Orde van dienst Zwanenhofviering 11 september 2016

Transcriptie

1 Orde van dienst Zwanenhofviering 11 september 2016 Thema: Zo gewoon zo dichtbij Openingslied Aangezicht van gloed Votum Dat de gloed van de Schepper, de Schepper van aarde en van mensen, van manen en vrouwen, bij ons tegenwoordig mag zijn, deze dag, dit uur. Welkom en openingsgebed Welkom, Normaal, zeg je dan in september, na deze zomer, maar die gaat blijkbaar nog even door. Zomer of niet, voor de meesten van ons zal het leven wel weer zijn gewone draai hebben gevonden. En dat is ook zo voor deze vieringen, waarin we vandaag starten met een nieuwe cyclus rond Maria, moeder van altijddurende bijstand. Maria, een kleurrijk figuur, die heel wat emoties en discussie oproept. Dat speelde ook in de voorbereidingsgroep. In deze en komende vieringen gaan we op zoek of en hoe deze vrouw, hoe gewoon of bijzonder dan ook, ons bestaan kan verrijken. Oude beelden ontsluieren, nieuwe betekenis en zin onthullen. Ons openstellen voor het mysterie van het bestaan. Zal Maria daarin een rol kunnen spelen? Laten wij bidden: Eeuwige, voor uw en welk aangezicht wij staan; van wie wij soms bevroeden en vaker menen te weten wat er schuilgaat achter uw geheim: wij bidden: 1

2 blaas weg onze hoogmoed, verduister ons zekere weten. Wees ons nabij, voer ons terug naar wie we zijn: gewone mensen, die zoeken tot een levensweg. Wees ons nabij en ontferm u over ons. Stilte Eerste lezing, Psalm 8, Onbegonnen naam. Koor: Onbegonnen naam onnoembaar wie laag of hoog in welke aarde-uithoek wie? (2x) Lector: Hemel majesteitelijke mantel fonkelende myriaden wie? die uit de mond van kinderen een sterkte bouwt, een burcht van zangen waar zij hun schenders ontkomen, die. Koor: Als ik de hemel schouw, zon maan sterren daar gewrocht: wie zijn wij dan dat aan ons gedacht zou worden, mens wie ben je dat je wordt geweten? Alouis: Godendochters zijn wij en zonen gekroond met onzienlijke kronen, In verfijnde lichamen gekleed. En heel de aarde uitgespreid aan onze voeten 2

3 tot in de verste verten, dat wij haar behoeden. Kudden schapen, stoeten vee met de beesten in het wild tezamen vogels langs de hemelbanen vissen flitsend langs de lanen van de zee. Koor: Onbegonnen naam onnoembaar jij, wie jij Laag of hoog in welke aarde-uithoek jij, wie jij? Overweging Onbegonnen naam aldus Oosterhuis poëtische en vrije vertaling van wat wij vanuit andere bijbelvertalingen beter kennen als: Heer onze Heer, hoe machtig is uw naam, op heel de aarde. Blijkbaar had Oosterhuis moeite met dat machtige van de naam en het stellige van heel de aarde. Hij heeft er nogal wat voor moeten doen, zo vermoed ik, om andere woorden te vinden voor het mysterie.. Eenzelfde moeite ondervonden wij in de voorbereidingsgroep, toen het ging over de vraag wie Maria is, waarvoor zij staat en wat zij voor ons betekent. Attributen als heilig en goddelijk, die voor de één bijna vanzelfsprekend zijn, roepen bij anderen weerstand op. De één noemt haar een bijzondere vrouw, want uitverkoren Gods Zoon te baren voor een ander is het een gewone vrouw, weliswaar sterk, maar daar zit niets heiligs aan. En -vragend oppert een ander: had het ook niet een ander, een andere vrouw kunnen zijn? Onbegonnen naam, die Maria, onbegonnen werk ook, heb ik wel vaker moeten denken in de aanloop naar deze cyclus en deze viering. Wie is Maria en wat is haar realiteitswaarde en -in het gevolg daarvan- wat is de zin ervan om een icoon van haar, altijd in deze kapel aanwezig, in de spotlights te zetten? Zolang je er niet al teveel aandacht aan besteedt, kan de icoon hier gewoon (blijven) hangen, wie dat graag wil, kan er een kaarsje bij aansteken, een ander ziet het en haalt (onzichtbaar voor anderen) er misschien zijn schouders over op wellicht roept het bij deze of geen ontroering op 3

