> Prototype Aardehuis > rapporten gelijkwaardigheid

Transcriptie

1 > Prototype Aardehuis > rapporten gelijkwaardigheid > Vereniging Aardehuis Oost Nederland > Zonnekamp-Oost, gemeente Olst Wijhe > bouwaanvraag > 21 januari 2010 > maak<architectuur / G. de Weerd > Röellstraat 2 > 6814 JD Arnhem > +31(0) > info@maakarchitectuur.nl >

2 Rapporten e.d. ten behoeve van het aantonen van gelijkwaardigheid Het Prototype Aardehuis wijkt op veel aspecten af van een regulier huis waarvoor onze bouwaanvraag wordt ingediend. Om het Aardehuis toch te kunnen toetsen, leveren wij in deze sectie van de stukken rapportages, keurmerken, garantieverklaringen en dergelijke (of verwijzingen daarnaar), waarmee onzes inziens voldoende aangetoond wordt dat de veiligheid en gezondheid van de gebruikers van het Aardehuis gewaarborgd is. Uit een eerste overleg met brandweer en gemeente Olst-Wijhe over de in te dienen bouwaanvraag bleek dat voor de volgende aspecten degelijkwaardigheid nog (nader) aangetoond dient te worden: 1. brandveiligheid 1.1. brandveiligheid van de bandenwand met leemlaag Wij hebben gezocht naar rapporten of situaties waarin onderzocht en beschreven is wat de benodigde dikte van de leemlaag is om een brandveiligheid van minimaal 30 minuten te garanderen. Met het aanbrengen van leem op een onderlaag van met aarde gevulde autobanden is geen specifiek rapport te vinden. De beoogde eindsituatie in een afgewerkt Aardehuis is evenwel niet anders dan die in een strobalen-huis. De brandwerendheid van met (stro)leem afgewerkte strobalen of riet is wel wetenschappelijk aangetoond. Bijgaande stukken tonen aan dat bij voldoende dikte de afwerkingslaag met stroleem een feitelijk onbrandbare wand oplevert. In de bijlagen treft u aan: Leem op riet, gedrag bij brand brandveiligheid strobalenbouw 1.2. brandveiligheid bij koken op gas middels gasflessen De leden van de Vereniging Aardehuis hebben tussentijds de keuze gemaakt om te gaan koken op elektriciteit. Daarmee komt de kwestie van brandveiligheid m.b.t. koken op gas te vervallen. 2. gas/water/licht/riolering 2.2. drinkwater: de kwaliteit van het gezuiverde regenwater Het Aardehuis maakt gebruik van een gelaagd filtersysteem om regenwater tot verbruikswater en gebruikswater (drinkwaterkwaliteit) te zuiveren. Verbruikswater is voldoende gezuiverd met een eenvoudig koolstoffilter om te gebruiken voor de afwas, planten, wasmachine, badkamer, de tuin enzovoorts. Deze systemen zijn in vele varianten op de markt. Ook voor het bereiken van drinkwaterkwaliteit zijn er diverse aanbieders. De filtersystemen die in de te bouwen Aardehuizen zullen worden gebruikt, betreffen complete gecertificeerde units. Vereniging Aardehuis is niet van plan om zelf filtercombinaties te bouwen of samen te stellen. Gezien de fase waarin het project zich bevindt, hebben de leden van de Vereniging nog geen definitieve keuze gemaakt voor één bepaald op de markt zijnde systeem of leverancier. In de bijlagen treft u aan: PureWater drinkwater-filtersysteem Beschrijving van de technische kwalificaties, onderhouds- en garantiebepalingen die een blijvend goede kwaliteit van het systeem waarborgen Advies watervoorziening Aardehuizen Olst De Vereniging heeft aan Syneff Consult een advies gevraagd op gebied van opties voor kwalitatief goede drinkwatersystemen, ten behoeve van het op termijn kunnen maken van een afgewogen keuze. In het door Syneff Consult (ir. C. Posma) opgestelde advies wordt bij de verschillende opties tevens verwezen naar de certificering van de beschreven systemen Voorbeelden en werking filtersystemen Ter illustratie nog enkele voorbeelden van in de praktijk gebruikelijke systemen, waaronder dat van Earthship Biotecture zoals dat ook bij Earthship Zwolle is toegepast. vereniging Aardehuis P. Hendriksen, maak<architectuur - G. de Weerd, bouwaanvraag pagina 1 van 3

