Studiedag. Inhoud van deze presentatie. Bespreking van een aantal bouwknopen

Transcriptie

1 Studiedag Bouwknopen E. Mahieu Afdeling «Technisch Advies» WTCB X. Loncour Afdeling «Energie & Gebouw» Gent, Huis van de Bouw 6 november 2012 Inhoud van deze presentatie EPB-regelgeving Huidige regelgeving en reeds aangekondigde verstrenging Het inrekenen van de bouwknopen Ontwerp van bouwknopen vanuit het opzicht van de luchtdichtheid Bespreking van een aantal bouwknopen Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.2

2 EPB regelgeving Geldende d eisen en aangekondigde d verstrengingen Woningen Eis senniv veau? EPBD Recast 31/12/2020 Near zero energy building Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.3 Het inrekenen van de bouwknopen in de gewestelijke regelgevingen In voege getreden: Vlaanderen - 01/2011 Brussel 07/2011 Wallonië 06/2012 Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.4

3 Het inrekenen van de bouwknopen Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.5 Het inrekenen van de bouwknopen EPB-aanvaarde bouwknopen Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.6

4 e??? Thermische verliezen van een gebouw Verliezen via de wanden (1D) Oppervlakte, U-waarde, buitenomgeving + verliezen via bouwknopen (2D) ou (3D) 2D lengte, lineaire verliezen e, buitenomgeving g 3D aantal, puntverliezen e Lineairei thermische h transmissiecoëfficiënt i ië t Ψ e [W/mK] = lineaire correctieterm van de ééndimensionale thermische flux voor een T van 1 K =>ψ is het verschil tussen de 2 dimensionale en de 1 dimensionale warmteverliezen Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.7 Een homogene vlakke wand Eéndimensionale homogene warmteflux Geen 2D-correctie e i e = 0,000 W/mK Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.8

5 Lineaire bouwknoop Bijvoorbeeld: een betonnen kolom in een spouwmuur: l1 U1 U1 = 0.22W/m²K e = 0,995 W/mK Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.9 Geometrische bouwknoop Buitenhoek De warmteverliezen thv. de hoek worden overschat bij een 1Dberekening negatieve e waarde = te wijten aan de gemaakte conventies voor de bepaling van de afmetingen (buitenafmetingen) l2e l1e 8cm isolie U = 0.30 W/m²K e = - 0,124 W/mK Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.10

6 Bouwknopen thermische prestaties Zeer veel verschillende oplossingen zijn mogelijk Het prestatieniveau van de bouwknopen moet in relatie staan tot het prestatieniveau van het gebouw Verschillende ambitieniveaus zijn mogelijk: EPB conform Passiefhuis i of equivalent Gefaseerde renovatie waarbij geen reglementering geldt Het thermische prestatieniveau is te berekenen; Een evaluatie van de thermische prestaties kan ook gebeuren adhv. de EPB-regels Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.11 Luchtdichtheid Regelgeving en ambitieniveaus Prestatie wordt op gebouwniveau geëvalueerd en niet thv. de bouwknopen. Het ambitieniveau heeft wel zijn weerslag op de opvatting van de bouwknopen. Momenteel is er geen expliciete eis in de EPB-regelgevingen staat in Brussel nog ter discussie Een prestatieniveau kan voor een bepaald project in een lastenboek worden opgelegd Met de verstrenging van de EPB-eisen voor gebouwen zal het belang aan luchtdichtheid stelselmatig vergroten Gebouw met nagenoeg geen energieverbruik impliciete eis Bijna energie neutrale (E100) gebouwen (E30 E40) Lucht- dichtheid 10% Luchtdichtheid 30% Andere 90% Andere 70% Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.12

7 Luchtdicht bouwen Basisprincipe: de continuïteit van het luchtscherm garanderen De prestaties zijn niet voorspelbaar belang van uitvoeringskwaliteit en ervaring Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.13 Een detail beoordelen naar luchtdichtheid Zich richten tott waar de continuïteit it van de luchtdichtheid wordt verzekerd Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.14