4 Blijft staan, ook in de voorbereidingsgroep, wie is Maria dan toch eigenlijk Onbegonnen naam Onbegonnen werk. Net zoals het vragen naar wie God is, of hij een hij is of een zij, of een het, net zo onbegonnen is het om te vragen naar wie Maria is. Hoe meer we zochten om Maria te definiëren, hoe verder wij weg raakten bij het mysterie, dat zij is. Dat werd anders toen -doorheen onze verschillen in komaf en traditie- we kwamen we op een onderliggend niveau: dat van de Moeder (moedergodin, zoals Riet van Wijk ons dit later zal toelichten). De moeder, en dan niet zozeer de concrete moeders en hun eigenschappen, die zo divers zijn en zo uiteenlopend, dat moeilijk is te zeggen wat nu precies moederlijk is nee, de Moeder als archetype, het oerbeeld van Moeder, dat nergens voorkomt en dat toch bestaat en dat ook iedereen kent: het verlangen het diepe verlangen: aandachtigheid zachtheid warmte zorgzaamheid en zorg koestering geborgenheid nabijheid De oermoeder, die al deze eigenschappen in zich verenigt: ieder van ons heeft er weet van en heeft er een beeld bij: niet zomaar vast te pakken, maar ons wel nabij: ons ragfijn omhullend zoals we aanstonds zullen zingen. Dat beeld, dat verlangen, dat ieder mens kent, tot in zijn botten. Zoals één van ons zei: Zelfs al zou ik een slechte moeder hebben gehad, dan nog was het verlangen ernaar, misschien zelfs wel sterker.. Oerbeeld van godin en moeder: nooit volledig beschikbaar en grijpbaar en toch zo aanwezig. Onbegonnen naam, jij Maria: ik zoek mij een weg naar jou Tussenzang Tussen de tijd (499) Tweede lezing Joh 2, 1-12: De bruiloft van Kana Op de derde dag werd er een bruiloft gevierd te Kana in Galilea, waarbij de moeder van Jezus aanwezig was. Ook Jezus en zijn leerlingen waren op de 4

5 bruiloft uitgenodigd. Toen de wijn opraakte, wendde de moeder van Jezus zich tot Hem en zei: Ze zitten zonder wijn. Jezus antwoordde: Vrouw, wat hebben ik en u daarmee van doen? Mijn uur is nog niet gekomen. Zijn moeder zei tegen de dienaren: Wat Hij u ook beveelt, doe het maar. Nu stonden daar zes stenen waterbakken ten behoeve van het Joodse reinigingsgebruik, elk met een inhoud van twee tot drie metreten. Doe die bakken vol water, beval Jezus hun. Ze deden ze vol water, tot de rand toe. Vervolgens zei Hij: Schep er nu wat uit en breng het naar de tafelmeester. En ze deden het. De tafelmeester proefde het water dat wijn was geworden, maar wist niet waar die vandaan kwam; de dienaren die het water geschept hadden wisten het wél. De tafelmeester riep dus de bruidegom en zei: Iedereen schenkt toch eerst de beste wijn, en de gewone pas wanneer er al flink gedronken is. Maar u hebt de beste wijn bewaard tot het laatst! Dat was het begin van Jezus tekenen, te Kana in Galilea. Hij openbaarde zijn heerlijkheid en zijn leerlingen geloofden in Hem. Daarna vertrok Hij met zijn moeder, zijn broers en zijn leerlingen naar Kafarnaüm, waar ze enkele dagen bleven. Overweging Toen mijn moeder haar tweede zoon baarde, nu 65 jaar geleden, was het haar niet gegund om de dag erna, in de nabijgelegen kerk, de doop van haar zoon mee te beleven. Mijn vader, met zijn zoon in een hemels doopkleed, droeg het kind -samen met de priester- op aan God de Vader en liet het dopen in de naam van zijn zoon Jezus Christus. De abstracte idee van de redding van het kind middels de doop (stel je voor, dat het kind zou sterven zonder gedoopt te zijn) die abstracte gedachte was belangrijker dan de aanwezigheid van een moeder bij de doop. Het leven van mijn moeder, nu al weer ruim 20 jaar geleden overleden, werd - in de toptijd van haar moederschap (zij was 30 en had toen 7 kinderen) gekenmerkt door werken, hard werken, van s morgens vroeg tot s avonds laat: oneindige series poepluiers, boenen, schuren, wassen, koken (teilen aardappels), verstellen van kleding, kousen stoppen, en broden snijden. 5

