VERBIEST KOERIER EDITORIAAL. Katholieke Universiteit Leuven. Driemaandelijks Informatieblad Afgiftekantoor Leuven 1 Vol.

Transcriptie

1 VERBIEST KOERIER België-Belgique P.B. 2/111 LEUVEN 1 Driemaandelijks Informatieblad Afgiftekantoor Leuven 1 Vol. XXI, Maart 2009 Ferdinand Verbiest Instituut Naamsestraat, 63, bus 4018 B Leuven Katholieke Universiteit Leuven EDITORIAAL Het Verbiest Instituut tracht bij te dragen tot de normalisering van de situatie van de Kerk in China en tot de uitbouw van een nieuwe relatie van vriendschap en samenwerking met die Kerk. De brief van Paus Benedictus XVI aan de Kerk in China (30 juni 2007) is de norm die ons leidt in onze samenwerking met zowel de ondergrondse als officiële kerkgemeenschappen in China. Scheutist Jeroom Heyndrickx vat die brief van de paus samen in drie woorden: dialoog, verzoening, streven naar eenheid. De media integendeel publiceren feiten van confrontatie. Dit maakt het de lezers niet gemakkelijk om de Kerk in China echt te leren kennen. Jeroom Heyndrickx tracht op het terrein in China de richtlijnen van de paus waar te maken. Hij wijst er op dat die feiten van confrontatie enkel de buitenkant van de Kerk in China belichten en die is minder belangrijk. De binnenkant is echter wel belangrijk, namelijk het leven binnen de Kerkgemeenschap: liturgieën, sociaal engagement, het opstarten van pastoraal-catechetische vormingsprogramma s. Daaraan werkt het Verbiest Instituut trouwens volop mee. Op die wijze willen wij bijdragen om de vijfde historische ontmoeting tussen het Christen geloof en China te doen slagen. Dit kan echter slechts gebeuren via een volgehouden dialoog, niet door confrontatie. Wij trachten de Kerk in China vandaag ook te begrijpen vanuit haar geschiedenis. Daarom organiseren we dit jaar ons 10 e internationaal academisch symposium over de geschiedenis van de Katholieke Kerk in China. Voor de eerste keer wordt dit een co-organisatie van het Verbiest Instituut in samenwerking met de Academie van Sociale Wetenschappen in Beijing. Het zal doorgaan van 15 tot 18 augustus Historici van binnen zowel als van buiten China worden erop uitgenodigd. Kort daarop - van 18 september tot 4 oktober - gaat de jaarlijkse Verbiest China Reis door, zoekend naar persoonlijk contact met de Kerk in China. Een groep sympathisanten van de Nederlandse Lazaristen missie in China wensen met eigen ogen die vroegere missies te zien. Als inleiding daarop leidt Lazarist Wiel Bellemaekers ons in tot de geschiedenis van die missie. Scheutist Patrick Taveirne brengt daarna historische gegevens over hoe de Scheutisten destijds de missie van Xiwanzi in Binnen-Mongolië overnamen van de Franse Lazaristen en hoe die missie zich verder ontwikkelde. Aan de hand van nota s van Scheutist Jos Beel, zaliger, publiceren we dan het verhaal over het kamp van Weixian (Shandong Provincie) waar Scheutisten, samen met zoveel andere missionarissen waren geïnterneerd door de Japanners tijdens de tweede wereldoorlog. Jean Charbonnier MEP geeft ons een overzicht over de groei van de Kerk in China tijdens de voorbije dertig jaar. Met gegevens van het Holy Spirit Study Center (Hong Kong) en van ons eigen Verbiest Instituut brengt onze redactie een overzicht van feiten en cijfers over de Kerk in China tijdens Frans De Ridder cicm, schetst ons daarna de atmosfeer van de zondags eucharistie in de Zuider Kathedraal van Beijing. Dan volgt een in memoriam voor Mgr. Pius Jin, bisschop van Shenyang, een vriend en gast van ons instituut. Tijdens zijn bezoek in België had een historische concelebratie plaats op Sacramentsdag in Luik waar Mgr. Jin, officiële Chinese bisschop van Shenyang en Mgr. Joseph Tikang, aartsbisschop van Taipei concelebreerden samen met Mgr. Jousten van Luik. Zo brengt onze Koerier informatie vooral over de binnenkant van de Kerk in China vandaag en vroeger. Concelebratie op Sacramentsdag te Luik met Mgr. Joosten, Mgr. Jin en Mgr. Tikang (2002) Br. René Stockman fc Afgevaardigd Beheerder Verbiest Instituut KULeuven 1

2 KAN DE 5 e ONTMOETING VAN HET CHRISTEN GELOOF MET CHINA LUKKEN? Zeker niet via confrontatie! Enkel na volgehouden dialoog! Vier gemiste kansen tot ontmoeting van het Christen geloof met China Er waren in de geschiedenis vier ontmoetingen tussen het Christen geloof en de Chinese cultuur. Het werd een dramatisch verhaal. De Christen minderheid in China draagt er nog de negatieve gevolgen van. Vandaag groeit er in China al sedert vijfentwintig jaar een interesse voor het Christen geloof zoals het nooit tevoren bestond. Zal deze vijfde ontmoeting van het Christen geloof met het moderne China lukken? Zeker niet als wij de aloude confrontatie met China blijven aanwakkeren! Alleen via lang volgehouden dialoog kan het Christen geloof in China zijn thuis vinden en zich ontdoen van de trauma s uit het verleden. Dialoog maakt een essentieel deel uit van verkondiging. Dat is de oproep van Paus Benedictus XVI: via dialoog ijveren voor één Kerk in China. Niet de patriottische noch de ondergrondse, gewoon de Katholieke Kerk in China. Maar dan moet de civiele overheid nog willen. Een geschiedenis gekenmerkt door confrontatie en mislukte pogingen tot aanpassing Aanpassing aan de Chinese cultuur en godsdiensten was het leidmotief van de Nestorianen toen zij in het jaar 635 de Bijbel en het Christen geloof China binnen brachten. En toch werd het Nestoriaans Christendom door omstandigheden binnen China al na een paar eeuwen uitgeroeid. In de 13e eeuw maakten de Franciscanen de Kerk in China Mongools met de Mongolen die toen in China heersten. Maar de Ming Chinezen verjoegen de Mongolen en daarmee verdween ook de Mongoolse Kerk. Zo mislukten twee merkwaardige pogingen om het Christendom aan China aan te passen. In de 17e eeuw waren de Jezuïeten de pioniers van dialoog in respect voor de Chinese cultuur en godsdiensten. Maar wat de Jezuïeten in de Chinese cultuur als waardevol en aanvaardbaar zagen werd door de Dominicanen en andere orden als pure superstitie afgedaan. In plaats van dialoog ontstond er confrontatie binnen de Kerk, en met China, waardoor Keizer Kangxi zijn tolerantie edict weer introk en het Christen geloof een historische blaam meegaf die de Chinese Kerk vandaag nog als een trauma meesleept, namelijk: buitenlands - niet geschikt voor China. Missionarissen werden verbannen en er kwam kerkvervolging. Dat was de vrucht van confrontatie. 