Preek over zondag 42 het achtste gebod - Schildwolde, 7 april Kees van Dusseldorp

Transcriptie

1 Preek over zondag 42 het achtste gebod - Schildwolde, 7 april Kees van Dusseldorp Liturgie: Votum en groet Gemeentelied Doopformulier 2 Opw.518 Gebed Lezen: zondag 42 Deut.15:1-11 Ps.84:3,6 [Wiekslag 5-8] Lezen Ef.4: Kor.8:1-15 Ld.20:1,5,7 Preek Gz.179b Gebed Ld.473:1,2,4 Collecte Ld.473:8,9,10 Zegen 1

2 Gemeente van Christus. [dia1] Een joodse rabbi gaf eens onderwijs bij het 8 e gebod. Hij zei: Er zijn twee mensen. De een heeft een appel, de ander een peer. De gewone mens zegt: Mijn appel is voor mij, en jouw peer is voor jou. De misdadiger zegt: Mijn appel is voor mij, en jouw peer ook. De goede, maar ongelovige mens zegt: Mijn appel is voor jou, en jouw peer is voor mij. Maar de ware gelovige zegt: Jouw peer is voor jou en mijn appel is ook voor jou. Die is gek. Dat zou je reactie kunnen zijn. Die man besteelt zichzelf. Zo kun je toch niet leven. Dat is niet reëel. Je zou straatarm worden. En al je geluk inleveren. Je gaat toch alles wat je hebt niet weggeven? En zeker niet aan hem, die zelf wel eens een stapje harder mag werken. Of aan haar, die een gat in de hand heeft. Als dít in de kerk geleerd wordt, dan blijkt maar weer eens hoe wereldvreemd een rabbi of een dominee is. [dia2] De rabbi was niet gek. Hij had gepeild wat God in het 8 e gebod bedoelt. God verbiedt het stelen. Daarmee plaatst Hij zijn vlag op het terrein van geld en goed. Gods terrein! Hoe ik tegen mijn eigen welvaart of armoede aankijk. Gods terrein! Hoe ik omga met de spullen van een ander. Gods terrein! Hij is de Heer van mijn geld en goed. Wat gebeurt er bij stelen? Je ziet wat een ander wel heeft en jij niet. Je wilt dat hebben en zorgt ervoor dat je het krijgt. Stelen. Door God verboden in dit 8 e gebod. Stelen begint met kijken. Hoe kijk je naar je eigen bezit en hoe naar dat van een ander? Maar behalve een verbod, zit er in de tien woorden ook altijd een gebod. Wat God vraagt. Waartoe Hij je stimuleert. Ook dat begint met kijken. Omgekeerd kijken. Je ziet wat die ander niet heeft, en jij wel. De actie is, dat je van jouw rijkdom gaat delen met de ander. Delen is het omgekeerde van stelen. Tegenover de ellende van stelen staat de vreugde van het delen. Steel niet. Een negatieve formulering. Daarbij past een positieve. Prachtig schrijft Paulus daarover: Laat wie steelt niet meer stelen, maar eerlijk de kost verdienen door zelf hard te werken om iets weg te kunnen geven aan wie het nodig heeft. En dan schrijft de apostel over het nieuwe leven. De levensstijl van een christen. Waarvan hij zegt dat je het verschil zo goed kunt zien. Het verschil tussen iemand die Christus niet kent, en iemand die Christus wel kent. Dat werkt door in de manier waarop je met geld en goed omgaat. Niet stelen maar delen. Dat is de houding die de Heer je leert. [Dia3] Over het 8 e gebod kunnen we heel veel potjes opentrekken. We kunnen het hebben over de toename van de armoede in ons land. Grote schulden achter de gevel van een comfortabele woning. We kunnen het hebben over ons bestedingspatroon. Hoe materialistisch zijn wij geworden. We kunnen het hebben over onze maatschappij. Hoe de grote supermarktketens de kleine kruideniertjes hebben doodgedrukt. We kunnen het hebben over politieke verhoudingen. Over lastenverlichting en belastingaftrek. We kunnen kijken naar internationale verhoudingen. Voor de prijs van één paar skates in Nederland, koop je in Congo 100 zakken zaaigoed. En mensen die vluchten vanwege de honger of slechte economische omstandigheden worden in ons land niet toegelaten. Belangrijke onderwerpen. Confronterend soms. Onoplosbaar vaak. Maar tegelijk onpersoonlijk. Terwijl het 8 e gebod persoonlijk is. En gericht op omgaan met elkaar. Vooral in de christelijke gemeente. Daarom terug naar onszelf en naar ieders eigen leven. Jouw leven in de ruimte van Gods genade. Daar komt het woord van de Heer binnen. 2

