Jaargang 8 Nr. 28 Winter GEDRAAG JE!

Transcriptie

1 ( ( impuls Jaargang 8 Nr. 28 Winter GEDRAAG JE! CEES WEET RAAD Een nieuwe cao GEDRAGSSPECIALIST RIANNE KATHMANN Niet alles zomaar aannemen RAPPORT VAN DE ONDERWIJSRAAD Verslaafd aan een dealer die Overheid heet PBS (POSITIVE BEHAVIOR SUPPORT) Goed gedrag kun je leren BESTUURSAKKOORD PO Elk voordeel heeft zijn nadeel

2 Gedraag je! ( impuls WINTER NR.28 Gastredacteur Caston Kroon Hoe vaak zeggen we niet zonder er erg in te hebben tegen kinderen in de school: Doe eens normaal, Gedraag je, of Doe eens gewoon. We gaan er dan vanuit dat kinderen ook meteen weten wat we met normaal of gewoon bedoelen. En wat is eigenlijk je gedragen, hoe doe je dat? Of misschien weten ze wel ongeveer wat we bedoelen, maar eigenlijk gaan we ervan uit dat er geen misverstand over kan bestaan wat we met onze uitspraken bedoelen. Maar of dat ook werkelijk zo is, is maar de vraag. Kinderen weten natuurlijk wel dat het niet de bedoeling is dat ze gillend door de gangen van de school rennen, maar willen van ons als leerkrachten graag horen waar de grenzen liggen. Kinderen willen weten waar ze aan toe zijn. Als er geen afspraken zijn die voor alle kinderen én alle collega s gelden, maken we het niet makkelijk voor hen. En uiteindelijk ook niet voor onszelf. Gelukkig hebben we ook veel kinderen in de school die zich altijd al normaal gedragen. Kinderen die sociaal wenselijk gedrag laten zien maken het ons makkelijker. Hoe leuk zou het zijn als alle kinderen precies weten wat er van hen verwacht wordt en zich daar naar gedroegen. Kinderen willen over het algemeen best meewerken als ze maar weten hoe dat er dan uitziet. Goed gedrag kun je leren Dat weten we als leerkrachten natuurlijk al lang. Maar hoe doe je dat? En vooral hoe doe je dat als je door de hele school de kinderen op dezelfde manier wilt benaderen? Daar heb je wel een aanpak voor nodig die door alle collega s kan worden gebruikt en waar je je als leerkracht ook prettig bij voelt. Daar zijn we dus naar op zoek gegaan. Na enig zoekwerk via onze netwerken in het onderwijsveld kwamen we in aanraking met het uit Amerika afkomstige PBS of beter gezegd SWPBS. SWPBS staat voor School Wide Positive Behavior Support. Het was meteen duidelijk dat PBS, zoals ik het verder zal noemen, een positieve benadering kent. Dat sprak ons meteen aan, omdat we er altijd al van uitgingen dat een positieve aanpak het beste werkt. SWPBS heeft als de Nederlandse titel Goed gedrag kun je leren gekregen. En wat je dan ook steeds weer doet is het aanleren én stimuleren van gewenst gedrag. Vooral het stimuleren van gewenst gedrag spreekt ons erg aan. We vinden het prettiger om kinderen te kunnen belonen als ze gewenst gedrag laten zien dan corrigerend op te treden als het mis gaat. Voor alle situaties en ruimtes in en rond de school hebben we (samen met de kinderen) gedragsverwachtingen opgesteld. Om te kunnen zien of het werken met PBS resultaten oplevert, want dat is wat je uiteindelijk wil bereiken, hebben we bekeken hoe de situatie was vóórdat we de verwachting invoerden en of er verandering is te zien ná de invoering. We werken nu ruim een jaar met PBS en we zien duidelijk verandering in het gedrag van de kinderen en we realiseren ons ook dat we er nog niet zijn. Caston Kroon Foto: Caston Kroon Voorwoord 2 Strategisch beleidsplan 3 Cees weet raad 4 Wist je dat? 4 Bestuursakkoord PO: 5 elk voordeel heeft zijn nadeel Tragiek in de zomervakantie 6 Werken op een school 8 in Vietnam Door het oog van 9 twee ouders... Verslaafd aan een dealer 10 die Overheid heet De impact van 12 Serious Request Interview met 14 Domien Verschuren Niet alles zomaar aannemen 15 Goed gedrag kun je leren 16 De kracht van de verrassing 17 De leider weeft 18 Gedrag digitaal belonen 19 Salomo Symposium Gedicht 23 Colofon 23 Symposium in beeld 24

3 Strategisch beleidsplan ZELFBEWUST EN VAKBEKWAAM AAN HET WERK Aan het einde van dit schooljaar komt een einde aan de vierjaarlijkse periode waarop het huidige strategisch beleid van Salomo zich richt. We hebben immers een beleidsplan dat ons de weg wijst in de (school) jaren Voor wie het niet meer helemaal scherp heeft: het staat op de Salomo website (onder downloads). Tekst: Ben Cüsters Foto s: Hans van Willigen en Ben Cüsters V oor de komende jaren moet weer een nieuw plan worden opgesteld, dat aan het eind van dit schooljaar klaar moet zijn, door het bestuur vastgesteld en door de Raad van Toezicht goedgekeurd. Tijd dus om achterom te kijken met de vraag Is ons gelukt wat ons voor ogen stond? en vooruit te blikken: Wat staat ons de komende jaren te doen? Op tijd beginnen is belangrijk. Niet alleen om nieuwe voornemens, ideeën en doelstellingen te laten rijpen. Maar ook om iedereen die met de uitvoering van het strategisch beleid te maken heeft er zoveel mogelijk bij te betrekken: te laten meedenken in de planvorming en te laten reageren op hetgeen wordt voorgesteld. Om die reden werd op 29 en 30 oktober het startschot gelost voor het traject dat gaat leiden tot een fonkelnieuw en uitdagend plan. Op een grauwe woensdagochtend kort na de herfstvakantie reed een groepje Salomomedewerkers de Afsluitdijk over, op weg naar Rijs. Een klein plaatsje in Gaasterland Klaar voor de start van een nieuwe route (Friesland). Onderweg was het druilerig en grijs en de Friese wegen en weilanden waren leeg en kaal. Op weg misschien naar Siberië? Maar in Rijs wachtte de warme ontvangst in Hotel Jans, een gemoedelijk familiehotel aan de rand van het Rijsterbos. Daar zijn Marian Schreppers, Mirjam Fuldner, Debby Schouten, Jan Vos van Marken (directeuren van resp. de Nicolaas Beets, de Oranje Nassauschool, de Koningin Wilhelminaschool en de Dreef) samen met Margret Mes, Hans Zoutendijk en Ben Cüsters (bovenschools en bestuur) in gesprek gegaan over hoe Salomo ervoor staat en wat onze ideeën zijn voor de komende jaren. Even weg van de waan en drukte van alledag, in een omgeving waar weinig anders te doen was dan een frisse neus te halen (wandelend in het bos of op de fiets). Een ideale omgeving dus voor een levendige dialoog tussen Salomo-collega s. Twee dagen lang is er volop discussie en gedachtenuitwisseling geweest over onder andere onze beoordeling van de huidige stand van zaken, ontwikkelingen die we in onze omgeving zien (bij bijvoorbeeld ouders en de maatschappij in het algemeen) en over Hoe nu verder? kansen en uitdagingen voor de toekomst. Het programma werd begeleid door Hans van Willigen (Van Beekveld&Terpstra). Sommigen onder u herinneren zich misschien dat hij ons een aantal jaren geleden al eens heeft geholpen bij de invoering van de Functiemix. Op de tweede dag schoven drie bovenschoolse collega s aan (Else Straathof, Marjolein Grin en Mariëlle Stolp) zodat we, gestimuleerd vanuit hun specialisme, hebben stilgestaan bij onze financiën, HRM-beleid en ICT. De tweedaagse die in Rijs plaatsvond is het startschot en de opmaat voor een traject dat uit een reeks van gesprekken en activiteiten bestaat die in de komende maanden zullen plaatsvinden. Ongetwijfeld gaat u er van horen en er iets van meemaken. Zo is het onder andere de bedoeling dat de mensen die zijn afgereisd naar Rijs begin 2015 in tweetallen de schoolteams bezoeken om met leerkrachten, ondersteuners en wie er verder ook maar bij de school betrokken is, te praten over aandachtspunten en kernthema s voor de komende vier jaar (de schooljaren ). Dat levert vast en zeker nuttige input op, bijgestelde inzichten of aandacht voor blinde vlekken in het tot dan toe doorlopen proces. Op deze pagina s een kleine impressie van de tweedaagse in Rijs. Een uitstekende start van de route naar het nieuwe Strategisch Beleidsplan! In een uitstekende sfeer en in een goede samenwerking; waarin we elkaar wisten aan te vullen, ook toen we - letterlijk! dreigden te verdwalen in het Rijsterbos en toch de uitweg vonden. Inhoudelijk wil ik nog niets verklappen. Dat komt nog. Maar om toch een tipje van de sluier op te lichten: In de discussies kwamen sommige begrippen en uitdrukkingen opvallend vaak voorbij: vakbekwaam en zelfbewust, vertrouwen en ruimte geven, je basis op orde hebben, je kunnen verantwoorden voor eigen (soms eigengereide?) keuzes, de weg naar geluk en succes (voor ieder kind, vanuit onze brede algemeen vormende en pedagogische opdracht). Al verraden ze nog niet veel, ze komen vast en zeker herkenbaar terug in het gesprek waaraan straks ook u kunt meedoen! ( impuls

