Verantwoording groepsrisico bestemmingsplan Leiden Noord

Transcriptie

1 Verantwoording groepsrisico bestemmingsplan Leiden Noord Inleiding Verantwoordingsplicht De verantwoordingsplicht van het groepsrisico vloeit voort uit het Besluit Externe Veiligheid Inrichtingen (Bevi) 1. Het groepsrisico is een maat voor maatschappelijke ontwrichting voor situaties waarin zich een ramp met gevaarlijke stoffen voordoet. Een verantwoording van het groepsrisico moet worden opgesteld als sprake is van een besluit in het kader van de Wet op de ruimtelijke ordening of de Wet milieubeheer, in situaties waarop het Bevi van toepassing is. De verantwoordingsplicht is erop gericht om een weloverwogen afweging te maken over de risico s in relatie tot de (ruimtelijke) ontwikkelingen in het plangebied. De verantwoording van het groepsrisico is geïntroduceerd in het Bevi en nader uitgewerkt in de concept Handreiking Verantwoordingsplicht Groepsrisico. Beide hebben primair betrekking op inrichtingen. De Circulaire Risiconormering Vervoer Gevaarlijke Stoffen, (augustus 2004) regelt dat de verantwoordingsplicht ook geldt voor vervoer van gevaarlijke stoffen. In de verantwoording van het groepsrisico (VGR) wordt een aantal onderwerpen behandeld die van belang zijn bij het maken van een integrale afweging over het risico en de ruimtelijke situatie. Het groepsrisico wordt kwantitatief beoordeeld. Daarnaast komen ook planologische aspecten aan de orde, evenals en de mogelijkheden tot rampenbestrijding. In verband met het integrale karakter van de verantwoording zijn de Afdeling ruimtelijke ordening, Milieudienst West-Holland en Regionale Brandweer Hollands Midden betrokken geweest bij de uitwerking van de verantwoording. Verder was Gasunie als leidingeigenaar bij dit proces betrokken. In deze verantwoordingsnotitie worden de volgende punten behandeld om het groepsrisico te kunnen beoordelen: 2 1. Personendichtheid 2. Beoordeling van het plaatsgebonden risico (PR) en het groepsrisico (GR) 3. Bronmaatregelen 4. Ruimtelijke maatregelen 5. Rampenbestrijding 6. Zelfredzaamheid 7. Planologische alternatieven 8. Mogelijkheden tot beperking van het groepsrisico (GR) 9. Overige risico s Op grond van deze beschrijving maakt het bestuur een afweging over de ontwikkelingen binnen het plangebied Leiden Noord. De verantwoording maakt deel uit van het ruimtelijke besluit. Risiconormen De overheid stelt grenzen aan de risico s van inrichtingen met gevaarlijke stoffen. De grenzen zijn vertaald in normen voor het plaatsgebonden (PR) en het groepsrisico(gr). Plaatsgebonden risico (PR) Het plaatsgebonden risico op een plaats buiten een inrichting of langs een transport-as voor het vervoer van gevaarlijke stoffen, uitgedrukt als een kans per jaar dat een persoon die onafgebroken en onbeschermd op die plaats zou verblijven, overlijdt als rechtstreeks gevolg van een ongewoon voorval binnen die inrichting of bij de transport-as, waarbij een gevaarlijke stof betrokken is (zie ook artikel 1, lid 1 onderdeel q van het Bevi). Zie tevens bijlage 5. Groepsrisico (GR) De cumulatieve kansen per jaar, dat een aantal personen overlijdt als gevolg van hun aanwezigheid in het invloedsgebied van een inrichting of transport-as en een ongewoon voorval binnen die inrichting of bij een transport-as, waarbij een gevaarlijke stof betrokken is ( artikel 1, lid 1 onderdeel l van het Bevi.). 1 Besluit externe veiligheid inrichtingen. VROM, Staatsblad 2004, Zie Bijlage 1 voor een tabel uit de Handreiking Verantwoordingsplicht Groepsrisico. 1

