Groepsrisicobeleid vanwege luchtvaart in de omgeving van Rotterdam The Hague Airport

Transcriptie

1 Groepsrisicobeleid vanwege luchtvaart in de omgeving van Rotterdam The Hague Airport Provincie Zuid-Holland 16 December 2014

2 INHOUD 1. Inleiding Context Wet luchtvaart en de externe veiligheidsrisico s van luchthavens Visie Ruimte en Mobiliteit van Zuid-Holland en het groepsrisico Groepsrisico in de omgeving Algemeen Focuswijziging in het groepsrisicobeleid voor de luchtvaart Afwegingskader groepsrisico Reikwijdte van het beleid Wijze van verantwoorden Het groepsrisico berekenen met de Airport Risk Tool Werkwijze beoordelen groepsrisico Bijlage 1 Referenties Bijlage 2 Technische uitgangspunten Bijlage 3 Kaart verantwoordingsgebied groepsrisico Bijlage 4 Brief advies veiligheidsregio s Groepsrisicobeleid vanwege luchtvaart in de omgeving van Rotterdam The Hague Airport 2

3 1. Inleiding De luchthaven Rotterdam The Hague Airport (RtHA) is een belangrijke motor van de regionale economie. De luchthaven is een bron van werkgelegenheid en biedt een efficiënte transportroute voor zowel zakelijk als toeristisch verkeer. Het vliegverkeer naar en van RtHA geeft ook echter veiligheidsrisico s voor mensen die nabij de luchthaven wonen, werken of recreëren. Ruimtelijke plannen in de omgeving van de luchthaven vragen dan ook om een zorgvuldige afweging tussen het belang van het plan en het zogenaamde groepsrisico als gevolg van het vliegverkeer. Het groepsrisico is een risicomaat voor het mogelijke aantal dodelijke slachtoffers bij een ongeval, in dit geval dus het aantal dodelijke slachtoffers ten gevolge van een vliegtuigcrash. In deze notitie Groepsrisicobeleid vanwege luchtvaart in de omgeving van Rotterdam The Hague Airport actualiseert de provincie Zuid-Holland een deel van het beleidskader voor de aanvaardbaarheid van het groepsrisico bij ruimtelijke ontwikkelingen, namelijk het groepsrisico in de omgeving van RtHA. Deze notitie bevat geen nieuw beleid, maar primair een actualisatie van de juridische en technische uitgangspunten. Tijdelijk Toetsingskader is aan herziening toe Sinds 2001 geldt voor de beoordeling van ruimtelijke plannen in de nabijheid van Rotterdam The Hague Airport (RtHA) het Interim-Toetsingskader [1]. Het Interim-Toetsingskader houdt onder meer in dat voor nieuwe bouw- en bestemmingsplannen een motivatieplicht geldt als hierdoor het groepsrisico van de luchthaven toeneemt. Het Interim-Toetsingskader Rotterdam Airport is om meerdere redenen aan herziening toe. In de eerste plaats blijkt dat het toetsingskader in de praktijk te grofmazig is. Hiermee wordt bedoeld dat het te weinig onderscheid maakt tussen de externe veiligheidsrisico s in een huidige situatie en in een nieuwe situatie (plansituatie) na de realisatie van een bestemmingsplan. Dit bemoeilijkt zowel de planvoorbereiding als de bestuurlijke afweging van de aanvaardbaarheid van een toename van het groepsrisico. De afwegingen zouden ook tijdens het planproces gefaciliteerd moeten kunnen worden met een tool in de vorm van een rekenprogramma aangevuld met GIS dat de consequenties van varianten in planontwikkeling snel en op kaart inzichtelijk maakt. doel 1: Actualiseren van het beleidskader waarmee beter inzicht wordt gegeven in de toename van het groepsrisico ten gevolge van ruimtelijke ontwikkeling. Tevens het bieden van een rekenprogramma waarmee keuzes in de planvormingsfase snel en op kaart inzichtelijk zijn. Groepsrisicobeleid vanwege luchtvaart in de omgeving van Rotterdam The Hague Airport 3