8 Impact prestaties luchtdichtheid thv detailleringen is niet altijd eenvoudig te voorspellen Bepleisteren van het metselwerk in de deuropeningen (alvorens de binnendeuren worden geplaatst) noodzakelijk? Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.15 Luchtdichtheid van materialen metselwerk Verschil naargelang type metselwerk Voor metselwerk wordt de luchtdicheid gerealiseerd door de bepleistering Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.16

9 Luchtdichtheid in de bouwknoop 3 types van aansluitingen Droog droog Aansluiting van luchtschermen (verkleving fixatielatten) Droog-nat Aansluiting Luchtscherm binnenbepleistering Buitenschrijnwerk - binnenbepleistering Nat Nat Aansluiting van twee bepleisterde wanden Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.17 Bespreking van een aantal bouwknopen Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.18

10 Voorbeeld 1 - Verdiepingsvloeren Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.19 Verdiepingsvloer aansluiting met de buitenmuur 3 mogelijke luchtlekken 1. Via de holtes van de welfsels 2. Onder de welfsels: aansluiting met het onderliggende metselwerk 3. Op de welfsels aansluiting met het bovenliggende metselwerk Oplossingen 1. Druklaag of vulbeton voorzien om de holtes te vullen 2. Binnenpleistering verzorgt de luchtdichtheid bij voorkeur de welfsels op een mortellaag plaatsen 3. Op de verdieping mag de pleisterlaag tot op de betonvloer komen Volledig losgekoppelde zwevende dekvloer voorzien met randisolatie en soepele voegen Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.20

11 Voorbeeld 2 Aansluiting hellend dak met de puntgevel Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.21 De gewoontes evolueren! Dragend metselwerk= betonmetselwerk f = 0.54 e = W/mK f = 0.79 e = W/mK Bron: WTCB contact 2011/4 Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.22

12 15kWh/m² jaar Strenge eis? Blocs béton f = 0.54 e = W/mK f = 0.79 e = W/mK Bron: WTCB contact 2011/4 Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.23 Opgelet bij de optie om de bouwknopen numeriek uit te rekenen el limiet voor deze knoop Afh van de massa en de aard van het metselwerk zijn sommige varianten op dit detail EPB-conform omdat ze voldoen aan het e criterium! De optie numerieke berekening is sterk afhankelijk van de gebruikte materialen en de detaillering. Studiedag «Bouwknopen»- Zwijnaarde 6 november 2012 P.24

13 Aansluiting hellend dak met een puntgevel Aandachtspunten: Continuïteit thermische isolatie Dakbedekking - onderdak (condensatie) De akoestische prestaties zijn afhankelijk van het type isolatiemateriaal, de binnenafwerking en de positie van het laatste spantbeen tegen de muur Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.25 Aansluiting hellend dak met een puntgevel Aandachtspunten: Plaatsingsrichting van de luchtdichtheidsbanen zodat mechanische h verankering van de gekleefde aansluitingen Een lus voorzien in het luchtscherm om bewegingsvrijheid te verkrijgen Voldoende breedte van de luchtschermbaan om een goede verbinding mogelijk te maken Leidingenspouw om doorboringen van het luchtscherm te vermijden (lengte vijzen inbouwspots) luchtdichte aansluiting plafond- muur Een eventuele oriënterende luchtdichtheidsmeting uitvoeren voor het aanbrengen van de afwerking Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.26

14 Aansluiting hellend dak met puntgevel Sarking dak Interessante oplossing bij renovatie (zie verder) Bij nieuwbouw: Aandacht hoogte binnenspouwblad; Luchtscherm als wachtslab tussen metselwerk en spant naar binnen brengen source Gelet op de aangewende isolatietypes is men voor de akoestische prestaties afhankelijk van de binnenafwerking Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.27 Renovatie van een hellend dak Ombouwen tot een sarking dak Voordeel: Binnenafwerking kan ongemoeid blijven: er wordt enkel van bovenaf gewerkt Continue aansluiting met eventueel nadien te plaatsen buitengevelisolatie Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.28 28