3 2.2. riolering: de werking van het beoogde zuiveringssysteem De Vereniging Aardehuis wil voor de zuivering van afvalwater een helofytenfilter aanleggen. Het helofytenfilter is momenteel het hoogst renderend Individueel Behandelingssysteem voor Afvalwater in Nederland. Er zijn vele bedrijven die systemen kunnen aanleggen met KIWAcertificering, waarbij vele helofytenfilters volgens de IBA-klassificering zelfs ruim kunnen voldoen aan de normen die gesteld zijn voor toepassing in kwetsbare gebieden. Garantiecertificaten en rapporten aangaande vermeende potentiële stankoverlast van helofytenfilters zijn moeilijker te vinden. Dit heeft alles te maken met het feit dat stankoverlast lastig valt te objectiveren, en dat de geurproductie van helofytenfilters in sterke mate samenhangt met een breed scala aan lokale omgevingsfactoren. Desalniettemin zijn de nieuwe generaties helofytenfiltersystemen dermate verbeterd, dat klachten over stank de facto tot het verleden behoren. Om ervaringen met geurverspreiding door helofytenfilters in de regio van Olst-Wijhe in beeld te brengen hebben we een inventarisatie toegevoegd van een aantal lokaties waar dergelijke systemen reeds langere tijd in gebruik zijn, zonder dat er sprake is van enige klachten over stankoverlast. Daarnaast informatie over een bezoekerscentrum van Staatsbosbeheer (De Peel, Limburg), waar nota bene naast het koffieterras een helofytenfilter is aangelegd. Ook wat verderweg gelegen is de eco-wijk Eva Lanxmeer, als een van de bekendste Nederlandse lokatie waar voor clusters van vele tientallen woningen tegelijk drie goed functionerende helofytenfilters reeds meer dan 10 jaar naar tevredenheid van de bewoners in gebruik zijn. In de bijlagen treft u aan: De kwaliteit van helofytenfilters KIWA-certificaat Brinkman-Vos BV inventarisatie functionerende helofytenfilters 3. thermische isolatie: 3.1. isolatiewaarden De isolatiewaarden voor vloeren, wanden en dak alsook voor kozijnen inclusief beglazing dienen middels berekening te worden aangetoond. Hiervoor baseren wij ons goeddeels op berekeningen die reeds gemaakt zijn voor het gerealiseerde Earthship in Zwolle. Aanvullend kijken wij naar ervaringsgegevens bij andere Earthships, waarvan bijgevoegde passages uit een uitvoerig onderzoeksrapport door Freney (2009) goede indicaties geeft aangaande de thermische en isolerende werking van een Earthship. In de bijlagen treft u aan: berekening isolatiewaarden bij bouwaanvraag Earthship Zwolle rapport M. Freney (2009) Earthships: sustainable housing alternative 4. energieprestatie: 4.1. EPC-berekening Een EPC-berekening werd door de gemeente Olst-Wijhe tijdens het bouwtoets-vooroverleg niet noodzakelijk gevonden. Gezien het energetisch zelfvoorzienende karakter van het Aardehuis en de isolatiewaardes van vloer, wand en dak is de energiezuinigheid gewaarborgd. Voor de volledigheid verwijzen wij u naar de beschikbare berekeningen van isolatiewaardes behorend bij de bouwaanvraag van het gerealiseerde Earthship in Zwolle (bijlage ). Aanvullend treft u een onderzoeksrapport aan van de Universiteit van Brighton, Engeland, rond de thermische werking van een Aardehuis. In de bijlagen treft u aan: berekeningen t.b.v. Earthship Zwolle rapport Thermal Performance Earthship Brighton Dit rapport is uitgevoerd door de universiteit van Brighton. Het geeft de thermische metingen weer die zijn uitgevoerd aan het Earthship dat in Brighton gebouwd is. De metingen lopen van April 2004 tot November Het rapport laat zien dat het aardehuis s zomers warmte opslaat in de aarde-taluds en massieve aardemuren en in de winter warmte afgeeft aan het huis. Ook laat het zien dat de taluds en massieve aardemuren in het eerste jaar 2 graden warmer zijn geworden. vereniging Aardehuis P. Hendriksen, maak<architectuur - G. de Weerd, bouwaanvraag pagina 2 van 3