4 Ook is de regelgeving die van belang is voor het omgaan met groepsrisico s nabij luchthavens aanzienlijk gewijzigd. In 2009 is de Wet luchtvaart (Wlv) gewijzigd en bevat sindsdien nieuwe regels omtrent luchthavens anders dan Schiphol. De nieuwe Wet ruimtelijke ordening (Wro) heeft in 2008 de rol van de provincie veranderd bij ruimtelijke besluiten van gemeenten en Rijk. In het Beleidsplan Regionale Luchtvaart [2] is het tegengaan van een ongecontroleerde toename van het groepsrisico rondom RtHA aangemerkt als provinciaal belang als bedoeld in de Wro [6], hetgeen betekent dat provinciaal beleid op dit punt in gemeentelijke planvorming meegenomen dient te worden (zie par 2.2). Dit Beleidsplan is opgegaan in de Visie Ruimte en Mobiliteit. In het onderliggende Programma Ruimte is aangegeven dat rond RtHA voor externe veiligheid aanvullend ruimtelijk beleid wordt gevoerd (p. 30) doel 2: het bieden van een actueel inzicht in wettelijk kader, bevoegdheden en beleid, zodat daarmee in een vroeg stadium van planvorming rekening kan worden gehouden Tot slot zijn landelijk de technische uitgangspunten van het groepsrisicobeleid sinds 2001 op diverse punten gewijzigd. Daardoor wijken de risicocontouren uit het Interim-Toetsingskader af van de contouren die thans berekend worden. Dit kan leiden tot onjuiste beslissingen. Een herberekening is daarom op zijn plaats. doel 3: het bieden van een actueel inzicht in het huidige groepsrisico rondom RtHA en in de technische uitgangspunten voor het berekenen van het groepsrisico Relatie met beleid externe veiligheid en regionale luchtvaart Met dit beleid wordt invulling gegeven aan het actiepunt uit paragraaf 3.3 van de Beleidsvisie duurzaamheid en milieu en de Visie Ruimte en Mobiliteit. Leeswijzer In hoofdstuk 2 gaan wij in op de context van de Groepsrisicobeleid in de omgeving van RtHA, waarbij wordt stilgestaan bij de veiligheidswetgeving voor de luchtvaart en -havens. Vervolgens behandelt hoofdstuk 3 de methodiek voor het bepalen van het groepsrisico en de belangrijkste uitgangspunten hiervan. Hoofdstuk 4 presenteert tot slot het kader voor het afwegen van het groepsrisico. In bijlage 1 zijn de referenties opgenomen, in bijlage 2 de belangrijkste technische uitgangspunten en in bijlage 3 de kaart die het verantwoordingsgebied van het beleid weergeeft. De bij deze notitie horende Gebruikershandleiding voor de Airport Risk Tool beschrijft de aspecten van het berekenen van het groepsrisico in de omgeving van RtHA. Groepsrisicobeleid vanwege luchtvaart in de omgeving van Rotterdam The Hague Airport 4

5 2. Context 2.1 Wet luchtvaart en de externe veiligheidsrisico s van luchthavens De Wet luchtvaart (Wlv) geeft regels met betrekking tot Nederlandse vliegtuigen en het gebruik van luchthavens. De Wlv geeft aan dat de RtHA een burgerluchthaven van nationale betekenis is. Voor dit type luchthaven stelt de minister van I&M het kader voor de gang van zaken binnen de grenzen van de luchthaven 1. Deze minister moet volgens het Besluit burgerluchthavens een luchthavenbesluit vaststellen als de plaatsgebonden risicocontour van 10-6 per jaar buiten het terrein ligt. Dit is het geval bij de RtHA. In een luchthavenbesluit worden onder andere de volgende zaken vastgelegd: - de ligging van de plaatsgebonden risicocontour van 10-5 en 10-6 per jaar; - de normen die van toepassing zijn op de bovengenoemde risicocontouren (het beperkingengebied met betrekking tot externe veiligheidsrisico s). Voor RtHA is op dit moment (december 2014) nog geen luchthavenbesluit op basis van de Wlv vastgesteld. Derhalve is nu nog het oude Aanwijzingsbesluit luchthaven Rotterdam Airport [5] van toepassing. In dit besluit zijn geen bepalingen opgenomen met betrekking tot externe veiligheid. Kortom, in de bovengenoemde wetgeving en besluiten zijn geen bepalingen opgenomen over het groepsrisico van luchthavens. Wel worden in het op te stellen luchthavenbesluit normen vastgelegd voor de plaatsgebonden risicocontouren van de RtHA. 2.2 Visie Ruimte en Mobiliteit van Zuid-Holland en het groepsrisico De Visie Ruimte en Mobiliteit [6] noemt het beschermen van grote groepen mensen tegen ongevallen met gevaarlijke stoffen een provinciaal belang in het kader van de Wro. In de structuurvisie en het bijbehorende programma ruimte is dit als volgt uitgewerkt: De provincie zet zich in voor de bescherming van grote groepen burgers tegen ongevallen met gevaarlijke stoffen en met luchtvaart. Om het ontstaan van nieuwe knelpunten rond risicobronnen te voorkomen, vraagt de provincie de gemeenten om aannemelijk te maken dat op termijn aan de oriëntatiewaarde wordt voldaan, wanneer het groepsrisico als gevolg van een ruimtelijke ontwikkeling toeneemt en het berekende groepsrisico boven de oriëntatiewaarde ligt. De provincie vraagt in dat geval aan te tonen dat een maximale inspanning is geleverd om de gevolgen van een ongeval tot een minimum te beperken. Indien in bovengenoemde situatie het aantal blootgestelden toeneemt, dan vraagt de provincie maatregelen te nemen ter voorkoming of mitigatie van de gevolgen. 1 De minister van I&M is tevens het bevoegd gezag bij uitbreiding van burgerluchthavens van nationale betekenis. Groepsrisicobeleid vanwege luchtvaart in de omgeving van Rotterdam The Hague Airport 5

6 Daarnaast wordt voor specifieke infrastructuur met een groot economisch belang aanvullend beleid gevoerd om ontwikkelingen nabij deze infrastructuur niet te laten interfereren met de economische ontwikkeling, waaronder Rotterdam The Hague Airport. Groepsrisicobeleid vanwege luchtvaart in de omgeving van Rotterdam The Hague Airport 6

