TOUR DE BRUGES.

Transcriptie

1 TOUR DE BRUGES Zij die de 2 e etappe Damme-Brugge hebben ondernomen kunnen nu of op een ander tijdstip deze wandeling verder zetten. De langere-afstandsfietsers kunnen van in Sluis vertrekken en ook dit parcours er bij nemen, aangezien hun conditie beter is dan de mijne of over meer batterijkracht beschikken dan mijn oude Peugeotfiets met 10 versnellingen op het frame. Niet dat we deze versnellingen veel gebruiken, onze fietstochten lijken soms meer op surplaçen, maar ze schijnen nog te werken. Mits de nodige voorzichtigheid voor fietsers in Brugge, het kan er op een mooie dag best wel druk zijn op de wandelpaden, zorg er gewoon voor dat je niet al te snel langs verstrooide wandelaars slalomt. Zij die de Tour de Bruges eens apart willen wandelen kunnen eigenlijk gemakkelijk van op de buitenring aanpikken wanneer ze zich ergens tussen Kruispoort en Katelijnepoort parkeren. Onder het zand of naast het station kan natuurlijk ook (betalend wel daar). Wij zijn begonnen aan de Dampoort en parkeerden ons wagentje in de Dampoortstraat. Dus mijn uitleg start vanaf Dampoort. Wat kun je verwachten tijdens deze wandeling: Deze Tour volgt volledig de buitenste omwalling, aangelegd ca 1300 in opdracht van de Franse koning Filips de Schone. De huidige bezoeker volgt voor een stuk het fietspad groene gordel. Groen verwijst naar enkele aangelegde parken die we doorkruisen en best wel aangenaam wandelen of fietsen zijn tijdens zomerse dagen. We passeren een aantal poorten, sommige zijn ondertussen verdwenen, maar er blijven nog 4 gerestaureerde stuks over. Tussen Kruispoort en Dampoort staan er nog 4 windmolens. Ik heb nog een lusje voorzien voor zij die nog een stukje van het Stille Brugge willen ontdekken in de omgeving van het geboortehuis van Guido Gezelle, het naar hem genoemde Gezellekwartier. 1

2 START WANDELING We gaan naar het Sasplein, waar de Reie via een sluis in de handelskom stroomt ter hoogte van bistro du phare, waar een mens zich nooit alleen voelt. Ga efkens linksaf in de WULPENSTRAAT. Aan de overkant van het water zien we de replica van een middeleeuwse tredkraan. Over het brugje gaan we rechtsaf, dit is de KOMVEST. We passeren de oude gistfabriek (tegenwoordig een afdeling van chemiereus Dupont) en nemen een kiezelpad. Als voetganger ga je hier rechts. Een speciaal dubbel Voetgangers-fietsersbord vind je regelmatig terug hier in Brugge, LET ER OP AUB, het voorkomt belgerinkel, tandengeknars en botsingen tussen 2 leefwerelden. We gaan een dubbele rijweg over en komen in een parkje terecht, het Baron Ruzettepark. Het komende traject tot aan de Ezelpoort werd de omwallingsgracht gedempt in de 19 e eeuw, er kwamen nieuwe wijken zoals Kristus Koning en Stübbenkwartier. Meer over Stübbenkwartier en nieuwe wijken zie rubriek curieuzeneus Neem eerst het buitenste pad rechts die langs het water loopt = fietspad groene gordel. Je ziet rechts de oude handelskom. 200 meter verder neem je het gele pad links en van het water wegdraaiend (aan een witte paardenkastanje). Je passeert een gebouwtje die wat op een oud tramstation lijkt, het is echter een pompgebouwtje. Links zien we aan de overkant van de binnenring het imposante gebouw van Spermalie. We gaan rechtdoor, kruisen de Ijzerstraat en komen in een fietsstraat die ons naar de Ezelpoort leidt, je bevindt zich op de Vestingsfietsroute. Deze WERFSTRAAT een heel eind volgen: 2

3 Dwars de Kimpa-Vitalaan, dwars de Nicolas Gumbertstraat (hier zie je links het Belfort). Voorbij het Werfplein met een gerestaureerde fabriek op de achtergrond, dwars je de veldmaarschalk Fochlaan en even verder bereik je een pleintje met grote paardenkastanjes. Links verschijnt de EZELPOORT. Keer terug naar de buitenkant van de poort wanneer je wat foto s hebt genomen. Om je wandeling te vervolgen ga je nu verder langs de Filips de Goedlaan. Meer uitleg over POORTEN, zie rubriek curieuzeneus Even verder zien we rechts het kerkje van Christus Koning, een begin 20 e eeuw aangelegde wijk. Dwars de Karel de Stoutelaan, we zitten hier inderdaad tussen de Bourgondische hertogen. Links heb je een zicht op de St Salvatorkathedraal. We komen in het Graaf Visartpark, de langst regerende burgemeester van Brugge ooit. Als katholiek moest hij een inhaalbeweging maken op het liberale beleid van zijn voorganger. Over de 19 e eeuwse strijd tussen liberalen en katholieken Ter hoogte van het huidige park bevond zich de Bloedput, nog steeds als plaatsnaam gebruikt, hier werd naar verluid het bloed van de vele aderlatingen in het St Janshospitaal gedumpt. Het Rode Kruis zou in zijn binnenste eens hard gevloekt hebben, maar je moet alles in zijn tijd zien. In ieder geval zien de bomen er opvallend gezond uit in het Visartpark, een vorm van Fuentesbloeddoping avant la lettre. Over de bloedput, aderlatingen en EHBO, zie rubriek curieuzeneus Even verder gaan we over een brugje met een automatische sluis die het water regelt richting kanaal naar Oostende. We hebben nu de zeer drukke BEVRIJDINGSLAAN bereikt. Hou het pad recht voor je in het vizier aan de andere kant van de 4-vaks, daar moeten we naar toe. Maar eerst moeten we efkes links via de verkeerslichten en zebra oversteken en weer 30 meter naar rechts. Sla nu dus links het beloofde pad in, het water ligt nu terug aan je linkerhandje. 3