2 De Opiumoorlog (1842) De vierde ontmoeting bracht zelfs schande over de Kerk tijdens de 19e en 20e eeuw. Westerse koloniale machten gingen China uitbuiten en dat leidde tot de Opiumoorlog (1842). Door historische omstandigheden geraakte de Kerk betrokken bij het opstellen van de Ongelijke Verdragen. Daardoor, en doordat de Kerk volledig in de klauwen zat van het Franse Protectoraat, werd zij vereenzelvigd met de koloniale imperialistische machten. Dat werd de Kerk nog tijdens de Culturele Revolutie en tot op vandaag kwalijk genomen. China kon nooit wraak nemen op Engeland of Frankrijk om al hun wandaden, maar wel op de Kerk, tweemaal zelfs. Tijdens de Bokser Opstand (1900) werden duizenden Christenen en tientallen missionarissen vermoord en de slogans van de Culturele Revolutie ( ) bevestigen dat de wreedaardige wijze waarop de Kerk toen werd vervolgd, geplunderd en vernield een wraak was voor wat gebeurde tijdens de 19e eeuw. De relatie tussen Kerk en Staat in het China van die tijd kan men best beschrijven met woorden als confrontatie en conflict. Ondertussen is in China de tijd van Mao Zedong en de Culturele Revolutie al lang achter de rug. Zelfs het Marxisme heeft zijn tijd gekend. Een duidelijk gebrek aan godsdienstvrijheid in China vandaag belet echter niet dat er toch een merkwaardige aangroei is van Christenen: Katholieken zowel als Protestanten. Hoe moet het nu naar de toekomst toe? De Universele Kerk zowel als de Kerk in China hebben een historische verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat deze 5e ontmoeting tussen het Christen geloof en China die nu is ingezet niet mislukt. Atheïstisch China en de Kerk zijn geen vrienden. Zij dragen echter beiden trauma s mee uit eigen verleden. Beiden kunnen alleen maar winnen bij het opschorten van de oude confrontatie. Dialoog is daartoe de enige weg. Dat is vandaag de historische uitdaging van China en de Kerk. Vaticaan II deed pionierswerk in het promoten van dialoog Ooit was de Kerk in conflict met de wereld. Daarna bleef ze lang in confrontatie; maar sedert Vaticaan II is zij een promotor van dialoog. In 1937, terwijl Stalin de Kerk vernietigde, schreef Pius XI zijn encycliek Divini Redemptoris ( Goddelijke Verlosser ). Historische omstandigheden zetten de paus ertoe aan om harde, veroordelende taal te spreken. Veel later ontstond een identieke situatie in China voor en tijdens de Culturele Revolutie. Pius XII schreef veroordelende taal op 23 maart 1958 in Ad Apostolorum Principis ( Aan het graf van de prins van de Apostelen ), tien dagen nadat Chinese autoriteiten twee bisschoppen zonder benoeming van de paus onwettig lieten wijden. Dit maakte toen deel uit van een meer algemene situatie van confrontatie tussen naties in de wereld. Maar de wereld geschiedenis evolueerde. Nieuwe situaties groeiden. In 1963 scheef Paus Joannes XIII Pacem in Terris ( Vrede op Aarde ) waarin hij benadrukt dat de Kerk open staat tegenover verschillende ideologieën in de wereld. Dat was een nieuw geluid. In augustus

3 Culturele Revolutie, , bij het begin van de derde sessie van Vaticaan II schreef Paus Paulus VI zijn belangrijke encycliek Ecclesiam Suam ( Zijn Kerk ). Daarin werd voor de eerste keer het woord dialoog gebruikt in een officieel kerkelijk document. Het betekende het begin van een nieuwe fase in de kerkgeschiedenis. Die oproepen tot dialoog waren een echo van een belangrijke ontdekking van Vaticaan II, namelijk: de noodzakelijkheid voor de Kerk om in dialoog te treden met de wereld. Ze waren een antwoord aan een groeiende nieuwe situatie in de wereld. De Kerk wil mee evolueren met de tijd en de weg van de dialoog opgaan. Dit wil niet zeggen dat andere religies, culturen of naties die weg al eerder opgingen. Meestal niet zelfs. Het aanvoelen van de nood voor dialoog was nieuw en de Kerk speelde een pioniersrol in het promoten ervan. Dialoog is een essentieel deel van de verkondiging veroorzaakt geen conflict of breuk. Het is eerder een uitdaging voor beide partners om, zonder de eigen identiteit prijs te geven, de confrontatie te overstijgen en te zoeken naar een wijze om in wederzijdse waardering met elkaar te leven en zelfs samen te werken. De vrucht van die dialoog is dan een vredevol en vruchtbaar samen leven; een grote vooruitgang vergeleken bij de vroegere situatie van conflict of confrontatie. Dit soort dialoog tussen godsdiensten, culturen of staten bestond in het verleden niet. Heel de wereld, ook de Kerk, zit hier in een leerproces; en er is geen weg terug. Het globalisatieproces dat gaande is, wijst elke dag meer en meer naar de nood om waardering tussen religies, culturen en staten te promoten. Dialoog met China was een prioriteit van de pausen Paulus VI, Joannes P. II en Benedictus XVI Reeds in 1970, twee jaar voordat President Nixon China bezocht, tijdens een stopover in Hong Kong, stak Paus Paulus VI, toen begeleid door Kardinaal Casarole, een verzoenende hand uit naar China. In datzelfde jaar pleitte de paus in Rome bij het FAO (Food and Agricultural Organisation) om China als lid op te nemen. Paus Joannes Paulus II heeft tijdens zijn lang pontificaat een merkwaardige wil tot dialoog met China gedemonstreerd. Alle obstakels en tegenslagen oversteeg hij. Alle uitdagingen of gelegenheden tot confrontatie omzeilde hij. Hij deed wat China nooit gedaan kreeg van de ware imperialisten - Frankrijk, Engeland, Japan - en vroeg publiek om verontschuldiging voor wat er vanwege de Kerk mogelijks verkeerds is gedaan in China tijdens de 19e eeuw. Meer kon China toch niet vragen als een aanvang van dialoog? Maar China zweeg en dialogeerde niet, tot op vandaag! Ook al is de Kerk het zeer oneens met heel wat situaties in China, toch stelt zij vandaag voorop dat zij niet opteert voor confrontatie. In een historische primeur riep Paus Benedictus XVI in januari 2007 een China vergadering bijeen om daarover te spreken. Het antwoord van de experten was duidelijk: geen confrontatie maar dialoog. De paus herhaalde dit nog duidelijker in zijn pastorale brief aan de Kerk in China (30 juni 2007). Conclusie: wie vandaag pleit voor confrontatie breekt de dynamiek van veertig jaar opbouw door de pauzen naar dialoog toe met China. Dialoog met China en met de Kerk in China is wel een delicate en veeleisende opdracht In onze samenwerking met de Kerk in China zowel als in onze contacten met de civiele overheid volgen we de richtlijnen van Paus Benedictus XVI. Wij resumeren zijn pastorale brief in drie woorden: dialoog, verzoening aanmoedigen en streven naar eenheid. De Kerk in China is al tientallen jaren intern verdeeld in twee gemeenschappen die elk een eigen weg hebben gevolgd om te overleven in hun complexe Chinese situatie en toch trouw te blijven aan hun Katholiek geloof. Met Paus Benedictus XVI geloven we dat beiden trouw en verenigd zijn met de universele Kerk. We willen bijdragen om de bestaande interne spanning te milderen, om onderling