een hobby die in 1965 uitmondde in de opening van het Dolfinarium. Het was een gedenkwaardige dag, de 28e mei van het jaar Onzes Heres Het doodvonnis stond voltrokken te worden aan haar, die Nederland veertien eeuwen niets dan goeds gedaan had. Zelfs de overstromingen mogen we gerust als een zege beschouwen, want zonder de Zuiderzee zouden de rampen nog veel groter zijn geweest, daarvoor wonen we in Neder-land. Ondanks is 's werelds loon, het was letterlijk van toepassing op het slachtoffer, dat in boeien geklonken, niets tot haar verdediging in mocht brengen. (Uit: Het einde van de Zuiderzee / Eibert den Herder. Fragement uit Het land der letteren) 7 Bram Vermeulen We steken de provinciale weg over en fietsen onder de A7 door en langs de oude melkfabriek Concordia langs Oudendijk. Het dorp kent ongeveer 450 inwoners. Bekende inwoners waren onder anderen zabgeres Imca Marina en Bram Vermeulen ( ). Vermeulen vormde samen met Freek de Jonge tot 1979 het cabaret duo Neerlands hoop in bange dagen. Eerst was hij teleurgesteld over het feit dat De Jonge koos voor een solocarière, later werd hij zelf een succesvol artiest. Hij zei daarover: Zoals de bakker alleen bakker is als hij brood bakt, zo ben ik geen zanger. Zo ben ik Bram Vermeulen die soms zingt, soms liederen componeert, soms schildert, soms columns schrijft, soms boeken, soms theaterprogramma's maakt, soms strips tekent, soms televisieprogramma's maakt, soms gedichten schrijft, kortom, die zelden niets doet. Afbeelding: Bram Vermeulen. Bron: Wikimedia Commons, User:Michiel_Hendryckx 8 Gedichten op panelen Op de Noordelijke Beemsterringdijk tussen Oudendijk en Avenhorn is een aantal panelen met gedichten van hem geplaatst. Het is een onverharde dijk, dus onze fietsroute komt er helaas niet langs. Speciaal voor deze dijk heeft hij het gedicht 'Kunst matig' geschreven. Hij wijst hiermee op het ingrijpen van de mens in het landschap. Kunst matig Nergens bewijst de mens zijn eng rechtlijnig wezen zo onverbiddelijk klaar pagina 3 / 12

4 als langs des polders dreven. Hij vangt er de natuur tussen dijken recht gesneden. Het water afgevoerd de strijd is lang gestreden. (Bram Vermeulen. Gedicht te lezen op de Noordelijke Beemsterringdijk te Oudendijk.) 9 Avenhorn We fietsen verder langs Avenhorn, de geboorteplaats van Sonja Bakker. Door het fietsen hebben we geen dieet meer nodig. 10 Ursem We komen bij Ursem, een oude plaats. In 1083 wordt de plaats als Urisheim genoemd in de stukken van de Abdij van Egmond. Het dorp ligt in een van de zuidelijke knikken van de Omringdijk en de dijkweg loopt gedeeltelijk door het centrum. Hieronder het laatste gedeelte van het gedicht dat Johan Zuurbier uit Ursem schreef over de Schermer. Drassige kleigrond ontgonnen noeste arbeid wonnen Fijn mozaïek lijnenspel ontwaarde zwart vruchtbare aarde roede na roede vergaarde Zijn hun hoeve's van waarde Verdienen zij geld als water (Uit: De Schermer / Johan Zuurbier) 11 Rustenburg Bij Rustenburg komen we langs enkele fraaie molens. Deze herinneren aan het droogleggen van de grote polders Schermer en Waert (na inpoldering de Heerhugowaard). Voor die tijd lagen hier grote watervlakten gescheiden door de Huygendijk. Het was een van de zwakste en meest bedreigde stukken van de Omringdijk. 12 Oterleek We naderen Oterleek dat lang als een eiland tussen de Waert en de Schermer in lag. Als u goed kijkt, lijkt het nog steeds als een eiland in het vlakke omliggende land te liggen. 13 Vergeten laantje Bij Oterleek verlaten we de dijk om even naar het Zuiden af te wijken. Al snel gaan we naar rechts en vinden op de Korte Molenweg een welhaast vergeten laantje met fraaie stolpboerderijen. Deze loopt aan het eind over in de Slingerdijk en Schermerdijk, onze vertrouwde Omringdijk. Nog afgezien van het natuurschoon is het voordeel van deze variantdat deze uitkomt op een tunneltje onder de verkeersweg. Dit scheelt moeilijke passages over allerlei autowegen en vernuftig aangelegde kruisingen. Handig voor de automobilist, voor de fietser een doolhof. En had u al opgemerkt dat u niet op een bewegwijzerde route zat? 14 Afscheid Het is tijd om afscheid te nemen van wat inmiddels een trouwe vriend is geworden. We doen dat bij de Kippenbrug over het kanaal van Alkmaar naar Kolhorn. Hier zien we onze vriend voor het laatst in zijn ware gedaante van dijk. Hij gaat nog even door, maar loopt dan doelloos dood op modern verkeersgeweld. Wij gaan daarom de brug over en vervolgen onze weg door Oudorp. Op het industrieterrein proberen we het tracé van de dijk te volgen en zoeken tevergeefs naar sporen van de dijk. 15 Dijkje Dan doemt er ineens een woonwijk op en zowaar, als een verrassing waar niemand meer op had gehoopt, herkennen we toch nog een stukje dijk. Oudorperdijkje staat er op het straatnaambord. Zelfs in de naamgeving is onze stoere dijk een dijkje geworden. pagina 4 / 12