4 Nabij een schuilhokje voor hangjongeren verstomt het geroezemoes van de Bevrijdingslaan en we wandelen door een parkje tot aan de Smedenpoort. We bevinden ons tussen 2 grachten, op deze plaats bestaan dus nog steeds de dubbele grachten van de oude omwallingen. We komen bij de Smedenpoort. We gaan efkes linksaf naast de poort en dan rechtsaf aan de verkeerslichten. Links is de Smedenstraat die naar het Zand loopt, op de achtergrond zicht op het Belfort. We vervolgen rechtdoor onze wandeling en kiezen voor het wandelpad naar omhoog parallel de H Consciencelaan. We lopen nu op de binnenste omwalling en wandelen door een à l Anglaise aangelegde strook met kronkelende paadjes. Aanleg van de buitenste omwallingen in stadsparken Een bakstenen gebouwtje op ons pad herinnert er ons aan dat zich hier het 1 e pompstation voor de Brugse drinkwatervoorziening bevond. Van hier uit vertrokken loden buizen richting centrum vanaf de 13 e eeuw. Maak je geen zorgen, het water voor de thee of koffie in Brugge centrum is net als de benzine loodvrij (groen label) geworden. De middeleeuwse loden leidingen werden eerst door roestige metalen buizen vervangen, later werden er propere kunststofleidingen geplaatst met zuiver water van de Bocq (Condroz) uit Wallonië. Drinkwater in Brugge, zie curieuzeneus We komen nu aan het kruispunt met de Boeveriestraat. Hier stond tijdens de middeleeuwen ook een poort opgesteld, maar deze is volledig verdwenen. We gaan richting station en kiezen voor de fiets-voetgangerstunnel (voetgangers gaan weer RECHTS). 4

5 We komen bovengronds en naderen het verkeersinfarct van Brugge, het ronde punt aan de Albert 1 laan, ook wel het Unescoplein genoemd. We merken het bronzen beeld op van een man die persé vis wil voeren aan een verschrikte pelikaan, een rustgevend initiatief voor geduldig wachtende automobilisten op het ronde punt (breek me de bek). Misschien wel een punt van discussie voor Gaia. Dit beeld was een bronzen voorontwerp voor een fontein (die sinds 1958 verdwenen is) op de kunstberg in Brussel. Het beeld is van de hand van Josuë Dupon, vriend van Jules Lagae (buste Guido Gezelle) en beiden West-Vlamingen van origine. Even verder neem je de 1 e verkeerslichten links om de 4-vaks te dwarsen. Rolstoelgebruikers zetten best hun motortje op stand high, de gewone mens gaat in looppas want de lichten veranderen hier oerend hard. Ga over het brugje en sla direct rechts af om de BEGIJNENVEST te volgen. Je merkt dadelijk dat deze locatie de Toeristenpoort voor Brugge is: trein- en busstation zijn hier immers vlakbij in de buurt. Links over het muurtje zie je de gebouwen van de vroegere Minnewaterkliniek, we komen straks bij de drukke Minnewaterbrug. Voor curieuzeneuzen, staat de omgeving rond het Minnewater beschreven in Brugge: Wandelen langs de kanaaltjes Rechts de buste van H Pickery (vader van een generatie Brugse beeldhouwers die tal van sporen hebben achtergelaten in de vorm van standbeelden en kerkinterieurs. Over Pickory, zie rubriek curieuzeneus verder op. Even verder kun je rechtsaf enkele trapjes naar beneden en je komt in een groententuin terecht aan het water onder de Poertoren. Op deze plaats bevond zich het huisje én groententuin van de vroegere sluismeester van het Minnewater (gebouwtje afgebroken jaren 1958). 5

6 Je ziet er de sluis die de Kerkebeek regelt alvorens richting Oostende te stromen, links de oude arm van het kanaal naar Gent en recht voor je het nieuwe kanaal. Op het zitbankje onder de 7 bogen van de Minnewaterbrug merk je de verschillende soorten steen die gebruikt werden. Het midden van de brug is later dichtgemetseld, want het middengedeelte was vroeger een ophaalbaar gedeelte. De Barge (boot op kanaal Brugge-Gent), moest tussen de brug kunnen varen tot aan het sashuis. Ga een roestig uitziende trap op naast de Poertoren. Vervolg je weg over de Minnebrug langs de rechterkant van het pad om conflicten met fietsers te vermijden. Aan de overkant van de brug vind je nog de resten van een toren, het was de vroegere tweelingbroer van de Poertoren aan de overkant van het Minnewater. Tegenwoordig is het een 4 sterren-vleermuizenhotel. We volgen nu de Katelijnevest, het water aan de rechterkant is de vroegere bedding van het kanaal naar Gent en tevens vroegere omwallingsgracht. Het huidige kanaal naar Gent neemt een haakse bocht zuidwaarts en gaat onder de hoge brug van de ringvaart door. Deze situatie kun je beter bekijken van op de bus parking aan de zogenaamde Rode Luifel, hét verzamelpunt voor buitenlandse toeristen die hier massaal kunnen toestromen veelal via de grote cruiseschepen die aanmeren in Zeebrugge. Hier begint hun 2 uur durende race in Brugge. 6

7 Wil je dit zijsprongetje maken dan ga je na 200 m rechtsaf over het brugje, dwars het pleintje en wandel tot aan het water: het vrij brede kanaal naar Gent vertrekt van op dit punt. Onder de hoge brug rechts bevindt zich de nieuwe jachthaven van Brugge en een parking voor zwerfwagens. De vroegere Reie zal ongeveer op deze plaats Brugge zijn binnengestroomd. Tegenwoordig bevind je zich op een eilandje. Vervolg je route onder de bomen van de Katelijnevest, even verder kom je rechts bij een groot wit gebouw, dit was het vroegere Bargehuis. Je bereikt de Katelijnebrug, hier bevond zich de ondertussen ook verdwenen Katelijnpoort. Steek de Katelijnstraat over, liefst via het zebrapad, de meeste automobilisten zullen welwillend stoppen, maar let toch maar op. Volg verder het grindpad, je wandelt nu langs de Gentpoortvest. Enkele hectometers verder kies je voor het pad rechts die wat omhoog loopt en dichtst het water volgt. Hoewel je dichter de ringweg wandelt en deze wat meer lawaai produceert, heb je hier toch het beste uitzicht. Je wandelt nu in een aangelegd park langs de waterkant met soms giganten van bomen, enorme platanen en paardenkastanjes steken er boven uit. Even verder klimmetje tot bij een bakstenen toren die wat op de Poertoren lijkt, maar een stuk recenter blijkt: het is een watertoren en werd pas in 1925 gebouwd. Even verder bereik je de Gentpoort. Deze poort staat er nog wel en kun je tijdens de weekends ook bezoeken, zie link: Dwars de Gentpoortstraat, liefst via het zebraatje en let vooral op fietsers die rechts van onder de poort kunnen verschijnen als kwamen ze uit de hemelpoort terwijl je misschien in het midden van hun rijbaan een leuke selfie met lachende vriendin aan het nemen was Vervolg je tochtje, nu wandel je langs de Boninvest tot aan de Coupure. 7