6 Daarnaast: haren kammen, oren schoon houden, truien rechttrekken, veters knopen. En- met een klein beetje spuug- de vlekken van je wangen halen. Zo gewoon, zo dichtbij Mijn moeder had niet zoveel met de kerk, althans niet met de kerk, die het allemaal zo goed wist: het doel van het leven en de zin ervan en wat je allemaal wel en niet moest doen om dat doel te bereiken. Met die kerk had zij niet zoveel op Wel met Maria, overigens helemaal niet fanatiek, noch heel devoot, maar gewoon: een kaarsje bij Maria aansteken als er iets belangrijks of spannends stond te gebeuren. Een klein en kort gebedje, als ze het zwaar had. En op haar sterfbed, op het nachtkastje naast haar, een bundeltje met eenvoudige Mariagedichten. Daar vond zij steun, daar vond zij kracht, zo nabij en heel gewoon. Een moeder en een moeder Het was de moeder, die samen met haar zoon en zijn vrienden aanwezig was op de bruiloft in Kana. Terwijl Jezus, boven op het dakterras bezig was aan zijn vrienden uit te leggen hoe je je het Koninkrijk van de hemel moest voorstellen, zat Maria beneden, tussen de familie en de andere bruiloftsgasten. Ze was nog niet zo oud, zo n jaar of 45 -hoogstens- vitaal en nog midden in het leven. Daar zat ze aan tafel een praatje te maken met anderen en - net zoals vooral vrouwen dat zo goed kunnen- iedereen in de gaten houdend, kijkend of niemand alleen zit, bezorgd of ieder zijn natje en droogje heeft. Gewoon nabij En dan ziet zij het bezorgde hoofd van de tafelmeester, vol onrust, met een vragende blik. Zij loopt even naar hem toe en hoort, dat het feest een fiasco dreigt te worden, de wijn is op Maria begrijpt wat hier aan de hand is: geen water, geen leven, geen wijn, geen feest Grote woorden helpen hier niet vergelijkingen met het Koninkrijk Gods evenmin. Hier moet iets gedaan worden de abstracte gedachte van haar zoon, dat zijn tijd nog niet is gekomen, negeert zij hij zal iets moeten doen, nu.. wat dan ook En hij doet wat hij moet doen: middels zijn moeder zorgt hij ervoor, dat het feest kan doorgaan, dat er leven blijft, in de brouwerij. 6