7 3. Groepsrisico in de omgeving 3.1 Algemeen Het groepsrisico geeft aan hoe hoog het aantal dodelijke slachtoffers bij een ongeval kan zijn. De hoogte van het risico wordt zowel bepaald door de mogelijke ongevallen en bijbehorende ongevalsfrequentie als het aantal aanwezigen in de nabijheid van de ongevalslocatie. 3.2 Focuswijziging in het groepsrisicobeleid voor de luchtvaart In algemene zin is het beleid ter beperking van het groepsrisico gericht op het vermijden van grote groepen bewoners, werkenden of bezoekers in gebieden met risicovolle activiteiten. Het Interim- Toetsingskader Rotterdam Airport uit 2001 geeft echter beperkt inzicht in de geschiktheid van bouwlocaties in de omgeving van de RtHA. Zoals eerder aangegeven is deze methodiek in de praktijk te grofmazig. Volgens het Interim-Toetsingskader moet bij bouw- en bestemmingsplannen het groepsrisico van de luchthaven worden berekend. Het probleem is dat het groepsrisico in de huidige situatie al zeer hoog is. Daardoor leidt een nieuw bouw- of bestemmingsplan in veel gevallen niet tot een meetbare toename van het groepsrisico. De voorliggend beleid richt zich daarentegen op het groepsrisico in de omgeving van de RTHA. Hiermee wordt bedoeld het groepsrisico ter hoogte van een kavel buiten de luchthaven als gevolg van de luchtvaart. Dit lokale risico is gebaseerd op de aantallen aanwezigen ter plaatse van het kavel en de ligging van vliegroutes. Zo zal een hoog groepsrisico worden berekend op locaties waar grote groepen personen verblijven in de nabijheid van druk bevlogen vliegroutes. Deze focuswijziging van het beleid heeft gevolgen voor het berekenen van het groepsrisico. Op basis hiervan moet de verandering van het lokale groepsrisico worden berekend als gevolg van een bouw- of bestemmingsplan. Deze focuswijziging is inhoudelijk juister en geeft tegelijk een oplossing voor de grofmazige methodiek van het Interim-Toetsingskader. Belangrijkste technische uitgangspunten Voor het berekenen van het groepsrisico in de omgeving van de RtHA gelden de onderstaande technische uitgangspunten. In bibevijlage 2 wordt hier dieper op ingegaan: a. Het beleid maakt gebruik van de oriëntatiewaarde uit Besluit externe veiligheid nrichtingen (Bevi). b. Voor de RtHA wordt een verantwoordingsgebied vastgesteld voor het groepsrisico. c. Het groepsrisico wordt berekend per kavel van 250 bij 250 meter. d. De oriëntatiewaarde heeft een toepassingsgebied van circa zeven hectare. e. Voor de berekeningen wordt de Airport Risk Tool gebruikt. Groepsrisicobeleid vanwege luchtvaart in de omgeving van Rotterdam The Hague Airport 7

8 4. Afwegingskader groepsrisico 4.1 Reikwijdte van het beleid Ruimtelijke reikwijdte van het beleid: het verantwoordingsgebied Het beleid is alleen van toepassing op het verantwoordingsgebied van het groepsrisico van de RtHA. Voor de ligging van het verantwoordingsgebied kunt u de overzichtskaart uit bijlage 3 raadplegen. Het terrein van de RtHA valt niet onder het verantwoordingsgebied 2. Alleen van toepassing op luchtvaart van en naar RtHA Het beleid is alleen van toepassing op het groepsrisico ten gevolge van het luchtvaartverkeer van en naar RtHA. Het groepsrisico ten gevolge van andere risicobronnen (bijvoorbeeld het wegverkeer) blijft in dit beleid buiten beschouwing. Besluiten waarop het beleid van toepassing is Binnen het verantwoordingsgebied is de verantwoordingsplicht van toepassing op de volgende typen besluiten: - Bestemmingsplannen in het kader van Wro. - Inpassingsplannen van de provincie en het Rijk in het kader van de Wro. - Omgevingsvergunningen voor planologische afwijkingen in het kader van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) op grond waarvan de vestiging of bouw van (beperkt) kwetsbare objecten wordt toegelaten. - Afwijkingen van de bouwverordening krachtens de Woningwet (artikel 11) op grond waarvan de vestiging of bouw van (beperkt) kwetsbare objecten wordt toegelaten. 4.2 Wijze van verantwoorden Het vertrekpunt voor de groepsrisicoverantwoording in de omgeving van de luchthaven is de groepsrisicoverantwoording volgens Bevi. Dit betekent dat de onderstaande punten in ieder geval vermeld worden in de toelichting of de ruimtelijke onderbouwing: 1. de aanwezige en de op grond van dat besluit te verwachten dichtheid van personen in het invloedsgebied van de luchthaven; 2. het groepsrisico op het tijdstip waarop dat besluit wordt vastgesteld en de bijdrage van de in dat besluit toegelaten kwetsbare en beperkt kwetsbare objecten aan de hoogte van het groepsrisico, vergeleken met de kans op een ongeval met 10 of meer dodelijke slachtoffers van ten hoogste 2 Een voorwaarde hiervoor is dat (te ontwikkelen) bestemmingen op het luchthaventerrein een functionele binding hebben met RtHA. Groepsrisicobeleid vanwege luchtvaart in de omgeving van Rotterdam The Hague Airport 8