4 CEES WEET RAAD! EEN NIEUWE CAO ( impuls Na heel veel jaren hebben we in het onderwijs weer een nieuwe cao. De vorige was van Wel waren er in de afgelopen vijf jaar wat aanpassingen, maar die waren zo onbeduidend dat zelfs ik ze niet zomaar kan opnoemen. Tekst: Cees Vrooland N u dus een nieuwe cao waarmee de arbeidsvoorwaarden ingrijpend zijn aangepast. Het meest ingrijpend lijkt de introductie van een 40-urige werkweek. Een 40-urige werkweek is overigens niet nieuw. Ook in 1985 werd in het onderwijs een werkweek van 40 uur ingevoerd. Toen nog met een normjaartaak van 1790 uur (nu 1659 uur). Hieronder schrijf ik wat er gaat veranderen met betrekking tot de uren. Op het moment dat ik dat schrijf is de tekst van de cao nog niet gereed. Ik beschik alleen over het onderhandelaarsakkoord en alle commentaren daarop. GEVOLGEN VAN DE 40-URIGE WERKWEEK Om de werkdruk te beheersen is afgesproken dat de normwerkweek van het onderwijspersoneel 40 uur wordt. De normjaartaak verandert alleen niet. Die blijft 1659 uur. Dat betekent dat jaarlijks gedurende (1659/40) 41,475 weken moet worden gewerkt. Een jaar heeft gemiddeld 52,175 weken. Er blijven dus nog 10,7 weken vakantie over. Volgens de cao heeft onderwijspersoneel recht op (10,7 weken x 40 uur) 428 klokuren vakantie per jaar. In de vorige cao stond nog dat onderwijsgevenden vakantieverlof hadden gedurende de schoolvakanties en op andere dagen waarop in de school geen onderwijs wordt verzorgd. Op basis van dat criterium had een onderwijsgevende recht op 12 tot 13 weken vakantie per jaar. OVERWERK De cao-afspraken voor een 40-urige werkweek zijn gemaakt om de werkdruk te verminderen. Structureel overwerken is dus niet de bedoeling. In het onderhandelaarsakkoord staat wel: Indien incidenteel en in opdracht van de werkgever meer dan 40 uur per week (deeltijders naar rato) wordt gewerkt is sprake van overwerk. Dit wordt gecompenseerd in dezelfde periode tussen twee schoolvakanties. DUURZAME INZETBAARHEID Vanaf 1 oktober 2014 hebben alle werknemers in het onderwijs recht op 40 uur per jaar voor duurzame inzetbaarheid. Deze uren mogen worden gebruikt voor: Studie Coaching Peerreview Oriëntatie op mobiliteit Niet tijd en/of plaatsgebonden werkzaamheden. Alleen werknemers vanaf 57 jaar mogen deze uren ook voor verlof gebruiken, mits zij ook de extra uren voor senioren aan verlof besteden. In overleg met de werkgever kunnen deze uren gedurende maximaal drie jaar worden gespaard voor een bepaald doel. Afspraken daarover worden vooraf schriftelijk vastgelegd. EXTRA UREN VOOR STARTERS Beginnende leraren (zij die betaald worden volgens de eerste vier treden van hun salarisschaal) krijgen vanaf 1 oktober 2014 recht op 40 uur extra per jaar voor het verlichten van hun werkdruk. In het taakbeleid van Salomo was al een dergelijke bepaling opgenomen, maar die gold slechts voor twee jaar. De nieuwe regeling is royaler en beter gedefinieerd. EXTRA UREN VOOR SENIOREN Oudere werknemers (vanaf 57 jaar) krijgen vanaf 1 oktober 2014 recht op 130 uur extra per jaar om hun inzetbaarheid op peil te houden. Deze uren mogen ook voor verlof worden gebruikt maar dan wordt over de verlofuren een salariskorting van 50% toegepast. TOT SLOT De nieuwe cao heeft een looptijd van 1 juli 2014 t/m 30 juni Niet elke afspraak gaat echter in op het moment dat de looptijd aanvangt. Eigenlijk zelf geen enkele want het onderhandelaarsakkoord is pas gesloten op 30 juni en het raadplegen van de achterban duurde tot 5 september. De afgesproken salarisverhoging ging in op 1 september en de regelingen voor de duurzame inzetbaarheid op 1 oktober. De invoering van de 40-urige werkweek zelfs op 1 augustus 2015, dus pas na de expiratiedatum van de cao. Dat uitstel is waarschijnlijk na het sluiten van het onderhandelaarsakkoord overeen gekomen, want in het akkoord zelf staat die datum niet. Niet besproken heb ik de afspraken over professionalisering. Dat onderwerp komt mogelijk aan de orde in een volgende Impuls. ( impuls Wist je dat Samengesteld door Els Kinneging... de voorbereidingen voor de nieuwe Bos en Duinschool volop aan de gang zijn, nadat het oude schoolgebouw op 14 juli jl. compleet verwoest is door een grote brand?... de prachtige ondergrondse gymzaal van de Tijo nu volop in gebruik is en in oktober officieel en feestelijk geopend is?... de gang er goed inzit met de leergang directies?... er in het kader daarvan een inspirerende bijeenkomst is geweest met spreker René ten Bos (hoogleraar filosofie)?... er nog een aantal bijzondere thema- / ontbijtsessies voor directeuren zullen volgen?... de Salomo-studiedag op 20 oktober jl. een groot succes was?... veel leerkrachten, ib-ers en directeuren hun steentje hebben bijgedragen in de vorm van workshops op hun school?... Peter de Vries (van CPS) die middag een interessante lezing heeft gehouden over ouderbetrokkenheid (3.0)?... iedereen hartelijk bedankt wordt die zich heeft ingespannen om deze dag tot een succes te maken?... er in januari weer (TSO) trainingen gegeven worden voor de overblijfouders?... de voorbereidingsgroep Strategisch Beleidsplan in januari hierover in gesprek gaat met alle schoolteams?

5 BESTUURSAKKOORD PO: ELK VOORDEEL HEEFT ZIJN NADEEL De laatste jaren is de PO-raad onze belangenbehartiger en spreekbuis aan de gespreks- en onderhandelingstafel met het ministerie van OCW. Alweer wat langer geleden was het drukker aan die tafel, omdat de afzonderlijke zuilen (pc, katholiek, algemeen bijzonder en openbaar onderwijs) elk door hun eigen koepel werden vertegenwoordigd. Maar het was niet alleen drukker, maar ook meer versnipperd; deelbelangen, ieder een eigen geluid enzovoort. Tekst: Ben Custers Met de PO-raad in een prominente positie heeft de sector Primair Onderwijs een belangrijker stem gekregen en duidelijk aan gewicht gewonnen. ( Het heeft ons in de voorbije periode extra bekostiging opgeleverd. Voor een deel van die extra bekostiging voeren onze scholen op dit moment plannen uit, waarmee onder andere ICT in de school kan worden versterkt (touchscreens, I-pads, Wifi, scholing en programma s rondom mediawijsheid, en ga zo maar door). De extra bekostiging voor het onderwijs is een knap staaltje werk van de onderwijskoepels, waaronder de PO-raad. In een tijd waarin op bijna elke overheidspagina het woord bezuiniging valt, wordt de onderwijssector ontzien en relatief bevoordeeld. Maar, om het eens Cruyffiaans te zeggen maar dan andersom: Elk voordeel hep zijn nadeel. Om in aanmerking te komen voor deze bijzondere positie moesten er wel nadrukkelijke prestatieafspraken worden gemaakt. U kunt zich misschien voorstellen hoe dat in de Haagse politiek gaat: Zo, minister van Onderwijs, dus u wilt er geld bij voor het In een tijd waarin op bijna elke overheidspagina het woord bezuiniging valt, wordt de onderwijssector ontzien en relatief bevoordeeld. onderwijs? Maar wat gaat het onderwijs in ruil daarvoor presteren? We willen garanties en resultaatsafspraken zien. Kort door de bocht is dit het spel dat onze PO-raad met de minister/staatssecretaris (en achter hem de Tweede Kamer) moest spelen. Een en ander heeft zijn weerslag gevonden in het zogenaamde Bestuursakkoord. Daarin staan de doelstellingen en prestatieafspraken voor de komende jaren vermeld. En, zoals dat gaat in een spel waarin onderhandeld wordt en compromissen worden gesloten, sommige onderdelen van het akkoord zijn ons uit het hart gegrepen en geven uitdrukking aan ontwikkelingen die de meeste Salomoscholen al lang hebben ingezet, andere ingrediënten zouden we hebben weggelaten als we in ons eentje het menu hadden mogen samenstellen. Voordat het Bestuursakkoord werd afgesloten heeft de PO-raad aan de leden (de bij de raad aangesloten schoolbesturen) gevraagd of zij groen licht gaven aan het akkoord. Dat hebben ze gegeven. Salomo ook, al was het met enige aarzeling. Ik kan me nog herinneren dat ik bedacht dat we ons in de meeste onderdelen wel konden vinden, maar ons tegelijkertijd in een keurslijf laten duwen: vrijwillig onder het juk van de politiek! Lees het artikel elders in dit nummer over de lezing van Frissen er maar eens op na en u begrijpt wat ik bedoel! Wat staat er nu eigenlijk in dat Bestuursakkoord? In het akkoord zijn doelstellingen opgenomen die gaan over: 1. Talentontwikkeling door uitdagend onderwijs: hierbij gaat het om digitalisering (ICT-gebruik), toptalenten bedienen, aandacht voor techniek en cultuur, maar ook zittenblijven terug naar 2% per jaar in 2020, vooral in de onderbouw 2. Een brede aanpak voor duurzame onderwijsverbetering: dit gaat over de kwaliteitszorg, maar ook over het plan om scholen die dat verdienen van de kwalificatie goed te voorzien; en verder over goed bestuur en Vensters PO. 3. professionele scholen: gaat over zaken zoals de start- en vakbekwame leerkracht, het leraren- en schoolleidersregister en het percentage leerkrachten dat op WO- of HBO-masterniveau moet zijn opgeleid. 4. doorgaande ontwikkellijnen: gaat o.a. over Integrale KindCentra, bewegingsonderwijs en overgang PO-VO.. Dit zijn alleen, in telegramstijl, de hoofdthema s. Wilt u meer weten, dan kunt u de tekst van het akkoord vinden op de website van Salomo (onder downloads ). ( impuls... er binnen Salomo door de voorbereidingsgroep (4 directeuren en medewerkers stafbureau) hard gewerkt wordt aan de totstandkoming van het nieuwe Strategisch Beleidsplan voor de komende vier jaar?... het totale leerlingaantal op de Salomoscholen afgelopen jaar gegroeid is met 126 leerlingen?... Salomo dit schooljaar weer een gevarieerd scholingsaanbod heeft, waarover alles te lezen is in de Salomo-wijzer op de website?... je hier jezelf ook kan aanmelden voor je workshop naar keuze?... de netwerkgroep hoogbegaafdheid onlangs gesproken heeft over onderpresteerders en hoe je deze leerlingen aan het werk kan krijgen?... er tussen januari en mei maar liefst 6 interne audits zullen plaatsvinden?... we druk bezig zijn om de audits te bemensen en als je een training hebt gevolgd je wellicht een verzoek tot deelname kunt verwachten?... voor de deelnemers aan een audit een updatemiddag gepland staat op 12 januari?... we weer een volledige audittraining aanbieden (op 9 en 16 februari) en we nadrukkelijk ib-ers en lb-ers uitnodigen om hieraan deel te nemen?... Salomo jullie alvast een fijne en winterse kerstvakantie toewenst?... en dat wij op 8 januari tijdens de Nieuwjaarsreceptie met veel van jullie een toast hopen uit te spreken op het nieuwe jaar?