8 Ga over de Conzettebrug, de Coupure met jachthaventje ligt aan je linkerhand. Laat niet na eens een omwegje te doen en linksaf te slaan, het is hier een aangename buurt om wat rond te kuieren. Coupure en Conzettebrug, lees rubriek curieuzeneus. Volg het grindpad verder na Conzettebrug richting Kruispoort, je wandelt nu langs de Kazernevest (vroeger bevond zich een kazerne in de Langestraat). Je bereikt de Kruispoort, misschien wel de meest imposante en meest gefotografeerde van het gezelschap. Samen met Gentpoort en verdwenen Katelijnepoort waren het de meest versterkte poorten om de Gentenaars buiten de stadsmuren te houden. Tegenwoordig zijn Gentenaars trouwens welkom hoor! Een vrij druk punt, dus kijk wat uit alweer vooral voor fietsers die hier van alle kanten op je af kunnen komen want wandel- en fietspad kruisen en lopen hier door elkaar en het is er altijd druk. Weet dat Brugge een intensief bereden fietsstad is, waarvoor een pluim! Laat echter niet na de Kruispoort zelf eens nader te bekijken, merk op dat de achterkant er al wat vriendelijker uit ziet dan de stoere voorzijde. 8

9 Bijna onmiddellijk bereik je de 1 e van de windmolens op je pad tussen Kruispoort en Dampoort. Brugse windmolens Deze eerste molen is de Bonne Chiere. Het is aangenaam vertoeven tussen deze en de St Janshuismolen, het zijn dan ook 2 echte publiekstrekkers. Van op de molens heb je dan ook een mooi uitzicht op diverse Brugse torens. Van op de volgende molen, de St Janshuismolen zie je beneden de domeinen van 2 vroegere schuttersgilden: St Joris (in een groen domein) en rechts St Sebastiaan (met torentje als referentie). Schuttersgilden Vanaf hier kun je een zijsprongetje wagen in een rustiger deel van de stad, die ook wel enkele mooie hoekjes biedt. Beneden de molens kom je in het Gezellekwartier, een oude volksbuurt waar zich het geboortehuis van Guido Gezelle bevindt. Deze gronden behoorden tijdens de middeleeuwen bij het domein van de familie Adornes die er de merkwaardige Jeruzalemkerk liet bouwen. Guido Gezelle + museum (zie rubriek curieuzeneus) Verkies je dit omwegje NIET TE VOLGEN, lees dan verder 9

10 Deviatie G dus, gelukkig niet aangeduid met oranje borden, volg gewoon onderstaande route: Na ons bezoek aan de St Janshuismolen, keren we efkes op onze stappen terug en gaan enkele meters de ROLWEG in. Je wandelt langs een oud gebouw die wat op een boerderij lijkt, dit is het Gezellemuseum. Het museum zelf is betalend, leuk voor de liefhebbers van deze schrijver, de tuin is gratis en best wel deze omweg waard. Je vind er een biologische volkstuin, een kunstwerkje van Jan Fabre, de oude ceder en vooral een leuk bankje om in een rustige omgeving uit te blazen. Na het bezoekje van de tuin, gaan we rechts terug richting St Janshuismolen waar we straks de torens van Brugge telden. Op de hoek naar rechts, eventjes de KRUISVEST volgen, gaan we 1 e straatje rechts in en komen aan een parkje (links), dit is de HUGO VERRIESTSTRAAT; in het parkje (trouwens privédomein) merken we de schietstand van de St Jorisgilde. Even verder in de straat staat hun wapen op het hekken. Enkele hectometers verder, gaan we linksaf in de Albrecht Rodenbachstraat, we wandelen door een gezellig straatje met typische voortuintjes in een nette straat. Bij een T aangekomen, gaan we rechtsaf de STIJN STREUVELSTRAAT in (we blijven in de Gezellefamilie, want Stijn moest als kind van zijn zus Florence nonkel zeggen tegen Guido Gezelle) Even verder zien we rechts een rij witte huisjes, dit is ook een serie Godshuizen (lees gerust eens het gebeitelde infobord aan de gevel). We komen op de PEPERSTRAAT, die we gewoon rechts meevolgen en komen op een pleintje met een pomp, zitbanken, rechts op de hoek staat de merkwaardige Jeruzalemkerk. We gaan rechtsaf de BALSTRAAT in. Vergeet in dit straatje niet ook eens achterom te kijken naar de markante toren van de Jeruzalemkerk. Verder in deze straat vind je het KANTWERKMUSEUM en op het eind van het straatje links het MUSEUM VOOR VOLKSKUNDE gevestigd in een rij typische 1 kamervolkshuisjes. Ook best de moeite waard er eens binnen te lopen, elk huisje is per thema ingericht: Je komt in een oud klaslokaaltje terecht, een apotheek, een hoedenmakerij, een volkscafé waar je iets kunt bestellen, bij mooi weer een aangenaam binnenpleintje. Op het einde van de Balstraat gaan we eventjes rechtsaf in de Rolweg en nemen het 1 e straatje LINKS (van uit de Balstraat is het bijna rechtdoor gaan met de neiging naar rechts), dit is de KORTE SPEELMANSTRAAT. Inderdaad een kort straatje, want even verder gaan we rechts de CARMERSTRAAT in. Links zien we de koepel van de kerk van de Engelse zusters. Een mooie kloostertuin die echter alleen maar op speciale dagen zoals Openmonumenten open is voor het publiek. Volg de Carmerstraat tot op het einde en je staat weer bij de St Janshuismolen. Het bakstenen gebouw rechts met sierlijk torentje op het einde van de Carmerstraat is de concurrerende schuttersgilde St Sebastiaan. EINDE ZIJSPRONG of VERVOLG van de wandeling, zoals je verkiest. 10

