Buitenlanders in de Belgische gevangenissen: knelpunten en mogelijke oplossingen

Transcriptie

1 Buitenlanders in de Belgische gevangenissen: knelpunten en mogelijke oplossingen 1

2 2

3 Buitenlanders in de Belgische gevangenissen: knelpunten en mogelijke oplossingen Onderzoeksrapport: 1 november januari 2004 Prof. dr. S. Snacken, promotor Jan Keulen en Leentje Winkelmans, wetenschappelijk medewerkers Vrije Universiteit Brussel, Pleinlaan 2 te 1050 Brussel 3

4 BUITENLANDERS IN DE BELGISCHE GEVANGENISSEN KNELPUNTEN EN MOGELIJKE OPLOSSINGEN Cette publication est égalmement disponible en français sous le titre Etrangers dans les prisons belges: problèmes et solutions possibles Een uitgave van de Koning Boudewijnstichting, Brederodestraat 21 te 1000 Brussel Auteurs: Sonja Snacken, Jan Keulen, Leentje Winkelmans Coördinatie voor de Koning Boudewijnstichting Françoise Pissart, directrice Sabine Denis, programma-adviseur Ann Vasseur, directie-assistente Grafische vormgeving: Tabeoka Druk: Peeters Illustraties: Deze uitgave kan gratis worden gedownload van onze website Deze uitgave kan gratis besteld worden: on-line via per naar of telefonisch bij het Contactcentrum van de Koning Boudewijnstichting, tel , fax Wettelijk depot: D/2004/2893/05 ISBN: NUR: 740 Mei 2004 Met de steun van de Nationale Loterij 4

5 INLEIDING Iets meer dan een jaar geleden lanceerde de Koning Boudewijnstichting het Luisternetwerk dat bestaat uit mensen die, voor de Stichting, nieuwe vormen van sociaal onrecht opsporen. Deze personen staan met beide voeten in de samenleving (huismoeders, vrijwilligers, verpleegsters, handelaars, advocaten, notarissen, dokters, schooldirecteuren, psychologen, caféuitbaters, politiemensen, etc) en informeren de Stichting over markante feiten uit hun omgeving die duiden op bestaand of ontluikend sociaal onrecht. Zo kwamen er signalen over de moeilijke situatie van buitenlandse gevangen zonder wettelijke verblijfsvergunning. Omdat ze geen wettelijk verblijfsstatuut hebben, kunnen deze gevangenen geen voorwaardelijke invrijheidsstelling of een strafopschorting aanvragen. Na het uitzitten van hun straf worden ze administratief aangehouden omdat ze illegaal in het land zijn. Omdat de besluitvorming tijd vraagt, blijven ze nog langer in de gevangenis. De Stichting vroeg de vakgroep Criminologie van de VUB, onder leiding van professor Snacken, om de problematiek te bestuderen. Dit rapport is het resultaat van drie maanden intensieve research, van kwantitatieve en kwalitatieve analyses, van interviews op het terrein met bevoorrechte getuigen en twee rondetafelgesprekken op de Stichting. In het eerste hoofdstuk wordt kort ingegaan op de onderzoeksmethode. Het tweede hoofdstuk omvat een kwantitatieve schets van het profiel van de buitenlandse gevangenen op basis van een aantal gegevens, zoals nationaliteit, geslacht, leeftijd, wettelijke toestand en vreemdelingentoestand. Hoofdstuk 3 geeft een volledig overzicht van de juridische regelgeving die van toepassing is of zou kunnen zijn op buitenlandse gevangenen. Hoofdstuk 4 bespreekt de voornaamste problemen waarmee buitenlanders worden geconfronteerd tijdens hun detentie en bij een mogelijke invrijheidsstelling. Tot slot worden nog een aantal mogelijke oplossingen opgesomd in hoofdstuk 5, gevolgd door een samenvattende conclusie. De Stichting hoopt met dit verslag een positieve bijdrage te kunnen leveren om de problemen die voortvloeien uit de aanwezigheid van een groot aantal buitenlanders in de gevangenissen sneller te helpen oplossen. De Stichting wil hierbij vooral het onzeker statuut van deze gevangen helpen uitklaren zodat hun positie tijdens en na de detentie duidelijk wordt. Bij het zoeken naar oplossingen voor de geïnventariseerde problemen werd in dit rapport voortdurend gestreefd naar een evenwicht tussen de belangen van de gevangenen zelf, van het gevangenisleven in het bijzonder en van de samenleving in het algemeen. De Koning Boudewijnstichting 5

