Confidential Concepts, worldwide, USA. ISBN: Sirrocco, London, (Nederlandse versie) Alle rechten wereldwijd voorbehouden

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Confidential Concepts, worldwide, USA. ISBN: Sirrocco, London, (Nederlandse versie) Alle rechten wereldwijd voorbehouden"

Frederik de Veen
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 SCHIELE

2 Confidential Concepts, worldwide, USA ISBN: Sirrocco, London, (Nederlandse versie) Alle rechten wereldwijd voorbehouden Tenzij anders vermeld, behoort het copyright van de gebruikte werken tot de desbetreffende fotografen. Ondanks alle aan de samenstelling van dit boek bestede zorg, is het niet altijd mogelijk geweest het eigendomsrecht vast te stellen. In dit geval verzoeken we U zich te adresseren tot de uitgever. 2

3 Egon Schiele

4 4

5 Oskar Kokoschka bestempelde de eerste grote tentoonstelling van Schieles werken in 1964 te Londen als pornografisch. Op het ogenblik dat de abstracte schilderkunst het licht ziet en men het onderwerp terzijde schuift, oppert Schiele dat er voor hem geen modernisme bestaat maar enkel iets origineel en eeuwig. De wereld van Schiele beperkt zich tot de voorstelling van lichamen los van plaats en tijd. De zelfanalyse verwordt tot een meedogenloze onthulling van zichzelf en van zijn modellen. Het Duitse kunstenaarslexicon Thieme & Becker kenschetst Schiele als een erotomaan, omdat zijn kunst bestaat in de erotische voorstelling van het menselijke lichaam. Hij interesseert zich zowel voor het vrouwelijke als voor het mannelijke naakt. Zijn modellen geven niet enkel blijk van een buitengewone ongedwongenheid ten overstaan van de eigen seksualiteit, de auto-erotiek, de homoseksualiteit en het voyeurisme, maar zijn ook meesters in het subtiel verleiden van de toeschouwer. Voor clichés en vrouwelijke schoonheidscriteria toont Schiele echter geen belangstelling, het perfect gepolijste en de sculpturale koelheid spreken hem niet aan. Hij is er zich van bewust dat de driften van de voyeur nauw samenhangen met de mechanismen van afkeer en aantrekking De kracht en de macht van de seksualiteit en van de dood huizen in het lichaam zelf. Op de foto Schiele op zijn doodsbed (1) zien we een jongeman van 28 jaar die lijkt te slapen, het lichaam uitgemergeld en het hoofd rustend op zijn geplooide arm; de gelijkenis met zijn tekeningen is frappant. In 1918 bezweek Schiele aan de Spaanse griep. Omwille van het besmettingsgevaar konden zijn laatste bezoekers slechts met hem communiceren via een spiegel opgesteld in de deuropening tussen zijn kamer en het salon: de spiegel waarin hij zijn eigen reflectie en die van zijn modellen bekeek. Datzelfde jaar had Schiele een ontwerp getekend voor een mausoleum bestemd voor hem en zijn vrouw. Wist Schiele die zich zo vaak als ziener bestempelde, dat zijn einde nabij was? Valt het lot van het individu hier samen met de ondergang van een oude wereldorde, namelijk die van het Keizerrijk? De creatieve periode van Schiele duurde niet veel langer dan tien jaar. In deze korte tijdspanne realiseerde hij om en bij de 334 olieverfschilderijen en 2503 tekeningen (Jane Kallir, New York 1990). Hij schilderde zowel portretten als landschappen en steden die op stillevens lijken. Toch zijn het de tekeningen die hem roem zullen brengen. Terwijl Sigmund Freud onthult op basis van welke principes de Weense burgerij haar vleselijke lusten onderdrukt door haar matrones in korsetten te rijgen, hen in wijde japons te hullen en hen als enige, bescheiden rol die van toekomstige moeder toe te kennen, zet Schiele zijn modellen naakt neer. Zijn naaktstudies tonen meedogenloos de intimiteit van zijn modellen en verplichten uiteindelijk de toeschouwer tot de confrontatie met zijn eigen seksualiteit. 1. De nijdige (Gertrude Schiele), Gouache, aquarel en etsnaald, opgehoogd met wit (45 x 31,4 cm) Privé-verzameling 5

6 2. Naakt meisje met gekruiste armen (Gertrude Schiele), Aquarel en zwart krijt, 48,8 x 28 cm. Graphische Sammlung Albertina, Wenen 3. Zittend naakt met uitgestoken rechterarm, Zwart krijt opgehoogd met aquarel, 45 x 31,5 cm. Stedelijk Historisch Museum van Wenen 6

7 7

8 4. Schiele op zijn sterfbed, Liggend meisje in donkerblauwe jurk, Gouache, aquarel en potlood, opgehoogd met wit, 45 x 31,3 cm. Privé-verzameling, courtesy Galerie St. Etienne, New York Schieles kindertijd Egon Schiele komt op 12 juni 1890 ter wereld in het stationsgebouw van Tulln, een kleine provinciestad aan de Donau in Neder-Oostenrijk. De industrialisatie draait op volle toeren en zijn geboorteschreeuw gaat verloren in het lawaai van de stoommachines in de fabrieken en van de mensenmassa die er werkt. Hij heeft twee oudere zussen, Mélanie ( ) en Elvira ( ) en is het derde kind van stationschef Adolf Eugen ( ) en van diens vrouw Marie, geboren Soukoup ( ). Drie doodgeboren jongetjes werpen een schaduw op de geboorte van deze enige zoon. Op driejarige leeftijd verliest hij zijn zuster Elvira, dan tien jaar oud. De hoge kindersterfte is een van de fataliteiten van die tijd, een noodlot dat het oeuvre van Schiele en zijn beeld van de vrouw voorgoed zal tekenen. In 1900 loopt hij school in het Realgymnasium (middelbare school) in Krems. Hij is een slechte leerling en vlucht meer en meer weg in tekeningen die zijn vader, ten einde raad, verbrandt. In 1902 stuurt hij zijn zoon naar een andere instelling, het Landes-Real-und Obergymnasium in Klosterneuburg. De kleine Schiele beleeft een moeilijke kindertijd, gemarkeerd door de ziekte van zijn vader die, volgens de familieverhalen, syfilis zou hebben opgelopen toen hij tijdens zijn huwelijksreis de bordelen van Trieste bezocht. Tijdens de huwelijksnacht vlucht zijn echtgenote de slaapkamer uit. 8

9 9

Vergelijkbare documenten

INHOUD. Inleiding Anne Frank Huis Boijmans Van Beuningen Corpus reis door de mens Gevangenismuseum...

INHOUD. Inleiding Anne Frank Huis Boijmans Van Beuningen Corpus reis door de mens Gevangenismuseum... INHOUD Inleiding...6 1 Anne Frank Huis...8 2 Boijmans Van Beuningen... 10 3 Corpus reis door de mens... 12 4 Gevangenismuseum... 14 5 Beeld en Geluid... 16 6 Museon... 18 7 Museum of the Image, MOTI...