11 Vervolg wandeling: Kies voor het pad omhoog die je naar de 3 e molen leidt., dit is de Nieuwe Papegaai, geen staakmolen zoals de 2 vorige, maar een exemplaar met een gesloten (gemetselde) voet. Ga naar beneden langs de andere kant en kies nu voor het wandel- en fietspad die langs het kanaal loopt. Op een warme dag is het hier aangenaam wandelen onder de bomen. Je passeert enkele binnenvaartschepen die ingericht zijn als woonboot. Even verder op kom je bij de laatste molen op je tocht, de KOELEWEYMOLEN. Deze molen afkomstig uit Meulebeke, kreeg hier een nieuw leven. We naderen het SASPLEIN, aan het Dampoortcomplex waar onze tour begon. Even uitblazen of terug naar de auto? 11

12 RUBRIEK CURIEUZENEUS BEGINT HIER Stübbenkwartier De Komvest werd vanaf Ezelpoort tot aan de nieuwe handelskom en het kanaal naar Oostende gedempt. Op deze vrijgekomen gronden werden nieuwe wijken gebouwd. Architect Hermann-Joseph Stübben werd aangesproken om deze nieuwe wijken in te richten. Deze Duitse stadarchitect, had in eigen land reeds nieuwe wijken laten aanleggen in oa. Keulen, na de sloop van de 8 Km stadsomwalling. Als goede kennis van onze koning Leopold 2, was hij ook in Brussel actief waar hij de Tervurenlaan als toegangsweg naar het Koloniaal Museum tekende. 12

13 Leopold 2, el fantastico, beheerder over Congo, had ook met Brugge grootse plannen eind jaren 1800: Er moest terug een verbinding naar zee komen via Zeebrugge. Er zou een nieuw kanaal worden gegraven, er kwam een nieuwe handelskom want de nieuwe haven moest Brugs zijn. De wijk St Pieters-aan-de-dijk werd ingepalmd, maar ook delen van Koolkerke, Dudzele en Lissewege. Onze planmatig denkende vorst sprak zijn Duitse vriend-stadsplanner aan om ook hier in Brugge een nieuw ontwerp te tekenen. In de buurt van de nieuwe haven moesten er voorzieningen komen om de havenarbeiders te huisvesten, winkels, kleine nijverheid, maar ook een residentiële buurt want Leopold had het graag netjes. Hoe de vork precies in de steel zit, weet men tot op vandaag niet, zeker is dat er een hele strook omwalling werd gedempt van Ezelpoort tot aan het kanaal naar Oostende. Wat ook zeker is, het feit dat Leopold furieus was toen hij het nieuws vernam dat men deze omwalling had gedempt. Is Stübben of iemand anders hier voor verantwoordelijk, niemand weet het. Centrale as doorheen de nieuwe wijk is de Scheepsdalelaan, die van Ezelpoort naar Oostendse Vaart loopt. Langs deze weg werden er winkels voorzien. Links kwam de residentiële wijk Kristus (mét een K!) Koning, met mooie aanplantingen en een nieuw opvallend kerkje. De straten hebben ronkende namen zoals: Leopold 1 laan die de wijk in de lengte doormidden snijdt, meteen ook de breedste straat wat had je gedacht. Maar ook Keizer Karel, Karel de Stoute, Filips de Goede en zelfs Maria van Bourgondië staan op het lijstje. Rechts werd er een arbeiderswijk ingericht rond het centraal gelegen Werfplein. Deze wijk lag het dichtst bij de haven, handig om s morgens op tijd op de werf te komen! Langs het kanaal naar Oostende werden er tenslotte kleinere werkplaatsen gebouwd, dit is de Kolen- en Houtkaai. PS: een nieuwe opvallende constructie is de brug in het verlengde van de Scheepsdalelaan. Andere projecten van Stübben: De Haan: Leopold 2 Onze vader die ook in Congo zijt, had hier een lapje grond (zo n 100 Ha), die hij voor 100 jaar in concessie gaf aan een vennootschap. Er werd beroep gedaan op tuinarchitecten die slingerende paadjes aanlegden, gebruik makend van de hoogteverschillen van de duinen, om een volledig gebied in Engelse stijl aan te leggen. Binnen deze concessie was het de voorwaarde discreet villa s verspreid te bouwen in de duinen, zodat de natuur niet al te veel verstoord werd. 13

14 Stübben word in 1910 als urbanist aangesproken om een aantal richtlijnen op te stellen voor de nieuwe concessie. Vanaf dan mochten er alleen nog villa s, maisons de plaisance of cottages gebouwd worden volgens strikte richtlijnen: geen reclame op gevels en een omheining van max 50 cm. Een mooi concept die er voor zorgt dat De Haan nog voor een groot stuk haar authentiek karakter heeft bewaard. Knokke (het Zoute): Graaf Lippens, ook goede vriend van Leopold 2, had ook hier een ideetje voor zijn tuin. Naar analogie van De Haan kwam ook hier een Anglo Normandische Cottagestijl, verspreide villa s met respect voor het duinenlandschap in een landelijke sfeer, tussen Knokke dorp en de Nederlandse grens. Een golfbaan mocht natuurlijk niet ontbreken, maar gelukkig bleef het Zwin dankzij een gezonde visie van de familie Lippens een zuiver natuurgebied. Duinbergen: Hier liet de Brugse familie Van Caillie door Stübben een passend cachet geven aan hun lapje grond aan de Belgische kust. De Brugse stadspoorten: De wandeling die we vandaag ondernemen volgt het parcours van de zogenaamde 2 e omwalling. Deze vroegere verdedigingsgordel kwam er rond 1300 op bevel van de toenmalige Franse Koning in een periode dat Vlaanderen geen te beste maatjes was met zijn leenheer. De toenmalige Graaf van Vlaanderen, Gwijde van Dampierre, was een beetje stout en zijn leenheer in Parijs wou die macht van Vlaanderen en zijn machtige welvarende steden toch wat temperen. De omwallingen werden aangelegd niet alleen als verdediging tegen eventuele aanvallen van Engelsen via het Zwin, maar vooral om die andere nog grotere stadsconcurrent Gent buiten te houden. Kort na de stichting van Brugge rond 850 werden er primitieve houten palissades gebouwd op de Burg. Het was pas na onlusten in 1127, toen Graaf Karel de Goede werd vermoord dat er een 1 e omwalling kwam die er al wat professioneler uit zag. 14