6 ( impuls WINTER NR.28 TRAGIEK IN DE ZOMERVAKANTIE Maar hoe is het voor al die ouders, grootouders, broers, zussen, familie, vrienden, buren, collega s en bekenden van al die 298 mensen die in 45 seconden tijd boven de Oekraïne naar beneden stortten en nooit op hun plaats van bestemming aankwamen. Afschuwelijk. De bomen op de speelplaats bleven gelukkig gespaard. Vakantie. De koffie is op. We maken plannen voor een fietstocht. Ik blader de oudere kranten nog even door. Kort na het bericht van de MH17 kwam een ander schokkend bericht voorbij. Niet voor onze buren op dit mooie park op de Veluwe, maar wel voor ons. De Bos en Duinschool, die prachtige oude school in Bloemendaal, ging in vlammen op. En niet een beetje maar op de voorgevel na is de school volledig verwoest. Ik denk, terwijl ik heerlijk onderuit zit onder de parasol, aan mijn collega s van deze school. Hun vakantie is voorbij. Overleg, onderzoek, aan de slag. Want na deze vakantie moeten kinderen weer naar school. Maar waar...???? In de zomervakantie waren er twee afschuwelijke gebeurtenissen, waarvan de een op wereldformaat was en de ander op dorpsformaat. De MH17 heeft vele mensen in het hart getroffen. Ook een gezin uit Haarlem is daarbij om het leven gekomen. Voor de mensen van de Bos en Duinschool kwam daar nog een rampspoed bij. De school brandde af. Met vereende krachten kwam er snel een noodgebouw dat voor tijdelijk onderdak zorgt. Tekst: Nanda Klaassen Foto s: Marco Antheunisse 1 AUGUSTUS 2014 De warmte van de zon, vogeltjes fluiten, spelende kinderen in de verte... vakantie. Na vier weken enigszins afgekickt en in de ontspannen modus. Zo zou het moeten zijn en zo is het. Voorzichtig aan begint het te kriebelen, voorzichtig aan denk ik aan het komende schooljaar. Hoe gaan we beginnen, moet er nog iets speciaals gebeuren, heeft iedereen de juiste materialen... Het koffiezetapparaat is uitgeprutteld en mijn liefhebbende echtgenoot komt aangefietst met verse broodjes én de krant. Zeker deze vakantie houdt het wereldnieuws ons bezig. De MH17... Drie collega s hadden tickets voor Kuala Lumpur. Malaysia Airlines. Op het moment dat het bericht in het nieuws was, heb ik direct ge-whatsappt met een thuisgebleven collega... gelukkig... zij hadden een andere vlucht en zijn veilig aangekomen. Adem in en adem uit... ( De voorste muur staat nog, erachter is alles nu gesloopt. De warmte van de zon, vogeltjes fluiten, spelende kinderen in de verte... de verse broodjes en de koffie zijn op. In de nieuwe krant vind ik nu niet niets meer terug van de brand die de Bos en Duinschool in Bloemendaal heeft verwoest. Maar ik weet zeker dat dit de gemoederen nog lang zal bezig houden. Kort na het bericht van de MH17 kwam een ander schokkend bericht voorbij. Niet voor onze buren op dit mooie park op de Veluwe, maar wel voor ons.

7 JE WORDT ER TOCH TRIEST VAN Maar directeur Astrid Kaandorp is vol goede moed en positief gestemd: Het is hartverwarmend dat na zo n dieptepunt zoveel mensen voor je klaar staan. Namens de gemeente Bloemendaal heeft wethouder Tames Kokke ons vanaf het eerste moment erg goed geholpen en is snel een geschikte locatie voor tijdelijk onderdak gevonden. Ton Bruggeman, oud-wethouder en oud-schooldirecteur van de Bos en Duinschool heeft zich enorm voor ons ingespannen. Sommige kinderen spelen nu weer bij de oude school. SEPTEMBER 2014 De eerste pagina van de website van de Bos en Duinschool staat in het teken van de brand en de heropbouw. Natuurlijk is het fantastisch dat de school meteen op 18 augustus kon starten in een noodlocatie om de hoek, maar een noodgebouw is en blijft een noodgebouw. Als ik een stukje naar beneden scrol zie ik de uitnodiging van collega Astrid om op 14 augustus naar Caprera te komen voor de opening van het nieuwe schooljaar. Daar was ik bij. Samen onze collega s een steun in de rug bieden. Een verzorgd programma met Dieuwertje Blok als presentatrice. Zang, bezinning, de brandweercommandant. Leerlingen en hun ouders. Middenin een warme zomer een regenachtige avond met een hartverwarmend programma. Dat onze collega s nog de moed hebben gevonden om dit te organiseren. Chapeau!! en de werkruimte van de drie lokalen aan de achterzijde wordt vergroot. Tja, dat was zo. In juni 2014 zijn de werkzaamheden van start gegaan. Toen de zomervakantie begon waren ze nagenoeg klaar... Maar dan bouwjournaal nummer 2: stafdirecteur Hans Zoutendijk (op de foto kijkt hij nog even vriendelijk) opnieuw aan het woord: Dit is een bijzonder bouwjournaal over de Bos en Duinschool. Het eerste bouwjournaal maakte melding van een grote renovatie en een kleine uitbreiding van de school. Maar als je nu naar het gebouw aan de Bos en Duinlaan loopt, vind je het niet meer terug. Alleen restanten zijn zichtbaar... Ons bestuursbureau Salomo heeft tijdens de eigen vakantieperiode hard doorgewerkt om de Bos en Duinschool bij de opening van het nieuwe schooljaar klaar te hebben om de kinderen goed onderwijs te bieden. Ook ons MR-lid Margret Swarts heeft ons fantastisch geholpen, ongelooflijk hoeveel tijd zij daarin heeft gestoken. Alle kinderen en het team van de Bos en Duinschool zijn iedereen die zich voor ons heeft ingespannen erg dankbaar voor hun hulp. Inderdaad. Gelukkig staan Astrid en haar team er niet alleen voor. Maar toch. DECEMBER 2014 We lezen dit in de nieuwste Impuls. Er valt deze periode weer veel te vieren, te herdenken en terug te kijken. Terugkijken op een jaar dat ons laat zien dat het leven vele kanten heeft. Geluk, verdriet maar ook veel om dankbaar voor te zijn. ( impuls EN DAN IS HET 8 NOVEMBER 2014 Morgen is de Nationale Herdenking van de ramp van de MH17. Gek misschien, maar meteen denk ik weer aan de brand in Bloemendaal. Wat is daar de stand van zaken? In een volgende Impuls hoop ik de direct betrokkenen te kunnen interviewen. Ben zo benieuwd hoe het ze vergaat een aantal maanden na een gebeurtenis die veel impact moet hebben op allen. Mijn verzoek om dat nu te doen kwam nog net te vroeg. Op de website van de stichting Salomo ( vind ik twee Bouwjournaals Bos en Duinschool. In nummer 1 (mei 2014) zie ik een opgewekte Hans Zoutendijk staan met naast hem de woorden: De Bos en Duinschool wordt in de periode tot en met de zomervakantie grondig aangepakt. De school krijgt een onderhoudsbeurt Maar op de nieuwe locatie is lekker de ruimte.

8 ( impuls WINTER NR.28 WERKEN OP EEN SCHOOL IN VIETNAM In oktober bezocht Caroline Knoop, werkzaam op de Dreefschool, 2 weken in Ho Chi Minh City een school voor speciaal onderwijs. Daar ging ze leerkrachten ondersteunen bij het verbeteren van het onderwijs in de klas. Communicatie via een tolk was niet de ideale manier. Gelukkig dat ze kon filmen. De problemen op een school in Vietnam zijn niet veel anders dan op een school hier. Dagritmekaart Communiceren met weinig taal Tekst: Caroline Knoop Foto s: Esther van Veen en Caroline Knoop H et was een geweldige ervaring en ik was blij verrast dat ik mee mocht. Meteen na de vakantie startten Floor van het samenwerkingsverband, Esther, een andere vrijwilligster en ik met de voorbereidingen. Wij schreven een trajectplan met onze doelen, bezochten een ZML- school en hadden een overdracht van de laatste vrijwilligers. Op zaterdag 4 oktober vertrokken wij goed voorbereid en met heel veel zin. Wij werden ondergedompeld in Ho Chi Minh Instructie over het begrip rond City, een enerverende stad met verkeerschaos, honderden brommertjes, lawaai, luchtverontreiniging, fruitkarren, vochtige warmte, sporters en tangodansers in een park... Je kunt daar je dagen vullen met alleen maar kijken, maar daar kwam ik niet voor. Er was werk aan de winkel. Toen wij op de maandag op de school startten, sloeg bij mij de twijfel even toe: Kan ik dit wel? Na de eerste observatie kreeg ik weer vertrouwen. Onderwijs is overal hetzelfde. Ook in Vietnam zie je ongewenst gedrag, ook daar zie je handelingsverlegenheid bij een teacher, problemen met klassenmanagement, instructie, differentiëren of pedagogisch handelen. Tijdens de observaties in de ochtend en de middag probeerde ik zoveel mogelijk te filmen wat ik zag, want na dag 1 was ik er al achter dat communicatie via een tolk niet een ideale manier was. Beelden zijn zoveel krachtiger dan woorden. Het was mooi om te ervaren dat je kunt communiceren met weinig taal. Iedere middag van 13.00u tot 14.00u verzorgden wij inhoudelijk de meeting met de leerkrachten. Er stond steeds een ander onderwerp centraal. Bijvoorbeeld een materialencircuit waarbij de teachers de opdracht kregen om uit te zoeken wat ze met het materiaal konden en hoe je ermee kunt differentiëren. Maar ook met behulp van filmmateriaal zichtbaar maken waar kinderen zaten in hun spelontwikkeling en de teachers laten nadenken wat de volgende stap zou kunnen zijn. Tussen alle observaties, voorbereidingen, nabesprekingen en verslagleggingen door hebben wij ook nog een dagopening en een instructie rond het begrip rond voorgedaan en kinderliedjes met gebaren gezongen in diverse klassen. Het zingen werd enthousiast ontvangen en steeds opgenomen. Arme kinderen dat ze mij nog jaren vals zingend moeten horen. En ik weet nu: de melodie van vader Jacob is ook in het Vietnamees bekend, alleen daar gaat het liedje over een vlinder. Het was een prachtige en zeer verrijkende ervaring om daar te werken. Ik was erg onder de indruk van de heel liefdevolle omgang van de teachers met de kinderen en de wens en inzet van hen om van ons te leren. En de kinderen? Daar doe je het voor, niet alleen daar maar ook hier. Ik zou zo weer willen! Mijn dank aan het bestuur die dit mede heeft mogelijk gemaakt. Nog een klein weetje: de teachers slapen een uur tussen de middag met de kinderen! Wel op een matje hoor. Idee voor hier? ( impuls Dagelijks een dutje