9 10 5 per jaar, met de kans op een ongeval met 100 of meer dodelijke slachtoffers van ten hoogste 10 7 per jaar en met de kans op een ongeval met 1000 of meer dodelijke slachtoffers van ten hoogste 10 9 per jaar; 3. indien mogelijk, de maatregelen ter beperking van het groepsrisico die in dat besluit zijn opgenomen; 4. de voor- en nadelen van andere mogelijkheden voor ruimtelijke ontwikkelingen met een lager groepsrisico; 5. de mogelijkheden tot voorbereiding van bestrijding en beperking van de omvang van een ramp als gevolg van het neerstorten van een vliegtuig op weg naar of afkomstig van de luchthaven, waarvan de gevolgen zich uitstrekken buiten de luchthaven; 6. de mogelijkheden voor personen die zich bevinden in het invloedsgebied van de luchthaven, om zich in veiligheid te brengen indien zich een ongeval als boven beschreven voordoet, en 7. voorafgaand aan de vaststelling van het besluit stelt het bevoegd gezag het bestuur van de veiligheidsregio waarin het gebied ligt waarop dat besluit betrekking heeft, in de gelegenheid om in verband met het groepsrisico advies uit te brengen over de mogelijkheden tot voorbereiding van bestrijding en beperking van de omvang van een ramp en over de zelfredzaamheid van personen in het invloedsgebied van de luchthaven. In het kader van punt 7 hebben de betreffende veiligheidsregio s een brief opgesteld voor de gemeenten die het aangaat. Deze brief "Scenario s & advies externe veiligheid is als Bijlage 4 toegevoegd. 4.3 Het groepsrisico berekenen met de Airport Risk Tool Een van de doelen van dit beleid is het faciliteren van het planvormingsproces zodat de consequenties voor het groepsrisico van planvarianten al in de planvormingsfase snel en op kaart inzichtelijk zijn te maken (zie hoofdstuk 1). Voor het uitvoeren van berekeningen van het groepsrisico in de omgeving van de RtHA maakte de provincie de Airport Risk Tool 3 (afgekort ART). U kunt ART toepassen voor de berekening van het groepsrisico van de luchtvaart naar en van RtHA. Dit is de eerste stap in de groepsrisicoverantwoording voor ruimtelijke besluiten die deels of geheel binnen het verantwoordingsgebied liggen van RtHA. Op basis van de voorliggend beleid moet u in de bovengenoemd situaties met ART de hoogte van het groepsrisico berekenen voor de kavels van 250 bij 250 meter die deels of geheel binnen het plangebied van het betreffende ruimtelijke besluit liggen. Per onderzocht kavel toetst u vervolgens de hoogte van 3 De provincie stelt ART gratis beschikbaar aan milieudiensten, veiligheidsregio s, andere overheden en ingenieursbureaus. Groepsrisicobeleid vanwege luchtvaart in de omgeving van Rotterdam The Hague Airport 9

10 het groepsrisico aan het afwegingskader uit hoofdstuk 4. Met andere woorden het groepsrisico moet verantwoord worden per kavel. In bijlage 2 van de Gebruikershandleiding voor de ART kunt u praktijkvoorbeelden terugvinden van de toepassing van dit beleid en de bijhorende rekenmethodiek. 4.4 Werkwijze beoordelen groepsrisico Het vertrekpunt voor de beoordeling van het groepsrisico is de wijze waarop het groepsrisico als provinciaal belang is opgenomen in de Visie Ruimte en Mobiliteit en het programma Ruimte (zie 2.2). 1) De bevoegdheden: vooroverleg en zienswijze zullen worden toegepast en de bevoegdheden: reactieve aanwijzing of beroep kunnen worden toegepast om een goede verantwoording van het groepsrisico te laten uitvoeren in het geval er aanleiding is om aan te nemen dat als gevolg van een ruimtelijke ontwikkeling het groepsrisico boven de oriëntatiewaarde kan komen te liggen, omdat de bepaling of beoordeling van het groepsrisico aan de oriëntatiewaarde niet voldoet aan alle in 3.2 onder a tot en met e genoemde technische uitgangspunten: 2) Wanneer het bepaalde groepsrisico als gevolg van ruimtelijke ontwikkelingen is toegenomen en het bepaalde groepsrisico hoger is dan de oriëntatiewaarde zullen de bevoegdheden: vooroverleg en zienswijze worden toegepast en kunnen de bevoegdheden: reactieve aanwijzing of beroep worden toegepast indien: a. alternatieven met een lager groepsrisico niet inhoudelijk zijn afgewogen. b. onvoldoende is gemotiveerd waarom in relatie tot de hoogte en ontwikkeling van het groepsrisico redelijkerwijs niet is gekozen voor een alternatief met een zo laag mogelijk of lager groepsrisico. c. een advies van de veiligheidsregio ontbreekt d. niet alle door de veiligheidsregio geadviseerde maatregelen op het gebied van hulpverlening, zelfredzaamheid en bestrijdbaarheid inhoudelijk zijn afgewogen. e. onvoldoende is gemotiveerd waarom in relatie tot de hoogte en ontwikkeling van het groepsrisico door de veiligheidsregio geadviseerde maatregelen op het gebied van hulpverlening, zelfredzaamheid en bestrijdbaarheid redelijkerwijs niet worden uitgevoerd. f. ten behoeve van de vaststelling van het ruimtelijk besluit de maatregelen die moeten worden uitgevoerd op het gebied van hulpverlening, zelfredzaamheid en bestrijdbaarheid, onvoldoende zijn gewaarborgd. g. niet alle mogelijk te nemen maatregelen die het risico aan de bron reduceren, inhoudelijk zijn afgewogen. h. onvoldoende is gemotiveerd waarom in relatie tot de hoogte en ontwikkeling van het groepsrisico mogelijk te nemen maatregelen die het risico aan de bron reduceren, redelijkerwijs niet worden uitgevoerd. i. ten behoeve van de vaststelling van het ruimtelijk besluit de maatregelen die moeten worden uitgevoerd om het risico aan de bron te reduceren, onvoldoende zijn gewaarborgd. Groepsrisicobeleid vanwege luchtvaart in de omgeving van Rotterdam The Hague Airport 10