contact tussen beide gemeenschappen die in China de hitte van de dag dragen, aan te moedigen, eenheid te bevorderen en, hoe dan ook, confrontatie te Tijdens Vaticaan II heeft de Kerk begrepen dat dialoog met de wereld een essentieel deel uitmaakt van de verkondiging. Die bewustwording is een historisch groei moment in het begrip van de Kerk over haar eigen zending. Verkondiging bestaat niet alleen in de prediking van het evangelie maar veronderstelt als een essentieel deel ervan dat de verkondigers de toehoorders tot wie ze zich richten leren kennen en met respect benaderen, ook als deze niet sympathiek of zelfs vijandig staan tegenover het Christen geloof. Dialoog in wederzijdse waardering maakt deel uit van de verkondiging. Het is best mogelijk dat de houding van de partner vijandig blijft en dat in een ogenblik van confrontatie de inhoud van de Christelijke boodschap wordt verworpen. Maar die confrontatie Mgr. Aloysius Jin op bezoek in Scheut en in gesprek met Dries Van Coillie cicm en andere Scheutisten,

4 Kardinaal Danneels met delegatie in Beijing, April 2005 vermijden. Een delicate en veeleisende opdracht. De voornaamste taak voor Christenen van buiten China: met beide kerkgemeenschappen in dialoog blijven, naar beiden luisteren en in caritate et veritate (in liefde en waarheid) hen trachten te begrijpen. Wie eenzijdig slechts met één gemeenschap contact houdt, schept verdeeldheid en gaat in tegen de richtlijn van de paus. Van Chinese Christenen die destijds zoveel onderdrukking ondergingen en zelfs vandaag nog af te rekenen hebben met pesterijen vanwege de civiele overheid, kan men maar moeilijk verwachten dat zij zomaar loskomen uit de traditionele houding van confrontatie met de communisten en nu plots een taal van dialoog gaan spreken. We begrijpen dat zij in de pesterijen die zij ondergaan redenen vinden tot confrontatie en dat zij geïrriteerd zijn als iemand van binnen of buiten China hen tot openheid en dialoog aanmoedigt. Maar dat mag voor ons geen reden zijn om hen in hun bitterheid en confrontatie te bevestigen, want dat strookt niet met de oproep van de paus tot dialoog. Anderzijds maakt de paus terecht duidelijk aan de civiele overheid van China dat punten die raken aan de eigenheid van ons geloof niet discussieerbaar zijn. Precies daarover moet een modus vivendi gevonden worden. Terwijl de richting van het pauselijk schrijven duidelijk dialoog is bevat het dus ook een confrontatie binnen de dialoog. Maar sommigen misbruiken dan weer die paragraaf en trachten heel de brief van de paus te herleiden tot confrontatie en dat doet onrecht aan de oproep van de paus want die stelt verzoening en dialoog centraal. Vandaag aanmoedigen om de confrontatie taal van Divini Redemptoris te spreken is een anachronisme dat verdeeldheid binnen de Kerk bevestigt en een uitzichtloze relatie schept met de Chinese overheid. iemand van hen klakkeloos de aan hem voorgelegde verklaringen afleest, die hijzelf in zijn onvrije situatie toch terecht vindt. Maar dat trachten we dan in gesprek met hen op te klaren en niet via de media. Slechts communicatie met en begrip voor beide partners in de Chinese Kerk kan ertoe leiden dat uit die schijnbaar hopeloos vastgegroeide verdeeldheid toch een verenigd front van Christenen kan groeien, niet om te vechten met de overheid noch om compromissen aan te gaan, maar om te dialogeren en daardoor een modus vivendi te bereiken die voor beide partijen, in respect voor de eigenheid van elkeen, toch een verbetering is bij de confrontatie van vroeger. Het is veel meer eisend en ook meer in lijn met het Christelijk geloof om in vrijmoedige dialoog te zoeken naar het oplossen van geschillen dan voortdurend confrontatie aan te moedigen. Confrontatie verdeelt en vernietigt maar bouwt niets op. China mag dit aanbod tot dialoog niet weigeren China en de Kerk zitten vast in een drie eeuwen oude confrontatie die vorige eeuw nog gevoed werd door de encycliek Divini Redemptoris en in China haar hoogtepunt bereikte tijdens de Culturele Revolutie. Daaruit groeide een diep wantrouwen. Zich daaruit losmaken zal een zware inspanning vergen van beide partners; maar dit is de conditie voor dialoog. Het feit dat ook burgerlijke overheden in China onderling, op vlak van godsdienst beleid, verschillende houdingen aannemen maakt dit nog moeilijker. Sommigen van hen spreken vandaag nog over de Kerk in termen van de Culturele Revolutie. Anderen promoten de opbouw van een harmonieuze maatschappij. Die verklaringen staan lijnrecht tegenover mekaar. Terwijl er in China zoveel sociale onrust groeit, kan de overheid zich die interne verdeeldheid toch niet veroorloven! Telkens een lokale overheid de Kerk vervolgt, moedigt zij potentieel onrust aan. Door een redelijke houding om de problemen van de Kerk op te lossen, zou de overheid in haar een constructieve kracht voor de bouw van een harmonieuze maatschappij bijwinnen. Spijtig genoeg komen aanmoedigingen tot confrontatie vanuit het buitenland de civiele overheid in China dan weer een voorwendsel aanreiken om de kerkvervolging voort te zetten. Wij hopen echter dat wie dan toch opteert voor confrontatie, diegenen niet blokkeert die de paus volgen op de weg naar dialoog en samenwerking. Wij vragen China om meer godsdienstvrijheid. Maar binnen de beperkte vrijheid die er in China nu al is, is er veel meer verkondiging mogelijk dan op dit ogenblik geschiedt. Laat ons die initiatieven voor verkondiging al steunen en vooral niet blokkeren. Jeroom Heyndrickx, Scheutist Maar we moeten ook diegene begrijpen die in China, in lijn met de wens van de paus, opteren voor dialoog met het regime. Wel stellen wij ons vragen wanneer 4 Belgische Bisschoppen met Christenen uit de ondergrondse en ook officiele gemeenschappen in Beijing, April 2008