2 Artikel 12 en 13 van het Bevi In de artikelen 12 en 13 van het Bevi worden de verplichtingen voor de verantwoording van het groepsrisico vermeld voor inrichtingen: a. de aanwezige dichtheid van personen in het invloedsgebied van de desbetreffende inrichting op het tijdstip waarop dat besluit wordt vastgesteld; b. het groepsrisico van de inrichting waarop dat besluit betrekking heeft en in een geval als bedoeld in artikel 4, derde lid, tevens de bijdrage van de verandering van de inrichting aan het totale groepsrisico van de inrichting, vergeleken met de kans op een ongeval met 10 of meer dodelijke slachtoffers van ten hoogste 10-6 per jaar, met de kans op een ongeval met 100 of meer dodelijke slachtoffers van ten hoogste 10-7 per jaar en met de kans op een ongeval met 1000 of meer dodelijke slachtoffers van ten hoogste 10-9 per jaar; c. de mogelijkheden en de voorgenomen maatregelen tot beperking van het groepsrisico in de nabije toekomst; d. de mogelijkheden tot voorbereiding van bestrijding en beperking van de omvang van een ramp of zwaar ongeval als bedoeld in artikel 1 van de Wet rampen en zware ongevallen in de inrichting waarop dat besluit betrekking heeft, en e. de mogelijkheden voor personen die zich bevinden in het invloedsgebied van de inrichting waarop dat besluit betrekking heeft, om zich in veiligheid te brengen indien zich in die inrichting een ramp of zwaar ongeval voordoet. 2. Alvorens het bevoegd gezag een besluit als bedoeld in het eerste lid vaststelt, voert dat bevoegd gezag overleg met burgemeester en wethouders van de gemeenten waarvan het grondgebied geheel of gedeeltelijk ligt binnen het invloedsgebied van de desbetreffende inrichting. 3. Voorafgaand aan de vaststelling van een besluit als bedoeld in het eerste lid stelt het bevoegd gezag, bedoeld in het eerste lid, het bestuur van de regionale brandweer in wier gebied de inrichting ligt waarop dat besluit betrekking heeft, in de gelegenheid advies uit te brengen over het groepsrisico en de mogelijkheden tot voorbereiding van bestrijding en beperking van de omvang van een ramp of zwaar ongeval. Toepassing CHAMP Methodiek De provincie Zuid-Holland heeft een methodiek ontwikkeld voor de toetsing van ruimtelijke plannen op het aspect externe veiligheid. Deze methodiek heet de CHAMP-methodiek: - C van Communicatie. Communicatie over risico s in huidige en toekomstige situaties met de omgeving. - H van Horizon. Zicht geven op ontwikkelingen in de toekomst en de geplande activiteiten binnen de horizon beoordelen. - A van Anticiperen. Inbouwen van maatregelen die effecten van een mogelijk incident beperkt houden. - M van Motiveren. Motiveren waarom de toename van een risico noodzakelijk is. - P van Preparatie. Goed voorbereid zijn op een incident. Bij de totstandkoming van de plannen voor ontwikkeling van Leiden Noord is aan al deze aspecten aandacht besteed. Hierna wordt elk onderdeel van de CHAMP-methodiek kort belicht. Communicatie over de ruimtelijke plannen en consequenties vindt onder andere de verantwoording van rampenbestrijding en bij de mogelijkheden voor beperking van het groepsrisico. Aan de Horizonplicht is invulling gegeven door rekening te houden met de ontwikkelingen binnen en buiten het plangebied bij de risicobronnen en aanwezige personen. In de plannen en de ontwerpen wordt rekening gehouden met een eventuele ramp (Anticipatie) in de vorm van maatregelen en door aandacht te besteden aan de aspecten beheersbaarheid en zelfredzaamheid. Door middel van deze verantwoording geeft de gemeente invulling aan de Motivatieverplichting uit de CHAMPmethodiek. Aan Preparatie wordt invulling gegeven met de verschillende rampenbestrijdingsplannen en door bij de ontwikkelingen de regionale en gemeentelijke brandweer te betrekken. 2

3 Het plangebied Ontwikkeling van het plangebied Leiden Noord In het plangebied ligt een hoge druk aardgasleiding. De leiding ligt in de middenberm van de Willem de Zwijgerlaan en volgt de onbebouwde zone aan de achterzijde van de Van Hogendorpstraat naar het gasontvangststation van de energiecentrale. In verband met de uitvoering van het Wijkontwikkelingsplan Leiden Noord wordt de leiding verlegd. De leiding moet ter plaatse van de ontwikkelingslocatie Kooiplein worden verplaatst om de aanleg van de ondergrondse parkeergarage en de overkluizing van de Willem de Zwijgerlaan mogelijk te maken. Ter hoogte van de aansluiting met de Gooimeerlaan wordt ook een overkluizing aangelegd. Ook op deze locatie wordt de leiding verlegd. Het nieuwe tracé volgt de Marnixstraat en verlengde Van der Duijnstraat en sluit daar aan op de bestaande leiding. Om ruimte maken voor de nieuwe wijk Nieuw Leyden