6 INHOUD HOOFDSTUK 1 ONDERZOEKSOPZET Doel 1.2 Onderzoeksvragen 1.3 Methode Wie zijn deze vreemdelingen? Welke problemen worden ervaren tijdens de detentie én met betrekking tot een mogelijke invrijheidsstelling? HOOFDSTUK 2 KWANTITATIEVE SCHETS Methodologie De gegevensverzameling via het informaticasysteem GRIFFIE Bedenkingen bij het werken met het cijfermateriaal 2.2 Situering populatie vreemdelingen t.o.v. totale penitentiaire bevolking 2.3 Populatie vreemdelingen in kaart gebracht Nationaliteit Geslacht Leeftijd Wettelijke toestand Regime Vreemdelingentoestand HOOFDSTUK 3 JURIDISCHE SCHETS Juridische situering van het administratief vreemdelingenstatuut De Vreemdelingenwet Het Vluchtelingenverdrag De Regularisatiewet 3.2 Juridische situering van de detentie Administratieve detentie Strafrechtelijke detentie Strafrechtelijk niveau Penitentiair niveau 3.3 Juridische situering van de invrijheidsstelling Voorwaardelijke invrijheidsstelling Ambtshalve voorlopige invrijheidsstelling

7 3.3.3 Voorlopige invrijheidsstelling met het oog op de verwijdering uit het Rijk Algemeen Ministeriële omzendbrief dd. 20 mei Ministeriële omzendbrief dd. 28 juli Collectieve omzendbrief nr. 71 dd. 20 juni Collectieve brief dd. 17 december Juridische situering van de internationale verdragen Tussenstaatse overbrenging Overbrenging van procedure Toezicht op de voorwaardelijk veroordeelde of in vrijheid gestelde personen HOOFDSTUK 4 PROBLEMEN EN KNELPUNTEN VAN BUITEN- LANDERS IN DE BELGISCHE GEVANGENISSEN Problemen tijdens de detentie Taal en communicatie Verbale communicatie Non verbale communicatie: Consequenties van taalprobleem Cultuur Cultuurgebonden kenmerken Religie Multi-culturele communicatie Racisme Bezigheden Tewerkstelling Activiteiten Sociale isolatie Bijstand / Begeleiding De Gemeenschappen De rechtshulp De psychosociale dienst Regime 4.2 Problemen bij een mogelijke invrijheidsstelling Algemene problemen Communicatie en cultuur

8 INHOUD Kennis van de procedures Oriëntatie van de dossiers Betekening van de beslissingen De eigenlijke procedures Bevel het grondgebied te verlaten Strafopschorting Voorwaardelijke invrijheidsstelling De verschillende betrokken instanties Dienst Vreemdelingenzaken Ambassades Aparte categorieën Geïnterneerden Personen zonder middelen van bestaan HOOFDSTUK 5 BESPREKING MOGELIJKE OPLOSSINGEN Communicatie 5.2 Cultuur 5.3 Vorming en Activiteiten 5.4 Invrijheidsstellingen 5.5 Wettelijke oplossingen CONCLUSIE 76 VOETNOTEN 78 FIGUREN EN TABELLEN 86 BIBLIOGRAFIE 87 BIJLAGEN 93 8

9 9

10 HOOFDSTUK 1: ONDERZOEKSOPZET Binnen dit eerste hoofdstuk wordt beknopt het onderzoeksopzet weergegeven. Achtereenvolgens komen het doel van het onderzoek, de eigenlijke onderzoeksvragen en de aangewende methode om deze vragen te beantwoorden aan bod. Het onderzoek vond plaats over drie maanden, namelijk van 1 november 2003 tot 31 januari België kent een belangrijk aandeel «vreemdelingen» in de gevangenissen. 1.1 DOEL Deze personen ervaren specifieke problemen verbonden aan hun statuut van «vreemdeling», zowel juridisch, penitentiair als naar een mogelijke invrijheidsstelling/ uitwijzing toe. Doel van dit onderzoek is een overzicht te verschaffen van deze specifieke problemen en te zoeken naar mogelijke oplossingen en acties die op dit terrein door de Koning Boudewijnstichting kunnen ondernomen worden. 1.2 ONDERZOEKSVRAGEN De drie volgende onderzoeksvragen worden vooropgesteld: 1. Wie zijn deze vreemdelingen? 2. Welke problemen worden ervaren tijdens de detentie? 3. Welke problemen worden ervaren met betrekking tot een mogelijke invrijheidsstelling? Het onderzoek bevat zowel een kwantitatief als een kwalitatief deel. 1.3 METHODE Voor de eerste onderzoeksvraag wordt teruggegrepen naar een analyse van bestaand en beschikbaar cijfermateriaal. De twee volgende vragen worden beantwoord via verwerking van kwalitatieve data, verkregen uit individuele open interviews en twee rondetafelgesprekken WIE ZIJN DEZE VREEMDELINGEN? De onderzoeksgroep werd afgebakend naar alle gedetineerden die niet de Belgische nationaliteit bezitten 1. Binnen deze ruime categorie zijn o.a. volgende subgroepen 2 te onderscheiden met mogelijks elk een specifieke problematiek: vreemdelingen zonder wettige verblijfsvergunning (die ofwel een misdrijf begaan hebben ofwel enkel administratief gehecht zijn); 10 O N D E R Z O E K S O P Z E T