4 Conclusie: Het thermische concept van het Aardehuis werkt in het Brighton Earthship. Er is met dit rapport niet aangetoond dat bijverwarmen in de winter in Nederlandse omstandigheden niet nodig zou zijn. Hiervoor is nader onderzoek nodig, dat momenteel wordt uitgevoerd door Vereniging Aardehuis en de Universiteit van Twente. vereniging Aardehuis P. Hendriksen, maak<architectuur - G. de Weerd, bouwaanvraag pagina 3 van 3

5 bijlage Leem op riet, gedrag bij brand vereniging aardehuis - P. Hendriksen, maak<architectuur - G. de Weerd, bouwaanvraag

6 Brandwerendheid leem Bron: Bouwfysische eigenschappen In het algemeen kan men stellen dat de lichtste leemsamenstelling de meeste voordelen oplevert in het klimaat van Nederland; dat isoleert immers het best. Wanneer men massief wil bouwen in leem is stroleem het meest geschikt (rho = 400 kg/m3). Het heeft bovendien een kleine dampdiffusieweerstand µd = 1m (normale constructies variëren van 5-10 m). Een ander belangrijk punt van leem is dat het onbrandbaar is. Zowel de stenen, de stuc als bijvoorbeeld stroleem zullen nooit in brand geraken. Uit een TNO-test uit 1993 blijkt dat een leemplafond van 3 centimeter dik gestuct op riet pas na 2 uur en 5 minuten gevaar oplevert. Uit de test bleek dat dan de verbindingen dermate heet worden dat ze loslaten van het tengelwerk. Leem blijkt hiermee dus een uitstekend brandwerend materiaal te zijn. Kengetallen leem Materiaal Masieve leem Lichte leem Massa ( kg/m3) Warmtegeleidingscoefficient (W/mk) 0,91 1,13 0,1 0,17 0,25 0,35 Warmteweerstand R(m 2 K/W) 0,44 0,35 4,0 2,35 1,6 1,14 Specifieke warmtecapaciteit C(kj/kgK) 1,0 1,0 1,3 1,1 1,1 1,1 Warmteopslagcapaciteit Cw(kj/m 3 K) Dampdiffusieweerstandgetal µ(-) <10 <10 < 5 < 5 < 5 < 5 Therm. uitzettingsco. (10-6 m/mk) Luchtgeluidsisolatie Ilu(dB) 56 gebaseerd op 40 cm dikke muur, bron: Leichtlehmbau, F. Volhard. Brandveiligheid Brandvertragingstijd wand 28 mm: 2 uur 5 min, conform NEN 6069 (TNO, maart 1993). Brandveiligheid Bron: Brandwerendheid van een gestuukte leemwand op riet bedraagt conform TNO NEN 6069 (28mm leemlaag) 125min. Lees het Tierrafino TNO Rapport voor details over de sterke brandvertragende kwaliteiten van leem op riet, verwerkt in een plafond onder een houten vloer.

7 05-CVB-R0321 ORIENTEREND ONDERZOEK NAAR HET GEDRAG BIJ BRAND VAN EEN HOUTEN VLOER-PLAFONDCONSTRUC- TIE MET EEN PLAFOND VAN LEEM OP RIET 22 december 2005 WTJB/GTTB Opdrachtgever: Leembouw Nederland Van Walbeeckstraat CK Amsterdam Projectnaam: Gedrag bij brand Projectnr. : /018 Auteur(s) : ir. J.C.A. v.d. Weijgert ing. P.W. van de Haar Pagina's : 6 Tabellen : 1 Figuren : 11 Bijlagen : - Thema : WP-onderwerp : 202,222 Trefwoord(en): vloer-plafondconstructie, leem, riet

8 TNO-Rapport Pagina 05-CVB-R0321 december Onderwerp Onderzocht op Opdrachtgever : Houten vloer-plafondconstructie met een plafond opgebouwd uit leem op riet. : Gedrag bij enkelzijdige verhitting volgens de standaardbrandkromme als gespecificeerd in NEN : Leembouw Nederland Van Walbeeckstraat CK Amsterdam. Datum onderzoek : 4 maart Het onderzochte proefstuk : Beproefd werd een deel van een vloer-plafond constructie met afmetingen: lengte: 1290 mm breedte: 1290 mm en hoogte: 400 mm. Zie Fig. 1 en Fig. 2. Het proefstuk bestond uit: - een rachelwerk; - een plafond samengesteld uit leem en riet; - houten balken; - houten vloerdelen; - een doosconstructie bestaande uit Multiplex platen, dikte 18 mm, waarin het deel van de vloer-plafond constructie was ingebouwd, zie Fig. 3. Elk van de onderdelen wordt in het navolgende afzonderlijk beschreven. a. Rachelwerk In de doosconstructie was een kader van vurehouten regels, afmetingen 45 x 70 mm, aanwezig. Tegen het kader waren rachels, met afmetingen 45 x 18 mm, gespijkerd. T.p.v. het midden was op het vurehouten kader een strook multiplex, afmetingen 98 x 19 mm, gespijkerd. Zie Fig. 2 en 3. De rachels waren met draadnagels h.o.h. ca. 195 mm bevestigd: - in het midden tegen bovengenoemde Multiplex strook; - t.p.v. de uiteinden tegen de kaderrand met afmetingen 45 x 18 mm. Zie Fig. 1 en 2. b. Plafond uit leem op riet