5 WAT TELT IS DE BINNENKANT VAN DE KERK IN CHINA, NIET DE SHOW OP HET PODIUM Op 19 dec werden officiële Bisschoppen in Beijing verplicht een vergadering bij te wonen voor de viering van 50 jaar zelf-benoeming van bisschop door de Volksrepubliek Jeroom Heyndrickx cicm tijdens de hoogmis in de Beitang Kathedraal te Beijing. (2009) Wat U leest in de media over de Kerk in China blijft meestal beperkt tot de buitenkant van de Kerk: verslagen over officiële verklaringen en over disputen tussen Chinese burgerlijke en kerkelijke overheden. Die zijn allicht belangrijk maar geven geen inzicht in wat omgaat binnen de Kerk. Niet de buitenkant maar de binnenkant van de Katholieke Kerk in China is voor ons belangrijk. Op 19 december 2008 organiseerde de burgerlijke overheid in Beijing een openbare viering van 50 jaar zelfbenoeming van Katholieke bisschoppen door de Chinese Staat. Bisschoppen, priesters en religieuzen werden verplicht eraan deel te nemen; sommige van hen moesten verklaringen aflezen. Men verwacht dat in maart 2009 de bisschoppen weer zullen moeten vergaderen om een nieuwe voorzitter te kiezen voor de Patriottische Vereniging en ook een voorzitter van de Bisschopsconferentie (die trouwens nog niet door Rome werd erkend). Wie weet op welke wijze de Kerk zal betrokken worden dit jaar bij de viering van de 60e verjaring van de Chinese Volks Republiek. Welke verklaringen zullen de bisschoppen dan weer moeten aflezen? We zien die gebeurtenissen en verklaringen als een show die wordt opgevoerd als op een podium voor toehoorders nationaal en internationaal. De verklaringen die op 19 december werden afgelegd waren een regelrechte provocatie aan het adres van de Heilige Stoel. Maar we vragen ons af of de verklaringen die bisschoppen, priesters en religieuzen moesten aflezen door henzelf geschreven werden of door de overheid werden opgelegd. Daarbij stellen we vast dat er op de viering in Beijing geen vertegenwoordiger was van het Politbureau van de Partij en ook geen hogere vertegenwoordiger van de regering. De vraag is dus of heel die viering geen show was, door enkelen opgezet, maar die niet het beleid weerspiegelde van de hogere leiding van het land. Wat op dat podium werd opgevoerd, behoort tot de buitenkant van de Kerk in China. Die boodschap is negatief. Verslagen daarover zijn misleidend want de lezers denken dat zij via die verslagen in de media de Kerk in China leren kennen en dat is helemaal fout. Wie de Kerk in China wil kennen moet zich informeren over wat er omgaat binnen de katholieke gemeenschappen. De binnenkant geeft een totaal ander, zelfs positief beeld, want daar ziet ge de Geest aan het werk. Dat is pas de Kerk. Dit ervaarde ik weer eens in januari dit jaar terwijl ik in China was. Begin januari ging een groep van een vijftigtal jongere Katholieken per bus op reis 300 km ver in één dag, om rolstoelen, die ze zelf hadden gekocht, naar Katholieke rusthuizen te brengen en kleren naar weeshuizen en centers voor gehandicapten door zusters bestuurd. Dat is al een traditie van jaren. Die dagen ontmoette ik religieuzen die, na zoveel maanden, nogaltijddeslachtoffersvandegroteaardbeving bijstaan in Sichuan; en anderen die Aids patiënten verzorgen en lepra lijders. De pastoor van de kathedraal zei in zijn homilie: We hadden met Kerstdag 306 dopen van volwassenen. Nu openen we ons 28e catechumenaat en we hopen met Pasen nog meer dopen te hebben. Verschillende leken - vrijwilligers, mensen die op 50 gepensioneerd zijn - boden zich aan om catechese te geven. Dit gebeurt in zowat alle bisdommen van China. Ik ontmoette in China bisschoppen en priesters om samenwerking te bespreken tot vorming van kerkbedienaars voor hun parochies en om een pastoraal center in hun bisdom op te richten. Op één plaats wordt het Verbiest Instituut zelfs uitgenodigd om een volledig catechetisch vormingsprogramma voor priesters, religieuzen en leken uit te werken. Dit programma bevat een inleiding tot officiële kerkelijke documenten zoals het Pastoraal Directorium voor Bisschoppen, het Directorium voor Catechese, inleiding tot het catechumenaat voor volwassenen enz. Dat zijn maar een paar voorbeelden van Jongeren in gebed in de Beitang Kathedraal, Beijing, Januari

6 Jongeren in gebed in de Beitang Kathedraal, Beijing, Januari 2009 wat er omgaat binnen de Chinese kerk gemeenschap. Ik ervaarde de verrassing van mijn leven in Beijing toen de pastoor van de Beitang kathedraal me onverwacht uitnodigde om voor te gaan en de homilie te geven in de hoogmis op zondag 11 januari voor een volle kathedraal gelovigen. Sedert de jaren vijftig had geen buitenlandse priester daartoe nog de toelating gekregen. En de volgende zondag, 18 januari, nodigde hij me uit om voor te gaan en te prediken in de Mis voor de jeugd om 18u. Die avondmis werd voorafgegaan door een gebedsbijeenkomst met wel tweehonderd jonge mensen: twintigers, dertigers, veertigers. Daar was een ongelooflijke atmosfeer die ge nog nauwelijks ervaart in Europa. Zij zongen liederen over de microfoon, baden luidop voor de Paus, voor de universele Kerk, voor hun families, voor China. Zij brachten getuigenis over hun geloofservaringen enz.met zichtbare overtuiging en enthousiasme. En dit gebeurt in communistisch China! Dat was duidelijk niet de officiële kerkgemeenschap die we kennen uit de media, en evenmin de ondergrondse. Het was gewoon de Ene, Heilige, Katholieke en Apostolische Kerk in China. Dat is de Kerk die Paus Benedictus XVI wil zien groeien via verzoening. En dat is aan t gebeuren! Een religieuze zei me: Pater, in mijn communauteit zijn zusters van de ondergrondse en ook van de officiële kerk gemeenschap. In antwoord op de brief van de Paus hebben we beslist samen onze retraite te doen. Iemand die enkel naar de buitenkant van de Kerk ziet, naar wat gebeurt op het podium dus, ziet de Geest niet. Die werkt echter volop aan de binnenkant van de Kerk waar Christenen samen vieren. Ik was diep onder de indruk van die ervaring in de Beitang kathedraal, vooral toen ik ervan bewust werd dat we daar samen zongen en baden op 500 m. afstand van waar het gevang stond waar mijn confraters Scheutisten Dries Van Coillie en Ignace Rybens in de jaren vijftig drie jaar lang zaten opgesloten. We vierden daar in een kathedraal die dertig jaar lang gesloten was en als opslagplaats diende tijdens de Culturele Revolutie. Toch is de buitenkant en wat op het podium gebeurt ook van belang. Nu we in China het jaar van de os hebben ingezet wensen we, volgens een oud Chinees spreekwoord: Niuzhuan qiankun, d.w.z. moge de os een toestand die uitzichtloos is herscheppen tot een nieuwe situatie. Dit kan gebeuren in de Kerk in China wanneer de buitenkant, nl. dat wat officieel wordt verklaard, perfect weergeeft wat er leeft aan de binnenkant: volledige godsdienstvrijheid dus. Dat hopen we. Jeroom Heyndrickx, Scheutist EEN KORTE GESCHIEDENIS VAN DE NEDERLANDSE LAZARISTEN IN CHINA, MET NADRUK OP HET APOSTOLISCH VICARIAAT YUNGPINGFU 1. Begin van het Missietijdperk Heel katholiek Europa raakt in de 19de eeuw in de ban van de verhalen die uit verre landen toegezonden worden. De herinneringen aan een reis in Tartarije, Thibet en China in de jaren 1844,1845 en 1848, uitgegeven in 1850 door de Lazarist Evariste Huc, worden in de kortste keren in alle West-Europese talen vertaald. De Godsdienstvriend publiceert brieven van missionarissen uit alle landen. Na 1843, als het eerste van de zogenaamde Ongelijke Verdragen tussen China, Engeland en Frankrijk gesloten wordt, komen berichten binnen dat China