9 Door het oog van twee ouders... HUISREGELS OP SCHOOL 2 ouders van de Bosch en Hovenschool laten hun licht schijnen op het werken met PBS. Een systeem dat tot discussie heeft geleid onder ouders en ook onder kinderen. Toch is het zichtbaar dat PBS goed gedrag oplevert. Zowel bij kinderen als bij ouders. Tekst: Nathalie Pruijs Foto: Caston Kroon Positive Behavior Support (PBS) is volgens mij niets meer dan gewoon een middel om de gewenste veilige omgeving te scheppen om in te leven, waarin we op een respectvolle manier met elkaar omgaan. De school heeft zijn speerpunten eruit gelicht en heeft de aandacht gericht op wat er specifiek binnen de Bosch en Hovenschool beter zou kunnen. In mijn ogen is het niets meer dan huisregels die ieder van ons thuis ook heeft (normen en ( waarden), anders wordt het een puinhoop. Er zijn gedragsregels opgesteld die op een positieve manier overgedragen worden naar de kinderen. Het woordje niet vermijden is een mooi voorbeeld, want hoe vaak gebruiken we dat woord NIET? Zo n systeem leidt tot heel wat discussie uiteraard, want we worden aangesproken op onze eigen overtuigingen en die zijn voor iedereen verschillend. Je hoort reacties als: Wat betuttelend, kan het niet anders.... Uiteraard, het kan anders en er zijn legio mogelijkheden, maar je moet er één kiezen, want anders werkt het niet en voor succes zal iedereen dezelfde koers moeten varen. Af en toe is er discussie over de beloning in de vorm van bandjes en ook daar heb je voordelen en ook zeker nadelen bij dit systeem. Een mooie is: Wat als mijn kind nou altijd zoet op haar stoeltje zit en zich Er zijn gedragsregels opgesteld die op een positieve manier overgedragen worden gedraagt volgens de regels? Ze is wat stil en er is de kans om over het hoofd gezien te worden bij het uitdelen van een bandje. Want die drukke jongen uit de klas zit een keer wel op zijn stoel en krijgt meteen een bandje. Er ontstond een mooie discussie laatst tijdens de lunch toen mijn dochter uit Ouders blijven op het plein. groep 3 met twee vriendinnetjes thuis kwam. Ik ging lief kleuren en deed mijn werkjes maar kreeg geen bandje, hoe kan dat nou? De meiden waren het met elkaar eens. Verbijstering waarom ze voor hun goede gedrag geen beloning kregen. Het gevaar van het belonen van gewenst gedrag met bandjes is dus dat je het gevoel kan krijgen dat je niet lief genoeg bent of niet goed genoeg luistert of niet gezien wordt in de beleving van de kinderen. Het is voor de juffen en meesters een hele taak om met of zonder bandjes het beste in elk kind te stimuleren. Ga er maar aan staan. Ik vind het thuis met 2 kinderen al een hele taak en we laten allen wel eens steekjes vallen, we zijn tenslotte mens. Waar we het over eens zijn, is denk ik dat we allen het beste voor onze kinderen willen en dat het nu en later mooie mensen zullen worden. Ook de Bosch en Hoven doet daar als school erg zijn best voor met PBS! ( impuls Tekst: Willy Koper Foto: Caston Kroon T oen ik als ouder via school de eerste keer van PBS vernam dacht ik eerst dat ze het indelingssysteem van mijn werkgever bedoelden: dat heet namelijk ook PBS ;-). Maar al gauw begreep ik dat het stond voor Positive Behaviour Support. Benieuwd naar wat dat dan zou gaan betekenen voor onze school lieten we ons als MR inlichten door de leerkrachten in de MR en de directeur, die allen zeer enthousiast waren over het programma. Ze vertelden dat door allerlei simpele acties een positief gedrag bij de leerlingen wordt gestimuleerd. De acties zijn eigenlijk heel eenvoudig om uit te voeren en als iedereen het op dezelfde manier doet, heeft dat een goed resultaat. ( staan, waar ze voorheen mee naar binnen dromden om hun kinderen af te leveren en er een onrustige aanvang van de schooldag was. Te verdienen PBS bandjes bij het laten zien van gewenst gedrag worden goed ervaren, ook door mijn jongens. De enige kritische noot daarbij is om te voorkomen dat er als iedereen het op dezelfde manier doet, heeft dat een goed resultaat. Rust in de gang Inmiddels wordt er op onze school al weer een tijd met PBS gewerkt en zie ik als ouder dat PBS goed gedrag oplevert voor gek genoeg misschien wel zowel kind als ouders. Een voorbeeld? Bij aanvang van school gaan de kinderen netjes in de rij staan voordat ze naar binnen met hun leerkracht gaan. In de gangen is het veel rustiger geworden. Maar ook de ouders blijven nu geduldig op het schoolplein teveel gewenst positief gedrag ontstaat en er dus bandjes verdiend worden door kinderen die het eigenlijk niet zo nauw nemen met de regels. Maar over het geheel genomen is het wat mij betreft een goed initiatief van de Bosch en Hovenschool waar we allemaal wat van opsteken! ( impuls

10 ( impuls WINTER NR.28 VERSLAAFD AAN EEN DEALER DIE OVERHEID HEET Het zal bijna 45 jaar geleden zijn dat we elkaar voor het laatst tegenkwamen. Opgroeiende pubers waren we, twee schooljongens in een derde klas van het Sint Michiel Lyceum in Geleen, tegenwoordig Graaf Huyn College geheten. Allebei afkomstig uit een Zuid-Limburgs dorp (Puth en Beek) en leeftijdsgenoten. Maar toch ook heel verschillend; alleen maar klasgenoten die buiten schooltijd ieder hun eigen weg gingen. gekomen met hem! Ondanks zijn gedwongen vertrek van het Sint Michiel. Achteraf bezien was de school misschien te benauwend en een maatje te klein voor de rebelsheid maar ook voor de durf en het talent van mijn toenmalige klasgenoot. In Maarssen haalden we, in een korte pauze tijdens de lezing die hij hield en later onder de borrel, een paar herinneringen op. Want het was lang geleden en niet alles zit meer scherp in mijn geheugen. Wat ik me als ruw beeld vooral nog herinner, zei ik tegen Paul, is dat je eigenlijk overal tégen was. Waarover het precies ging weet ik niet meer, maar je stond voortdurend in de proteststand. Hij beaamde dat dat inderdaad een soort grondhouding was. En misschien nog steeds is? Inmiddels uitgekristalliseerd in een scherp kritische en analytische blik waarmee hij ons deelgenoot weet te maken van zijn maatschappelijke en bestuurlijke inzichten. Inzichten die spraakmakend en in mijn ogen verfrissend zijn, en bij tijd en wijle in de kern nog net zo provocerend als in onze schooltijd. Ontmoeting met een oude rebel (Ben l, Paul r) Tekst: Ben Cüsters Foto: Dick den Bakker (Verus) In mijn herinnering was ik een wat bedeesde en netjes opgevoede jongen die alles wat er vanuit de school op hem afkwam braaf over zich heen liet komen. Zonder goed op te letten of ijverig huiswerk te maken overigens. Vooral niet proberen op te vallen! Ik fietste met een paar andere uit de boerenklei getrokken jongens door weer en wind naar school en weer naar huis. De rest van de dag voetbalden we het liefst; of we verveelden ons. Paul daarentegen was in mijn herinnering een jongen die al veel meer midden in het leven stond. Geïnteresseerd in wat er in de maatschappij gebeurde en politiek geëngageerd. Een actief liefhebber van de popmuziek uit die tijd (Deep Purple, Black Sabbath, Bob Dylan...). Lang haar als een van de eersten en provocerend, in uiterlijk en gedrag. Hij hoorde, als ik het tenminste goed heb onthouden, bij het groepje jongens dat al vroeg op een Puch reed (zo n hippe brommer met een hoog stuur). Hoorde bij is eigenlijk niet de goeie uitdrukking, Paul was in mijn herinnering zelfbewust, een gangmaker, die een paar andere jongens om zich heen wist die zijn rebelse gedrag wel stoer en spannend vonden. De protestgeneratie, actie voeren, ageren, pamfletten bij de fietsenstalling uitdelen... Ergens in de loop van zijn schoolcarrière op Het Sint Michiel werd hij van school verwijderd en moest hij elders, in het verre Roermond, verder. De school trok het niet meer met hem. Handelingsverlegen zouden we dat tegenwoordig misschien noemen? Daar scheidden toen onze wegen. ( Het was kortgeleden op een oktoberdag In Maarssen waar we elkaar voor het eerst sinds jaren weer ontmoetten en spraken. Ik als inmiddels bestuurder bij Salomo, Paul Frissen als hoogleraar Bestuurskunde aan de Universiteit van Tilburg, decaan van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur en lid van de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling. In 1989 cum laude gepromoveerd. Kortom... het is helemaal goed Het plezier van het persoonlijk weerzien was groot, ook door de jeugdherinneringen die zo n ontmoeting oproept. En dat in combinatie met een lezing waarin Paul Frissen zijn publiek, schoolbestuurders uit alle hoeken van het land, prikkelde en opriep om in opstand te komen. In opstand tegen een overheid die zich in zijn ogen verregaand bemoeit met het onderwijs, tot ver achter de deur van het klaslokaal. De aanleiding voor zijn lezing was het recente verschijnen van een rapport van de Onderwijsraad. In dat rapport wordt teruggeblikt op het parlementair onderzoek van de Commissie Dijsselbloem en op wat er sinds Schoolbestuurders oproepen om in opstand te komen Dijsselbloem is veranderd en verbeterd. Misschien zit het nog in uw herinnering: in 2008 heeft de Commissie Dijsselbloem (juist, ja: onze huidige minister van Financiën) een onderzoek gedaan naar de effecten van de intensieve overheidsbemoeienis met het onderwijs, waaronder de talloze onderwijsvernieuwingen die over het onderwijs werden uitgestort. Effecten die dikwijls averechts bleken te werken.

11 Maar is er sedertdien zoveel veranderd? Paul Frissen hield ons voor dat bijvoorbeeld het landelijk voorschrijven door de overheid van verplichte anti-pestprogramma s (een plan dat een tijdje geleden in het nieuws kwam en gelukkig is gestrand) een voorbeeld is van de haast onverbeterlijke drang naar directe bemoeienis. En hetzelfde geldt wat hem betreft voor het plan om scholen in te delen in kwalificaties als voldoende, goed of excellent. Hij trok een vergelijking met de Voedsel- en Warenautoriteit: Zouden wij het normaal vinden als die ook de Michelingids zou gaan uitgeven?. Hij confronteerde ons met de stelling dat we daar als onderwijsmensen ook zelf mede debet aan zijn: U bent verslaafd aan een dealer die Overheid heet, zo hield hij ons voor. Ik moest voor mezelf meteen denken aan het recente Bestuursakkoord dat wij bij monde van de PO-raad (als vertegenwoordiger van onze sector) met de overheid/ocw hebben afgesloten. Dat akkoord komt op een andere plek in deze Impuls nog even aan de orde. Het heeft ons extra bekostiging opgeleverd, op zichzelf een knap kunstje in tijden van bezuiniging en krimp. Maar in ruil daarvoor hebben we allerlei prestatieafspraken gemaakt, die ons tamelijk dwingend voorschrijven wat we moeten presteren en laten zien. Paul Frissen riep ons op om het eigenaarschap van het onderwijs weer krachtig ter hand te nemen. Want onderwijs heeft een intrinsieke betekenis, je hebt een probleem zodra je het ziet als ten dienste van iets Paul Frissen anders, bijvoorbeeld de (kennis)economie. U maakt het onderwijs, u bent eigenaar, tot op het niveau van de leraar. Hij hekelde het feit dat onderwijs teveel loopt via de politiek en de overheid, en in dezelfde adem ook de dominantie van de educatieve uitgeverijen ( Waarom behandel je dat nu? Omdat het in de methode staat!). Hij verbindt zijn kritische beschouwing over het onderwijs en de falende overheidsbemoeienis aan een aantal andere inzichten en thema s, om zijn verhaal extra kracht bij te zetten. Als ik ze vrij vertaal gaat het onder andere om de maakbaarheidsgedachte en het gelijkheidsstreven. Bij maakbaarheid gaat het om het idee, bij de overheid maar ook diep geworteld in onze maatschappij, dat alles maakbaar en ( beheersbaar is. Volgens Paul Frissen zijn we het steeds moeilijker gaan vinden om tragiek, toeval, pech en onbeïnvloedbaarheid te accepteren. En dat terwijl de wereld onoverkomelijke tekortkomingen vertoont. Overheid en politiek gaan ervan uit als de wet eenmaal klaar is de werkelijkheid zich er wel naar zal gaan gedragen. Als voorbeeld noemt hij de legalisatie van prostitutie: Nu ook daar BTW-afdracht plaatsvindt lijkt het een nette, gereguleerde activiteit te zijn geworden. Een misvatting dus. Zijn boodschap is dat we niet alleen het eigenaarschap op ons moeten nemen, maar ons tegelijkertijd bewust moeten zijn van onze relatief bescheiden invloed. Onderwijs als zodanig lost volgens Paul Frissen niet op dat in de meeste economieën een groot deel van de bevolking uiteindelijk ongeschoold werk doet. Overschatting van het belang van onderwijs is, zeker als het instrumenteel en vanuit economisch motief is ingestoken, ook een uiting van het niet kunnen accepteren van pech, noodlot en tegenslag. Zijn betoog roept al luisterend allerlei vragen bij me op: hoe zit het met de hoge verwachtingen die we van kinderen willen hebben? Die laten we toch zeker niet varen? Die blijken in praktijk kinderen er toch toe aan te zetten boven zichzelf uit te groeien? Vrijheid is ook het fundamentele recht op vetzucht en overgewicht! Bij gelijkheidstreven gaat het Paul Frissen om het feit dat aan de ene kant vrijheid als een groot goed wordt gezien. Maar dat er aan de andere kant een sterk oprukkend centraal idee is van hoe het leven moet worden geleid en hoe het onderwijs moet worden ingericht. Het levert een tendens naar eenduidigheid en gelijkschakeling op. Overheid en maatschappij hebben grote moeite om verschil te waarderen, vooral als dat verschil ongemakkelijk is en minder bevalt. Maar, prikkelde hij ons: Vrijheid is ook het fundamentele recht op vetzucht en overgewicht! En hij daagde ons uit om ons in het onderwijs te verzetten tegen verregaande inrichtingseisen vanuit de overheid ( staatspedagogiek! ) en verschillen te gaan waarderen: verschil in onderwijsvormen en aanpakken en verschil tussen kinderen en hun talenten. De koffer goed gevuld met prikkelende gedachten reed iedereen eind van de middag weer terug. Mijn oud-klasgenoot Paul nog groetend op de parkeerplaats. Hij terug naar zijn woonplaats Breda, ik weer naar Haarlem. ( impuls Paul Frissen: provocerend in uiterlijk en gedrag Ben Cüsters