9 TNO-Rapport Pagina 05-CVB-R0321 december Op de rachels was riet aangebracht middels staaldraad, 0,6 mm, en nieten, afmetingen 38 x 10 mm. De nieten waren h.o.h. ca. 40 mm aangebracht. Zie Fig. 4. Het basismateriaal voor de leemlaag bestond uit een mengsel van leem, zand en stro. Het basismateriaal was droog en korrelig, en werd met water aangemaakt tot een verwerkbare leemmortel, voordat het tegen de onderzijde van het proefstuk werd aangebracht. Het aanbrengen geschiedde met een spaan en -overeenkomstig de praktijksituatie- werd de leem vanaf de onderzijde tegen het riet gepleisterd. De volumieke massa van de leem bedroeg: kg/m 3 (droog, los basismateriaal); kg/m 3 (met water aangemaakt). Het lemen plafond werd in twee lagen, elk met een dikte van ca. 15 mm, aangebracht. Na het aanbrengen van de eerste laag werd het proefstuk geconditioneerd bij 30 C en 30 % R.V. gedurende een periode van 12 dagen. Vervolgens werd de tweede laag aangebracht. Na een conditioneringsperiode van 15 dagen (30 C en 30 % R.V.) werd vastgesteld dat in de leemlaag het evenwichtsvochtgehalte bereikt was. Hiertoe was een speciaal dummy-proefstuk vervaardigd. Op de beproevingsdatum bedroeg het vochtgehalte van de leemlaag 0,8 % [m/m] (bepaald na droging van het dummy-proefstuk bij 105 C). De totale dikte van de leemlaag bedroeg 32 à 35 mm (gemeten na de beproeving t.p.v. de zijranden -welke niet aan directe verhitting waren blootgesteld-). De hoogte van het plenum bedroeg 295 mm. c. Houten balken Twee houten balken, afmetingen 120 x 180 mm ( b x h), waren in het multiplex kader geschroefd; de balken waren h.o.h. 475 mm aangebracht. Zie Fig. 1. Het rachelwerk was tegen de balken geplaatst, doch hieraan niet bevestigd. De volumieke massa van de balken kon niet worden bepaald. d. Houten vloerdelen Op de houten balken waren vurehouten vloerdelen

10 TNO-Rapport Pagina 05-CVB-R0321 december bevestigd, zie Fig. 2. De vloerdelen met een breedte variërend van 150 mm à 200 mm waren 35 mm dik. De vloerdelen waren voorzien van mes en groef en op de balken vastgezet met draadnagels. Tevens waren de vloerdelen t.p.v. de uiteinden met draadnagels vastgezet op een vurehouten lat met afmetingen 45 x 18 mm, welke in het Multiplex kader langs twee zijden -evenwijdig aan de balken- was aangebracht. Zie Fig. 2. Op de datum van beproeving bedroeg het gewicht van het proefstuk: 211,5 kg. Een foto van het proefstuk voor aanvang van de verhitting is gegeven in Fig. 5a (direct verhitte zijde) en Fig. 5b (niet direct verhitte zijde). Wijze van onderzoek : Het onderzoek werd, afgezien van de beperkte afmetingen en de belasting, uitgevoerd overeenkomstig het gestelde in de norm NEN 6069, uitgave oktober Dit houdt in dat het proefstuk eenzijdig werd verhit - aan de onderzijdevolgens de standaardbrandkromme, waarbij t.p.v. de onderzijde van het proefstuk een overdruk van 20 ± 5 Pa werd nagestreefd. Het proefstuk is onbelast onderzocht. Tijdens de beproeving was het lemen plafond vierzijdig opgelegd op de ovenranden. In het Multiplex kader was een kijkopening gemaakt, zodanig dat het niet direct verhitte oppervlak van het lemen plafond -met delen van het riet nog in zicht- tijdens de beproeving kon worden waargenomen. Zie Fig. 6a. De kijkopening was met mica luchtdicht afgesloten, teneinde de plenumtemperatuur niet te beïnvloeden.