11 vreemdelingen uit buurlanden (EU); tweede of derde generatie migranten (zonder Belgische nationaliteit). Via het informaticasysteem GRIFFIE werden er heel wat kwantitatieve gegevens over de penitentiaire bevolking verzameld en geanalyseerd. Dit systeem en de eigenlijke gegevensverzameling worden uitgebreider besproken in het volgende hoofdstuk, alwaar een deel van de verkregen kwantitatieve informatie wordt weergegeven en toegelicht WELKE PROBLEMEN WORDEN ERVAREN TIJDENS DE DETENTIE EN MET BETREKKING TOT EEN MOGELIJKE INVRIJHEIDSSTELLING? Zoals reeds aangegeven werden de kwalitatieve data verzameld via individuele open interviews met bevoorrechte getuigen en Ronde Tafel gesprekken met de verschillende betrokken instanties. Allereerst werden er gesprekken gevoerd met personen werkzaam in enkele centrale diensten, zoals de Dienst Griffie en de Dienst Individuele Gevallen van het Directoraat - Generaal Uitvoering van Straffen en Maatregelen, de Commissie Voorwaardelijke Invrijheidsstelling (Brussel), de Dienst Vreemdelingenzaken (Bureau D) en het Justitieel Welzijnswerk De Kempen. In deze eerste fase werden in totaal 7 mensen bevraagd. Vervolgens werden zes gevangenissen bezocht, namelijk 2 Vlaamse (Antwerpen en Merksplas), 2 Waalse (Lantin en Ittre) en 2 Brusselse (Sint Gillis en Vorst). Daar werden telkens gesprekken gevoerd met een directielid, een medewerker van de psychosociale dienst, een penitentiair beambte en enkele gedetineerden. Soms werd dit aangevuld met een medewerker van de griffiedienst binnen de gevangenis en/of medewerker van Commissie voor Toezicht. In het totaal zijn er 7 directieleden, 6 medewerkers PSD, 6 penitentiair beambten, 2 griffiechefs, 1 lid van een Commissie voor Toezicht en 18 gedetineerden bevraagd. De gesprekken verliepen via semi-gestructureerde interviews, d.w.z. aan de hand van een checklist met items, maar waarbij een ruime input van de ondervraagde mogelijk was. De volgende thema s kwamen hierbij aan bod: communicatie (intern: met medegedetineerden en personeel), cultuurverschillen, groepsvorming, racisme, gevangenisregime, arbeid, sociale isolatie, voorbereiding van invrijheidsstellingen en/of uitzetting, samenwerking en communicatie vanuit gevangenissen met verschillende (centrale) diensten. Tot slot werd de gegevensverzameling inzake kwalitatieve data afgesloten met twee rondetafelgesprekken, namelijk 1 Nederlandstalige en 1 Franstalige. Deze bijeenkomsten 11