15 De eerste stadspoorten waren In het verlengde kwamen er nieuwe poorten vanaf NOORDZANDPOORT SMEDENPOORT ZUIDZANDPOORT BOEVERIEPOORT NIEUW GENTPOORT (als verdediging richting Gent) NIEUW WATERPOORT (ter hoogte van de Minnewaterbrug) MARIAPOORT (nabij OLV kerk) KATELIJNEPOORT MOLENPOORT (Langestraat) KRUISPOORT ST JACOBPOORT EZELPOORT VLAMINGPOORT DAMPOORTCOMPLEX MET 3 POORTEN: Speyepoort Koolkerkepoort Dudzelepoort Detail van de Kruispoort Kaart Marcus Geeraerds 1562 Een dubbele omwallingsgracht. Er staat een voorpoort om de eerste aanvalsgolf op te vangen op de middenberm. Ophaalbrug tussen voorpoort en poort. Valhekken op de poort. Na het verdrag van ATHIS sur ORGE in 1305 wordt het bevel gegeven de poorten te slopen. Dit bevel van de Franse koning is ook geldig voor andere Vlaamse steden: Gent, Ieper, Lille en Douai moeten ook hun poorten slopen. Er wordt pas werk van de sloop gemaakt in 1328, nadat de troebelen tussen Frankrijk en Vlaanderen wat geluwd waren na de slag om Kassel waar Vlaamse opstandelingen zoals Zannekin defintief werden verslagen. 10 jaar later echter wordt besloten de poorten terug te herstellen, weet die Franse koning eigenlijk nog wel wat hij wil? 15

16 De herstellingswerken aan de BOEVERIEPOORT, staan model voor zowel SMEDEN als EZELPOORT. Deze 3 poorten waren van minder belang als verdediging, de aanvallen kwamen niet van boze boeren uit de polders maar eerder uit Gent. Om die reden werden KATELIJNE GENT en KRUISPOORT extra versterkt en zien er dan ook een stuk steviger uit. In 1382 was het dan toch prijs: Gentse aanvallers onder leiding van Filips van Artevelde, vernielden deze 3 poorten en trokken Brugge binnen. Om een aanval via het water af te slaan, werd er zowel op het instromende water van de Reie een poort gebouwd (Waterpoort ter hoogte van het Minnewater met 2 verdedigingstorens) als op het uitstromende water van de Reie richting Zwin: hier werd een complex van 3 poorten gebouwd, de Dampoort. Dit complex werd nog uitgebreid toen vuurwapens hun intrede deden, de Spanjaarden vreesden in die periode nog een tegenaanval van de Nederlanders en bouwden een imposant bastion: FORT LAPIN. Dit fort moest de nieuwe havenkom en het kanaal naar Oostende beschermen. Tijdens het Oostenrijks bewind, onder Jozef 2 werd beslist de voorpoorten te slopen. Enkele decennia na de stichting van België verdwenen definitief 3 poorten rond 1870: BOEVERIEPOORT KATELIJNPOORT DAMPOORTCOMPLEX. Dus toen waren ze nog met 4, zoals het nu nog is, weliswaar vele restauratiebeurten later. De vestingen werden beplant zodat we nu een heerlijke wandeling in de schaduw kunnen maken rond het Brugse Ei. 16

17 STADSPLAN BRUGGE: POORTEN EN OMWALLINGEN 1 en 2 17

18 VERGELIJK DE POORTEN CA 1562 met de huidige toestand EZELPOORT 1562 SMEDENPOORT 18

19 GENTPOORT 1562 Politieke roerselen in het nieuwe land België en: de strijd tussen katholieken en liberalen in Brugge, een overzicht: België,.. het land van de compromissen, een inderhaast akkoord die bedisseld werd onder de groten van Europa, lees: Pruisen Engeland Frankrijk. Niet voor niks werd een Franssprekende vorst gekozen uit Duitsland, die trouwde met een Engelse prinses. Hij zou regeren over een soort buffergebied, een zone die Europa van oorlogs-overstromingen moest vrijwaren. Een gebied met een historische traditie van slagvelden. Tot op vandaag zijn we dus het topland in Europa van de compromissen, na lang tafelen raken we het steeds roerend eens. We zijn dan ook een heel flexibel volk, een eigenschap die je aanleert wanneer je veel onder de voet wordt gelopen. Na de stichting van het nieuwe België, waarin de democratie maar traag op gang kwam want we hebben tot 1893 nog steeds te maken met het cijnskiesrecht. De Franse Revolutie had er wel voor gezorgd dat adel en kerk vanaf toen met een 3 e partij moesten rekening houden, met name de burgerij, maar dat betekende nog niet dat gelijk wie zich in de politieke debatten mocht komen bemoeien. Het waren nu niet alleen de historisch kapitaalkrachtige mensen die door erfenis aan de top bleven (de adel), maar de economisch goedboerenden die ook hun neus aan het politieke venster mochten steken. Een welstellende middenklasse was nog niet aan de orde, laat staan dat Jan Modaal enige vorm van inspraak had in de debatten. 19