11 TNO-Rapport Pagina 05-CVB-R0321 december Verrichte metingen : De gastemperaturen in de oven zijn gemeten met 3 thermokoppels. Op de niet direct verhitte zijde van de het proefstuk waren 5 thermokoppels aangebracht (Tk 1 t/m 5), zoals aangegeven in Fig. 1. De luchttemperatuur in het plenum werd gemeten met 3 thermokoppels (Tk 6 t/m 8). Zie Fig. 2. Tenslotte zijn aan de niet direct verhitte zijde van de wand nog temperaturen gemeten met behulp van een mobiel thermokoppel. Waarnemingen : a. Tijdens de verhitting 0 min. : Aanvang verhitting. 4½ min. : Kleine scheurtjes ontstaan in het direct verhitte oppervlak van het lemen plafond. 9½ min. : Het direct verhitte oppervlak van het lemen plafond kleurt zwart. 12 min. : Rook ontwijkt t.p.v. de aansluiting tussen de multiplex kaderconstructie en de ovenrand. 21 min. : Op enkele scheurtjes na is het direct verhitte oppervlak van het lemen plafond volledig glad en nog onbeschadigd. 52 min. : Vochtplekken zijn waarneembaar op de buitenzijde van de multiplex kaderconstructie (langs de aansluiting tussen de platen t.p.v. de hoeken). 67 min. : Rook begint langs de vloerdelen te ontwijken. Het lemen plafond begint door te hangen. 76 min. : De rookontwikkeling langs de vloerdelen neemt toe. 81 min. : Een ca. 100 mm lange barst is ontstaan in het direct verhitte oppervlak van het lemen plafond. Het rachelwerk is gebroken, de leemplaat hangt los van de rachels. 108 min.: In het direct verhitte oppervlak van het lemen plafond zijn meerdere scheuren onstaan. 118 min.: Het aantal scheuren in het direct verhitte oppervlak van het lemen plafond neemt verder toe. 124 min.: Het stro en riet op het lemen plafond in het plenum ontvlamt. 130 min.: De leemplaat begint te breken. De scheurwijdte neemt verder toe. Langs

12 TNO-Rapport Pagina 05-CVB-R0321 december de vloerdelen op de niet direct verhitte zijde van het proefstuk ontstaat een zwartkleuring. Met een mobiel thermokoppel wordt de temperatuur van de vloerdelen gemeten, deze bedraagt ca. 96 C. 139 min.: Het lemen plafond barst open. Vlammen worden in het plenum waargenomen. 141 min.: Een deel van het lemen plafond valt de oven in. De vloerdelen worden aan de onderzijde direct verhit. 150 min.: Op het niet direct verhitte oppervlak van de vloerdelen wordt met een mobiel thermokoppel een temperatuur gemeten van 215 C. 152 min.: Watten gehouden op 25 mm afstand vanaf het niet direct verhitte oppervlak van de vloerdelen ontvlammen. De verhitting wordt beëindigd. b. Na afkoeling Een foto van het proefstuk na beëindiging van de verhitting is gegeven in Fig. 6b. Fig. 7 geeft een foto van het proefstuk nadat de oven is geopend. Vervolgens werd het proefstuk van de oven verwijderd. Een foto van een deel van het lemen plafond na verhitting en afkoeling is gegeven in Fig. 8. Meetresultaten : Fig. 9 geeft de gemeten gastemperaturen in de oven. De gemeten temperaturen op de niet direct verhitte zijde van het proefstuk zijn gegeven in Fig. 10. Tot slot zijn de gemeten luchttemperaturen in het plenum gegeven in Fig. 11.