12 ( impuls WINTER NR.28 DE IMPACT VAN SERIOUS REQUEST Dat zijn weer van die weken dat Nanda trots is om Haarlemmer te zijn. Haar familie, haar omgeving (ze woont dichtbij de Grote Markt) Iedereen is nieuwsgierig naar de uitwerking van zo n groot gebeuren zo dichtbij. Haarlem bruist ervan. Overal zijn inzamelingsacties. Ook Salomo kent diverse fans onder leerkrachten, die het Glazen Huis al eerder in het echt gezien hebben. Iedereen gedraagt zich dan prima. met het thema 5 december jureren. En zal Sinterklaas de trofee overhandigen aan de beste Bavinck-bakker. De taarten worden verkocht en de volledige opbrengst zal ook naar Serious Request gaan. Kortom: Haarlem bruist Ik ben zo nieuwsgierig hoe het binnen Salomo leeft. Daarom heb ik in oktober een mailtje naar mijn collega s op de andere Salomoscholen gestuurd met de vraag of er fans binnen hun team waren die er met mij over wilden praten. De input zou ik dan kunnen gebruiken voor dit artikel. Uiteindelijk zaten hier 6 mensen aan tafel op hun vrije woensdagmiddag. ( Dit jaar is Haarlem the place to be Tekst: Nanda Klaassen Foto s: Joost Uitermark E n ja, dit jaar is Haarlem the place to be. Vanaf donderdagavond 18 december zal op de Grote Markt het Glazen Huis staan. Loutje is bevorderd tot Haarlems bekendste gitarist en Haarlem heet één week lang : GITAARLEM. Eén week lang zal de binnenstad het domein van Serious Request zijn. Een inzamelingsactie, ooit bescheiden gestart in 2004, nu uitgegroeid tot een groot en bekend evenement. In Wikipedia wordt Serious Request als volgt omschreven: 3FM Serious Request (vaak verkort tot Serious Request) is een jaarlijks terugkerende actie van de Nederlandse radiozender 3FM waarbij geld wordt ingezameld voor projecten van het Rode Kruis. Drie dj s zijn zes dagen (in 2004 vijf dagen) opgesloten in het Glazen Huis en eten gedurende die periode niet. Tegelijkertijd draaien ze dag en nacht, in ruil voor een donatie, verzoeknummers voor luisteraars. Verder worden bekende Nederlanders ingezet en worden er dingen geveild. De actie vindt plaats in de week voor Kerstmis. Na de actie wordt de Top Serious Request uitgezonden, waarin de aangevraagde platen nog een keer gedraaid worden. In het Haarlems Dagblad staat iedere dag wel een bericht van een inzamelingsactie. Op collegaschool De Ark is zelfs Giel Beelen geweest om de actie te promoten. Er worden liedjes gemaakt en op Itunes gezet. De downloads leveren ook geld op. Tijdens het kerstfeest op de Willem van Oranje zal de collecte hiervoor bedoeld zijn. In de twee weken ervoor gaan de leerlingen geld verdienen met klusjes. Op de Bavinckschool worden T-shirts met hun nieuwe logo verkocht. Van ieder verkocht T-shirt wordt 2,- overgemaakt naar het goede doel. Op diezelfde school komt op 5 december Jannie van der Heijden (jurylid Heel Holland Bakt) de mooiste, origineelste en lekkerste taart Vragen stellen aan de dj De tongen kwamen direct los. Op één na hadden ze allemaal één of meerdere keren het Glazen Huis in real life kunnen aanschouwen. In Leiden, in Eindhoven, in Enschede, in Leeuwarden. De dj s in levende lijve kunnen zien, de sfeer kunnen ervaren en, niet onbelangrijk voor een aantal: leuke jongens spotten. Ze zijn allemaal enthousiast over de komst van het Glazen Huis. Zullen ze ook op tv komen? 3 FM zendt de hele dag uit en is ook 24 uur per dag op de tv te zien. s Nachts blijkt er ook een reporter van 3FM aanwezig te zijn die de gebeurtenissen op de TV zal verslaan. Het is gewoon geen keus om er niet naartoe te gaan.

13 niet. Sylvia denkt ook dat de doelgroep jonge mensen zijn die makkelijker volgen. Het zou het maatschappelijk bewustzijn moeten vergroten. Het is aan de drie mannen (zie ook de foto hiernaast: van links naar rechts: Coen Swijnenberg, Gerard Ekdom en Domien Verschuren) te zien dat ze gemotiveerd zijn om 7 dagen en 6 nachten in het Glazen Huis door te brengen zonder eten. Vasten dus. Ik neem m n petje af. Best grappig, vasten is eigenlijk heel bijbels. Als je honger hebt, dan zorgt dat voor een echte focus. Zou dat een doel zijn? Nooit naar gevraagd eigenlijk. Of : Het is zaliger te geven dan te ontvangen. Van ons uit dan... Popelen om het Glazen Huis in te gaan Ik vraag me toch af of een doel als deze keer: Meisjes en vrouwen die slachtoffer zijn van seksueel geweld in conflictgebieden ooit, zonder Serious Request een onderwerp zou zijn geweest om een inzameling te organiseren. iets over hoort. Dit onderwerp, verwoordt Coen Swijnenberg (één van de dj s) heeft zoveel impact dat het belangrijk is om uit de stilte te halen. Ze staan er dan ook ( Gedraag je is de titel van deze Impuls. Is dat ook een uitspraak die hier op van toepassing is? Voor mensen die vaker bij het Glazen Huis geweest zijn, moet het niet moeilijk zijn om er een uitspraak over te doen. Iedereen, is hun ervaring, gedraagt zich prima. De Kerstgedachte speelt hier ook een rol. We moeten lief zijn voor elkaar, voor elkaar zorgen. Saamhorigheid speelt een grote rol. Mooi! Het is gewoon geen keus om er niet naartoe te gaan helemaal achter. Eric Corton verzorgt tijdens de uitzendingen reportages waarin het onderwerp wordt uitgelicht. (Weet uit ervaring dat dit indrukwekkende beelden zijn.) De collega s vinden dat het doel een gezicht heeft. Je wordt erbij betrokken of je wil of Sponsorlopen, eigen werk verkopen, bingo en in een bejaardenhuis, veilingen, een leesmarathon in de bibliotheek, deel van onze eigen kerstattentie. Haarlem, inclusief de Salomoscholen, bruist. Ben heel benieuwd naar de opbrengst van dit jaar! ( impuls Bregtje, in een origineel Serious Request t-shirt. Collectors-item! Volgens Marianne moet ik even terugkijken naar De Wereld Draait Door. De drie dj s zijn die dinsdag bekend gemaakt en verwoorden het als volgt: Het Rode Kruis zoekt naar een stille ramp. Een ramp waar je eigenlijk nooit Een feestje met een belangrijke boodschap