12 vonden plaats eind januari en hadden tot doel een discussie te voeren tussen alle verschillende betrokken instanties rond de gevonden problemen en de mogelijke oplossingen. Een vertegenwoordiging van volgende instanties was aanwezig bij de Nederlandstalige Ronde Tafel : de Dienst Individuele Gevallen, de Dienst GRIFFIE, de Commissie Voorwaardelijke invrijheidsstelling (Brussel), de Dienst Vreemdelingenzaken (Bureau D), het Kabinet van de Minister van Justitie - Strategische Cel, het Justitieel Welzijnswerk De Kempen, het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie, de Vlaamse Gemeenschap, de directie van de gevangenissen te Oudenaarde, Turnhout, Leuven Hulp, Leuven Centraal, Hoogstraten en Merksplas. Bij de Franstalige Ronde Tafel waren volgende instanties vertegenwoordigd: la Service des Cas Individuels, la Commission Libération Conditionnelle (Bruxelles), l Office des Etrangers (Bureau D), le Cabinet du Ministre de la Justice - Cellule Stratégique, l Institut National de Criminalistique et de Criminologie, FSP Justice-Service Psychosocial, le directeur ou autre personnel des prisons de Lantin, Namur, Forest, Tournai et Saint- Hubert. De verkregen informatie, zowel uit de interviews als de Ronde Tafels, wordt weergegeven in hoofdstuk 4 aangaande de problemen en in hoofdstuk 5 aangaande de mogelijke oplossingen. 12 O N D E R Z O E K S O P Z E T

13 HOOFDSTUK 2: KWANTITATIEVE SCHETS We starten dit hoofdstuk met een beknopte methodologische inleiding. We vermelden op basis van welke gegevens deze kwantitatieve schets tot stand kwam en stellen enkele algemene beperkingen voorop, die we indachtig moeten zijn bij de interpretatie van het cijfermateriaal. Vervolgens komen we tot de uiteindelijke weergave van onze analyse, waarin een situering van de populatie vreemdelingen in de totale penitentiaire bevolking aan bod komt. Daarnaast wordt de groep gedetineerden zonder de Belgische nationaliteit in kaart gebracht aan de hand van een aantal eigenschappen (zoals nationaliteit, geslacht, leeftijd, wettelijke toestand, regime, vreemdelingentoestand). 2.1 METHODOLOGIE DE GEGEVENSVERZAMELING VIA HET INFORMATICASYSTEEM GRIFFIE Via het informaticasysteem GRIFFIE werden gegevens verkregen voor de totale penitentiaire bevolking over de laatste 10 jaar. GRIFFIE is een recent ontwikkeld informaticasysteem om de informatieverwerking van de Dienst Griffie van het Directoraat-Generaal Uitvoering van Straffen en Maatregelen te automatiseren. Het is de opvolger van het vroegere programma SIDIS. Volgens dit nieuwe systeem is het mogelijk voor iedere gedetineerde een elektronisch dossier op te stellen, waarin het volledige detentietraject van de persoon in kwestie op de voet gevolgd kan worden. De dossiers worden opgemaakt op de griffie van de gevangenissen en worden automatisch gekopieerd in een centrale databank. 3 Deze laatste bevindt zich op de Dienst Griffie van het Directoraat-Generaal Uitvoering van Straffen en Maatregelen te Brussel en het is via die databank dat wij de nodige gegevens verkregen. De implementatie van het systeem in de gevangenissen startte op de historische datum van 11 september In mei 2002 was het ingevoerd in alle gevangenissen. Vandaar dat de gegevens voor onze kwantitatieve schets van 1993 tot en met 2001 terug te vinden waren in het programma SIDIS en voor 2002 en 2003 verkregen werden volgens het programma GRIFFIE. De data, verkregen uit beide systemen en van belang voor ons onderzoek, zijn echter wel vergelijkbaar. In de databank wordt enorm veel informatie verzameld rond verschillende kenmerken. Het kan gaan van algemene gegevens tot heel specifieke. 13