open ligt voor de verkondiging van het Evangelie: laat missionarissen komen. Het antwoord vanuit de Katholieke Kerk is in de daarop volgende jaren overweldigend. Er wordt zelfs een schip gecharterd dat uitsluitend met 6 missionarissen naar het Verre Oosten vaart om een aantal paters en broeders Maristen naar eilanden in de Stille Oceaan te brengen en in 1847 paters Lazaristen en de eerste twaalf Dochters van Liefde in China aan land zet. Onder die zusters is een zus van de H. Jean-Gabriel Perboyre, die in 1840 te Wuchang werd gedood. Al die missionarissen weten welk lot hun boven het hoofd kan hangen. Tijdens hun zeereis krijgen de Maristen te horen dat ze niet naar hun bestemming moeten gaan. Kort tevoren zijn hun confraters daar door kannibalen vermoord. Met een groot Gods Vertrouwen landen zij op een ander eiland, de anderen in China te Ningbo. In 1851 wil Mgr. C.L. van Wijckersloot het seminarie Duinzigt openen voor opleiding van wereldheren tot missionaris en dat seminarie toevertrouwen aan de Lazaristen in Parijs. Voor de plannen verwerkelijkt kunnen worden, overlijdt hij op 15 november De internuntius, Mgr. Belgrado, deelt in 1852 aan Rome mee dat de Nederlandse Regering nooit zal toestaan dat buitenlandse geestelijken een dergelijk seminarie in Nederland besturen. 2. Antoon Everard Smorenburg In die sfeer en missiegeest treedt op 24 november 1852 de jonge wereldheer Antoon Everard Smorenburg te Parijs in bij de Lazaristen. Hij is geboren te Soestdijk op 14 januari 1822, en studeert op het grootseminarie van Warmond. Na zijn priesterwijding op 17 augustus 1851 is hij enige maanden kapelaan in Mijdrecht, daarna 5 maanden in Hoogland. Een jaar na zijn intrede gaat hij vanuit Le Havre naar China waar hij 17 juni 1854 te Ningbo aan land stapt. Op het laatste deel van

7 de zeereis wordt hij door zeepiraten beroofd van taëls-1taël is 37,32 gram zilver - die hem zijn toevertrouwd voor de missies van Peking, Mongolië en Hunan (29 juni 1855). Na aankomst in Peking wordt hij door Mgr. Joseph-Martial Mouly, apostolisch vicaris van Noord-Tchely (nu Hebei) belast met de opleiding van de Chinese seminaristen. 3. De kerk van Peking in heropbouw Het zijn jaren vol politieke spanningen. Mgr. Mouly moet het land verlaten. Engelse en Franse schepen varen tweemaal op naar Tianjin en beschieten de stad. De daarop volgende onderhandelingen mislukken. In de zomer van 1860 veroveren zij Tianjin en troepen rukken op naar Peking waar zij het zomerpaleis van de keizer plunderen en in brand steken. In de daarop volgende onderhandelingen worden door de koloniale machten opnieuw zware eisen op tafel gelegd. En China, dat zwaar gebukt gaat onder de rebellie van de Taipingrebellen, die het land al vanaf 1854 verpletteren en uitmoorden, kan niet anders dan instemmen onder die buitenlandse dwang. Wat dit alles aan haatgevoelens in het Chinese volk heeft opgeroepen kunnen we alleen maar gissen. Dat er bijna vanzelfsprekend een negatief verband wordt gelegd tussen de Kerken en die dwang van die koloniale machten zal in de komende jaren blijken. Een bijkomend gevolg van de onderhandelingen is, dat Mgr. Mouly zich eindelijk mag vestigen in Peking waaruit de missionarissen een 50 jaar eerder verdreven werden. Ook mogen de 4 kerken uit de 16 de en 17 de eeuw, die in het begin van de 18 de eeuw werden afgebroken of gesloten, weer geopend of herbouwd worden. Kort daarna reist Mgr. Mouly naar Europa. Voor de tijd dat hij afwezig is in Peking benoemt hij Antoon Smorenburg tot provicaris, zijn tijdelijk waarnemer. 4. De komst van de Scheutisten naar China In diezelfde jaren zoekt pater Theofiel Verbist, de oprichter van de congregatie van Scheut, een missieterrein in China. De Congregatie van de Propaganda Fide verwijst hem naar Mgr. Mouly. Beiden ontmoeten elkaar te Parijs waar Verbist vraagt om in Mongolië te mogen missioneren, waarmee Mgr. Mouly van harte instemt. De Chinese Keizer besluit om ambtenaren op te leiden die de Franse en/of Engelse taal beheersen. Hij richt een Keizerlijke Talenschool op en vraagt Mgr. Mouly om docenten. Deze benoemt op 23 april 1863 pater Smorenburg omdat hij beide talen kent. Hij zal de laatste priester zijn die in dienst van de Chinese Keizer werkzaam is. De eerste 4 paters Scheutisten: Verbist, Hamer, van Segveld en Vranckx, komen op 6 december 1865 aan in Xiwanzi waar ze door 1000 christenen ontvangen worden met klokgelui en fanfaremuziek. Korte tijd later verlaten de Lazaristen heel Mongolië. Pater Smorenburg daarentegen sluit zich in oktober 1867 met toestemming van de Congregatie van de Propaganda Fide bij hen aan en wordt daar Binnenzicht in de kathedraal van Yungpingfu provicaris van het vicariaat Mongolië. In 1875 keert hij echter definitief naar Nederland en het aartsbisdom Utrecht terug. 5. Frans Wijnhoven Ondertussen is de tweede Nederlandse Lazarist in China aangekomen: Frans Wijnhoven. Geboren in Broekhuizenvorst 19 mei 1848 wil hij na de gymnasiale studies intreden bij de Missionarissen van Parijs, maar de koetsier brengt hem in de late avonduren per ongeluk naar het Moederhuis van de Lazaristen. Na daar een nacht goed geslapen te hebben besluit Wijnhoven daar maar te blijven en treedt in op 12 mei december 1871 komt hij in China aan en wordt benoemd voor Peking. Op grond van zijn talenkennis is hij een lange tijd procurator bij de H. Lodewijkkerk in Tianjin. Nu werden in die stad in de zomer van 1870 tijdens een volksoproer 2 confraters en 10 Dochters van Liefde vermoord en de pas in 1869 gebouwde Wanghailoukerk volledig verwoest. Dat alles op grond van het gerucht, dat ook in latere jaren in China de ronde zal blijven doen, dat de zusters het hart en de ogen van de door hen opgenomen vondelingen gebruikten om er medicijnen van te maken. De apostolisch vicaris Louis-Gabriel Delaplace laat die ruïnekerk jaren liggen. Hij weigert deze te herbouwen zolang niet echt genoegdoening is gegeven en de beschuldigingen aan het adres van de zusters door de regering publiekelijk worden weersproken. Het uitbreken van de Frans-Duitse oorlog heeft er zeker toe bijgedragen dat de Chinese Regering hier niets op uit doet. Er wordt een kleinere kerk gebouwd in de Franse concessie, toegewijd aan de H. Lodewijk. Daar komt ook de nieuwe procuur. Als procurator is Wijnhoven degene die alle missionarissen van Noord-China - Lazaristen, Scheutisten, Franciscanen - welkom heet, door de douane leidt, gastvrijheid verleent tijdens hun verblijf in Tianjin en zo nodig hun reizen naar Europa regelt. Ook loopt alle geldverkeer van die missies via zijn bureau. Goed geïnformeerd als hij is in deze vertrouwensbaan weet hij te zwijgen wanneer het nodig