14 ( impuls INTERVIEW MET DOMIEN VERSCHUREN En dan heb ik de eer om de nieuwste DJ in het Glazen Huis in Haarlem, Domien Verschuuren, te mogen interviewen. Zelfs in deze enorm drukke weken heeft hij even tijd gevonden om de vragen van ons leerlingpanel en van mij te beantwoorden. WINTER NR.28 Gelukkig krijg ik zelf ook nog de gelegenheid om wat extra vragen te stellen: WAT IS JOUW DRIVE OM HIERAAN MEE TE DOEN? Het is sowieso gaaf om zes dagen lang, samen met vrienden Coen en Gerard, radio te mogen maken. Maar het wordt nog mooier als je daarmee geld voor het Rode Kruis kunt binnenhalen. Die combinatie maakt 3FM Serious Request zo n mooie actie, waar je absoluut aan mee wilt werken. IS HET VOLDOENING, DE KICK OF? Ik denk van alles wat. Het is mijn eerste keer, dus ik kan daar lastig een antwoord op geven. Kinderen van het leerlingpanel van de Bavinck in gesprek met Domien Verschuren Tekst: Nanda Klaassen Foto: Joost Uitermark Esmée, Donna, Egbert, Yannick, Thijmen, Chris, Isabella en Lieke willen het volgende toch echt wel van hem weten: WAT IS JOUW FAVORIETE MUZIEK? Ik vind heel veel leuk! Dans-, gitaar-, en popmuziek. Maar ik geniet toch het meest van singer/songwriters, zoals John Mayer, bijvoorbeeld. VIND JE HET LEUK OM IN HET GLAZEN HUIS TE GAAN EN WAT VIND JE DAN LEUK? Jaaaa, heel erg leuk! En erg bijzonder. Het is mijn eerste keer, dus ik vind het erg spannend. Ik vind het belangrijk dat we dit jaar een mooi bedrag binnenhalen voor meisjes en vrouwen in conflictgebieden die slachtoffer zijn geworden van seksueel geweld. WELKE ACTIES ZOU JIJ BEDENKEN ALS JE NIET ZELF IN HET GLAZEN HUIS ZIT? Oei! Ik zou iets gaan bakken, denk ik. Niet dat ik dat goed kan, maar het lijkt me wel heel erg leuk om dat te leren. GA JE ZELF GELD GEVEN? Zeker! Net als ieder jaar vraag ik liedjes aan. VIND JE HET ONDERWERP VAN DIT JAAR EEN GOED IDEE? Ja. En heel erg belangrijk. Wereldwijd zijn er miljoenen meisjes en vrouwen die slachtoffer van seksueel geweld zijn geworden. Daar wordt bijna niet over gepraat, er rust een groot taboe op. Met 3FM Serious Request willen we die meisjes graag een stem geven, zodat ze van het Rode Kruis opvang en hulp kunnen krijgen. WAAROM OVER MEISJES EN NIET OVER EBOLA? Met het Rode Kruis kiezen we altijd voor een stille ramp. Dat is een ramp die heel erg is, maar waar je maar weinig over hoort op de radio of over leest in de krant. Ebola is ook heel erg, maar daar is op dit moment veel aandacht voor, op radio en tv. WAAROM ZINGT JACQUELINE GOVAERT DE SERIOUS REQUEST TUNE? WAAROM NIET BIJVOORBEELD MARCO BORSATO? Omdat we het leuk vonden haar dit jaar te vragen. Maar wat een goed idee, Marco Borsato! Misschien kan hij het volgend jaar wel doen. HOE ERVAAR JE DE HYPE DIE OM DEZE ACTIES HEEN ZIT? Ik zie het niet als hype, als ik eerlijk ben. 3FM Serious Request is de laatste jaren bij het Nederlandse kerstgevoel gaan horen. Dat is heel mooi, zeker omdat dat ervoor zorgt dat mensen ons horen en zien en dus weten waarom en waarvoor ze dit jaar geld kunnen doneren. Het is aan de ene kant ieder jaar een feestje dat heel Nederland mee kan vieren, maar wel een feestje met een belangrijke boodschap: dit jaar is dat Hands off our girls. IS HET ONDERWERP VAN DIT JAAR EEN REDEN OM HET GLAZEN HUIS IN TE GAAN OF WORD JE GEVRAAGD OF.?? Voor het Glazen Huis word je gevraagd. Het is dus echt een erebaantje! Ik vind het wel heel bijzonder dat ik met dit thema voor de eerste keer het Huis in stap. WAAR HAAL JE JE ENERGIE VANDAAN OM DIT 7 DAGEN VOL TE HOUDEN? Kon ik daar maar antwoord op geven! Ik heb nog geen idee, maar ik denk dat dat hartstikke goed gaat komen. OP ONZE SCHOOL ORGANISEREN KINDEREN ZELF KLEINE ACTIES. VRIJDAG LIEPEN HIER TWEE JONGENS BINNEN EN VERTELDEN MIJ TROTS DAT ZE 8,75 OPGEHAALD HADDEN MET LEGE FLESSEN OPHALEN. WAT VIND JE HIERVAN? Wow, dat zijn hartstikke veel flessen, joh! Heel erg gaaf. En wat een mooi bedrag! Het is hartverwarmend om dit soort acties ieder jaar weer te zien. Zo onwijs cool dat heel Nederland, groot en klein, zich inzet voor 3FM Serious Request! En reken maar dat ik Domien en zijn twee collega s ook live succes ga wensen. Op de Grote Markt of op afstand als ik heerlijk ontspannen bij de kerstboom achter de televisie zit!!! ( impuls

15 NIET ALLES ZOMAAR AANNEMEN Een studie naast je werk? Dat deed Rianne Kathmann, leerkracht op de Bavinckschool. Gedragsspecialist is ze nu en daar kwam heel wat voor kijken. 2 jaar lang een studie last van 20 uur per week naast haar fulltime baan. Maar het is haar gelukt door streng voor zichzelf te zijn, het werk goed te spreiden en te plannen. Wat heeft ze daar geleerd? Tekst: Betty van der Vlist Foto: Joost Uitermark Rianne: Heel veel. Mijn eigen leerkrachtgedrag stond steeds centraal. Dat vond ik grappig. Je krijgt geen lijst met boekjes die je moet lezen. Nee, steeds was het kijken naar je eigen persoon, naar wat jouw mentale model is, hoe sta je voor de klas? In de eerste module neem je een kind uit je klas met een gediagnosticeerde stoornis, bij voorbeeld ADHD. Dat ga je uitdiepen. Hij kan wel ADHD hebben, maar er is geen lijst voor hoe dan daarmee om te gaan. Sommige leerkrachten denken dat het kind ziek is, hij moet veranderen en ik hoef niks te doen. Daar ben ik het mee oneens. Voor elk kind kunnen de behoeftes anders zijn. Je gaat gewoon kijken wat een kind nodig heeft. En je leert goed kijken naar jezelf. Wat kan ik in mijn gedrag veranderen? Wat kan ik doen om ervoor te zorgen dat het beter gaat? Dus niet: Blijf stil op je stoel zitten, want dat kan hij misschien wel niet. Kijk goed naar het kind en schrijf je eigen verlegenheidssituatie op. Ga in gesprek met het kind en met de ouders. Zorg ervoor dat je zoveel mogelijk informatie krijgt. We werkten ook aan onze gespreksvaardigheden. In het boek Luister je wel naar mij? van Martine Delfos staan suggesties voor verschillende leeftijden. Je leert om structuur in een gesprek aan te brengen en doelen op te stellen. Dat je gespreksvaardigheden beheerste, moest je bewijzen door het te filmen. Een gesprek met het kind of de ouders. Ouders hun verhaal laten doen. Dat was wel confronterend!, lacht Rianne. Dan zag ik dat ik ondertussen met mijn ringen aan het spelen was en hoe ik zat. Of ik een open houding had en open vragen stelde. Best wel lastig. Een kind kon ook antwoorden: Dat weet ik niet. Dan was een mogelijke oplossing om iets heel anders te gaan doen, b.v. samen de lijmpotjes gaan vullen of een tekening laten maken. Ik moest ook wel eens een les van mezelf filmen en ik had de camera gericht op een kind. Achter dat kind zat een meisje dat altijd lief in de les bezig was. Maar toen ik de beelden terug ging kijken, zag ik dat ze met heel andere dingen bezig was! Opzienbarend. Ik ging ook met collega s in gesprek of de i.b. er of directeur. Ik moest zoveel mogelijk informatie krijgen van alle partijen. Zoveel mogelijk bronnen. Daarna ga je literatuuronderzoek doen en raadpleeg je die bronnen. Veel Engelstalig, op universitair niveau. Dat was wel pittig. De eisen waren dat je zoveel procent artikelen op wetenschappelijk niveau moest lezen, zoveel procent op HBOniveau en zoveel procent Engels. Dan stel je je onderzoeksvraag op, je beschrijft je verlegenheidssituatie volgens een format en beschrijft het doel van het onderzoek. Na de gespreksvoering maak je een plan van handelen. Je leert je eigen mening te onderbouwen. UI-MODEL VAN KORTHAGEN Bij voorbeeld: die jongen moet iets in zijn handen hebben. Dat moet door literatuur onderbouwd worden en dat vermeld je in je beroepsproduct met de naam van de auteur en het jaartal erbij, want er is controle op plagiaat. Bij de gespreksvoering leer je om te reflecteren. Dat was eerst lastig, want je gaat heel diep. Welke gedachtes heb je erachter? Waarom heb je zo gehandeld? Daarbij gebruikten we het uimodel van Korthagen met een vragenlijstje (zie kader). Per schil deed je dit, dat gaf houvast. Het eerste jaar ging ik elke woensdag naar de opleiding bij Windesheim in Hoofddorp. Dat duurde van 14.30u tot 18.30u en daarna had ik supervisie tot 21.30u. De bijeenkomsten waren een verademing. De docenten hadden een visie en een verhaal. Inhoudelijk sterk, dat boeide me echt. Ze lieten je nadenken, ze daagden je uit. We hadden een leuke groep studenten, die elkaar hielpen. Je ortho-didactische en ortho-pedagogische competenties moet je bewijzen. Op film. Voor de interpersoonlijke competentie laat je in een afsluitend gesprek ook beeldmateriaal zien. Daar reflecteer je op en word je over bevraagd. Docenten haalden 3 stellingen uit je portfolio en daar kwam een forumdiscussie over. In het forum zaten 4 studenten die 1 stelling eruit haalden. Over deze stelling gingen wij met onze mede-studenten in discussie. Hierbij was het van belang om je mening goed te onderbouwen en daarbij bronnen uit de literatuur te gebruiken en dat werd beoordeeld. En dan was de volgende student aan de beurt. Rianne heeft alles in 1 keer gehaald. Maar er waren momenten dat ze dacht: waar ben ik aan begonnen?! Zeker in een periode met rapporten op school en 15 minutengesprekken. Gelukkig kon ze het steeds zo inplannen dat ze in de zomervakantie vrij was. Maar niet in de meivakantie. Daarna moest ze haar assessment doen. Wat heeft haar ertoe bewogen om deze opleiding te gaan doen? Rianne: Na de Pabo was het voor mij al vrij snel duidelijk dat ik mij verder wilde ontwikkelen. Toen heb ik mijzelf de vraag gesteld, wat wil ik dan leren? Vier jaar geleden heb ik een groep gehad waarin een aantal leerlingen zat met specifieke onderwijsbehoeften (gedrag). Ik merkte dat ik het een uitdaging vond om deze kinderen het onderwijs te bieden dat zij nodig hadden. Dit is één van mijn drijfveren geweest. Ze heeft er veel geleerd. Erg leuk. De behoefte van het individuele kind stond echt centraal. Je moet voor zo n studie wel de tijd nemen en het willen, gemotiveerd zijn. Met de Lerarenbeurs heeft ze het collegegeld betaald. En dan was er nog wat over voor boeken en vervoer. Ze had 16 dagen studieverlof en haar 10 dagen compensatieverlof. Het prettigste vindt ze dat ze een onderzoekende houding heeft ontwikkeld. Zelf nadenken. Niet alles zomaar aannemen. ( impu