11 j. kwantitatief, edoch minimaal kwalitatief onvoldoende aannemelijk is gemaakt dat mede met de uitvoering van hierboven bedoelde maatregelen op termijn wordt voldaan aan de oriëntatiewaarde. Toelichting Deze werkwijze sluit aan bij de Werkwijze Groepsrisico en ruimtelijke ordening, waarnaar in de Visie Ruimte en Mobiliteit en het Programma Ruimte wordt verwezen en dat van toepassing is op ruimtelijke ontwikkelingen in het invloedsgebied van inrichtingen die vallen onder het Besluit externe veiligheid inrichtingen, buisleidingen die vallen onder het Besluit externe veiligheid buisleidingen en het vervoer van gevaarlijke stoffen dat valt onder het Besluit externe veiligheid transportroutes. In tegenstelling tot de hierboven genoemde risicobronnen zijn de mogelijkheden voor het opleggen van maatregelen ten aanzien van hulpverlening, zelfredzaamheid en bestrijdbaarheid voor incidenten met vliegtuigen beperkt (onderdelen c t/m f). De Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond is voornemens een standaardadvies op te stellen voor incidenten met vliegtuigen rondom Rotterdam The Hague Airport. In de verantwoording g van het groepsrisico dient met dat advies rekening te worden gehouden. Gelet op het economische belang van Rotterdam The Hague Airport prevaleren in de beoordeling van het groepsrisico de alternatieven met een lager groepsrisico ten opzichte van maatregelen die het risico aan de bron reduceren. Tenzij de laatste geen nadelig gevolg hebben voor het economisch belang van Rotterdam The Hague Airport. Voor het overige wordt verwezen naar de toelichting bij de Werkwijze groepsrisico en ruimtelijke ordening. Groepsrisicobeleid vanwege luchtvaart in de omgeving van Rotterdam The Hague Airport 11

12 Bijlage 1 Referenties 1. Interim-Toetsingskader Rotterdam Airport, provincie Zuid-Holland, januari Beleidsplan Regionale Luchtvaart , provincie Zuid-Holland, december Beleidsvisie duurzaamheid en milieu , maart Besluit Burger Luchthavens, ministerie van V&W, september Aanwijzingsbesluit luchthaven Rotterdam Airport, ministerie van V&W, juni Visie Ruimte en Mobiliteit, provincie Zuid-Holland, juli Besluit Externe Veiligheid Inrichtingen, ministerie van VROM, laatste wijziging juli Gebruikershandleiding voor de Airport Risk Tool (ART), provincie Zuid-Holland 9. Regeling Burgerluchthavens, ministerie van V&W, oktober Handreiking Verantwoordingsplicht Groepsrisico, ministerie van VROM, november Beleidskader Groepsrisico Rotterdam, DCMR, versie februari 2011 Groepsrisicobeleid vanwege luchtvaart in de omgeving van Rotterdam The Hague Airport 12

13 Bijlage 2 Technische uitgangspunten Voor het berekenen en toetsen van het groepsrisico in de omgeving van de RtHA gelden een aantal uitgangspunten, die in deze bijlage worden beschreven. De bij deze beleidsnotitie horende Gebruikershandleiding voor de Airport Risk Tool [8] gaat in op de aanpak van de risicoberekeningen. a. Gebruik oriëntatiewaarde uit Besluit Externe Veiligheid Inrichtingen Voor het groepsrisico bij de opslag, de productie of het transport van gevaarlijke stoffen zijn oriëntatiewaarden vastgesteld in de Nederlandse wetgeving. De wetgeving schrijft voor dat naarmate de groep slachtoffers groter wordt, de kans op een dergelijk ongeval kleiner moet zijn. Bij het bepalen van het groepsrisico moet daarom worden getoetst aan een oriëntatiewaarde. Voor de beoordeling van het groepsrisico van de RtHA sluit de provincie Zuid-Holland aan bij de oriëntatiewaarde voor risicovolle inrichtingen uit het Besluit Externe Veiligheid Inrichtingen [7] 4. De provincie maakte deze keuze reeds bij opstellen van het oude Interim-Toetsingskader Rotterdam Airport. Het voorliggend beleid sluit hierop aan 5. b. Verantwoordingsgebied groepsrisico Het gebied waarbinnen ruimtelijke besluiten significant bijdragen aan het groepsrisico van het vliegverkeer naar en van RtHA is het verantwoordingsgebied. De omvang van het verantwoordingsgebied bepaalden wij aan de hand van een gevoeligheidsanalyse naar de invloed van de ontwikkeling van verschillende typen functies op de hoogte van het groepsrisico in de omgeving van de RtHA. In de gevoeligheidsanalyse is onder meer gekeken naar de invloed van de realisatie van gemengde bedrijventerreinen met kantoren en dichtbevolkte woonwijken met hoogbouw. Bijlage 4 van de Gebruikershandleiding voor de Airport Risk Tool gaat dieper in op de uitgevoerde gevoeligheidsanalyse voor de bepaling van het verantwoordingsgebied. c. Groepsrisicoberekening per kavel van 250 bij 250 meter Het verantwoordingsgebied deelden wij voor de risicoberekeningen op in kavels van 250 bij 250 meter. Met de risicoberekeningen wordt de hoogte van het groepsrisico bepaald per kavel. Het voorliggend beleid is van toepassing op het berekende groepsrisico in één of meerdere kavels van het verantwoordingsgebied. De bovengenoemde kavelgrootte is een praktische maat, binnen één vierkante kilometer past een geheel aantal kavels. 4 In de Nederlandse wetgeving zijn ook oriëntatiewaarden vastgelegd voor transport van en buisleidingen met gevaarlijke stoffen. 5 Zie ook onder d. Groepsrisicobeleid vanwege luchtvaart in de omgeving van Rotterdam The Hague Airport 13