5 Even verderop zijn de sporen van de dijk helemaal weg gezeefd door tijd en management, zoals Joost Zwagerman dit uitdrukt. Ik ging naar Alkmaar om mijn jeugd te zien zo zou ik willen zeggen dat het was. De waarheid is dat de sleutelplekken uit mijn geboortestad door tijd en management langzaam en in fasen voorgoed zijn weg gezeefd.... Ik weet het, het is onredelijk om te eisen dat jou stad je een garantie voor intact verleden geeft. Ik ben hier ooit vandaan gegaan maar telkens als ik terugkeer, is het alsof de stad van toen door vooruitgang en vernieuwing met vernuft mijn aderen verlaten heeft. (Uit: De verloren stad / Joost Zwagerman. Te lezen in Hier begint de victorie) Molens in deze route Strijkmolen I Strijkmolen L Rustenburg Rustenburg Strijkmolen K Rustenburg Activiteiten in deze route t/m 30 december Avondopenstelling Stedelijk Museum Alkmaar Stedelijk Museum Alkmaar bezienswaardigheden: speciale openstellingen Met ingang van vrijdag 4 maart is Stedelijk Museum Alkmaar elke vrijdagavond tot uur geopend voor publiek. Tijdens deze openstelling is het museum met korting te bezoeken en kun je heerlijk op je gemak energie en inspiratie opdoen in het museum. t/m 6 januari 2018 Het Huis Verloren Het Huis Verloren, muziek: overig t/m 6 januari 2018 Fruitkwekerij 't Keetje Fruitkwekerij 't Keetje vandaag Golfbaan Dirkshorn Golfbaan Dirkshorn t/m 6 januari 2018 Abdij van Egmond (Bezoekerscentrum) pagina 5 / 12

6 Abdij van Egmond (Bezoekerscentrum) pagina 6 / 12

7 Routebeschrijving 1 Ga oostelijke op de Stationsweg richting het Stationsplein 2 Sla rechtsaf om op de Stationsweg te blijven 50 m (1 min.) 3 Sla linksaf naar de Noorderstraat 4 Sla linksaf naar het Koepoortsplein 29 m (1 min.) 5 Sla rechtsaf naar de Koepoortsweg 13 m (1 min.) 6 Flauwe bocht naar links naar de Achter de Vest 7 Sla linksaf naar de Pakhuisstraat 8 Weg vervolgen naar de Johan Messchaertstraat 9 Weg vervolgen naar de J.D. Pollstraat 10 Sla rechtsaf naar de Bontekoestraat 59 m (1 min.) 11 Ga zuidelijke op de Bontekoestraat richting de Pieter Florisstraat 66 m (1 min.) 12 Sla linksaf naar de J.P. Coenstraat 74 m (1 min.) 13 Sla rechtsaf naar de Pieter Florisstraat 75 m (1 min.) 14 Sla linksaf bij de Venenlaan 12 m (1 min.) 15 Sla rechtsaf naar de Boelisstraat 85 m (1 min.) 16 Sla linksaf naar de Van Beijerenstraat 0,3 km (1 min.) 17 Sla rechtsaf naar het Julianaplein 72 m (1 min.) pagina 7 / 12