14 In het kader van ons onderzoek hebben we ons beperkt tot het opvragen van volgende data: geslacht geboorteland nationaliteit geboortedatum regime vreemdelingentoestand wettelijke toestand We verkregen deze informatie, zoals reeds aangegeven voor de totale penitentiaire bevolking over de jaren 1993 tot en met 2003, in de vorm van Excel-bestanden. Door enkele bewerkingen konden op deze manier overzichtstabellen worden opgemaakt. Als peildatum werd 14 november naar voor geschoven. Deze datum werd willekeurig gekozen bij de start van het project. We kunnen enkel werken met een dagpopulatie. De consequenties hiervan worden besproken in het volgende punt BEDENKINGEN BIJ HET WERKEN MET HET CIJFERMATERIAAL Inzake penitentiaire statistieken wordt gewerkt met twee parameters om een zicht te krijgen op de omvang van de gevangenispopulatie, namelijk het aantal opsluitingen en de dagpopulatie. Het aantal opsluitingen geeft aan hoeveel gedetineerden op een bepaalde peildatum in de gevangenis zijn binnengekomen. Het is een dynamische parameter die enkel nieuwe gedetineerden telt die uit vrijheid in de gevangenis terechtkomen 4. Voor ons onderzoek werken we met de andere parameter, namelijk de dagpopulatie. Dit is een statische momentopname en geeft het aantal gedetineerden weer dat op een bepaalde peildatum in de gevangenis verblijft. Deze paramater is logischerwijze onderhevig aan schommelingen en kan grote verschillen tonen van dag tot dag. Het zou beter zijn te werken met een gemiddelde dagpopulatie per jaar. Spijtig genoeg zijn deze gegevens niet aanwezig of beschikbaar voor elk van de 10 jaar die wij hebben vooropgesteld en zijn we genoodzaakt te werken met telkens de dagpopulatie op 14 november van desbetreffend jaar. Hiermee moeten we rekening houden bij zowel de interpretatie van deze cijfergegevens als bij de vergelijking met andere bronnen. 14 K W A N T I T A T I E V E S C H E T S

15 2.2 SITUERING POPULATIE VREEMDELINGEN T.O.V. TOTALE PENITENTIAIRE BEVOLKING Figuur 1: de totale penitentiaire bevolking op 14 november # personen in gevangenis In bovenstaande figuur nemen we een duidelijke stijgende tendens waar in de totale penitentiaire bevolking over het laatste decennia. In 2003 zitten er ongeveer 2000 gedetineerden meer in de Belgische gevangenissen dan in In de twee volgende figuren worden de populatie gedetineerden met Belgische nationaliteit en de populatie gedetineerden zonder de Belgische nationaliteit tegen- over elkaar geplaatst. 15

16 Figuur 2: populatie vreemdelingen en populatie Belgen op 14 november (absoluut) # personen in gevangenis Figuur 2 toont de evolutie over de laatste 10 jaar van beide populaties in absolute cijfers. Zowel bij de Belgische populatie als bij de populatie vreemdelingen is een groei van de populatie waar te nemen. De Belgische populatie stijgt tot ongeveer 1250 gedetineerden meer dan in 1993 en de populatie vreemdelingen stijgt tot ongeveer 800 gedetineerden meer dan in Terwijl de stijging bij de Belgische populatie vrij constant verloopt, zien we bij de populatie vreemdelingen dat deze groep vooral de laatste 5 jaar sterk aangroeit. Figuur 3: populatie vreemdelingen en populatie Belgen op 14 november (relatief) percentage K W A N T I T A T I E V E S C H E T S

17 Wanneer we het relatieve aandeel van beide populaties bekijken, zien we dat, vooral de laatste jaren, beide groepen terug dichter bij elkaar komen. Het wordt ook duidelijk dat reeds langer dan vandaag onze penitentiaire bevolking voor een groot deel uit vreemdelingen bestaat. De schommelingen voor de laatste 10 jaar, in het relatieve aandeel van de populatie vreemdelingen in de totale penitentiaire bevolking, gebeuren tussen een minimum van 38% en een maximum van 43%. Toch is in vorige figuur een duidelijke stijging van het aantal vreemdelingen in absolute getallen zichtbaar vanaf De tabel op de volgende pagina toont ons de populatieconcentratie per gevangenis voor 14 november Er wordt een onderscheid gemaakt in voorlopig gehechten en veroordeelden enerzijds en geïnterneerden volgens de toepassing van de Wet op de Bescherming van de Maatschappij anderzijds. Bij de bespreking van deze tabel weerhouden we hier enkel de gegevens voor de groep voorlopig gehechten en veroordeelden. Een verdere opsplitsing binnen de groep vreemdelingen a.d.h.v. hun hechtenistitel gebeurt later in dit hoofdstuk. Voor de totale groep voorlopig gehechten en veroordeelden in Belgische gevangenissen vinden we in 2003 volgende verdeling: 55% heeft de Belgische nationaliteit en 45% heeft niet de Belgische nationaliteit. Wanneer we een opsplitsing maken voor Vlaanderen, Wallonië en Brussel komen we tot respectievelijk 45% van de Vlaamse penitentiaire bevolking, 38% van de Waalse penitentiaire bevolking en 68% in de Brusselse penitentiaire bevolking die niet de Belgische nationaliteit heeft. In absolute cijfers heeft Vlaanderen het hoogste aantal vreemdelingen in de gevangenissen. De hoogste concentraties vinden we daar terug in Antwerpen, Merksplas en Turnhout; de hoogste absolute aantallen vinden we in Antwerpen, Merksplas en Brugge. De twee grote Brusselse arresthuizen hebben de grootste concentratie vreemdelingen over alle Belgische gevangenissen. Dit is mede te verklaren door het feit dat de personen die worden opgepakt te Zaventem in eerste instantie naar deze penitentiaire inrichtingen worden gebracht. Voor Wallonië vinden we de hoogste concentraties terug in Ittre, Andenne en Lantin; de hoogste absolute aantallen vinden we in dezelfde penitentiaire inrichtingen terug. 17