3 [dia 4] Niet stelen, maar delen. Delen bestaat uit ontvangen, ondersteunen en vieren. Delen begint bij ontvangen. Ik deel mijn brood met jou. Dat kun je zeggen tegen iemand die zijn brood vergeten is. Dat vind ik heel aardig van je, maar jij hebt toch nooit brood bij je? Daar gaat iets fout. Je kunt niet delen van wat je niet hebt. Pas als je iets hebt, kun je een ander iets geven. Als je geen geld hebt, kun je ook niets uitgeven. Veel mensen doen het overigens wel. Met alle problemen van dien. Ze kopen op afbetaling. En maken schulden. En toch zeg ik niet dat delen begint bij hebben. Delen begint bij ontvangen. Dat is iets anders. Ik heb een kado gekregen! kun je roepen. Maar heb je het ook ontvangen? Misschien heb je het aangepakt. De vorm van het kado heeft je al een idee gegeven. Je hebt natuurlijk bedankt, wat een verrassing gezegd. En je hebt het uitgepakt en naast de andere flesjes douchefris gezet. En je aandacht gegeven aan de volgende gast. Dan heb je het niet ontvangen. Je hebt niet de gave gepeild en de gever gezien. Er blijkt geen dankbaarheid. Je geeft het kado geen plaats in je leven. Je hebt het niet ontvangen. Als je iets ontvangt, dan waardeer je de gift van een ander. Je bekijkt het goed en bent er blij mee. Je laat de gever toe in je leven. Als iemand een bos bloemen geeft aan een vriendin, dat wordt dat pas werkelijk een geschenk als die bloemen ergens in een passende vaas op een mooie plek in de kamer worden gezet. Dan zijn de bloemen ontvangen. Ontvangen met vreugde, zonder de behoefte om iets terug te geven. Ontvangen met dankbaarheid, zonder de bijgedachte dat de bos wel wat groter zou mogen zijn, of dat je een andere kleur liever had gehad. Ontvangen met waardering, waaruit het verlangen ontstaat om de bos te delen met wie geen bloemen heeft. Niet stelen maar delen. Dat begint bij ontvangen. Ontvangen is het tegenovergestelde van stelen. Ontvangen is aanvaarden van wat je krijgt. Stelen is pakken wat je wilt. Het gaat om een andere houding. Een houding die nodig is om iets van je bezit te kunnen delen met een ander. Daarvoor zul je eerst je geld en goed moeten hebben ontvangen. Alleen in de blijdschap voor wat je ontvangen hebt, groeit het verlangen om te delen. Toen God het 8 e gebod gaf aan zijn volk Israël, stond het volk bij de berg Sinaï. Een paar maanden na de uittocht uit Egypte. Van de Egyptenaren hadden ze heel veel rijkdom meegekregen: gouden en zilveren voorwerpen. Steel niet hoorde de Israeliet zijn God zeggen. Kijk eens in je tent: die kostbare stoffen, die sierraden en dat geld in je portemonnee. Heb ik je niet rijk gemaakt? En breng ik je niet naar een rijk land? Besef wat Ik je gegeven heb. Ontvang het eerst eens echt als mijn gaven aan jou. Dan snap je waarom ik het stelen verbied. Alsof Ik niet weet wat ik doe. Om te kunnen delen, is het nodig dat je je rijkdom ziet. Dat je blij bent met wat je hebt. Misschien wil je hogerop. Meer verdienen. Meer betekenen. Dat mag. Maar het leidt gemakkelijk tot ontevredenheid. En het zuigt je tijd, geld en energie wef. Je raakt de dankbaarheid kwijt. Het wordt dan snel van: Heer God, ik ben blij met wat ik van u heb gekregen. Een mooi begin, maar ik reken erop, dat u mij nog wel meer wilt geven in de toekomst. Net als mijn collega. Maar zo werkt het bij mensen. Als jij 5,- per week zakgeld 3