14 d. Ruimtelijke component oriëntatiewaarde Voor de beoordeling van het groepsrisico hanteert de provincie de oriëntatiewaarde voor risicovolle inrichtingen uit het Besluit Externe Veiligheid Inrichtingen (zie uitgangspunt a). Omdat het groepsrisico in het verantwoordingsgebied wordt bepaald per kavel van 250 bij 250 meter (uitgangspunt c), is het mogelijk om aan de oriëntatiewaarde een ruimtelijke component toe te voegen. Hierbij keken wij naar de oriëntatiewaarde voor een incident bij een LPG-tankstation. Als je berekent voor hoeveel hectaren deze richtwaarde geldt, is de uitkomst één oriëntatiewaarde per 7,07 hectare. De provincie toetst het groepsrisico in het verantwoordingsgebied dus aan de volgende beoordelingsmaat: één oriëntatiewaarde voor risicovolle inrichtingen per 7,07 hectare 6. e. Rekenkundige uitgangspunten Airport Risk Tool sluiten aan bij GEVERS Voor het uitvoeren van berekeningen van het groepsrisico in de omgeving van de RtHA stelde de provincie Zuid-Holland de Airport Risk Tool (ART) op. Met behulp van de ART kunnen de consequenties van varianten in de planontwikkeling voor het lokale groepsrisico snel en op kaart inzichtelijk worden gemaakt. De rekenkundige uitgangspunten van ART sluiten aan bij het programma GEVERS. Dit rekenpakket voldoet aan het wettelijke voorschrift voor risicoberekeningen voor het vliegverkeer zoals beschreven in bijlage 2 van de Regeling Burgerluchthavens [9]. 6 Het kleine - verschil in oppervlakte met bovengenoemde kavels (250 bij 250 meter) dient verrekend te worden; zie hiervoor de Gebruikershandleiding voor de Airport Risico Tool [8]. Groepsrisicobeleid vanwege luchtvaart in de omgeving van Rotterdam The Hague Airport 14

15 Bijlage 3 Kaart verantwoordingsgebied groepsrisico Het lichtblauwe gebied markeert het verantwoordingsgebied van het groepsrisico van RtHA. De rode en oranje contour vertegenwoordigen respectievelijk de plaatsgebonden risicocontouren van 10-6 en 10-7 per jaar.

16 Bijlage 4 Brief advies veiligheidsregio s SCENARIO S & ADVIES EXTERNE VEILIGHEID INZAKE LUCHTVAARTONGEVALLEN RTHA Inleiding De Provincie Zuid-Holland (PZH) heeft in het kader van omgevingsveiligheid een nieuw groepsrisicobeleid voor de luchthaven Rotterdam The Hague Airport (RtHA) vastgesteld. Het Groepsrisicobeleid vanwege luchtvaart in de omgeving van RtHA (GBRA)7 vervangt daarmee het Interim-Toetsingskader Rotterdam Airport uit In het GBRA is een verantwoordingsgebied opgenomen dat zich gedeeltelijk strekt over de Veiligheidsregio Haaglanden (VRH), Veiligheidsregio Hollands Midden (VRHM) en Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond (VRR). Bovengenoemde veiligheidsregio s hebben gezamenlijk voorliggende notitie opgesteld en heeft als doel te komen tot eenduidige externe veiligheidsadvisering op luchtvaartincidenten. Bij de verantwoording van het groepsrisico op luchtvaartincidenten kan het bevoegd gezag gebruik maken van deze notitie, waardoor de veiligheidsregio vroegtijdig is betrokken bij ruimtelijke ontwikkelingen in het verantwoordingsgebied. Deze notitie geldt alleen voor nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen en bij herontwikkeling van de bestaande omgeving binnen het verantwoordingsgebied van het GBRA. Het GBRA regelt dat op locale ontwikkelingen een bruikbare groepsrisicoberekening kan plaatsvinden. Voor ontwikkelingen die zorgen voor een stijging van het groepsrisico en binnen het verantwoordingsgebied vallen, regelt het GBRA een motivatieplicht. Deze motivatieplicht behoort te worden ingevuld door het bevoegd gezag dat het ruimtelijke plan op stelt en behoort nader in te gaan op de reden(en) om (specifiek) binnen het verantwoordingsgebied van de luchthaven ruimtelijke ontwikkelingen te bestemmen. Bij een verantwoording van het groepsrisico in het kader van externe veiligheid is het bevoegd gezag wettelijk verplicht om het bestuur van de veiligheidsregio in de gelegenheid te stellen om advies uit te brengen. 7 Groepsrisicobeleid in de omgeving van Rotterdam The Hague Airport, Provincie Zuid-Holland, december 2014.