18 Tabel 1: populatieconcentratie per gevangenis op 14 november 2003 (absoluut en relatief) Antwerpen Brugge Dendermonde Gent Hasselt Hoogstraten Ieper Leuven C. Leuven H. Mechelen Merksplas Oudenaarde Ruislede Tongeren Turnhout Wortel Subtot. VL veroordeelden + voorl. Gehechten tot.pop. # BN % # Vr N % % % % % % 89 47% % % % 46 46% % 30 20% % 31 28% % % % 64 46% % 44 39% % % % 54 37% % 4 7% % 30 40% % 50 58% % 62 42% % % wet op de bescherm. van maatschap. TOT. tot.pop. #BN % #Vr N % % 13 23% % 6 21% % 5 9% % 3 11% % 31 12% % 4 8% % 62 13% 4071 St. Gilles Vorst Subtot. BRU % % % % % % % 31 40% % 31 40% 1198 Andenne Arlon Dinant Huy Ittre Jamioulx Lantin Marneffe Mons Namur Nivelles Paifve St.Hubert Tournai Verviers Subtot. WAL % % % 53 43% % 6 17% % 16 20% % % % % % % % 33 26% % 91 27% % 43 25% % 74 35% % 75 31% % 77 40% % 79 37% % % % 2 7% % 8 47% % 10 24% % 28 17% % 49 19% 4002 Totaal BEL % % % % K W A N T I T A T I E V E S C H E T S

19 2.3 POPULATIE VREEMDELINGEN IN KAART GEBRACHT De populatie gedetineerden zonder Belgische nationaliteit wordt hier afzonderlijk in kaart gebracht. Dit gebeurt aan de hand van de bespreking van enkele eigenschappen van de betreffende groep. Deze gegevens kunnen misschien bruikbaar zijn bij het uitwerken van daadwerkelijke oplossingen voor de specifieke doelgroep vreemdelingen in de penitentiaire bevolking NATIONALITEIT In onderstaande tabel geven we een overzicht van het aantal verschillende vreemde nationaliteiten aanwezig in de gevangenispopulatie. Hiervoor hebben we de invulling gevolgd zoals ze in GRIFFIE werd opgegeven. Dit wil zeggen dat alle codes volgens GRIFFIE van aanwezige nationaliteiten in de gevangenis per jaar werden opgeteld, dus zijn bv. codes zoals vaderlandsloos, vluchteling en onbepaalde nationaliteit ook opgenomen in de telling en de overkoepelende categorieën zoals bv. Ex-Joegoslavië of Ex-Sovjet Unie ook samen met de nieuwe staten, indien daar al een invulling van gegeven was. Tabel 2: aantal verschillende nationaliteiten in populatie vreemdelingen op 14 november (volgens codes GRIFFIE ) # nat We zien dat het aantal vreemde nationaliteiten in de Belgische gevangenissen is toegenomen. In 2003 hadden we te maken met het hoogste aantal over de laatste 10 jaar, namelijk 108. De groei in het aantal nationaliteiten is uiteraard voor een deel te wijten aan het ontstaan van nieuwe Staten uit vroeger ééngemaakte landen. Op pagina 21 vindt u een uitgebreide tabel die de evolutie in de verschillende nationaliteiten weergeeft over 10 jaar. Ook deze tabel werd samengesteld volgens de nationaliteitsgegevens van vreemdelingen in de gevangenis zoals aangegeven door GRIFFIE. 19