wordt het bestaande gasontvangststation verplaatst naar het terrein van het energiebedrijf. Inventarisatie risicobronnen In onderstaande figuur is een overzicht van de stappen die voorafgaand aan de verantwoording zijn doorlopen. De hoge druk aardgasleiding valt nog niet onder Bevi of vervoersregelgeving (RNVGS), maar de benadering wordt op grond met de beleidsontwikkeling hieraan gelijk gesteld. Risicobron in het gebied? Risicobron buiten gebied met effect in het gebied? EV relevant: Valt risicobron onder BEVI of RNVGS? Analyse risico s en personendichtheden EV niet relevant: Geen VGR EV niet relevant: Geen VGR Toename dichtheden > toename groepsrisico? Geen VGR. EV paragraaf bij bestemmingsplan Wel VGR EV paragraaf bestemmingsplan Risico s in het plangebied In en rondom het plangebied bevinden zich een aantal risicobronnen die van invloed zijn het plangebied. In onderstaande tabel zijn de bedrijven gegeven die over relevante hoeveelheden gevaarlijke stoffen beschikken. Deze gegevens zijn ontleend aan het risicoregister RRGS en de provinciale risicokaart. Tabel: Inrichtingen in en nabij het plangebied met risicovolle activiteiten Bedrijf Type inrichting PR % letaliteit Afstand tot BP E.On centrale Energiebedrijf met 37 m 100 Ca. 50 m. Langegracht Gevaarlijke stoffen Gasontvangststation Type C station 25 m - p.m. De energiecentrale ligt buiten het plangebied. Het gasontvangst ligt nu nog binnen het plangebied, maar wordt verplaatst naar het terrein van de energiecentrale en ligt na verplaatsing ook buiten het plangebied. 3

4 In opdracht van gemeente Leiden is in verband met de ruimtelijke ontwikkelingen op het Nuon terrein door Kema een veiligheidsstudie gemaakt voor de centrale 3. Het rapport geeft een PR contour van 37 m rond het turbinegebouw en een lichte overschrijding van de oriëntatiewaarde voor groepsrisico binnen een contour van circa 100 m. Deze studie is aangepast in verband met een 8.19 melding op de Wm vergunning van de centrale voor de bediening op afstand (onbemande centrale) 4. De veiligheidszonering wijkt niet af van het rapport Na de studie van 2004 is er nog een wijziging in de centrale geweest, namelijk de plaatsing van nieuwe gasturbines. Op de provinciale risicokaart worden andere veiligheidsafstanden gegeven als hiervoor genoemd. De risicokaart geeft een PR contour aan van 35 m en een invloedsgebied van 240 m. De E-On centrale valt onder provinciale bevoegd gezag. In de oude (maar nog wel vigerende) vergunning uit 1981 zijn voorschriften opgenomen voor de opslag van chloor. De aanwezigheid van chloor leidt tot grote risicocontouren. Het gebruik van chloor is al lang geleden beëindigd, maar een melding ten aanzien van dit punt bevindt zich niet in het dossier. Daarom is er voor vastlegging van de veiligheidsafstanden in het RRGS vanuit gegaan dat de chlooropslag nog steeds een onderdeel van de vergunning is. In de nieuwe (concept)vergunningaanvraag is het gebruik en/of de opslag van chloorgas niet opgenomen. Wel vindt opslag plaats van natronloog (NaOH 33%) en zoutzuur (HCl 30%) in tanks van 15 m3. Als deze nieuwe vergunning in werking treedt, zullen de afstanden in het RRGS worden aangepast door Provincie Zuid-Holland. Het gasontvangststation (GOS) is een type C station. Hiervoor geldt een veiligheidszonering van 25 m. Het station valt onder het Besluit voorzieningen en installaties milieubeheer. Het Besluit externe veiligheid inrichtingen (Bevi) is niet van toepassing op de energiecentrale en het gasontvangststation. Overige risico s Mogelijke andere risicobronnen zijn afkomstig van: Vervoer gevaarlijke stoffen over spoor Vervoer gevaarlijke stoffen over de weg Vervoer gevaarlijke stoffen over spoor Ten westen van het plangebied ligt de spoorlijn van Leiden - Haarlem. Over dit traject werden in 1998 nog gevaarlijke stoffen vervoerd. Dit is inmiddels niet meer het geval volgens de marktprognose vervoerscijfers van ProRail. Hierdoor zijn er geen belemmeringen voor ruimtelijke ontwikkelingen van het plangebied met betrekking tot het spoor. Vervoer gevaarlijke stoffen over de weg De Willem de Zwijgerlaan is niet aangewezen als route voor het vervoer van gevaarlijke stoffen. Deze weg vormt de hoofdontsluitingsroute in het plangebied. Er vindt daarom geen structureel vervoer van gevaarlijke stoffen over de weg plaats binnen het plangebied. Analyse van de risico s Uit de inventarisatie van risicobronnen komt de hoge druk aardgasleiding naar voren als een risicobronnen, die verder geanalyseerd moet worden. 3 Veiligheidsevaluatie centrale E.On Leiden, datum 18 juni 2003 kenmerk KPS/TPE van KEMA. 4 Veiligheidsevaluatie centrale E.On Leiden, datum 4 februari 2004 kenmerk KPS/TPE revisie 2 van KEMA. 4