20 Dit betekent dat er in 1830 slechts Belgen stemgerechtigd waren, de ene Belg was dus de andere niet! Om te mogen kiezen moest je tenminste 20 Frank (da s 50 Eurocent) aan belastingen betaald hebben. Dat je in 1830 géén 20 Frank belastingen betaalde, wees niet op het feit dat er volop zwart gewerkt werd, maar dat de lonen eerder laag waren. Concreet mocht er dus slechts 2% van de bevolking gaan stemmen, lees de meest invloedrijke laag. In 1893 wordt er overgegaan naar het meervoudig stemrecht, toen mochten er plots Belgen het beleid bepalen. Iedere man vanaf 25 jaar mocht zijn stem uitbrengen, echter zij die meer belastingen betaalden of bekwaamheidsattesten konden voorleggen hadden een krachtiger stem, zij kregen meerdere stemmen. Dit meervoudig stemrecht werd afgeschaft in 1919 onder druk van de Sjossen. Vanaf toen mocht je als man gaan stemmen vanaf je 21 e en spreken we van het enkelvoudig stemrecht. Vrouwen moesten wachten tot na de 2 e wereldoorlog vooraleer ook zij iets mochten inbrengen. Pas in 1948 mochten zij zich op een lijst verkiesbaar opstellen. In Brugge was de toestand niet revolutionair anders. Het was vooral een confrontatie tussen Liberalen en Katholieken, een sociale volksbeweging was voor het ingedommelde Brugge nog niet aan de orde. Geen grote fabrieken zoals in Gent, eerder kleine familiale ondernemingen, vakbonden waren hier niet vertegenwoordigd. Een kort politiek overzicht tijdens het Frans bewind, de Nederlandse periode en de 1 e eeuw van het nieuwe België hier in Brugge: Tijdens de Franse periode werd een zekere De Croeser hier als burgemeester aangesteld. Blijkbaar een goede kennis van Bonaparte zelf, want de kleine van Corsica was 2x in Brugge te gast. Een monumentaal schilderij van Odevaere herinnert ons aan dit warm onthaal van Vrij te bezichtigen op het gelijkvloers van het stadhuis. PS: Trouwens ook Maria Theresia van Oostenrijk prijkt er met een speciaal voor haar gemaakt sexy kanten kleed. De kant wijst in de richting van Brussel en Mechelen. Mathias de Visch maakte een kopie van het oorspronkelijke schilderij voor Brugge die zich ook wel als kantcentrum wou profileren. Op het einde van de Franse periode werd Van Zuylen aangesteld. Na de machtswissel met Nederland, zag hij eerder een samenwerking zitten met de Oostenrijkers. Flexibel als hij was, zweert hij uiteindelijk toch trouw aan de Nederlandse vorst, mede door zijn connecties via zijn Utrechtse adellijke vrouw..omdat Van Zuylen ondertussen 13 kinderen bij zijn Nederlandse vrouw bij elkaar had gefietst, wordt in 1817 terug de oude De Croeser zijn opvolger. 20

21 In het nieuwe België is het Jean Baptiste Coppieters, een rechtstreekse neef van Van Zuylen die de 1 e Belgische burgemeester van Brugge zal worden. In 1841 wordt Jacques Dujardin zijn opvolger, maar dit slechts voor 1 jaar. Dujardin, familielid van de toenmalig vooraanstaande bank Dujardin in Brugge op de Garenmarkt. Deze rijke Brugse familie financierde tal van lokale nijverheidsprojecten. Ze hadden onder meer een wolweverij en een katoenspinnerij in Brugge, maar hadden ook een eigen koolmijn en belegden in de bouw van spoorwegen (oa de lijn Brugge-Eeklo). Vooral de tegenvallende beleggingen in spoorwegen werd hen uiteindelijk noodlottig, de bank ging failliet in Een financiële pil ook voor kleinere beleggers die hun centen zagen verdampen in de megaprojecten van de familie, dit had een zware impact op het investeringsklimaat in Brugge tot eind jaren Dujardin wordt opgevolgd door Jean Marie de Pelichy, een eerder streng regerende burgervader en terug van adel. In 1854 wordt hij opgevolgd door Jules de Boyaval. Jules was trouwens getrouwd met een dochter van de fameuze bank Dujardin (connecties hé). Een liberaal in hart en nieren luidt hij een periode in van innovatie. In die periode, wordt rond het vroegere beursplein een volledige buurt gesaneerd, er wordt een imposant theater gebouwd in eclectische stijl. Deze stijl is vrij populair in het toenmalige Europa, het is een mengeling van verschillende stijlen door elkaar. Hier worden elementen uit de barok, rococo en het classicisme aangewend. Het combineert de flamboyante versiering uit barok en rococo in een meer strikt kader van het neo classicisme die teruggrijpt naar de meer sobere strakke lijnen uit de oudheid. In West Brugge tussen het Zand en de Boeveriepoort laat hij een volledige arbeiderswijk slopen, om er een meer geordend geheel te bouwen. Geen sociale woningbouw, eerder bedoeld voor de burgerij die dichtbij het nieuwe station hun nieuw stekje vonden. In 1878, kwam terug een telg uit een adellijke familie aan de macht. Zijn vader was reeds burgemeester van St Kruis Brugge. Amedée Visart de Bocarmé, een burgemeester uit katholieke kringen deze keer. Hij mag de langste regeerperiode als burgemeester van Brugge op zijn conto schrijven: van 1876 tot aan zijn dood in 1924, dus 48 jaar dienst. Zetelde ook in het parlement waar hij als volksvertegenwoordiger 56 jaar zetelde, een absoluut Belgisch record die hoogst waarschijnlijk ook nooit meer zal verbroken worden! Tijdens zijn regeerperiode bloeit architecturaal de neo-gotiek. Met deze stijl grijpt men terug naar de roemrijke Middeleeuwen, waarin Brugge een vooraanstaande positie innam. Tijdens zijn regeerperiode kwam er een golf aan stadsvernieuwing in deze stijl. 21