15 Renovatie van een hellend dak Ombouwen tot een sarking dak Nadeel: Continuïteit van de luchtdichtheid moeilijk realiseren (aansluiting met de wanden) Louter rekenen op PURschuim = ontoereikend Voorafgaandelijk zorgvuldige detaillering mbv. aansluitbanden en elastische voegafdichtingen is noodzakelijk Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P Renovatie : sarking dak in combinatie met buitengevelisolatie Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.30

16 Voorbeeld 3 - Muurvoeten Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.31 Muurvoet - massiefbouw Aandachtspunten: Aandacht voor de waterdichtheid! Opstandhoogte binnen-buiten Bouwknoop oplossen door het gebruik van isolerende bouwblokken De plaatsing van luchtdichtheidsstroken is niet evident: verkleving op beton en metselwerk properheid vocht doorboringen van leidingen Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.32

17 Muurvoeten : EPB-aanvaarde bouwknoop door het tussenplaatsen t van een isolerend bouwblokbl Gevraagde minimale λ-waarde van de EPB: 0.2 W/mK Er bestaan verschillende technische oplossingen: Cellenglas Cellenbeton Isolerende bokken van gebakken aarde Composietsystemen beton-isolatie Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.33 Muurvoeten: luchtdichtheid Source : Eureca Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.34

18 Alternatieve oplossing om de luchtschermfolie te vermijden? Metingen op de bouwplaats tonen aan dat de luchtlekken aan de muurvoeten bij massiefbouw beperkt zijn ondanks er geen specifieke voorzorgen werden getroffen metingen ten tijde van de oplevering Bij hoge luchtdichtheidseisen membranen voorzien Duurzaamheid doorheen de tijd van de prestaties Oplossingen met vloeibare afdichtingen Metingen in 6 woningen gerealiseerd, zonder luchtdichtheidsband Deze prestaties zijn te vergelijken met de hoogste luchtdichtheidsklasse van buitenschrijnwerk: Klasse 6 = Pa Cfr WTCB contact Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.35 Voorbeeld 4 Aansluiting buitenwand - plat dak Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.36

19 Détail d acrotère points d attention Detaillering : Aansluiting buitenwand - plat dak Bron: TV 244 Aandachtspunten: Keuze van isolerend bouwblok bl ifv de thermische h isolatie van de muur en het dak Opstand waterdichtheid id >15cm Luchtdichtheid zware dakvloeren op het niveau van de binnenbepleistering Opvullen holtes welfsels Verzorgde aansluiting welfsels met dragend metselwerk Luchtdichtheid lichte dakvloeren vereist wachtslabben Zware dakvloeren zijn positief mbt akoestische prestaties Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.37 Dakrandaansluitingen plat dak Verschillende mogelijkheden: Geen aandacht voor de bouwknoop Tussenplaatsen van een isolerende bouwblok Cellenbeton : 15cm/20cm/25 /25 cm Cellenglas: 5cm/10cm Thermisch h geïsoleerde opstand Enkel dakzijde of volledig Rekenhypothèses : U dak = 0.17 W/m²K U muur = 0.20 W/m²K Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.38

20 Bouwknopen: verschillende oplossingen (W/mK) -waarde ( EPB-limietwaarde e voor buitenhoeken = conform de EPB-basisregels maar voldoet niet aan de psi-eis bij nummerieke berekening Psi- Ongeïsol- eerde dakopstand 5 cm tegen 10 cm dak- tegen dakopstanopstand 5cm tegen en op dakopstand 10 cm tegen en op dakopstand = niet conform aan de basisregels (onvoldoende R-waarde) maar voldoet wel aan de psi-eis bij nummerieke berekening Cellen- Cellen- Cellen- Cellenglas Cellenglas betonblok betonblok betonblok 5 cm 10 cm 15 cm 20 cm 25 cm Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.39 Voorbeeld 5 - buitenschrijnwerk Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.40