5 Analyse en verantwoording risico hogedruk aardgasleiding Toetsing aan Circulaire 1984 De Circulaire zonering langs hogedruk aardgastransportleidingen uit 1984 vormt op dit moment nog het toetsingskader voor de gasleiding. De circulaire geeft toetsings- en bebouwingsafstanden ten opzichte van woonbebouwing en incidentele bebouwing. Uitzonderingen hierop zijn mogelijk als zwaardere constructieve eisen (materiaal dikte, gronddekking e.d.) aan de leiding worden gesteld dan de normale standaarduitvoering. De circulaire geeft een bebouwingsafstand van 14 m tot woonbebouwing voor de betreffende leiding. Deze afstand wordt ter plaatse van de ontwikkelingslocaties niet gehaald. In Nieuw Leyden is de bebouwingsafstand minder dan 7 m. Nabij de ontwikkelingslocatie Kooiplein wordt een bebouwingsafstand van 7 m aangehouden. Op deze plaatsen wordt een leiding met grotere wanddikte en diepere ligging als extra maatregelen toegepast. Hiermee wordt het vereiste veiligheidsniveau gerealiseerd. Dichtheid van personen in het invloedsgebied De bevolkingsgegevens (bestaande situatie) voor analyse zijn afkomstig uit Bridgis. De aanvullende bevolkingsgegevens (ontwikkelingslocaties) zijn aangeleverd door het Ingenieursbureau van Gemeente Leiden. Uitkomsten PR en GR Gasunie heeft voor het gewijzigd tracé risicoberekeningen uitgevoerd met behulp van het rekenprogramma Pipesave. Dit is een door het ministerie van VROM goedgekeurd softwarepakket voor het uitvoeren van risicoberekeningen aan aardgastransport. De resultaten van de risicoberekening zijn weergegeven in een memorandum met kenmerk DET 2006.M.0830, datum 21 december In het memorandum is aangegeven dat van een aantal uitgangspunten is uitgegaan, onder andere het van kracht worden van een wettelijke grondroerdersregeling. De rekenfactoren, die aan de gehanteerde uitgangspunten zijn verbonden, zijn nog niet formeel goedgekeurd, in verband met de discussie die momenteel nog plaatsvindt tussen Gasunie en het ministerie van VROM. Met deze uitgangspunten en de leidingparameters is voor de leiding een plaatsgebonden risico afstand (PR) van 0 meter voor de 10-6 contour en 70 meter voor de 10-7 contour berekend. De PR 10-6 contour, welke de grenswaarde vormt volgens het nieuwe externe veiligheidsbeleid, ligt op de leiding. De grenswaarde voor het plaatsgebonden risico levert hierdoor geen ruimtelijk beperkingen. Het niveau van het groeprisico bedraagt in de nieuwe situatie circa 0,1 maal de oriëntatiewaarde. Door het nemen van bronmaatregelen valt het groepsrisico lager uit, dan wanneer de standaardeisen zouden zijn gehanteerd. Bronmaatregelen Voor de verbetering van de externe veiligheid kunnen maatregelen worden getroffen aan de bron; in dit geval de aardgasleiding. Bij dit onderdeel wordt beschreven welke mogelijke bronmaatregelen getroffen kunnen worden, en welke het bevoegd gezag en de leidingeigenaar voornemens heeft om te treffen. 5