22 De oostzijde van de markt werd volledig vernieuwd: na een dubieuze brand, kwatongen spraken van brandstichting, na het classicistische provinciaal hof kwam er een volledig nieuw complex in neogotiek. In het midden kwam het gebouw voor de Provincie met bouwelementen die naar het stadhuis verwijzen. Links het gebouw voor bruggen en wegen met een torentje die duidelijk naar de Poortersloge verwijst. Rechts een nieuw postgebouw in baksteen. Stadsarchitect Delacenserie is hier in Brugge dan ook dé referentie voor deze stijl, zo ongeveer in àlle vernieuwingen had hij een ontwerpend handje. Visart de Bocarmé was samen met Leopold 2, de drijvende kracht achter de bouw van een nieuwe zeehaven. Omdat men een grote expansie voorzag van de bevolking na de bouw van een nieuwe zeehaven, werd een nieuwe wijk gebouwd (zie eerder Stübbenkwartier) en werd er ter hoogte van Bloedput een nieuw stadspark gebouwd, waar we langs wandelen. Om de nieuwe omgeving van een groene long te voorzien, werd aan de ene kant het Visartpark (nabij Bloedput) en aan de andere kant het Baron de Ruzettepark (nabij de Komvest) aangelegd. Stadsparken Midden jaren 1800 wordt er werk gemaakt van een wandelpromenade langs de oude omwallingen. Hierbij wordt er beroep gedaan op enkele landschapsarchitecten zoals Egidius Rosseels (Leuven) en Hubert Van Hulle (Gent). Er wordt teruggegrepen naar de Engelse parkstijl die in deze periode furore maakte op het Europese vasteland. Rosseels was de ontwerper van het Astridpark (1851) en de Gentpoortvest (1853). Hubert Van Hulle reeds bekend voor de aanleg van het Citadelpark en meerdere pleinen in Gent, ontwerpt de Smedenvest tussen Bloedput en Smedenpoort (de vete tussen Brugge en Gent is dan toch wat geluwd). Bomen staan in groepjes opgesteld, met er tussen aangelegde plantsoenen, dit creëert een spel van licht en schaduw op een zonnige dag. Andere zintuigen worden geprikkeld door het spel van geuren en kleuren (de bloemperkjes), die afwisselen met het geruis van de wind tussen de bomen. De architecten maken gebruik van de hoogteverschillen van de vesten. Er worden slingerende paadjes aangelegd over heuveltjes, na iedere bocht ontvouwt er zich een nieuw tafereel om een soort verrassingseffect te creëren. De Engelse landschapstijl staat in schril contrast met het geometrische grondplan van de concurrerende Franse stijl die veel strenger en kunstmatiger overkomt. 22

23 Bloedput De naam verwijst naar de plaats waar het bloed van de overvloedige aderlatingen van het St Janshospitaal werd uit gekieperd. Tot in de jaren 1500 waren aderlatingen een veelgebruikte ingreep in de vroeg-medische wetenschap. De chirurgijnen, die toen trouwens nog niet medisch opgeleid waren, deden beroep op barbiers die toch al een zekere handigheid met scherpe mesjes hadden verworven, om bij de patiënten op regelmatige basis wat bloed af te tappen. De geneeskunde toen stoelde op de leer van Galenus. Volgens deze theorie bevatte het menselijk lichaam 4 levenssappen die in evenwicht moesten blijven. Deze sappen zijn: SLIJM GELE GAL ZWARTE GAL en BLOED. Dit evenwicht kon verstoord raken door slechte eet- of drinkgewoonten of slechte lucht. Tot zover geen probleem wanneer je denkt aan obesitas, alcoholverslaving en roken. Om te verhinderen dat de ziekte zich verder zou verspreiden via het bloed, vond men het opportuun regelmatig bloed af te tappen (soms tot 7x/ dag). De patiënt begon er op de duur waarschijnlijk wat bleekjes uit te zien, maar dat was 1 van de onvermijdelijke bijwerkingen. Er werd gehandeld volgens de theorie van de 3- voudige bloedcirculatie: Darmsappen worden in de lever omgezet tot bloed. De aders voeren vervolgens het bloed naar de rechterkant van het hart, die het doorpomp naar de longen. In de longen wordt het bloed van roet gezuiverd (het lijkt wel een roetfilter bij dieselmotoren), hier koelt ook het bloed af. Via de longen stroomt er lucht in de linkerhelft van het hart. Via kleine gaatjes stroomt het bloed in het hart nu van rechts naar links waardoor het nogmaals wordt gezuiverd door de aanwezigheid van zuivere lucht in deze helft. Door dit mengen van bloed en lucht ontstaat de LEVENSGEEST, die nu terug in de aorta wordt gepomp voor een nieuwe cyclus. Door bloed af te tappen dacht men waarschijnlijk te voorkomen dat er enkele filters zouden verstopt raken in longen en hart! Deze niet ongeloofwaardige theorie bleef in zwang totdat Vesalius in de jaren 1500 levensecht dode lichamen open sneed om alles toch maar eens van naderbij te gaan bekijken. Het was de start van de anatomie en een streven naar een meer rationele wetenschap. We gaan over van Middeleeuwen naar Renaissance, de mens zoekt oa nu mede door het opkomend humanisme een meer plausibele uitleg voor onverklaarbare zaken. Het zal nog bijna 100 jaar duren vooraleer de chirurgijn verplicht wordt anatomielessen te volgen. Het bloed zelf ging men zeker niet recupereren want het bevatte de eerste zaden van de ziekte, dus goot men het uit in een put aan de overkant van de stadsomwalling, in deze omgeving dus. 23

24 Smedenpoort Smeden- en Ezelpoort waren dus minder defensieve poorten. De verdwenen Boeveriepoort stond model, deze 3 poorten werden ontworpen door Jan Slabbaerd en Mathias Saeghen. Het bronzen schedeltje die je links boven de poort vanaf stadszijde ziet vertelt ons volgende verhaal: Tijdens de zomer van 1691 bevinden zich de troepen van Lodewijk 14 in de omgeving van Brugge. Ze zijn op weg naar Nederland, want dit is een gebied waar Lodewijk nog steeds tuk op is. Ze kiezen voor een comfortabele inname van Brugge door een poortwachter om te kopen. Een zekere François van der Straeten, afkomstig van Gent maar poortwachter in Brugge, wordt een mooi voorstel gedaan om de Smedenpoort NIET af te grendelen tijdens zijn nachtelijke ronde. Een troepje Fransen hield zich schuil rond het Waterhuis. Ze zouden s nachts makkelijk de Smedenpoort kunnen innemen. Het gros van het Franse leger die zich in het bos van Tillegem verschool zou dan in actie komen en Brugge overrompelen. s Avonds laat kwam een Brugse schipper terug en meerde aan nabij de Boeveriepoort. Hij besloot de nacht door te brengen in een barak nabij het Waterhuis. Toen hij Franse soldaten bemerkte sloeg hij alarm. De Fransen bij het Waterhuis werden vlug overmeesterd en een grote inval werd vermeden. De Gentse verrader die onraad rook probeerde naar St Andries te vluchten, maar werd gevat. Hij werd via de snelrechtprocedure s anderendaags reeds terechtgesteld op de Burg. Zijn lichaam werd aan de voeten opgehangen op het galgenveld langs de Diksmuidse steenweg net buiten de Smedenpoort. Zijn hoofd werd tentoongesteld op een pin aan de Smedenpoort. Tijdens de middeleeuwen was het zeker niet ongebruikelijk dat men hoofden of andere lichaamsdelen ophing rond stadspoorten als afschrikkingsmiddel, zodat de toevallige bezoeker direct wist dat er in die stad een stevig anti-crimineel beleid werd gevoerd. Na de natuurlijke compostering van de overblijfselen werden ze begraven in ongewijde grond, kwestie nog eens stevig na te trappen, want de ongelukkige zou bovendien eeuwig in de hel blijven branden. Trouwens ik herinner me nog van mijn kindertijd dat stoute kraaien werden opgehangen aan de armen van de vogelverschrikker op akkers om hun soortgenoten ervoor te waarschuwen dat ze het niet moesten aandurven nog 1 graantje mee te pikken. De vogelverschrikker zelf zag er bij regenweer ook al serieus luguber uit trouwens! Andere onpopulaire dieren zoals ratten, werden vroeger ook wel eens aan een staldeur genageld. De bronzen schedel die er nu hangt dateert van Voor de nieuwsgierigen onder jullie: de kapel van Blindekens bevindt zich even verder via de Smedenstraat,ga je 2 e straatje linksaf in de Kreupelenstraat. Voor de ingang rechts via poortje kom je in een smal straatje, 1 e deur links. Meer info zie rubriek curieuzeneus in Brugge wandeling langs de kanaaltjes. 24