is, of, zoals ooit een diplomaat van hem zei: Hij zou een uitstekend diplomaat zijn geweest want hij kon vlot praten zonder ook maar iets aan zijn ondervragers bekend te maken. In 1892 wordt hij directeur van het district Kintoung ten Oosten van Peking waar hij al twee jaar later op 26 mei 1894 aan tyfus overlijdt. Een oudere broer van Frans Wijnhoven is priesterleraar op het college Rolduc. Alles wijst er op dat deze, sprekend over zijn broer in China, zijn leerlingen wees op dat missiewerk. Enkelen van hen vonden zo via Rolduc de weg naar Parijs en China, zoals Alexander Waelen uit Beek Oensel en Jozef Allofs uit Arcen. De laatste zal er, 40 jaar oud, op diezelfde 26 ste mei 1894 overlijden als Frans Wijnhoven. Hij was als de theoloog van Mgr. Hamer aanwezig op de Tweede Synode van Peking in Het kleinseminarie Wernhoutsburg In 1882 wordt door maatregelen van de Franse regering de apostolische school van Looz bij Rijsel opgeheven; docenten en leerlingen vinden hun toevlucht in Nederland, binnen de gemeente Zundert, op 7

8 de grens van Nederland en België aan de weg van Antwerpen naar Breda. Dit kleinseminarie Wernhoutsburg was uitsluitend bedoeld voor Franse leerlingen, maar de deur is nauwelijks geopend of er staan al drie Nederlandse jongens uit Limburg op de stoep. In de daarop volgende jaren ontwikkelt het seminarie zich als een internationale Franse school met leerlingen uit Frankrijk, België, Nederland, Zwitserland, de Elzas en Duitsland. Vanaf 1892 vormen de Nederlanders de meerderheid. Uit deze apostolische school treden ieder jaar een aantal in bij de Lazaristen in Parijs en vanaf 1903 ook in Helden-Panningen. Zij krijgen na hun priesterwijding de eerste benoeming van de algemene overste in Parijs die hen zendt waar de nood het hoogst is. Dit zal duren tot de oprichting van de zelfstandige Nederlandse provincie in 1921 en heeft er in feite toe geleid dat Nederlandse Lazaristen in alle 11 vicariaten, die in China aan de C.M. werden toevertrouwd, werkzaam zijn. Het nieuwe huis van de broeders van Onze Lieve Vrouw van 7 smarten 7. Een internationale gemeenschap van priesters en broeders De Chinamissionarissen, priester of broeder, Fransman, Belg, Nederlander, Zwitser, Italiaan, Duitser, Oostenrijker of Pool, worden bij aankomst in Shanghai benoemd voor een vicariaat dat aan de Lazaristen is toevertrouwd. Dat kan zijn in de provincie Tchély (Hebei) in Noord- China of in de provincies Jiangxi en Zhejiang in Zuid-China. In al die vicariaten werkt een internationaal gezelschap van veel nationaliteiten samen met de Chinese wereldheren en Lazaristen. Veel broeders hebben op een bijzondere wijze bijgedragen aan de opbouw van de Kerk in China, zoals bv. de broeders Jozef Van den Brandt uit Turnhout en Antoon Geerts. Antoon meldt zich aan bij de Lazaristen nadat het bericht uit China kwam, dat zijn oudere priesterbroer Jozef in 1899 op 29-jarige leeftijd te Zhending aan tyfus is overleden. Hij wordt uitgezonden naar het vicariaat Yungping. 8. Oprichting van het vicariaat Oost-Tchély, later Oost-Hebei, daarna Yungpingfu Mgr. Favier wordt in 1899 bisschop van het apostolisch vicariaat Peking. Een van zijn eerste voorstellen is om het Oostelijk deel van zijn vicariaat af te scheiden en daar een nieuw vicariaat op te richten. Hij stelt daarbij voor om Frans Geurts, een oomzegger van Frans Wijnhoven, tot apostolisch vicaris te laten benoemen en voortaan alleen Nederlandse priesters en broeders voor dat vicariaat te benoemen. De algemene overste stemt daarin toe, in de hoop dat er zich niet alleen meer Nederlanders zullen aanmelden voor de 8 Chinamissie, maar uit Nederland ook een grotere financiële steun zal worden verleend. De Congregatie van de Propaganda Fide in Rome stemt in met de benoeming van Frans Geurts. Hij reist naar Nederland en wordt op 4 februari 1900 in de kathedraal van s-hertogenbosch tot bisschop gewijd. 9. De Bokseropstand Terwijl in Katholiek Nederland een algemene vreugde heerst over de wijding van deze missiebisschop, breekt in China de Bokseropstand uit. Oud, jong, man, vrouw, kind, baby, grijsaard, iedereen die in de handen van de Boksers valt, wordt vermoord, soms bruut, soms na lange martelingen. Alle bezittingen worden geroofd, kerken en kapellen, scholen, weeshuizen, verwoest. Het lijkt wel alsof de opgekropte haat tegen de buitenlandse kolonialiserende machten volledig terugslaat op de Chinese Kerk en allen die zich katholiek of christen noemen. In Peking gaan de gerestaureerde oude Nantang en de pas herbouwde Dongtang en Sitang in puin met alle erbij horende gebouwen en de daarin wonende mensen. Een compleet drama is de verwoesting en uitmoording van het weeshuis in Chala, bij de plaats waar ooit Matteo Ricci werd begraven. De kathedrale Beitang, met alle eromheen liggende gebouwen, wordt een maand belegerd. In Tianjin wordt de pas in 1898 herbouwde Wanghailou voor de tweede maal in 30 jaar verwoest. Binnen het pas opgerichte vicariaat Oost-Tchely wordt de kleine missie van Yungping totaal verwoest. Van de 3000 katholieken die het vicariaat dan telt, sterven er 80 de marteldood. In het vicariaat Zhending is dan juist een tweede oomzegger van Frans Wijnhoven aangekomen: Frans Schraven. Hij maakt de verschrikkingen van dichtbij mee. De stad Zhending zelf wordt door het ingrijpen van de mandarijn voor die verschrikkingen bespaard. 10. De opbouw van het apostolisch vicariaat Oost-Tchély Als de rust is teruggekeerd kan Mgr. Frans Geurts op 31 maart 1901 naar Yungping gaan. Alexander Waelen uit Beek Oensel, die al sinds 1878 in China werkzaam is, wordt zijn vicaris-generaal. De jonge Kees Dekkers uit Ruckphen, Henricus Forstmann die Ethiopië moest verlaten en broeder Antoon Geerts sluiten zich bij hen aan. De annalen vermelden: Toen Monseigneur ter plaatse kwam en de ellende van zijn nieuw vicariaat persoonlijk kon gadeslaan, toen voelde hij zich bedrogen, hoewel hij zich toch zo weinig van Yungpingfu had voorgesteld. Geen kerk, geen scholen, geen instellingen van enige aard. Over de hele uitgestrektheid van het vicariaat slechts twee kapelletjes. Daarbij geen middelen, en hulp kwam niet. Het was om moedeloos de handen ineen te slaan. 40 jaar zal Monseigneur het vicariaat besturen. Het aantal bekeringen neemt toe. Telkens weer komen nieuwe missionarissen de gelederen versterken. Enkelen sterven op heel jeugdige leeftijd, zoals Nico Dames uit Lisse 32 jaar; Johan van Meerendonk uit Tilburg, 39 jaar; Antoon Mommers uit Tilburg 28 jaar; Johan Nass uit Herpen 30 jaar; Piet Romme uit Princenbeek 27 jaar; Laurens Vonk uit Steggerda 33 jaar. Anderen moeten al na enkele jaren terugkeren met een gebroken gezondheid.

