Bijlage 8: Richtlijnen Behoud & Beheer ALGEMENE RICHTLIJNEN OPSTELLING MUSEUMOBJECTEN

Transcriptie

1 Bijlage 8: Richtlijnen Behoud & Beheer ALGEMENE RICHTLIJNEN OPSTELLING MUSEUMOBJECTEN Algemeen: - Objecten niet oneigenlijk belasten! (vb, ondersteboven ophangen). Dit verzwakt originele verbindingen of oude restauraties. - Objecten nooit rechtstreeks op de vloer plaatsen (condensatie, kuisen ). Gebruik maken van specifieke materialen, goedgekeurd voor langdurige museale opstellingen - Alle objecten moeten zeer langzaam acclimatiseren in nieuwe ruimtes (dus tijdje in kist laten staan). In de planning moet hiermee rekening worden gehouden. - verlichting in een opstelling is vaak minimaal (zie samenvattende tabel). Het publiek moet de kans krijgen hieraan te wennen. Tekst en uitleg kunnen eventueel meer uitgelicht worden - Dankzij algemene klimatisatie kunnen objecten in principe vrij staan maar kans op schade vergroot, door publiek, insecten, stof. Om vuil binnenbrengen te vermijden moet een afloop deurmat van ongeveer 3 m voorzien worden. Klima - klima moet werken, is het allerbelangrijkste voor behoud objecten! Bij elk materiaal gespecificeerd. - bij zeer kwetsbare objecten moeten er dataloggers in de vitrines komen, zullen op zichtbare plaats liggen (of inwerken in vitrines?) Vitrines + sokkels - alle vitrines moeten op slot kunnen, maar de sluiting moet wel zo zijn dat deze door het MASpersoneel makkelijk open en dicht gedaan kunnen worden - geen gewone mdf ; multiplex, (geven formaldehyde af) ; wel museum-mdf (of eventueel waterbestendige triplex). Vooral metalen voorwerpen zijn bijzonder gevoelig voor de emissie van formaldehyde. Wel goed: glas of gemoffeld metaal. - geen eik, kastanje : geven organische zuren af. Wel douglasspar, grenen, populier berkenhout, beukenhout, deze zijn ph-neutraal maar niet duurzaam (worden gemakkelijker aangetast door houtworm ) - Indien hout of plaatmateriaal gebruikt wordt: voorzien van verf of vernis: goed laten uitdrogen voor het plaatsen van de objecten en controleren of deze laag geen formaldehyde afgeeft na langere tijd - geen objecten rechtstreeks op de grond plaatsen (risico op condensatie + kuisveiligheid en voeten veiligheid) - de vitrines moeten volledig afgesloten zijn, openingen zijn niet toegelaten - Losstaande stukken mogen niet aan te raken zijn: afstandshouders of afstandsalarm voorzien - Zorgen voor luchtcirculatie in vitrine (anders kans op microklimaat) - objecten in vitrine op zuurvrije ondergrond (zuurvrije vilt / karton, glas, ) - alle vitrines moeten gemakkelijk toegankelijk zijn (mogelijke wissels, bruiklenen, onderhoud) - veiligheidsglas gebruiken (ontspiegeld) - IR- / UV-werend glas - Geen plexi voor vitrines wegens krassen bij reiniging en verminderde zichtbaarheid + elektrostatisch - Indien textiel gebruikt wordt als bekleding van sokkels: ruw katoen kan krassen maken, wol geeft na enige tijd zwavel af en is hygroscopisch, textiel behandeld met producten (brandwerend) of kleurstoffen goed nakijken, zij kunnen op den duur corrosief inwerken op objecten of afgeven. Best: goed gewassen en gedroogd katoen, linnen of synthetisch textiel.