21 Thermisch optimale positie van vensters bij buitenmuurisolatie? i ti 2 gevallen (voor een constante isolatiedikte) Met retour van de thermische isolatie op het buitenschrijnwerk d d=0cm d=10cm d=20cm Zonder retour van de thermische isolatie (nooit zo uitvoeren!) Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.41 Thermisch optimale positie van vensters bij buitenmuurisolatie? i ti contact met het dragend metselwerk Optimaal = plaatsing schrijnwerk in de isolatiedikte De prestaties dalen naarmate het schrijnwerk in contact komt met de buitenmuur. Psi-w waarde EPB-limietwaarde e voor buitenschrijnwerkaanslutingen Positie van het buitenschrijnwerk tov. buiten (cm) Hypotheses: 30 cm isolatiedikte en 14 cm metselwerk Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.42

22 Detaillering buitenschrijnwerk bij buitenmuurisolatie Verschillende oplossingen mogelijk Aandachtspunten: t Retour met thermische isolatie op schrijnwerk + aandacht positie in dikte thermische isolatie Aansluiting droog-vochtig met luchtdichtheidsbanden Niet rekenen op soepele voeg tussen pleister en schrijnwerk Akoestische prestaties niet optimaal bij kunststof isolatieplaten Bijkomende kader (toevoegen massa) brengt verbetering Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.43 Renovatie: buitenmuurisolatie bij een spouwmuur, invloed van de vensters Zonder isolatie thv de dagkanten Met isolatie thv de dagkanten Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.44

23 Renovatie: buitenmuurisolatie bij een spouwmuur, invloed van de vensters Met isolatie i thv de Zonder isolatie thv de dagkanten dagkanten 6cm 30cm isolatie dagkanten 4cm isolatie 6cm 30cm isolatie Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.45 Renovatie: Impact van de thermische isolatie van de dagkanten W/mK) -waarde (W ur (W/m²K) en Psi- Umuu Mur non isolé U = 2,43 W/m²K Zeer groot effect op de energieverliezen! Isolatiedikte van de muur (cm) Resultaat met 4 cm isolatie tegen de dagkanten Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.46

24 Renovatie : buitenmuurisolatie bij een spouwmuur Inkorten van het gevelmetselwerk l rond dde vensters Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.47 Renovatie : buitenmuurisolatie bij een spouwmuur Inkorten van het gevelmetselwerk l rond de vensters Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.48

25 Renovatie : buitenmuurisolatie bij een spouwmuur Inkorten van het gevelmetselwerk rond de vensters Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P Renovatie : buitenmuurisolatie bij een spouwmuur Inkorten van het gevelmetselwerk l rond dde vensters Studiedag «Bouwknopen» Winterc - Zwijnaarde 6 november 2012 P.50

26 Renovatie : sarking dak in combinatie met buitengevelisolatie VOOR NA Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.51 Renovatie : sarking dak in combinatie met buitengevelisolatie VOOR NA Studiedag «Bouwknopen» Winterc - Zwijnaarde 6 november 2012 P.52

27 Besluiten De wijze waarop bouwdetails worden ontworpen en uitgevoerd is sterk geëvolueerd en zal nog wijzigen in de toekomst De bouwknopen worden afgestemd op het ambitieniveau van het gebouw op thermisch vlak en mbt. de luchtdichtheid Thermische prestaties kunnen worden berekend Prestaties van luchtdichtheid kunnen niet worden berekend. De ervaring is dan ook van belang om zich af te stemmen op het gewenste ambitieniveau en de kwaliteit van uitvoering te garanderen. EPB-conforme bouwknopen De basisregels laten toe om een bouwknoop vrij eenvoudig te evalueren De controle mbv. numerieke berekeningen kan interessant zijn maar is enkel geledig voor het specifieke detail De kwaliteit uit zich in de detailleringen Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.53 Bedankt voor jullie aandacht! Studiedag «Bouwknopen» - Zwijnaarde 6 november 2012 P.54