9 de zusters van de Onbevlekte Ontvangenis. In 1941 telt de congregatie 33 leden. Weeshuis voor de kinderen van verongelukte mijnwerkers te Yungpingfu 11. Politiek troebele jaren In 1911 werd China een Republiek. Een ieder kreeg de indruk, dat een nieuwe wereld is ontstaan, dat China overheerst wordt door een andere geest, dat er met het vervolgingssysteem gebroken is en dat het wantrouwen jegens de katholieken plaats maakt voor een vast geloven in hun rechtschapenheid. De naam Yungping wordt door een regeringsdecreet veranderd in Lulong. Spoedig wordt echter opgemerkt: Het landvolk gaat gebukt onder de belastingen en het krijgt geen bescherming tegen de aanvallen en plunderingen van de steeds aangroeiende roversbenden. In 1924 luidt het: Er is duchtig gevochten in de streek van Shanhaiguan. Sinds twee dagen horen we het kanon ten noorden van Lulong...Van alle kanten bereiken ons droeve berichten: de meeste dorpen worden geplunderd en gebrandschat door de soldaten is een rampjaar voor Lulong. De stad en de missie worden gebombardeerd en geplunderd. De stad is letterlijk leeg gehaald: koopwaren, graan, paarden en vee, alles is verloren. Ook de twee muilezels van Monseigeneur zijn, met buit beladen, weggevoerd. Rovers in groepen van ontvoeren mannen die vrijkomen tegen een hoge losprijs. Ook de missionarissen Jacques Meys en Theo Zigenhorn ondergaan dat lot. In 1933 wordt Shanhaiguan, de stad waar de Chinese Grote Muur in zee eindigt, door Japanse troepen aangevallen. De missionarissen zien nu eens Chinese dan weer Japanse troepen voorbij trekken. De missieposten worden weer toevluchtsoorden voor de bevolking. Tegen het eind van het jaar is het hele vicariaat door Japan bezet. In die moeilijke en altijd onzekere omstandigheden werken de missionarissen door. 12. Bijzondere gebeurtenissen Het dorp Huanghuagang was al jaren volledig katholiek. Tijdens de Bokseropstand weerstonden de inwoners vele aanvallen. Uit dankbaarheid laat de bisschop hier de eerste echte kerk bouwen. Boven op een van de heuvels in de oude stad Yungping, vanaf 1911 Lulong genaamd, wordt in de loop van de jaren een missiecomplex gebouwd waarbij de kathedraal, getekend door pater van Moerbeke, boven alles uitsteekt. Bijzonder veel werk besteedt de bisschop aan het studieplan van het seminarie. In het kolenbekken van Tangshan werken een groot aantal Engelse en Belgische mijningenieurs. De bisschop wil dat zijn toekomstige priesters met die buitenlanders in contact kunnen treden. Daarom bepaalt hij dat de jongens eerst drie jaar Frans leren, en na die drie jaren beginnen met Latijn. Bovendien moeten ze evenveel karakters van de Chinese taal kennen als de goed opgeleide Chinezen. De duur van de opleiding stelt hij vast op negen jaar. Op het grootseminarie van Chala zal men later zeggen: Die van Yungping spreken veel makkelijker Frans dan wij. De kennis van de Franse taal kwam een van die seminaristen ten goede, toen hij na 1950 in gevangenschap raakte, veroordeeld werd tot opvoeding door werk en in de zogenaamde vertaalcompagnie te Baoding werd geplaatst, waar ook de nu oude bisschop van Shanghai Mgr. Jin Luxian werd heropgevoed. Juist voor de Bokseropstand hadden enkele Chinese zusters Josefienen in Yungping de zorg op zich genomen over een aantal weeskinderen. Met hulp van deze zusters richt de bisschop een diocesane congregatie op met dezelfde regels als de zusters Josefienen onder de naam: In het dorpje Tangshan ontwikkelt zich vanaf 1900 de mijnbouw, waardoor het dorp uitgroeit tot een grote stad. De mijndirectie van de Kailian Mining Administration trekt zich het lot aan van de mijnwerkers die invalide raken, en van vrouwen en kinderen die door een dodelijk ongeval van hun man en vader in nood raken. Daarbij munt de Belgische mijningenieur Docquier bijzonder uit. Hij treedt in overleg met de bisschop en vraagt hulp van zusters en broeders. Zo komen in 1920 de Dochters van Liefde naar Tangshan voor de opvang van invaliden en weeskinderen. Voor de opvoeding en het beroepsonderwijs aan jongens wordt de hulp ingeroepen van de Broeders van Zeven Smarten uit Voorhout. Deze beginnen hun missiewerk op 30 november 1927 onder leiding van broeder Ladislaus Oostermeijer. 13. Mgr. Eugène Lebouille De gezondheid van Mgr. Geurts was op het eind van de twintiger jaren uiterst zwak. Hij kreeg als hulpbisschop Mgr. Eugène Lebouille, die op 18 november 1928 in Yunping tot bisschop werd gewijd. Na het overlijden van Mgr. Geurts op 23 juli 1940 werd hij de tweede apostolisch vicaris van Yungping. In 1941 zijn er in het vicariaat 8 Chinese wereldheren, 8 Chinese en 23 Nederlandse Lazaristen. Op de grootseminaries van Jiaxin (van de C.M.) en van Chala bij Peking zijn samen tien seminaristen. Er zijn 35 zusters Josefienen, 19 Dochters van Liefde waarvan 6 buitenlandse, en 1 Chinese en 8 Nederlandse broeders. Men schat het aantal katholieken dan op De internering In maart 1943 worden in Noord-China alle personen dus ook de missionarissen, afkomstig uit landen die in oorlog zijn met Japan, geïnterneerd in Weihsien. Twee zieke oude confraters mogen in Tangshan achterblijven met de broeders Ladislaus en Plechelmus die door hun werk op de vakschool van militair belang zijn. Mgr. Eugène Lebouille draagt de leiding van het vicariaat over aan priester Jozef Xshikui. In Weihsien kan men nog enigszins op inventieve wijze de moed erin houden. 5 maanden later worden na bemiddeling van de nuntius de buitenlandse missionarissen overgebracht naar Peking. De Lazaristen en de Broeders van Voorhout worden geïnterneerd in een gebouw bij de Beitang. Het voedsel wordt schaars, maar erger knaagt aan de meesten dat ze geen en- 9