4 krijgt en alle anderen in de klas krijgen 10,-, dan vind je dat niks. Kun je God voor dit zakgeld danken? En kun je ervan delen met een ander? Om te kunnen delen is het nodig dat je je rijkdom ziet. En dat leer je door echt te ontvangen. Datgene wat je hebt als gaven van God te zien. Je geld en je goed, je kleren en je fiets, je smartphone en je CD s. Zelfs als je veel minder hebt dan anderen. Heb je echt ontvangen wat je hebt gekregen? Zo ontvankelijk leven kan alleen in Jezus Christus. In Hem leer je je leven zien als een gave van God. Je leeft niet op eigen kracht. In Christus leer je je geld en goed zien als zegeningen van God. Onverdiend, want de mensen hebben het vertrouwen van God zwaar beschaamd. Ze misbruiken wat Hij toevertrouwt. Wie zou een dief nog vertrouwen? En toch geeft de Heer steeds weer opnieuw veel spullen in bruikleen. Vanwege Jezus Christus. Zijn licht schijnt ook over je huis en je banksaldo, over je portomonee en je auto. Gekregen van God. Vanwege het werk van Jezus Christus. Heb je het echt ontvangen? Delen begint bij ontvangen. Want als je van God ontvangt, dan raak je de duivelse drijvers kwijt naar het meer en meer. Je leert gezonde tevredenheid, die rust geeft, ook waar ambities en wensen blijven bestaan. Je geniet ervan om van de ontvangen rijkdom te delen met mensen die minder hebben. Je kijkt niet berekenend naar de waardevermindering van je kapitaal of de fiscale aftrekbaarheid, als je een gift overmaakt. Je zoekt de soberheid van leven tegenover een weelderig en luxueus uitgavenpatroon. Je laat je niet opjagen door wat een ander zich kan veroorloven. Ontvangen maakt rijk. Het zijn vaak arme mensen die de grootste rijkdom kennen. Zij weten dat God zorgt. Daarom hoeven zij niet te stelen, maar kunnen zij delen. Een ambitieus en gestressd leven heeft grote risico s. Je gemiddelde levensverwachting wordt er veel korter van. En je geluk wordt er minder van. Je gaat er kapot aan. En je naasten erbij. Een christen zou het moeten begrijpen. Ontvankelijk leven, zo wil ik het graag noemen. Onthaasten en versoberen. Zo wil God u door Jezus Christus leren omgaan met geld en goed. Leer het ontvangen, zodat je ervan gaat delen. Delen blijkt in ondersteunen Stelen is wat God verbiedt. Delen is de weg die God wijst. Delen van wat je hebt. Om te kunnen delen moet je eerst leren ontvangen. Je immateriele en materiele rijkdom zien, ontvangen vanwege de genade van Jezus Christus. Maar vervolgens ook met het ontvangene een ander ondersteunen. Ondersteun elkaar. De opdracht die in de bijbel steeds weer terugkomt. Ondersteun elkaar, dat is de boodschap van de wetten uit Deut.15. Ondersteun elkaar, dat is de praktijk waarover Paulus schrijft in 2 Kor.8. Dat is het mooie van de positieve kant van Gods gebod. Ondersteun elkaar. Dat doet een beroep op je verantwoordelijkheid. Wat heb ik in huis, waarmee ik een ander kan helpen? Daarmee raak je de wettische sfeer kwijt van hoe het zou moeten. Je leert leven in de nieuwe levensstijl van mensen die Christus hebben leren kennen. Je leert met de ogen van Christus kijken naar de mensen om je heen. En met de handen van Christus zorgen voor de mensen in nood. Ondersteun elkaar. De opdracht om elkaar te ondersteunen maakt je creatief. Het gaat niet om de vraag, of je veel of weinig geeft om een ander te helpen. Is 10% van je inkomen aan kerkelijke en 4