8 18 Sla rechtsaf naar de Willemsweg 48 m (1 min.) 19 Flauwe bocht naar links om op de Willemsweg te blijven 59 m (1 min.) 20 Ga westelijke op de Willemsweg richting de Schellinkhouterdijk/het Waterkeringpad/de weg 21 0,3 km (1 min.) 21 Weg vervolgen naar de Kleine Oost/het Waterkeringpad/de weg Sla linksaf naar de Slapershaven/het Waterkeringpad/de weg m (1 min.) 23 Ga zuidelijke op de Slapershaven/het Waterkeringpad/de weg 21 richting de Oude Doelenkade 0,3 km (1 min.) 24 Sla linksaf naar de Veermanskade 61 m (1 min.) 25 Ga zuidelijke op de Veermanskade 22 m (1 min.) 26 Ga zuidelijke op de Veermanskade 18 m (1 min.) 27 Sla rechtsaf 16 m (1 min.) 28 Ga westelijke richting de Brouwerijsteeg 29 Ga westelijke richting de Foreestensteeg 12 m (1 min.) 30 Sla rechtsaf naar de Foreestensteeg 58 m (1 min.) 31 Sla linksaf naar de Nieuwendam 90 m (1 min.) 32 Sla rechtsaf naar de Vismarkt 35 m (1 min.) 33 Sla linksaf naar de Grote Havensteeg 34 Sla linksaf naar de Roode Steen/het Waterkeringpad/de weg m (1 min.) 35 Sla rechtsaf om op de Roode Steen/het Waterkeringpad/de weg 21 te blijven 7 m (1 min.) pagina 8 / 12

9 36 Sla linksaf naar de Proostensteeg/het Waterkeringpad/de weg m (1 min.) 37 Sla rechtsaf naar de Achterom/het Waterkeringpad/de weg 21 0,4 km (1 min.) 38 Sla linksaf naar de Gortsteeg 64 m (1 min.) 39 Flauwe bocht naar rechts naar de Westerdijk 86 m (1 min.) 40 Ga westelijke op de Westerdijk richting de Hoge Vest/het Waterkeringpad/de weg m (1 min.) 41 Ga rechtdoor op het Waterkeringpad/de weg 21 0,8 km (2 min.) 42 Ga zuidwestelijke op het Waterkeringpad/de Westerdijk/de weg 21 richting De Hulk 1,8 km (5 min.) 43 Ga zuidwestelijke op de 15/De Hulk/de IJselmeerdijk/het Waterkeringpad/de weg 21 richting de Scharwoude 3,5 km (10 min.) 44 Ga zuidelijke op de 15/de IJselmeerdijk/de Schardam/het Waterkeringpad/de weg 21 richting de Laag-Schardammerweg 45 Sla rechtsaf naar de 15/de Laag-Schardammerweg 0,7 km (2 min.) 46 Sla linksaf naar de 15/de Dorpsweg 1,8 km (5 min.) 47 Ga westelijke op de Dorpsweg 1,3 km (4 min.) 48 Sla rechtsaf naar de 15/de Slimdijk 1,1 km (3 min.) 49 Ga noordelijke op de 15/de Slimdijk 50 Sla linksaf naar de 15 0,3 km (1 min.) 51 Sla linksaf naar de Kathoek 72 m (1 min.) 52 Weg vervolgen naar Het Hoog 53 Sla linksaf naar de Walingsdijk pagina 9 / 12