2 - Sokkels die zware objecten moeten dragen ook mechanisch verbinden, verlijmingen kunnen verzwakken - Over alle contactpunten van metalen sokkels met objecten, krimpkousjes aanbrengen. - Geen contact tussen metaal (steun of ondergrond) en object. Belichting - optische glasvezels voor verlichting gebruiken (geen opwarming) - geen lampen gebruiken die warmte afgeven in vitrines - sensor / tijdelijk belichting (prenten, textiel etc) - transfo mag geen opwarming veroorzaken Aanbevolen lichtsterkte Voorwerpen Zeer gevoelig: textiel, kostuums, waterverf, tapijten, tekeningen en grafiek, foto s, postzegels, collages, handschriften, mininaturen behangpapier, gouache, geverfd leder, beschilderd ivoor, opgezette dieren, botanische specimens, pels, veren Gevoelig: schilderijen in olieverf en tempera, natuurlijk leder, lakwerk, hou, hoorn, been, ivoor, mangaanhoudend glas, parelmoer, schildpad, kunststoffen zoals, nitrocellulose, niet gestabiliseerde pvc, enz. Max. toegelaten lichtsterkte zichtbaar licht max. 50lux met maximale reductie UV max. 150lux met maximale reductie UV Weinig of niet gevoelig: steen, metaal, aardewerk, keramiek, glas (niet alle soorten) , juwelen 200lux UV max. met reductie Max. toegelaten hoeveelheid UV-straling voor alle voorwerpen 75 microwatt/lumen Scheepsmodellen - in vitrines of achter glas - wanneer aan een buitenmuur bevestigd: 10 cm afstand van muur - indien modellen hoog worden geplaatst, moet nagekeken worden of de klimatologische grenzen op deze hoogte ook nog gerespecteerd worden (warme lucht stijgt en kan meer waterdamp vasthouden) - Zo laag mogelijke uv-waarden. Op veel modellen worden natuurlijke vezels gebruikt die erg gevoelig zijn aan uv-licht. Deze vezels worden onder invloed van uv-licht gemakkelijk bros en breken bijzonder snel. In dit opzicht is het interessant om de modellen, waarop deze materialen (in zeilen, lopend en vast want) gebruikt werden, na een zestal maanden te vervangen door andere modellen. - Modellen op een stabiele sokkel (indien niet aanwezig) zetten. De ondergrond dient natuurlijk ook stabiel te zijn. De sokkels moeten gemaakt zijn uit inerte materialen plexi of houtsoorten zoals vermeld onder vitrines en sokkels ) met, bij voorkeur, een zuurvrij (vilt)laagje tussen sokkel en model. Hoe beter de sokkel aansluit op de romp, hoe stabieler het geheel.

3 Halfmodellen - steun: bij zware modellen zie schilderijen - Buitenmuur: 10cm afstand van de muur - rest: zie scheepsmodellen Schilderijen - zware schilderijen ondersteunen met haken waarop een vilt/foam laagje - 2 afzonderlijke ophangpunten, lijnen van ophanging moeten loodrecht zijn, anders krijg je trekkracht op het kader, anders moet er ondersteuning onderaan worden voorzien - Indien smalle doorgang: schilderijen achter glas of bescherming - Voor kleine schilderijen kan er gebruik worden gemaakt van een klimabox, nadeel is dat deze om de 3 jaar moeten geopend worden voor reiniging van glas - Onderkant van schilderij van muur houden - Beveiligingssysteem bij ophang - Max 150 Lux, 75 microwatt/lumen - Schilderijen bij voorkeur niet tegen een buitenwand bevestigen Achterglasschilderingen - Zie info glas en schilderijen - liefst achter glas wegens fragiel Textiel - afhankelijk van het object, vlak of op rol tentoonstellen; op zuurvrije drager - achter glas tentoonstellen - niet permanent te tonen, max 3 maanden : rekening houden met wisseltentoonstellingen : vitrines ed moeten dus makkelijk toegankelijk zijn - bij inlijsten : ruimte tussen object en glas ; lijst aan achterzijde stofdicht; IR/UV-werend glas - niet lijmen of vastspijkeren - textiel : verlichtingssterkte altijd max 50 lux - niet in tocht of dicht bij warmtebron, want dit geeft stof - tentoonstellingsmateriaal gebruiken dat met textiel verenigbaar is (bv. ongebleekt katoen) - geen spelden gebruiken (klittenband wanneer nodig, maar niet rechtstreeks op het object) roestvrijstalen insectenspelden: kan eventueel wel voor een sterk object - vitrine goed ventileren - zuivere lucht is belangrijk voor textiel kostuums - op een aangepaste paspop zodat er geen spanningen ontstaan op de naden en het model recht te doen - te zware kostuums (borduurwerk) vlak of schuin hoofddeksels - Op steun (vb hoofd paspop) aangepast aan de grootte van de hoed, voor lichte hoeden kan ook een plexiglas steun gebruikt worden, geen draadstructuur vlaggen - op horizontaal of licht hellend vlak - enkel vlaggen in zeer goed staat kunnen aan hun eigen vlaggenstok getoond worden, voor een beperkte periode Papier - inlijsten of in een vitrine soms zal de originele inlijsting kunnen bewaard worden