5 goede doelen voldoende? Kunnen mensen zonder inkomen niets bijdragen aan de gemeente? En moeten jongeren van hun bijbaantje ook wat besteden voor het kerkewerk? Goede vragen, maar ook te beperkt. Kijk in je eigen leven rond. Wat heb ik van de Heer ontvangen? En dan gaat het niet alleen over geld en goed. Dan gaat het ook over tijd en energie, over je kennis en vaardigheden, over vrijwilligerswerk en spontane bezoeken. Over groene vingers en wiskundige aanleg. Over technische handigheid en talenknobbels. Inderdaad is het nodig dat je dit eerst ontvangen hebt. Dan kun je van harte delen. Ondersteun elkaar. Men zegt dat de solidariteit tussen mensen onder druk staat. Jongeren willen niet betalen voor de pensioenen van ouderen en ouderen willen niet betalen voor de sportactiviteiten van de jeugd. De overheid kleedt sociale voorzieningen uit, maar roept tegelijk om grotere verantwoordelijkheid voor elkaar. Vele voorbeelden zijn te geven, waarin mensen niet meer bereid zijn een stukje van hun tijd, energie of geld belangeloos te geven voor een ander. Soms zullen daar goede redenen voor zijn. Maar het zorgen voor elkaar staat onder druk. Hij was rijk, maar is omwille van u arm geworden. Zo schrijft Paulus over Jezus Christus. Als het gaat over echte solidariteit, dan vinden we in de Heer het ultieme voorbeeld en de diepste bron. Hij wist zich verantwoordelijk voor ons. En zette zijn hele leven daarvoor in. In het spoor van Christus krijgt het ondersteun elkaar een richting. In zorg dragen voor elkaar, juist voor degene in nood. Of dat nu financiele nood is of niet. Of dat nu zijn eigen schuld is of niet. Of het regeringsbeleid nu de oorzaak is of niet. Soms moet je politiek protesteren en maatschappelijk actie voeren. Maar altijd ook ondersteunen. We zijn hier op het terrein van het diaconaat. De dienst van barmhartigheid en gerechtigheid van de gemeente. Waar de diakenen een bijzondere verantwoordelijkheid hebben. Maar die in de eerste en laatste plaats een functie van de gemeente is. Omzien naar elkaar en naar de mensen om ons heen. Vooral naar hen die het moeilijk hebben. Ondersteun elkaar. Daarheen wijst Christus ons de weg. Dat vraagt om creativiteit. Met bewogenheid en in zorgzaamheid. Je verantwoordelijk weten voor elkaar. Niet alleen voor je familieleden of je vrienden. Maar juist voor hen, die geen familie of vrienden hebben. Gods Woord bevat ook wijsheid over hoe je elkaar ondersteunt. In Deut.15 staan hierover bijzondere opmerkingen. Het gaat over de armen. Bij armen denken wij al snel aan geven. Iemand die niets of weinig heeft, die geef je iets. Dat is ook prima. Maar Deut.15 spreekt over lenen. Lenen zonder rente te vragen. Maar wel met de afspraak van terugbetalen. Mocht dat niet lukken, wordt na uiterlijk zeven jaar de schuld kwijtgescholden. Het ging in de oud-israelitische samenleving vooral om zaaigoed. Als een arme boer niets meer had, kon hij het van een rijke boer lenen. Om het na de oogst weer terug te geven. Hier wordt niet gegeven, maar geleend. Dat is een bijzonder punt. Mensen kunnen elkaar ondersteunen door geld of iets anders te geven. Maar dat is zo weer op, en de situatie verandert niet. De arme wordt zomaar afhankelijk maken van de rijke. Maar met lenen gebeurt iets anders. Als je iets leent, dan krijg je daarmee de mogelijkheid om het zelf weer op te pakken. Je eigen verantwoordelijkheid wordt gestimuleerd. Je krijgt ondersteuning om je eigen leven te leiden. De Heer leert ons zo hoe je een ander echt kunnen ondersteunen. Best een punt om over door te denken. Hoe ondersteunen we elkaar. Dat geldt voor broeders en zusters die tekort komen. Tekort aan geld, of tekort aan aandacht, of tekort aan kracht. Soms moet 5