10 kele pastorale arbeid mogen verrichten. Het is wachten op de dag van de bevrijding, die eindelijk op 15 augustus 1945 aanbreekt. 15. De periode van Op 15 augustus 1945 komt de grote Bevrijding. 4 dagen later staan de Amerikaanse parachutisten in Peking. De toekomst ligt open. Maar de wereld is in die oorlogsjaren totaal veranderd. China, bevrijd van alle buitenlandse concessies, overwinnaar van de oorlog, is een grootmacht, gelijk aan andere landen. Het zelfbewustzijn van de Chinese natie, dat een eeuw lang leed onder de koloniale druk van de Ongelijke Verdragen, is gegroeid. Van binnenlandse vrede is echter geen enkele sprake. Al gauw wordt duidelijk dat de binnenlandse politieke situatie heel wankel is. Twee machten staan tegenover elkaar, die strijden om de heerschappij over het land. Ondanks de aanvankelijke steun van het Amerikaanse leger verliezen de nationalisten steeds meer terrein. Een terugkeer naar de oude missiegebieden is voor de Yungpingmissionarissen totaal uitgesloten. De communisten zijn daar al sinds de oorlog met Japan heer en meester. In het vicariaat kunnen de missionarissen alleen de mijnstad Tangshan en de grensstad Shanhaiguan bereiken en verder nog een smalle strook aan weerszijde van de spoorlijn van Peking naar Moekden. Spoedig ervaren zij dat er in Noord- China onder de Chinese priesters, die in de voorbije jaren onder de grootst mogelijke moeilijkheden de pastorale zorg uitoefenden, meerderen zijn die echt niet zitten te wachten op de terugkeer van de buitenlanders. Hun anti-houding wordt nog versterkt als Rome in 1946 in China de hiërarchie opricht en de Chinese priester Thomas Tian SVD benoemt tot aartsbisschop van Peking. Een niet-lazarist op een post die meer dan een eeuw door Lazaristen werd bezet was voor velen een hevige schok. Al gauw keren de meest verzwakte missionarissen naar Nederland terug. Mgr. Lebouille begint eind 1946 aan een bedelreis door de Verenigde Staten. Als hij in 1947 in Nederland aankomt vraagt hij Paus Pius XII om hem, na 44 missiejaren in Yungping, te ontheffen van zijn bisschopstaak, hetgeen hem op 8 juni 1948 wordt verleend. Kort tevoren heeft hij de wereldheer Thomas Ly opdracht gegeven om aan de KU Leuven pedagogiek te studeren; na zijn studies kan hij niet meer terugkeren naar China en wordt na een langer verblijf als godsdienstleraar in België, missionaris op Taiwan. Slechts weinigen keren na het einde van de oorlog naar Tangshan terug om daar samen met de nu al 16 Chinese priesters De werkplaats in het armenhuis van Tangshan het missiewerk te hervatten. Twee Chinese priesters, Pierre Lán Tianmu en Paul Liu Jinghe, gaan in de zomer van 1946 naar de residentie van Yungping, die bezet is door de communisten; ze worden zwaar mishandeld en een jaar gevangen gezet. Twee Nederlandse confraters gaan in het bisdom Tianjin werken samen met 7 jonge missionarissen, die daar op de avond voor Kerstmis 1946 zijn aangekomen. De anderen keren allemaal naar Nederland terug. Missieoverste Kees Louws schrijft kort voor zijn vertrek uit China, dat in de toekomst alleen nog buitenlandse priesters welkom zullen zijn die een bijzondere opdracht kunnen vervullen en onder leiding van Chinese bisschoppen willen werken. Na de bevrijding van Noord-China zijn er 8 seculiere priesters en 8 Chinese Lazaristen. Verder nog 4 Nederlandse confraters die de stad Tangshan niet mogen verlaten. Theodoor Zigenhorn overlijdt daar. 65 jaar oud, op 27 mei Als alle pastoraat onmogelijk wordt en zelfs bedreigend voor de Chinese priesters, keren Jan de Bakker en Antoon Herijgens naar Nederland terug om enkele jaren later naar Taiwan te gaan. In het najaar van 1953 vertrekt Mgr. Jan Herrijgers als laatste Nederlandse Lazarist uit het bisdom Yungping; hij was vanaf 1948 apostolisch administrator van het bisdom Yungping. Ook hij zal korte tijd later naar Taiwan gaan. 16. Een diepe duisternis daalt over het bisdom Yungping neer Lange jaren wordt nauwelijks enig nieuws uit het bisdom Yungping gehoord. Berichten, die wel doordringen, doen het ergste vrezen voor de Katholieke kerk, de priesters en de christenen. De kathedraal van Yungping en alle andere kerken worden tijdens de Culturele Revolutie afgebroken. Alleen het seminarie blijft bestaan als een huis voor communistische kadervorming. De priesters verdwijnen allemaal gedurende kortere of langere periodes in gevangenissen en/of heropvoedingskampen, wat een van hen veel jaren later doet zeggen: wij zijn gepromoveerd op het gevangenissysteem. Alle 8 Chinese confraters overlijden. Een van hen, Sylvester SOU, overlijdt volgens veler getuigenissen als martelaar in zijn eigen geboortedorp. Hij zat na de bevrijding acht jaar in de gevangenis. Hij werd ziek en kwam daarom na het uitzitten van die straf terug in zijn geboortedorp waar hij werd verpleegd. Bij het uitbreken van de Culturele Revolutie namen de roodgardisten hem gevangen. Hij moest zijn geloof afzweren. Hij weigerde en werd met twee anderen gevangen gezet om de volgende dag gedood te worden. De volgende dag werd hij naar buiten gebracht voor de kerk. Het hele dorp moest toekijken hoe ze hem met stokken doodsloegen. Hij heeft nog gezegd: Mijn lichaam geef ik aan Mao, mijn ziel geef ik aan God. Toen hij buiten bewustzijn raakte, hebben ze hem in een vijver gegooid die bij de kerk lag. Dat was augustus Hij is een echte martelaar. Het rampzalige in dit verhaal is, dat de roodgardisten van toen jonge mensen waren, nu een 60 jaar oud. Dat jongemensen toen in China overal die brute daden verrichtten, dat zij daarmee moeten leven, dat zij bekend zijn bij allen in hun omgeving. Het is te begrijpen dat degene die me dit verhaal vertelde op het einde zei: Die Culturele Revolutie was een Culturele Verschrikking. 10