13 TNO-Rapport Pagina 05-CVB-R0321 december Samenvatting beproevingsresultaten : De verhittingsduur in minuten waarbij nog juist aan de in NEN 6069 vermelde relevante beoordelingscriteria wordt voldaan, is vermeld in onderstaande Tabel 1. Tabel 1 Criterium Tijdsduur in minuten gedurende welke aan het criterium werd voldaan Vlamdichtheid betrokken op de afdichting 152 Thermische isolatie betrokken op de temperatuur 150 Opmerking 1 Opmerking 2 : De werkelijke waarde van de brandwerendheid van vloer-plafond constructies moet worden bepaald aan proefstukken "op ware grootte" en onder belasting conform NEN Omdat de afmetingen van het proefstuk slechts klein waren en geen belasting aanwezig was kan dus geen conclusie worden getrokken m.b.t. de brandwerendheid. : Verwacht moet worden dat de resultaten van een beproeving "op ware grootte" aanzienlijk ongunstiger zullen zijn dan de in Tabel 1 vermelde waarden, omdat: - de op de vloerconstructie aanwezige belasting de doorbuiging zal vergroten, waardoor scheurvorming in het lemen plafond zal toenemen; - het lemen plafond eerder van de rachels zal losraken, indien de leemplaat langs de zijranden niet wordt ondersteund. Ir. J.C.A. van de Weijgert Ing. P.W. van de Haar

14 TNO-Rapport Pagina 05-CVB-R0321 december Fig. 1a: Fig. 1b: Fig. 2a: Fig. 2b: Fig. 3: Bovenaanzicht op het proefstuk met de positie van de thermokoppels op de vloerdelen Verticale doorsnede A-A Bovenaanzicht op het proefstuk met de rachels (onderbroken lijnen) en de positie van de thermokoppels in het plenum Verticale doorsnede A-A Bovenaanzicht van het proefstuk voor aanbrengen van de houten balken, de vloerdelen en de leemlaag Fig. 4: Het riet geniet op het rachelwerk (vóór aanbrengen van de leemlaag) Fig. 5: Het proefstuk voor aanvang van de verhitting a. De direct verhitte zijde b. De niet direct verhitte zijde Fig. 6: Het proefstuk geplaatst op de oven vóór aanvang en na beëindiging van de verhitting a. Vóór verhitting b. Na verhitting Fig. 7: Het proefstuk na beëindiging van de verhitting nadat de oven is geopend Fig. 8: Een deel van het lemen plafond na verhitting en afkoeling, gezien vanaf de rietzijde (= bovenzijde) Fig. 9: De gemeten gastemperaturen in de oven als funktie van de verhittingsduur.

15 TNO-Rapport Pagina 05-CVB-R0321 december Fig. 10: De gemeten oppervlakte-temperaturen op de niet direct verhitte zijde van het proefstuk (Tk 1 t/m Tk 5) Fig. 11: De gemeten luchttemperaturen in het plenum

16 bijlage Brandveiligheid strobalenbouw vereniging aardehuis - P. Hendriksen, maak<architectuur - G. de Weerd, bouwaanvraag

17 Strobouw: Brandveiligheid Bron: Weinig brandgevaar "Een huis van stro, dat brandt toch snel!" is een typische misvatting, die er bij vele mensen 'ingebrand' zit! Deze misvatting komt gedeeltelijk doordat de mensen stro met hooi verwarren: in ons collectief geheugen zitten er wel ergens beelden van spontane ontbranding in hooischuren. Do oorzaak is hier dat grote hooistapels te nat en groen gebaald zijn. Hooi bestaat uit gedroogde grasoorten, stro uit halmen van graangewassen, dus dat zijn twee verschillende materialen met verschillende eigenschappen. Bovendien zijn de strobalen op zich stevig geperst en in de strowand worden ze ook nog eens extra compact aangespannen: dus stro in balen geperst en in een strowand heeft een hoge densiteit. Je kan strobalen dus niet zo gemakkelijk in brand steken. Eer een strobaal vlam vat, zal ze eerst aan de oppervlakte verkolen en daardoor de onderliggende laag beschermen, een vergelijkbaar fenomeen als bij hout denk maar aan de verkoolde boomstammen die na een bosbrand toch nog rechtstaan. Je kan het ook vergelijken met de poging om een telefoonboek te verbranden. De losse bladzijden uit het telefoonboek kan je gemakkelijk doen ontvlammen, maar het boek in z n geheel verbranden, is veel moeilijker. Tel daarbij op dat een strobaal nooit bloot in een gebouw staat, maar de strowand wordt steeds ingebouwd of bepleisterd: aan de binnenkant met een leemlaag, aan de buitenkant ook met leem of met een kalkpleisterlaag. Deze bepleistering beschermt het stro zeer goed en maakt de strowand zeer brandveilig. In de VS, Oostenrijk, Duitsland, Denemarken nam men de proef op de som: bij testen weerstond een blote strobaal 30 minuten aan vuur. Een met leem bepleisterde strobaal meer dan 90 minuten een zeer succesvol en geruststellend testresultaat! Voor zover wij gevallen van brand in strobalen woningen kennen, weten we dat het hier dan meestal ging om een combinatie van een slechte afwerking met een vuurbron. In feite is het risico op brandend stro groter tijdens de opslag en het bouwproces. Het grootste brandgevaar zijn niet de strobalen zelf, maar het losse stro dat tijdens de werken op de werf rondslingert. Als er door onvoorzichtigheid brand uitbreekt op de werf, kunnen de vlammen zich door de wind snel verspreiden in het losse stro. Het is dus ten zeerste aan te bevelen het losse stro dagelijks in zakken te verzamelen