6 je gewoon geven. Maar het is niet altijd de beste manier om een ander te helpen. Daar moet je over nadenken. Ook hierin kan iets van Christus zichtbaar worden. Dat je een ander niet afhankelijk van je maken. Dat je geen verantwoordelijkheid overneemt. Dat betekent zomaar een minderwaardigheidsgevoel, of verlies aan zelfrespect. Iemand die tekort komt, is daar toch al gevoelig voor. Christelijke ondersteuning begint bij liefde en respect voor een ander. En je zoek samen een weg om leven weer mogelijk te maken. Je leert dienen zoals Christus diende. Delen van wat je hebt, dat doe je vanuit de dankbaarheid om de rijkdom die je ontvangen hebt. Delen met degene die minder heeft, dat doe je door in zorg en met respect te kijken waar je een ander ondersteunen kunt. Delen loopt uit op vieren. Niet stelen maar delen. De positieve bedoeling van de Heer. Wat wij doen met geld en goed. Hij geeft ons vele gaven. Om echt te ontvangen, om een ander mee te dienen. En om samen de Heer te danken. Te vieren dat je samen leven kunt. Voor de ogen van God. De een van wat hij gegeven heeft aan Christus. De ander van wat hij ontvangen heeft van Christus. Want zo mag je dat zien. Wie geeft aan een mens in nood, die geeft aan Christus. Wie ontvangt van een dankbaar mens, die ontvangt van Christus. Dat mag je vieren. Het is prachtig hoe Paulus daarover schrijft in 2 Kor.8. Over de ondersteuning tussen de eerste christelijke gemeenten. Ondanks de zware en soms erbarmelijke omstandigheden van sommige gemeenten, werd er toch royaal gegeven voor de zusterkerk in Jeruzalem. Want ze gaven zich in de eerste plaats aan de Heer, schrijft de apostel, en vervolgens ook aan ons. En hij wijst op de wederkerigheid. Op dit moment kunt u voor hen iets betekenen. Maar de tijd zal ook komen, dat zij voor u iets kunnen betekenen. Misschien op een ander terrein en op een andere manier. Maar we kunnen elkaar dienen. Zo ontstaat dat bijzonder evenwicht binnen de band van Christus: We dienen elkaar. We dienen een ander en laten ons door een ander dienen. Dat is de nieuwe sfeer, de nieuwe gemeenschap, die we in Christus geworden zijn. En we danken daarvoor samen de Heer. Daarin wordt de zegen zichtbaar, die in Deut.15 ons wordt voorgehouden. De samenleving die zo met haar armen omgaat, met respect en zorgzaamheid, die zal Gods zegen ervaren. De zegen in de gemeenschap die je ervaart. In het voorrecht dat je ontvangen kunt. In het voorrecht dat je ondersteunen kunt. Om samen de Heer te danken, en je verbondenheid te vieren. Steel niet, zegt de Heer in het 8 e gebod. Daarmee plaatst God de vlag op het veld van wat je hebt en wat je mist. En op het veld van wat een ander heeft en wat een ander mist. Op die velden komen we veel ingewikkelde vragen en problemen tegen. In onze samenleving zijn de sociale vraagstukken bijna onoplosbaar. Ook wij maken daar deel van uit. En van het materialisme komen maar heel erg weinig mensen echt los. Ook wij zitten vaak verstrikt in de drang naar het meer, en in het vasthouden van wat je hebt. Wij worden sterk verleid om veel te besteden en een luxe leven te leiden. Voor jezelf. Maar het evangelie van Jezus Christus zet ons in de ruimte. Je hoeft niet te stelen, want je mag delen. Dat werkt bevrijdend en sanerend. Praktisch valt er nog meer dan genoeg om over door te praten en door te denken. Begin maar met jezelf. Biddend om de Geest en volgend de Heer. Het jouwe is voor jou. En het mijne is voor jou. En samen vieren wij onze rijkdom in Christus. 6