7 Zelf doet Maria niets, ja, zij blijft erbij gewoon, bij het feest, dat door haar toedoen vlot is getrokken maar verder doet zij niets en trekt na het feest met de anderen naar Kafarnaum, blijft hen nabij Maria en de bruiloft van Kana. Maria verschijnt er als symbool, symbool van schepping, creativiteit en verzorging. De eigenschappen van de oermoeder, naast die van schepping, geboorte en vruchtbaarheid. Niet spectaculair, maar gewoon Niet uit de hoogte, maar dichtbij. De kleur bruin, op de icoon vooral zichtbaar aan het kleed van het kind Jezus, staat symbool voor de aarde, het aardse, het gewone, de poepluiers Bruin wijst ook op het lijden het lijden, dat Jezus te wachten staat, maar ook het lijden van mijn moeder: de pijn en de moeite, die een gezin-groot-brengen met zich meebracht. Zo makkelijk was het niet, voor haar en velen. En zo eenvoudig hebben velen het ook nu niet, om overeind te blijven.. een beetje uitzicht en hoop te houden, om het vol te houden in de onoverzichtelijkheid Grote woorden helpen daar niet bij daden, ook maar soms Nabijheid vaker wel, het besef, dat je er niet alleen voor staat Het besef, hoe irrationeel en ongrijpbaar dan ook, dat er iemand is, die met je meevoelt, die er is voor jou dat kunnen kleine wondertjes zijn. Ieder van ons kent de ervaring, dat een ander een beroep op je doet Of er nu een concrete vraag is of dat het vanuit jezelf omhoog-borrelt je voelt, dat je iets met haar of hem aan-moet. Hoe lastig is het niet om die ander echt nabij te zijn. Steeds weer die neiging om bij de ander weg te lopen en te komen met raad en advies: maar als je nu eens zus of zal ik eens proberen om voor jou, je zou eens enzovoorts enzovoorts. Echte nabijheid, zonder veel woorden er gewoon te zijn, zo gewoon, zo nabij. Hoe graag zou ik daar meer van willen hebben meer van willen zijn Ik sluit af, met een gedicht van Judith Herzberg Ziekenbezoek. Mijn vader had een lang uur zitten zwijgen bij mijn bed. Toen hij zijn hoed had opgezet zei ik, nou, dit gesprek is makkelijk te resumeren. Nee, zei hij, nee toch niet, je moet het maar eens proberen. 7

8 Stilte Instrumentaal Lied Zoals een moeder (640) Collecte Als aanbeveling voor de collecte zou ik willen wensen, dat de overvloed van de bruiloft van Kana ook ten goede komt aan hen, die het zo hard nodig hebben. De dakloze Asielzoekers. U bent hiervoor van harte uitgenodigd. Beurtgebed Steek ons aan (naar H. Oosterhuis) L. Steek ons aan, vrouw van aarde, stuur ons uit jouw verste verte: golven licht. R. Beste tranendroogster, lieve zielsbewoner, vriendin, onze schaduw. Zo gewoon. L. Rustpunt voor tobbers en zwoegers, een verademing voor krampachtigen. R. Mooi en warm licht, kom in ons hart, overstroom ons. L. God was in jou, zonder hem en jou: alles nacht en ontij, wreedheid, schuld. R. Maak ons schoon: 8

9 Heradem ons, Geef ons water, Zalf onze wonden. L. Verwarm ons, koester ons, raak onze grenzen: zoek ons. Allen: Doe ons lachen, steeds opnieuw. maak ons nieuw en steek ons aan. Onze Vader Vredeswens Koningin van de vrede, één van de eretitels voor Maria. Misschien niet waar, maar wel-gemeend. Laten we elkaar de vrede toewensen, wel-gemeend. Voorbede Laten we bidden en gedenken Ene God, grond van ons bestaan, in wat wij hopen en geloven Zoekend in werkelijkheid en waarheid Naar ontferming en genade Dankbaar voor goedheid, vreugde en vriendschap Wij vragen naar kracht in tegenslag, ziekte en lijden Naar een menselijke moederlijke nabijheid, Gewoon er te zijn troostend geborgen zorgzaam Acclamatie: Wek mijn zachtheid Altijddurende bijstand, geleefde genade Wij bidden om tot heelheid te komen 9

10 Voor eenzamen om gehoord te worden Voor hongerigen om gevoed te worden Voor vreemdelingen om een herberg te vinden Voor oorlogzuchtigen om geweld af te zweren en vrede te stichten Voor oordelenden om zich open te stellen en respect te tonen Laten we bidden om geloof op te willen brengen dat het beter kan om in genade te kunnen nemen Acclamatie: Wek mijn zachtheid Voorbeden gemeenschap 1. 2.e.v. Acclamatie: Wek mijn zachtheid Wegzending en zegen Met een neus vol levensadem, met een hart vol van verlangen, Zo - vragen wij- van hier te gaan. Eén te zijn van velen, Gewoon, niet meer of minder, Zo - wensen wij- naar huis te gaan Onze weg te gaan elkaar nabij, een liefdesweg.. Dat wij gezegend mogen worden, naar een menselijk bestaan. Dat bidden wij, in de naam van onze moeder en vader en al hun nageslacht. Amen. 10

11 Slotlied Dat ik aarde zou bewonen (80) 11