18 en op een veilige afstand van het gebouw te bewaren, tot je dit losse stro (samen met het afgeschoren stro) kan gebruiken in de leemmengeling voor de beschermende leemlaag. Verder kan je de nog niet gestapelde strobalen ook beter veilig bewaren en zorgen dat je strowerf brandveilig is ingericht. Wetenschappelijke testresultaten voor brandweerstand strobalenbouw Volgens buitenlandse certificatie vallen strobalen in de categorie van normaal brandbaar, te vergelijken met bio-ecologische isolatiematerialen. Op grond van de testresultaten dd 01 /02 / 2000 uitgevoerd door afdeling aangepaste technologie van de Technische Universiteit Wenen Gruppe Angepasste Technologie, Technische Universität Wien Wiedner Haupstrasse Wien MAGISTRAT DER STADT WIEN MA 39-VFA Magistratsabteiling 39, Versuchs- und Forschungsanstalt der Stadt Wien, gegründet 1878 Akkreditierte Pruf- und berwachungsstelle A-1110 Wien Dossiernr: MA 39-VFA voldoet de beproefde strobalenwand, ingebouwd in een houtconstructie ; met een lemen binnenbezetting van 2cm, en een buitenbepleistering in kalk van 2cm, met een totale dikte van 43 cm, aan de brandweerklasse F90 (brandbestendig) volgens NORM B , uitgave Dit brandattest kan je helpen bij de brandverzekering om een normale polis voor je strobalen huis te verkrijgen. Voor meer informatie over dit brandattest: zie downloads / brandattest strobalen woning. Op grond van de testresultaten dd 04 /07 / 2003 uitgevoerd door Institut für Baustoffe, Massivbau und Brandschutz in opdracht van Fachverband Stroballenbau Deutschland voldoet de beproefde strobalenwand, ingebouwd in een houtconstructie ; met een lemen binnen- en buitenbezetting van min 3cm aan de brandweerklasse F90 (brandbestendig) volgens Eurpose norm din en : in verbindung met DIN EN :

19 Dit brandattest kan je helpen bij de brandverzekering om een normale polis voor je strobalen huis te verkrijgen. Voor meer informatie over dit brandattest: zie downloads / brandtest volgens Europese wetgeving. Beoordeling brandweerstand strobalenbouw in vakliteratuur Studies zoals opgenomen in ondergenoemde vermeldingen in vakliteratuur, beoordelen dat ervaring voldoende aantoont dat een strobalenwand uitzonderlijk bestand is tegen vuur. Strobalen tussen een dragende houten constructie, en langs twee zijden bepleisterd hebben minimaal een brandweerstand van 90 min. Een niet bepleisterde strobalenwand heeft een brandweerstand van 34 minuten. Vermelding in THE STRAW BALE HOUSE, Steen Steen and Brainbrigde ISBN Pag 41-42: The straw bales/mortar structure wall has proven to be exceptionally resitant to fire. The straw bales hold enough air to provide good insulation value but because they are compacted firmly they don t hold enough air to permit combustion Vertaling : Ervaring heeft aangetoond dat een strobalenwand uitzonderlijk bestand is tegen vuur. De strobalen bevatten genoeg zuurstof om goed te isoleren, maar zijn zodanig hard samengeperst dat ze niet genoeg zuurstof bevatten om verbranding toe te laten. -REPORT TO THE CANADA MORTAGAGE AND HOUSING CORPORATION / in het mid 1980 s; te National Research Council carried out fire safety tests of plastered straw bales and found them to be more resistant to fire than most conventional building materials. The mortar-encased bales passed the small-scale fire test with a maximum temperature rise of only 110 degrees F of up to degrees F. over four hours. The plaster surface coating withstood temperatures of up to degrees F. for two hours before a small crack developed. Samengevat : Testen midden jaren 1980, uitgevoerd door National Research Council van Canada, tonen aan dat het pleisterwerk van bepleisterde strobalen, blootgesteld aan een temperatuur van 1.800F, pas na twee uur barsten in het pleisterwerk vertoonden In 1993, fire tests completed in the state of New Mexico showed equally positive results. Two tests were conducted, one on an unplastered straw bale wall panel and the second on a straw bale wall that had been plastered. The first test conducted on