20 De registratie van de signaletiekgegevens is gebaseerd op de identiteitsstukken in het bezit van de gedetineerde. Bij ontbreken worden de gegevens overgenomen van de opsluitingstukken al dan niet aangevuld met de verklaringen bij de opsluiting. De rol van de griffie blijft hier beperkt tot een simpele registratie. Wanneer later, na identificatie o.a. op basis van de vingerafdrukken, een verbeterde signaletiek wordt medegedeeld door de federale politie, wordt deze samengevoegd met het bestaande dossier 5. De populatie vreemdelingen in de Belgische gevangenissen wordt vooral gevormd door personen uit Europa en Afrika, de andere continenten Azië, Amerika en Oceanië zijn in veel mindere mate vertegenwoordigd. Een juiste verdeling van vreemdelingen over nieuwe Staten van vroegere ééngemaakte landen kan nog niet gegeven worden, vandaar dat Ex Joegoslavië en Ex-Sovjet Unie zijn aangegeven in de tabel. In bijlage 1 vindt u een lijst met alle mogelijke nationaliteiten die de categorie andere invult. In volgende grafieken worden de nationaliteiten nadrukkelijker bekeken en geven we een verschuiving in de overheersende nationaliteitsgroepen weer. 20 K W A N T I T A T I E V E S C H E T S

21 Tabel 3: overzicht van alle nationaliteiten in populatie vreemdelingen op 14 november (absoluut en relatief) EUROPA Buurlanden Oost-Europa Ex-Joegoslavië Ex-Sovjet Unie Albanië Roemenië Polen Andere Zuid-Europa Italië Turkije Andere Andere AFRIKA Noord-Afrika Marokko Algerije Tunesië Andere Andere AZIE Midden-Oosten Andere AMERIKA USA en Canada Zuid-Amerika OCEANIE ANDERE (vl,vlu,onbep) abs. % abs. % abs. % abs. % abs. % abs. % abs. % abs. % abs. % abs. % abs. % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % 236 8% 197 6% 168 5% 188 6% 194 7% 200 5% 212 6% 228 6% 232 6% 155 5% 210 7% 125 4% 95 3% 107 3% 106 4% 129 4% 166 5% 204 6% 266 7% 273 7% % 111 4% 93 3% 86 3% 135 4% 102 3% 80 2% 81 2% 54 2% 63 2% 61 2% % 61 2% 81 3% 51 2% 42 1% 33 1% 31 1% 38 1% 33 1% 32 1% 38 1% TOTAAL

22 Figuur 4: aantal Noord-Afrikanen en Oost-Europeanen op 14 november (absoluut) # personen in gevangenis Terwijl de groep Noord Afrikanen op constante wijze aangroeit, zien we dat het aantal Oost Europeanen na enkele jaren stabiel te zijn, fors begint te stijgen na Figuur 5: aandeel Noord-Afrikanen en Oost-Europeanen op 14 november (relatief) percentage Daar waar de Noord Afrikanen altijd een groot overwicht vormden in de populatie vreemdelingen in de gevangenissen, worden zij nu bijna bijgehaald door de Oost Europeanen. Het aandeel van deze laatste groep steeg over het laatste decennium van 13 naar 23%, terwijl het aandeel van de groep Noord-Afrikanen in de totale populatie vreemdelingen vrij constant bleef schommelen tussen een minimum van 34% en een maximum van 39% en in 2003 terug eindigde op 34% K W A N T I T A T I E V E S C H E T S

23 2.3.2 GESLACHT Tabel 4: populatie vreemdelingen en Belgen op 14 november naar geslacht (absoluut en relatief) jaartal tot.bn man vrouw tot.vn man vrouw abs. rel. abs. rel. abs. rel. abs. rel % 193 5% % 175 6% % 206 5% % 151 5% % 217 5% % 160 5% % 201 4% % 150 5% % 208 4% % 127 4% % 212 4% % 107 4% % 209 4% % 112 4% % 222 4% % 135 4% % 198 4% % 124 4% % 231 4% % 158 4% % 242 5% % 147 4% Binnen de totale populatie vreemdelingen vinden we overheersend mannen terug. Ook voor de Belgische populatie is het aandeel van vrouwen klein en ongeveer gelijklopend met dat van de vrouwen zonder Belgische nationaliteit. Beide situeren zich rond 4 à 5%. In absolute aantallen vinden we bij de vrouwen met Belgische nationaliteit een hoger cijfer dan bij de vrouwen met een vreemde nationaliteit LEEFTIJD Tabel 5: leeftijd populatie vreemdelingen op 14 november (absoluut) jaartal totaal zuig. -18j j j j j. + 55j. onbep