16 ( impuls GOED GEDRAG KUN JE LEREN WINTER NR.28 Leraren hebben minder kans handelingsverlegen te worden in de aanpak van lastige kinderen. En tot slot blijkt dat er meer collegialiteit in het team ontstaat. Dat laatste is bij ons op de Bosch en Hovenschool in ieder geval al te merken. We hebben een gezamenlijke aanpak van kinderen. PBS IN DE DAGELIJKSE PRAKTIJK Kinderen moeten heel goed weten welk gedrag er van hen verwacht wordt. Dat kun je doen door het te vertellen. PBS gaat er echter van uit dat het gewenste gedrag aangeleerd wordt. Dat doe je met gedragslesjes. Eerst wordt het ongewenste gedrag nog even voorgedaan door de leerkracht (wat vaak veel hilariteit geeft), vervolgens laat de leerkracht zien wat het gewenste gedrag is en mogen kinderen het nadoen. Goed gedrag wordt beloond. Een overzicht van de interventies Op de Bosch en Hovenschool wordt sinds kort met PBS (Positive Behavior Support) gewerkt. Dat geeft veel voordelen. Er is een gelijkluidende aanpak van hoe je met het gedrag van kinderen omgaat. Uit onderzoek blijkt dat het echt helpt om gedragsproblemen te verminderen. Caston Kroon, directeur, vertelt hoe dit er in de dagelijkse praktijk uitziet. Tekst en foto s: Caston Kroon Het is de Nederlandse benaming van School Wide Positive Behavior Support (SWPBS). PBS, zoals wij het op de Bosch en Hovenschool noemen, is een schoolbrede aanpak die gericht is op het creëren van een positief schoolklimaat, zodat het leren wordt bevorderd en gedrags-problemen worden voorkomen. Het is geen methode, maar een raamwerk om scholen te helpen het gedrag van kinderen op een positieve manier te beïnvloeden. Wij gaan er daarbij van uit dat daarmee ook de schoolresultaten positief worden gestuurd. Op de Bosch en Hovenschool zijn de resultaten al jaren goed. Dat was dan ook niet de reden om met PBS aan de slag te gaan. We zagen verschillende manieren in de aanpak van ongewenst gedrag bij de kinderen en zochten een uniforme manier om kinderen op een positieve manier te benaderen. Dan wil je graag een manier waarvan is aangetoond dat het werkt. Van PBS is bewezen dat het op een effectieve manier gedragsproblemen vermindert, dat het leerprocessen optimaliseert en bijdraagt aan een positieve en veilige leeromgeving waarin de effectieve instructie- en leertijd toeneemt. Uit onderzoek naar de effecten van PBS blijkt ook dat het aantal kinderen dat slachtoffer is van verbaal geweld afneemt. Dat kinderen zich op school, in de klas en thuis socialer gaan gedragen. Daardoor zie je ook een vermindering van het aantal maatregelen dat gericht is op schorsing en verwijdering van leerlingen. De beloning moet als een cadeautje ervaren worden. Het is niet de bedoeling dat je even snel netjes gaat zitten en dan een beloning krijgt. Dan werkt het niet. We zijn begonnen met het opstellen van gedragsverwachtingen voor het schoolplein en de gangen, omdat de resultaten daar snel zichtbaar en goed te meten zijn. Vervolgens hebben we gedragsverwachtingen geformuleerd voor in de klas, het computerlokaal en de gymzaal. Regelmatig brengen we een bepaalde afspraak weer onder de aandacht als we zien dat het nodig is. PBS scholen werken met een gelaagd (piramide)systeem waarin duidelijk wordt welke vormen van interventies ingezet worden. De groene interventies worden aan alle kinderen aangeboden. In de praktijk blijkt dat ongeveer 80% van de kinderen aan deze manier van aanpak genoeg hebben om het doel van de interventie te bereiken. Zo rond de 20% van de kinderen heeft behoefte aan extra training en oefening, omdat zij een beperkt risico lopen op gedrags- en leerproblemen, voor hen worden de gele interventies aangeboden. Een klein deel van de kinderen heeft een vergroot risico op het ontstaan van probleemgedrag. Voor hen gelden (rode) individuele keteninterventies. ( impuls Gedragsverwachtingen voor in de klas, de speelplaats en het computerlokaal

17 DE KRACHT VAN DE VERRASSING Op De Trapeze werken ze nu bijna 3 jaar met de Positive Behavior Support-aanpak, PBS. Deze methode moet onderhouden worden en blijft een aandachtspunt van het team. Maar een groep kinderen is weinig gevoelig voor belonen. Hoe ga je daarmee om? Kinderen wennen eraan en daarom blijft een verrassing als beloning een krachtig middel. strippenkaart ingeleverd hebben ook een cadeautje grabbelen uit de PBS-box. BELONINGSARMBANDJES Naast het systeem van de kaartjes maken we in de algemene ruimtes en tijdens schoolbrede evenementen en excursies gebruik van beloningsarmbandjes. Deze vrolijk gekleurde armbandjes leveren de kinderen aan het eind van de dag in voor een krul en na tien krullen volgt er een beloning. De PBS-aanpak blijft in beweging. Tekst: Dineke van de Wal en José Poel Foto s: Dineke van de Wal en Judy Blöte PBS OP SBO DE TRAPEZE PBS heeft de hele school, de leerlingen en het team al veel opgeleverd. Maar PBS is geen methode die als het eenmaal loopt, dat je er dan geen omkijken meer naar hebt. De aanpak op de PBS- manier blijft in beweging gedurende het schooljaar. Dit heeft aan de ene kant te maken met de gewenning van kinderen aan een systeem en de behoefte aan vernieuwing, anderzijds krijgen we steeds meer te maken met een populatie kinderen die minder gevoelig voor belonen lijkt te zijn. Waar we voorheen ongewenst gedrag om konden buigen door belonen, hebben we nu als team de conclusie moeten trekken dat er soms ook gewoon een consequentie op ongewenst gedrag moet komen te staan. HOE HET OOIT BEGON! Aan de start van ons PBS- traject zijn we eerst op een studiedag met alle teamleden bij elkaar gekomen om overeenstemming te vinden in de normen en waarden die wij, als team van De Trapeze uit willen dragen. Daarna hebben we met het team de gedragsverwachtingen geformuleerd voor de algemene ruimtes: de gangen, het plein en de gymzaal. De kinderen kunnen op het plein in de pauze beloond worden met een kaartje, als zij zich aan deze gedragsverwachtingen houden. In die begintijd merkten we al vrij snel dat het aantal incidenten op het schoolplein afnam en alle kinderen goed op het beloningssysteem reageerden. PBS- BOX Het systeem van belonen met kaartjes op het plein bestaat nog steeds. De kinderen worden ook nog steeds Pleinkanjer. Maar daarnaast mogen de kinderen nu, nadat ze een volle Goed gedrag? Dan verdien je een bandje. ONGEWENST GEDRAG Helaas moeten we concluderen dat de populatie leerlingen op het SBO snel verandert. Het merendeel van onze leerlingen is nog steeds op een positieve manier te sturen door middel van de PBS-aanpak, maar een aantal leerlingen blijft ondanks deze aanpak ongewenst gedrag vertonen. Daarom hebben we naast het belonen voor het gewenste gedrag op het plein als team een procedure vastgesteld, waarmee we het ongewenste gedrag aanpakken. PBS STUURGROEP PBS is en blijft een hele prettige manier om kinderen gewenst gedrag aan te leren en om het levend te houden binnen de school verzinnen we, als PBS-stuurgroep, steeds nieuwe en verrassende manieren om de kinderen te belonen. De kracht van PBS blijft voor alle kinderen de verrassing. Of zoals Annemieke Golly het zou zeggen: You never know when you get a surprise! ( impuls

18 DE LEIDER WEEFT ( impuls WINTER NR.28 genoemd. En bij het benoemen van kenmerken van leidinggevenden bleek de helft van deze kenmerken niet van toepassing op de genoemde leiders. Welke kwaliteiten hadden zij dan wel? Charisma! Lieuwe Koopmans (l) introduceert René ten Bos (r) Directeuren op nascholing. Ze kregen een heuse collegetour waar een filosoof, René ten Bos, ze aan het denken zette. Over charisma dat je niet hebt, maar krijgt toebedeeld. Over de verschillen tussen een leider en een leidinggevende. Over bureaucratie die zorgt voor middelmatigheid als uitgangspunt. Dat blijkt uit het Peter Principle. En over de inspectie, die werkt uit wantrouwen. En dat is een gebrek aan geste. Tekst: Ans Themmen Foto: Nanda Klaassen Maandagmiddag 27 oktober kwamen de directeuren van Salomo samen in het voormalig St. Jacob Godshuis in Haarlem. Een stemmige locatie voor een lezing van professor René ten Bos, hoogleraar filosofie aan de faculteit Managementwetenschappen van de Radbouduniversiteit in Nijmegen. De eerste collegetour in het kader van de Leergang Schooldirecties. St. Jacob is de beschermheer van de pelgrims. Het voormalige klooster is dan ook de start van de pelgrimstocht naar Santiago de Compostella. St. Jacob liet zich leiden door het water en daar ligt de link naar de lezing van René ten Bos, want zijn laatste boek heeft de titel Water. Tijdens de lezing poneerde René ten Bos voortdurend stellingen die de aanwezigen uitdaagden en aan het denken zetten. Een van zijn eerste opmerkingen was dat je als leidinggevende eigenlijk alleen betaald moest worden als je niets te doen had, want dan gaat het goed. Het situationeel leiderschapsmodel ligt daaraan ten grondslag, streven naar je eigen overbodigheid. Bij de start had René verteld dat tijdens het voorgesprek hem al snel duidelijk werd dat het goed gaat met de scholen van Salomo. Kennelijk, merkte hij op, is er dus sprake van mysterieuze vormen van leiderschap. Want jullie hebben het allemaal druk! Aan het woord: René ten Bos. Er zijn veel vrouwelijke directeuren binnen Salomo, ze zijn in de meerderheid. Wat betekent dat voor het leiderschap? Er ligt een relatie met charisma. Charisma is een attributie fenomeen, het wordt aan mensen toegeschreven. De betekenis van charisma is ( in de genade van God staan. Charismatische mensen doorbreken veelal af en toe de regels. Vrouwen krijgen minder snel charisma toegedicht. Dit heeft o.a. te maken met de zwaarte van de stem en het gegeven dat zij minder snel de regels doorbreken. Opvallend was dat toen René ten Bos vroeg om voorbeelden van leiders er alleen mannen werden In Amerika wordt leiderschap vooral sociologisch benaderd. Leiderschap wordt gelinkt aan psychologische eigenschappen. Plato bijvoorbeeld vergelijkt leiders met wevers. De leider is iemand die gemeenschappen weeft. Communiteit: samen plichten hebben. De leider staat echter niet volledig in die gemeenschap. Eén been erin, één been eruit. De leider weeft. Hier tegenover staat immunia, waarin men vrijgesteld is van bepaalde plichten. Dit is de antisociale opvatting van leiderschap. Echter als de volgers denken dat dit wegvalt zullen zij minder snel volgen. Bureaucratie is hier het tegenwicht van. Uitgangspunt hiervan is dat je jezelf niet overbodig kunt maken. Er wordt aangemodderd, er is geen sprake van excellentie. Middelmatigheid is het uitgangspunt. Wie in de functie blijft geniet de immuniteit van de functie. Regels en afspraken worden gevolgd. Wanneer ze niet gevolgd worden is diegene persoonlijk verantwoordelijk. In dit principe is heel goed net zo bedreigend als heel slecht. En dan komt het Peter Principle om de hoek kijken. Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie: Het Peterprincipe (ook wel Peter Principle) is een wet op het gebied van de organisatiekunde, in 1969 geformuleerd door dr. Laurence J. Peter, die beoogt een verklaring te geven voor het slechte functioneren van veel organisaties. Het Peterprincipe is als volgt geformuleerd: In een hiërarchie stijgt elke werknemer Als leidinggevende moet je eigenlijk alleen betaald krijgen als je niets te doen hebt, want dan gaat het goed tot zijn niveau van incompetentie. (In het oorspronkelijke Engels: In a hierarchy every employee tends to rise to his level of incompetence. ) Het door Peter beschreven mechanisme werkt aldus dat een werknemer, die in zijn eerste functie binnen die hiërarchie goed functioneert, daarmee in beginsel in