17 Luchtvaartincidenten vallen weliswaar niet onder deze wetgeving in de vorm van het Besluit externe veiligheid inrichtingen (Bevi), maar kan wel op dergelijke manier worden behandeld. Door deze werkwijze te hanteren wordt bijgedragen aan een goede ruimtelijke onderbouwing. Het extern veiligheidsadvies van de veiligheidsregio heeft in dit kader betrekking op de zelfredzaamheid van personen, de mogelijkheden tot voorbereiding van bestrijding en beperking van de omvang van een ramp als gevolg van een luchtvaartincident binnen het verantwoordingsgebied van RtHA. Een advies vragen aan de veiligheidsregio draagt dus bij aan de besluitvorming door bevoegd gezag waarin een adequate(r) risicoafweging gemaakt kan worden. Het verantwoordingsgebied Het verantwoordingsgebied is bepaald omdat daarbinnen meer kans is op een luchtvaartongeval dan daarbuiten. Meer inhoudelijke informatie over het verantwoordingsgebied vindt u in het GBRA. Het verantwoordingsgebied is verspreid over gedeeltes van zeven gemeenten. De gemeenten liggen binnen de drie veiligheidsregio s. Binnen de VRH ligt alleen een zeer beperkt gedeelte van de gemeente Midden-Delfland in het verantwoordingsgebied, dat zich kenmerkt door een agrarische omgeving. In de VRHM vallen de gemeenten Waddinxveen en Zuidplas gedeeltelijk binnen het verantwoordingsgebied. De woonkern Zevenhuizen in de gemeente Zuidplas valt vrijwel geheel binnen het verantwoordingsgebied, verder heeft het verantwoordingsgebied binnen de VRHM een agrarisch karakter. Binnen de VRR strekt het verantwoordingsgebied zich gedeeltelijk uit over de gemeenten Lansingerland, Rotterdam, Schiedam en Vlaardingen. Binnen het verantwoordingsgebied van al deze gemeenten is sprake van woongebieden en bedrijfsterreinen. Binnen de gemeente Lansingerland bestaat het gedeeltelijk ook uit een agrarische bestemming. In onderstaande kaarten is het verantwoordingsgebied weergegeven. Groepsrisicobeleid vanwege luchtvaart in de omgeving van Rotterdam The Hague Airport 17

18 Verantwoordingsgebied westelijke zijde Groepsrisicobeleid vanwege luchtvaart in de omgeving van Rotterdam The Hague Airport 18

19 Verantwoordingsgebied oostelijke zijde Groepsrisicobeleid vanwege luchtvaart in de omgeving van Rotterdam The Hague Airport 19

20 Scenario s Om te komen tot een advies wordt hieronder het scenario beschreven. Aan de hand van dit scenario is bepaald welke maatregelen de veiligheidsregio adviseert om de zelfredzaamheid van mensen in het verantwoordingsgebied te bevorderen. Ook wordt aan de hand van dit scenario bepaald welke maatregelen nodig zijn om de een luchtvaartincident te bestrijden en de omvang te beperken. Aangezien een verhoging van het groepsrisico altijd samengaat met (bouw)ontwikkelingen in een gebied, kan worden gesteld dat het ergst denkbare scenario een scenario binnen bebouwd gebied is. Derhalve is het volgende scenario opgesteld voor een luchtvaartincident nabij RtHA. Voor het scenario luchtvaartongeval als gevolg van een neerstortend vliegtuig geldt dat dit incident onverwacht kan plaatsvinden. Als gevolg van de aanwezigheid van (grote hoeveelheden) brandstof kunnen secundaire brandhaarden ontstaan binnen en buiten de directe omgeving van het rampgebied. Ontvluchting uit de directe omgeving van het incident is niet mogelijk gezien het grote en verwoestende effect van een vliegtuigcrash. Buiten de directe omgeving zijn aanwezige personen mogelijk in staat te vluchten, mits er geen beperkingen zijn ten aanzien van de mogelijkheden tot zelfredzaamheid en de omgeving op een juiste manier is ingericht. 8 Advies Naar aanleiding van het scenario worden maatregelen geadviseerd om de zelfredzaamheid en bestrijdbaarheid van een mogelijke ramp met een neerstortend vliegtuig te bevorderen. Dit heeft specifiek betrekking op aanwezige personen op de grond. Zelfredzaamheid van passagiers en bemanning van het vliegtuig zijn geen onderdeel van dit advies. De veiligheidsregio s zijn van mening dat het niet mogelijk of reëel is om voor gebouwen bouwkundige maatregelen te adviseren tegen het respectievelijk voorkomen of beperken van de gevolgen van een luchtvaartongeval. De mogelijkheden voor hulpverlening en zelfredzaamheid van aanwezigen op de grond zullen mede afhankelijk zijn van de specifieke omstandigheden van de aard, omvang en locatie van een luchtvaartongeval. Daarnaast zal de hulpverlening zich richten op het beperken en bestrijden van eventuele secundaire branden in de omgeving. Om de omvang van een mogelijke ramp te beperken en de bestrijdbaarheid en zelfredzaamheid te bevorderen worden voor nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen en bij herontwikkelingen binnen het verantwoordingsgebied de volgende maatregelen geadviseerd: 1. Voorkom een hoge bevolkingsdichtheid door geen of zo min mogelijk grote kantoren, meerdere woonlagen, theater- en concertgebouwen, evenementenlocaties, winkelcentra etc. toe te laten binnen het verantwoordingsgebied. Door een lagere bevolkingsdichtheid zullen er minder mensen getroffen kunnen worden door een neerstorend vliegtuig. 8 Bij een scenario binnen niet bebouwd gebied, zullen de effecten minder grootschalig zijn. Wel geldt dat, afhankelijk van de locatie van het incident, de mogelijkheden voor de hulpdiensten worden beperkt om de locatie te bereiken. Dit scenario wijkt af van eventuele vliegtuigongevalscenario s in de Regionaal Risicoprofielen van de veiligheidsregio s. Groepsrisicobeleid vanwege luchtvaart in de omgeving van Rotterdam The Hague Airport 20