4 - niet permanent te tonen : rekening houden met wisseltentoonstellingen : vitrines ed moeten makkelijk toegankelijk zijn: max 3 maanden - bij inlijsten : ruimte tussen object en glas laten ; lijst aan achterzijde stofdicht; IR/UV-werend glas - aangepaste belichting : max 50 lux en max UV 75 microwatt/lumen - nooit lijmen of vastspijkeren in passe-partout - zuurvrije passe-partout, opzetvel en rugplaat (museumkarton) - spleet tussen rugplaat en lijst afdichten met zuurvrije tape - geen plexiglas - wisselen om de 3 maanden (incalculeren bij presentatie) Fotografisch materiaal - temperatuur gemiddeld 18 C - opletten met houten kaders en passe-partouts: schadelijke gassen, enkel zuurvrij - licht: max 150 lux (fragiele objecten zoals kleurenfoto s en calotypieën tussen 55 en 75 lux) - RV: 35 tot 50 % - Foto s moeten altijd in een zuurvrij, niet-gebufferd passe-partout en opzetvel - Direct en ongefilterd daglicht moet buiten gesloten worden. - De verlichting mag géén UV straling bevatten Objecten met kleefpatina - zie presentatietechnieken per object - stofvrij houden: vitrine verplicht! - Zal specifiek worden aangeduid in Adlib Keramiek - stabiel presenteren - in vitrine voor veiligheid - ca.200 lux Glas - in stabiel trillingsvrije omgeving presenteren, bv. foam of zuurvrij vilt op bodem - max 200 lux, UV max 75 microwatt/lumen (zeker bij gerestaureerde glasobjecten) - heeft zeer stabiel klimaat nodig (temp: C, RV:40-45%) objecten - sommige glasobjecten mogen zeer weinig Lux hebben Boeken en boekbanden - aangepaste belichting : 50 lux - RH kan het beste tussen 48 % en 55 % liggen; voor perkamenten banden is een RH tussen 52 % en 55 % beter. Ook hier geldt dat de RH zo constant mogelijk gehouden moet worden. De grootste schade wordt aangericht door een schommelende temperatuur en relatieve vochtigheid. - tentoonstellen in tijd beperken. Maximum 3 maanden en daarna een rust- relaxatiepauze inlassen. - tentoongestelde pagina regelmatig veranderen - boeken op boekensteun in zuurvrij karton of plexi - bladen van geopende boeken voorzichtig op hun plaats houden met transparant strookje polyesterfolie, bv. Melinex of Japans papier Metaal - presentatiesteunen: zie muziek instrumenten Vleeshuis (metalen houder met rubber of krimpkous)

5 - Bij aparte opstelling van volledig metalen voorwerpen is een RV van 45% of lager de norm. Bij gemengde opstelling is dit zelden haalbaar en nemen we als museale RV-norm 52% +/- 3% - Een metalen voorwerp dat direct geplaatst wordt op (vochthoudend) materiaal kan hierdoor corroderen. - nooit in contact met andere metalen: onderlinge reactie geeft degradatie, ook niet in contact met wol! - zuiver lucht voorkomt corrosie (filtering in vitrines) Hout - gemiddeld lux (opletten met samengestelde objecten, altijd lichtgevoeligste materiaal kiezen om de belichting te bepalen) - hygroscopisch materiaal: erg gevoelig aan schommelingen in klimaat; RV: 50-52%, temp.: C Gemengde materialen - Combi van etnografische en westerse objecten in 1 vitrine wordt sterk afgeraden - Idem voor schilderijen (vb. hedendaags en oude meesters) - altijd lichtgevoeligste materiaal kiezen om de belichting te bepalen - zijn extra gevoelig voor klimaatschommelingen omdat verschillende materialen verschillende uitzetting en krimp hebben. Ivoor, been, hoorn en schildpad - aangepaste belichting : - zeer stabiele RV en temperatuur noodzakelijk, tussen 48% en 55%. Temp.: tussen 16 en 20 C. - geen tocht! (vitrines) - alle genoemde materialen zij zeer gevoelig voor VOCHT. Bij een te hoge relatieve vochtigheid kunnen ze gemakkelijk in verschillende richtingen uitzetten, daardoor kromtrekken en zelfs breken. - Deze voorwerpen mogen nooit in te strakke lijsten of standaards gezet worden.; bij uitzetten en krimpen kunnen ze scheuren; - Alle bovengenoemde objecten zijn zeer gevoelig voor licht. Ze mogen nooit in direct zonlicht of onder spotjes staan; dit leidt tot plaatselijke verhitting waardoor er spanning ontstaat in het object. Dit kan tot gevolg hebben dat het object uitdroogt, verkleurt en zelfs afbrokkelt. - De verlichtingssterktes is maximaal 150 lux Steen - belichting: 200 lux - RV is afhankelijk van de toestand van de steen: droog tot zeer vochtig (bijv. consoles van het Vleeshuis: 75 % RH, omwille van zoutgehalte, dit is eerder uitzonderlijk) Polychromie - steeds in vitrine - erg gevoelig aan klimaatsschommelingen! Sieraden - steeds in vitrine - op een sieraadhouder (ringhouder) - halssnoerhouder - armband (buis/plexi-vilt)