6 Bronmaatregelen die bij aardgasleidingen kunnen worden getroffen zijn: betere materiaalsoort toepassen grotere wanddikte toepassen grotere diepteligging toepassen leidingtracé markeren In overleg tussen gemeente Leiden en Gasunie is bepaald, dat voor de aanleg van het gewijzigd leidingtracé een grotere wanddikte wordt toegepast. Daarnaast wordt een grotere dekking (diepteligging) toegepast, waardoor het risico op beschadiging van de leiding door graafwerkzaamheden afneemt. Deze maatregelen zijn als bronmaatregel toegepast om het groepsrisico te beperken. Ruimtelijke en bouwkundige maatregelen De hogedruk aardgasleiding ligt in stedelijk gebied. Als gevolg hiervan bestaan er geen mogelijkheden om ruime zonering toe te passen. Er bestaan daarom geen mogelijkheden om de risico s door het nemen van ruimtelijke maatregelen te beperken. Voorbeelden van bouwkundige maatregelen die kunnen worden toegepast zijn het bouwen met brandwerende gevels en splintervrij glas. Rampenbestrijding Maatgevend scenario: gasexplosie en brand Bij een calamiteit als gevolg van het vrijkomen van aardgas door een breuk of beschadiging van de leiding moet het gebied worden ontruimd. De brandweer zal zich richten op het bestrijden en inperken van een brand. PM. Tekst aanvullen volgens advies Regionale Brandweer Hollands Midden. Aandachtspunten voor rampenbestrijding Verschillende punten zijn van belang vanuit het oogpunt van de rampenbestrijding: - Een goede bereikbaarheid en toegankelijkheid van het plangebied voor hulpdiensten - De wegen binnen het plangebied moeten minimaal 3 meter breed zijn. - Een maximale afstand van 160 meter tussen de bluswatervoorziening en de inzetlocatie. De wegen binnen het plangebied moeten een gewicht kunnen dragen van kg asdruk. - Een minimale vrije hoogte van 4,2 meter binnen het plangebied. - Er zouden geen doodlopende wegen in het plangebied aanwezig moeten zijn. - De geschikte rijbanen moeten goed herkenbaar zijn voor de hulpdiensten. - Dat er een rampenbestrijdingsplan en aanvalsplannen opgesteld worden. Voor gebouwen geldt, dat: - Brandkranen op 15 meter benaderbaar moeten zijn. - Om de 80 meter brandkranen (primaire bluswatervoorziening) beschikbaar moet zijn. - Eventueel open water benut kan worden als secundaire bluswatervoorziening. - Wat betreft de alarmering bij een calamiteit, gaat de gemeente na of het noodzakelijk is om in het plangebied een nieuwe sirene te plaatsen. Zelfredzaamheid Onder zelfredzaamheid worden verstaan: de mogelijkheden van personen die zich in het invloedsgebied van de risicobron bevinden om zichzelf in veiligheid te brengen. In dit onderdeel staat de mate van zelfredzaamheid van de personen in het invloedsgebied beschreven. Hierbij moet gelet worden op de aanwezigheid van minder zelfredzame personen, zoals bijvoorbeeld bij een bejaardentehuis of kleuterschool. Geen toevoegingen vanuit het advies van de Brandweer. 6

7 Planologische alternatieven Alternatieve mogelijkheden worden beperkt vanwege de locatie van de afnemer van het gas in een stedelijke omgeving. Deze afnemer is o.a. de elektriciteitscentrale van E.ON, gelegen aan de Langegracht te Leiden. Mogelijkheden voor beperking groepsrisico De mogelijkheden tot beperking van het groepsrisico richten zich met name op het nemen van bronmaatregelen. Door het toepassen van een grotere wanddikte voor de leiding en de leiding dieper onder maaiveld te leggen wordt het risico op beschadiging verkleind. Door beperking van de kans neemt het groepsrisico af. Gemeente Leiden kiest voor deze optie en heeft hierover afspraken met Gasunie gemaakt. Verlaging van het groepsrisico voor inperking van het effect is voor de betreffende situatie geen reële optie. De leiding ligt in stedelijk gebied waar geen ruimere zonering kan worden toegepast. In overleg met de brandweer zijn voorwaarden vooreen goede bereikbaarheid en toegankelijkheid in het ruimtelijk plan. Conclusie Door toepassing van extra maatregelen (boven de standaardeisen aan de leiding) wordt voldaan aan de Circulaire zonering langs hogedruk aardgastransportleidingen uit Extra maatregelen zijn noodzakelijk omdat ter plaatse van de ontwikkelingslocaties niet wordt voldaan aan de standaard bebouwingsafstand uit de circulaire. Uit berekening van het plaatsgebonden risico en het groepsrisico blijkt dat wordt voldaan aan het nieuwe wettelijke kader. Door toepassing van een grotere wanddikte en een grotere diepteligging van de leiding (bronmaatregelen) dan de standaarduitvoering wordt het groepsrisico gereduceerd. Ruimtelijke maatregelen zijn in dit plan niet mogelijk. In overleg met de regionale brandweer zijn maatregelen om een goede bereikbaarheid te garanderen getroffen. 7