10 54 Ga zuidwestelijke op de Walingsdijk 2,2 km (6 min.) 55 Ga westelijke op de Walingsdijk richting de Ruijtersstraat 2,1 km (6 min.) 56 Sla rechtsaf naar de Drechterlandsedijk 1,0 km (3 min.) 57 Ga noordwestelijke op de Drechterlandsedijk richting Het Gors 0,6 km (2 min.) 58 Sla rechtsaf naar de Huigendijk 2,1 km (6 min.) 59 Ga westelijke op de Huigendijk/de N508 richting de Dorpsstraat 1,0 km (3 min.) 60 Sla linksaf naar de 15/de Oterlekerweg 0,5 km (2 min.) 61 Sla rechtsaf naar de Korte Molenweg 0,9 km (3 min.) 62 Ga westelijke op de Korte Molenweg richting de Slingerdijk 1,3 km (4 min.) 63 Weg vervolgen naar de Slingerdijk 0,5 km (1 min.) 64 Ga noordwestelijke op de Slingerdijk richting de Oosterweg 65 Sla linksaf naar de Oosterweg 43 m (1 min.) 66 Sla rechtsaf om op de Oosterweg te blijven 67 Weg vervolgen naar de Schermerdijk 0,4 km (1 min.) 68 Ga westelijke op de 15/de Schermerdijk richting de Provincialeweg 0,7 km (2 min.) 69 Sla rechtsaf naar de m (1 min.) 70 Ga westelijke op de 15 richting Het Wuiver 71 Sla linksaf naar de Saturnusstraat 0,5 km (1 min.) pagina 10 / 12

11 72 Ga zuidwestelijke op de Saturnusstraat richting de Plutostraat 73 Weg vervolgen naar de Edisonweg 74 Ga westelijke op de Edisonweg richting de Lorentzstraat 43 m (1 min.) 75 Sla linksaf naar de Professor van der Waalsstraat 73 m (1 min.) 76 Ga zuidelijke op de Professor van der Waalsstraat richting de Einthovenstraat 77 Sla rechtsaf naar de Kraspolderweg 46 m (1 min.) 78 Ga westelijke op de Kraspolderweg richting de Schermerweg 79 Weg vervolgen naar de Schermerweg 80 Ga noordwestelijke op de Schermerweg richting het Jaagpad 0,6 km (2 min.) 81 Sla rechtsaf naar het Oudorperdijkje 44 m (1 min.) 82 Ga noordoostelijke op het Oudorperdijkje 66 m (1 min.) 83 Sla linksaf om op het Oudorperdijkje te blijven 9 m (1 min.) 84 Sla rechtsaf om op het Oudorperdijkje te blijven 69 m (1 min.) 85 Ga zuidelijke op het Oudorperdijkje richting de Boezemsingel 69 m (1 min.) 86 Sla linksaf om op het Oudorperdijkje te blijven 9 m (1 min.) 87 Sla linksaf richting de Edisonweg 74 m (1 min.) 88 Sla linksaf naar de Edisonweg 89 Sla linksaf naar de Nieuwe Schermerweg 0,4 km (1 min.) pagina 11 / 12

12 90 Weg vervolgen naar de Randersdijk 12 m (1 min.) 91 Ga noordwestelijke op de Randersdijk 92 Ga noordwestelijke op de Randersdijk richting de Trijn Rembrandstunnel 93 Sla rechtsaf naar de Frieseweg 54 m (1 min.) 94 Sla rechtsaf naar de Frieseweg/de LF7 Oeverlandroute 95 Ga westelijke op de Friesebrug/de LF7 Oeverlandroute richting de Wageweg 96 Ga noordwestelijke op de Kanaalkade/de LF7 Oeverlandroute richting de Kaarsemakersgracht 97 Ga noordwestelijke op de Kanaalkade richting de Sint sebastiaanstraat 0,3 km (1 min.) 98 Weg vervolgen naar de Helderseweg 99 Ga noordelijke op de Helderseweg richting de Stationsweg 36 m (1 min.) 100 Sla linksaf naar de Stationsweg 0,3 km (2 min.) 101 Ga westelijke op de Stationsweg richting de Spoorstraat Kaartgegevens 2017 Google 85 m (1 min.) pagina 12 / 12