20 the unplasterd wall section met het standard reguirements of exposing the interior face of the panel to 1,000 degrees F within five minutes and increasing to 1,550 degrees F after thirty minutes. The temperatue rise on the unheated side of the panel was 1.97 degrees F. It took thirty-four minutes for the fire to burn through the center of the test wall, not through the middle of a bale, but at a joint where bales met. When the panel burned through at the joint, the rest of the bales were only charred halfway through, about 9 inches of the 18 inch thickness of the two-string bales tested In the second test, furnace temperatures reached degrees F. during a two-hour test period. Flames and hot gases did not enetrate the test wall, and the temperature rise on the unheated side of te panel was about 10 degrees F. There was some cracking of the plaster on the heated side of the panel, and where this occurred there was charring of the bales to a depth of 2 inches. The Canadian an New Mexico fire tests clearly show the exceptional fire resistance of plastered straw bales. Samengevat : Testen in 1993, uitgevoerd in de staat New Mexico toonde aan dat een niet bepleisterde strobalenwand een brandweerstand heeft van 34 minuten de bepleistering van een strobalenwand blootgesteld aan een temperatuur van 1.942F pas na twee uur barstjes in het pleisterwerk vertoont Pag 341 Straw that is coated with clay is protected from fire, insects, rodents and all moisture sources other than standing water Vermelding in BASISWERK DUURZAAM & GEZOND BOUWEN, bouwen met strobalen, een practische hulp bij het realiseren van milieubewuste en gezonde leefruimten van strobalen, deel twee, NIBE PUBLISHING bv, 2002, Postbus 229, NL-1400 AE BUSSUM, ISBN : Pag 9 : goede brandwerendheid : Een constructie van strobalen met pleisterlagen heeft een zeer geode brandwerendheid! In eerste instantie zorgt de onbrandbare pleisterlaag voor bescherming en in tweede instantie zorgt het zuurstofarme milieu in de balen voor doving van vlammen. Vermelding in LEEMBOUWTECHNIEK DEEL II, korte handleiding voor de bouw van een strolemen huis, leembouw Nederland Amsterdam, 1997, ISBN ? NUGI 923:

21 Pag 43 : BRANDBESTENDIGHEID : Stroleem is niet brandbaar. De dichtheid van de strolemen wand mag dan echter niet onder de 1700 kg/m3 komen. Aangezien stroleem in de regel wordt afgewerkt, zal ook bij een lagere massa (500 kg/m3) de brandbestendigheid blijven bestaan. Omdat de stroleem helemaal om het houtskelet is gewerkt, zal ook dat niet worden aangetast. De stroleem zal bij brand verschroeien waarbij er lucht aan onttrokken wordt. Is dit eenmaal gebeurd dan zal de brand vanzelf doven (zonder zuurstof immers geen vuur). De verschroeiing zal een geringe rookontwikkeling geven. Wanneer een muur afgestuct is met leemstuc bestaat er geen brandgevaar, zelfs verschroeiing en rookontwikkeling zullen achterwege bljven. Uit een TNO-test blijkt dat een gestuct leemplafond pas na twee uur en vijf minuten naar beneden valt. Vermelding in HET VAKWERKHUIS, korte handleiding voor bouw en restauratie, leembouwtechnieken deel 1, uitgegeven door LEEMBOUW NEDERLAND, Amsterdam, 1995, ISBN X, NUGI 923 Pag 28 : BRANDBESTENDIGHEID Vakwerkhout ontbrandt niet snel; hout van meer dan 2cm dikte behoort tot de bouwklasse B2, wat wil zeggen normaal ontvlambaar. In vergelijking met staal is hout derhalve een brandveilig materiaal. Een TNO-test van maart 1993 heeft uitgewezen dat een leemplafond dat opgebouwd is uit een stuclaag van 2cm op rietmat, een brandvertragingstijd heeft van 2.05uur. Daarmee bewijst leem, naast vakwerkhout, zich eveneens als een brandveilige bouwstof.