21 2. Richt de buitenruimte van het verantwoordingsgebied zodanig in dat vluchten mogelijk is, onafhankelijk van de locatie van het incident. Voorkom daarbij doodlopende wegen of hofjes, waarbij vluchten slechts via één zijde mogelijk is. De realisatie van fiets- en looppaden kunnen zorgen voor een verbetering van de vluchtmogelijkheden. 3. Het is wenselijk dat (nood)uitgang(en) van gebouwen zodanig worden gesitueerd zodat aanwezige personen veilig in tegengestelde richting van een mogelijk incident kunnen vluchten, waardoor de zelfredzaamheid van aanwezigen wordt verbeterd en het aantal slachtoffers kan worden beperkt. Omdat de plaats van het incident bij een vliegtuigongeval niet bekend is, wordt geadviseerd minimaal twee (nood)uitgang(en) aan verschillende zijden van het gebouw te realiseren. Daarbij is het van belang dat alle (nood)uitgang(en) in voldoende mate aansluiten op de bestaande infrastructuur in de buitenruimte van het verantwoordingsgebied. 4. Voorkom de realisatie van nieuwe of beperk het aantal zeer kwetsbare bestemmingen binnen het verantwoordingsgebied. Onder zeer kwetsbare bestemmingen vallen o.a. kinderdagverblijven en basisscholen met kinderen jonger dan 8 jaar oud, tehuizen voor mensen met een geestelijke of lichamelijke beperking etc. Deze personen zijn verminderd zelfredzaam, waardoor de ontruimingstijd toeneemt. Een snelle ontruiming is noodzakelijk om gebouwen en/of het mogelijke rampgebied veilig te kunnen verlaten. 5. Geadviseerd wordt dat in de objecten waarin groepen beperkt of niet zelfredzame personen kunnen bevinden, het aanwezige personeel en/of de begeleiders zijn voorbereid op eventuele calamiteiten met een vliegtuigongeval. Hierbij is het van belang dat zij ook weten hoe daarbij te handelen, zoals het vluchten van het risico af. Bijvoorbeeld om de bewoners/gebruikers van de objecten te assisteren om zichzelf in veiligheid te brengen. 6. Voorkom de realisatie van nieuwe inrichtingen waarop het Bevi van toepassing is binnen het verantwoordingsgebied. Hierdoor wordt de kans beperkt dat een neerstortend vliegtuig de aanleiding wordt voor een incident waarbij gevaarlijke stoffen van een Bevi-inrichting vrijkomen of bij de inrichting een brand met gevaarlijke stoffen ontstaat. 7. Ten behoeven van de bestrijding van secundaire brandhaarden en bereikbaarheid voor de hulpdiensten van het mogelijke rampgebied wordt geadviseerd om binnen het plangebied zorg te dragen voor de bereikbaarheid, ontsluiting en bluswatervoorzieningen conform de richtlijnen van Brandweer Nederland, dan wel het regionale beleid omtrent bereikbaarheid voor de hulpdiensten en bluswatervoorzieningen. 8. Draag zorg voor een goede voorlichting en instructie van bewoners en gebruikers van de aanwezige objecten, zodat men weet hoe te handelen tijdens een calamiteit. Dit is onder andere mogelijk door gebruik te maken van landelijke en/of regionale campagnes op het gebied van risicocommunicatie. 9. Maak de risicoafweging over de ruimtelijke ontwikkeling en de al dan niet te treffen maatregelen door het bevoegd gezag een expliciet beslispunt tijdens de procedure. Groepsrisicobeleid vanwege luchtvaart in de omgeving van Rotterdam The Hague Airport 21

22 Tot slot Dit document biedt een handvat om externe veiligheid vroegtijdig te betrekken in de ruimtelijke ontwikkeling. Het is een bestuurlijke keuze om te kiezen welke maatregelen wel of niet worden toegepast. Bij het nemen van meerdere maatregelen wordt de kans op slachtoffers kleiner en de zelfredzaamheid en/of bestrijdbaarheid verbeterd. Indien u vragen heeft kunt u contact opnemen met uw veiligheidsregio. Groepsrisicobeleid vanwege luchtvaart in de omgeving van Rotterdam The Hague Airport 22