19 aanmerking komt voor promotie naar een hogere functie. Indien hij in die volgende functie ook goed functioneert, staat weer de weg naar een volgende hogere functie open. (Uiteraard zodra die gelegenheid zich voordoet en het is ook mogelijk dat de werknemer reeds in zijn eerste functie niet goed blijkt te functioneren.) Dat proces stopt echter op het moment dat de werknemer, in de functie die hij meestal na die promotie blijkt te bekleden, niet goed blijkt te functioneren. Hij blijkt dan niet te beschikken over de (extra) vaardigheden of eigenschappen die hij voor die nieuwe functie nodig heeft. Vanaf dat moment neemt zijn nut voor de organisatie echter snel af, desnoods tot het moment dat hij een (per saldo) negatieve bijdrage aan de organisatie levert. Terugplaatsing in zijn vorige functie is echter niet mogelijk: zowel de werknemer als de organisatie zouden daarmee impliciet toegeven een beoordelingsfout gemaakt te hebben. De werknemer blijft dus in zijn functie gehandhaafd, met alle problemen vandien. Peter stelt dat als dit proces maar lang genoeg doorgaat elke werknemer in theorie zijn niveau van incompetentie kan bereiken. Als alle werknemers in een hiërarchie dit niveau bereikt hebben, is de hoeveelheid verricht nuttig werk nul, aldus Peter. René ten Bos: Leiders werken niet doelgericht, leidinggevenden wel. Leidinggevenden krijgen vaak te maken met een aporie. Aporie is een filosofisch begrip, je kunt het niet oplossen, maar je wilt/moet het wel oplossen. Dit betekent dat een leidinggevende op een gegeven moment een beslissing neemt en daar de consequenties van accepteert. Leiding geven is een middel, geen doel. Leiderschapsgedrag doet iets met de gemeenschappelijkheid. Daarin speelt de geste een belangrijke rol. Geste komt van het Latijnse woord gerere=dragen. Een geste is een handeling waar je de gevolgen c.q. effecten niet van kan overzien. Vriendelijkheid bijvoorbeeld is een vorm van verbinden. De vele inspecties waar het onderwijs mee te maken krijgt, kun je zien als een blijk van wantrouwen, een gebrek aan geste. Een geste kan namelijk gemeenschapsbindend zijn, maar ook gemeenschapsvernietigend. Wat betekenen deze inzichten nu voor ons? Betekent het überhaupt iets voor ons? In ieder geval heeft deze eerste collegetour ons aan het denken gezet. Ben benieuwd wat de volgende ons gaat brengen! ( impuls GEDRAG DIGITAAL BELONEN Internet en sociale media kunnen mogelijke gevaren opleveren voor kinderen. Maar ICT biedt ook positieve mogelijkheden. Er is nu een tool/website waarmee leraren het gedrag van hun leerlingen positief kunnen beïnvloeden! Class Dojo. Tekst: Jeroen van Hoek Onlangs zat ik in de trein en ving ik een gesprek op tussen een moeder en haar dochter. Ze hadden het over het posten van foto s en berichten op Facebook, Instagram e.d. De moeder vroeg zich af of het nou wel verstandig was om die foto zo maar te posten, want je weet toch maar nooit. En hoe het gesteld was met haar (online) privacy? Wie ziet die informatie dan allemaal?, vroeg zij zich af. Huh? Wat maakt dat nou uit en wat kan mij dat nou schelen?, was de reactie van de dochter. Was dit nu een uitzonderlijke of een symptomatische opmerking die past bij het gedrag van de huidige generatie tieners? Kwam de reactie voort uit onwetendheid? Ik kreeg dit idee gezien de manier waarop ze reageerde. Zou de dochter misschien anders gereageerd hebben als ze meer kennis zou ( hebben van de huidige ICT technieken en de mogelijkheden die het biedt voor? En dat deze mogelijkheden wel eens minder leuk kunnen uitpakken dan jezelf had bedacht? Enig bewustzijn kan nooit kwaad natuurlijk. Daarom is het belangrijk dat we op school aandacht besteden aan mediawijsheid en speciaal hiervoor is er de jaarlijkse Week van mediawijsheid. Er is op dit vlak behoorlijk veel aanbod te vinden voor kinderen van groep 1 t/m 8. Natuurlijk is het belangrijk om leerlingen te wijzen op de mogelijke gevaren die internet en sociale media met zich mee kunnen brengen. Maar hierbij kun je heel goed uitgaan van de positieve mogelijkheden die ICT ons biedt. Ik stuitte onlangs op de tool/website Class Dojo waarmee docenten het gedrag van hun leerlingen positief kunnen beïnvloeden. ( ) In het kort komt het hierop neer. Als docent maak je een klas aan die je vult met de namen van je leerlingen. Je bedenkt en voert de gedragskenmerken in waarop je de leerlingen wilt beoordelen. Elke leerling krijgt een avatar en als je hierop klikt komen de gedragskenmerken in beeld. Door te klikken op het gedragskenmerk waarvoor je de leerling wil belonen geef je die leerling een punt. Elke keer dat je dit doet levert dus punten op voor de leerling. Je kunt de tool inzetten zoals je wilt. Je zou bijvoorbeeld de klassenpagina open kunnen zetten op het digibord, zodat de leerlingen direct kunnen zien hoe de docent hun gedrag beoordeelt. Ook is het mogelijk om leerlingen bijvoorbeeld één keer per dag, week of maand de stand van zaken te laten zien. Individueel feedback geven op gedrag is ook mogelijk door leerlingen een code te geven die automatisch door Class Dojo wordt gegenereerd. Hiermee krijgen leerlingen toegang tot hun eigen gegevens. Zij moeten dan wel eerst een account aan-vragen bij Class Dojo. Wat maakt dat nou uit en wat kan mij dat nou schelen? Class Dojo biedt de mogelijkheid om de teller na verloop van tijd weer op nul te zetten, zodat er met een schone lei kan worden begonnen. NB. Behalve positieve gedragskenmerken is het ook mogelijk om negatieve gedragskenmerken in te voeren. Als daar op wordt geklikt wordt er een punt in mindering gebracht. Het gebruik van Class Dojo is gratis. Je moet wel een account aanmaken. Ook beschikbaar als App (Android of ios) ( im

20 WORKSHOP BREIN FIJN LEREN Tekst: Annelies Siezinga Uit de dagelijkse onderwijspraktijk weten wij inmiddels dat leerlingen de lesstof beter tot zich nemen wanneer zij hier (inter-)actief mee aan de slag kunnen. Dat de praktijk makkelijk een eenrichtingsverkeer van feiten en lesstof vanuit de leerkracht kan worden, herkennen we ook vast BFL is een verandering van denken over het hedendaagse onderwijs. Nieuwe inzichten Symposium 2014 In het lokaal van Richard Koster, leerkracht op de Willem van Oranjeschool, is de after-herfstvakantie-dip gauw verdrongen. Na een stevige kop koffie en zelfgemaakte pindarotsjes is de goed gevulde klas snel wakker. Zeker nadat de workshop Brein Fijn Leren (BFL) start met de energizer Ga zónder te praten op volgorde van leeftijd staan. Zoek dat maar eens uit! Dit is meteen een voorbeeld waarmee je een groep snel actief en betrokken kunt krijgen. De kern van BFL! over de werking van het brein werpen een ander licht op bestaande didactiek en werkvormen. Het antwoord op de vraag Hoe verwerken kinderen informatie staat centraal bij BFL. Kinderen willen graag leren maar schakelen gauw over op de stand-by-stand als hun hersenen niet actief geprikkeld worden. Net als dat je jas zonder kapstok niet blijft hangen, beklijft leerstof niet als je dit niet kan koppelen aan bestaande kennis of beelden. Deze vormen een vangnetje waar nieuwe kennis een plekje in krijgt. WINTER NR.28 De kapstok van BFL luidt: In een veilige situatie is er ruimte voor denken. Zuurstof en beweging zijn essentieel voor een goede breinfunctie. Tijdens samenwerken zijn meer hersengebieden actief en wordt het geleerde beter onthouden. Gekoppeld aan emotie beklijft informatie beter. Het brein zoekt nieuwsgierigheid, voorspelbaarheid, feedback en betekenis. Nieuwe info altijd koppelen aan voorkennis. Kennis van je eigen leerstijl, drijfveren en kapstokjes. Mindmappen en samenwerkend leren zijn werkvormen die de betrokkenheid van leerlingen stimuleren. Hierdoor onthouden zij beter, wordt het leren uitdagender en effectiever en gaan de leeropbrengsten omhoog! De leerkracht krijgt het advies mee: steek minder tijd in de les van gister en meer tijd in die van morgen! ( impuls LEERSTIJLEN: IEDERE DAG ZIN OM TE LEREN OP DE PRINSES BEATRIXSCHOOL IN HEEMSTEDE Zo tegen een uur of elf was het spitsuur in de anders zo rustige von Brucken Focklaan in Heemstede. De Prinses Beatrix opende haar deuren om collega s van andere Salomoscholen te vertellen over hun manier van werken. Tekst en foto s: Joost Uitermark Bij binnenkomst werd iedere deelnemer genummerd voor het openingsspel. Vier collega s deden in het kort uit de doeken dat de leerlingen van hun school niet alleen maar traditioneel onderwijs krijgen, maar dat er gewerkt wordt met verschillende leerstijlen. Kern van het verhaal is dat de Prinses Beatrixschool alle leerlingen probeert te bedienen, waarbij de leerlingen zo veel mogelijk gebruik kunnen maken van hun voorkeursstijl. De stijlen die gehanteerd worden zijn het leren met ogen, het leren met oren, het leren met handen en het leren met het lichaam. De beste manier om je collega s dit duidelijk te maken is door ze het te laten ervaren. Met een spel werden groepjes geformeerd. Het zat zo in elkaar dat de groepjes echt op basis van toeval werden geformeerd. Vervolgens moesten de groepjes aan het werk. Alle leerstijlen kwamen aan bod. Behalve het laten ervaren van de leerstijlen door collega s was de andere doelstelling het aanleren van woorden in een fantasietaal. De leerstijl ogen is het best te vergelijken met het leren van woordjes zoals dat op de middelbare school gebruikelijk is. Bij de leerstijl oren werden de te leren woorden steeds opnieuw voorgelezen, bij de leerstijl bewegen waren de woorden met betekenis en plaatjes verspreid opgehangen in de aula van school. Deze woorden moesten behalve geleerd dus ook bezocht en opgezocht worden en tenslotte moesten er bij de leerstijl handen enkele handelingen met een kaartjes -omdraaimachine gedaan worden om tot leren te komen. Het werd al snel duidelijk waar een ieders voorkeuren lagen. Wat voor mij duidelijk werd, is dat je je als leerling behoorlijk hulpeloos voelt, wanneer je moet leren met een leerstijl die niet de jouwe is. Door meerdere leerstijlen aan te bieden, bereik je meer leerlingen en wordt de kans op minder gemotiveerde leerlingen kleiner. Leren is wel leuk! ( impuls