25 Drinkwaterdistributie in Brugge: Reeds in 1280 werd Brugge voorzien van drinkwater, of wat er toch voor moest doorgaan! Het water was afkomstig van de St Baafsvijver in St Michiels, die op zijn beurt gevoed werd door de Boterbeek. Eerst manueel, later met een waterrad aangedreven door een ezeltje, of was het een paard, werd het water overgepompt en dan via een leidingnet verdeeld naar gegraven waterputten in de binnenstad. De leidingen, waren loden pijpen die men ook wel moerbuizen noemde. Begin jaren 1300 werd drinkwater uit de walgrachten opgepompt. In totaal werden er 5 waterleidingnetten aangelegd: De voornaamste vertrok hier vanaf het Waterhuis, via Steenstraat richting centrum tot aan de markt, St Jansplein, Vlamingstraat en Eekhoutabdij. Tussen Boeveriepoort en Minnewater liep een leiding die Begijnhof, St Janshospitaal OLV kerk en St Salvator bevoorraadde. Vanaf de Kazernevest werden 2 kloosters bevoorraad: Predikherenklooster en Minderbroeders rond het huidige Astridpark + de leerlooierijen in de omgeving van de Braamberg. De Karmelieten en het Augustijnerklooster werd van water voorzien via de Carmerstraat. Vanaf Bloedput was er tenslotte het net die via de Beenhouwerstraat tot aan de Ezelstraat de St Jacobskerk van drinkbaar water voorzag. Het waterhuis zoals het er nu nog is werd gebouwd rond In de binnengracht kun je nog het gemetselde tunneltje zien die het water onderaan het waterhuis bracht. Vervolgens werd het water opgepompt om in een loden vergaarbak te stromen. Hier werd de moerbuis op aangesloten, door het niveauverschil stroomde het water gewoon door gravitatie tot zijn bestemming. Het waterhuis was in de 16 e eeuw ook wel een plaats voor enig amusement. Op het schilderij de 7 wonderen van Brugge kun je zien dat men verschillende waterspelletjes had voorzien met het stromende water, het was Versailles nog niet, we hadden trouwens ook geen Zonnekoning, maar het zag er best wel leuk uit voor de Bruggelingen. Zie volgende plaatjes: 25

26 Het stromende water zette een aantal beeldjes in beweging. Een aangename verpozing in de zomer. We zien spuitende fonteintjes in een aangelegd parkje naast het waterhuis. Stoelen en tafeltjes nog niet te zien op de tekening, maar die staan er gauw bij. Was het alleen water die vloeide?? 26

27 We kunnen ons wel voorstellen dat de waterkwaliteit niet denderend goed was: eerst uit een vijver, later uit de omwallingsgrachten. Het was dus in de beginperiode eerder raadzaam bier te drinken dan dubieus water uit loden pijpen. De waterkwaliteit verbeterde wel voor een stuk na het graven van het Schipdonkkanaal. Het sterk vervuilde water van de Leie waar het vlas lag te rotten in de zogenaamde rooiputten tussen Kortrijk en Deinze werd omgeleid, zodat het niet meer het water kon bezoedelen in het kanaal Gent naar Brugge. Een duidelijke technische verbetering werd gevonden eind jaren 1800, met het boren van Artesische putten. Het water werd boven gepompt dmv van de artesische handpomp. Er stonden 49 van die pompen opgesteld in de binnenstad, 1 exemplaar komen we straks nog tegen in de omgeving van de Jeruzalemkerk en op het binnenplein van het museum voor volkskunde. Er werd eerst een put van een 6 tal meter gegraven, de bodem werd bedekt met een zandlaag die als filter dienst deed. Dan werd er geboord soms tot meer dan 50 meter diep, doorheen een eerste ondoorlaatbare kleilaag om in de onderste waterreserves te putten tussen kleilaag en onderliggende Artesische laag (ook ondoordringbaar). Door de hoge druk in het onderste waterbekken stijgt het water in de gegraven put. 27

28 Pickery Hendrik Het borstbeeld tussen de bomen van de Begijnenvest is ter ere van Hendrik Pickery. Talentvolle Brugse beeldhouwer, werkzaam halfweg jaren 1800 tot aan het eind van zijn leven (eind 1800). Hij was de beeldhouwer van enkele gekende standbeelden in de Brugse binnenstad: Jan van Eyck, Hans Memling (op de woensdagmarkt). Hij ontwerpt de vergulde beelden bovenaan de civiele griffie en kapt de leeuwen op de trapleuning van het Provinciaal Hof. Buiten Brugge beeldhouwde hij Jacob van Maerlant voor het stadhuis van Damme. De mooi versierde communiebank in de Capucijnenkerk in de Boeveriestraat is ook van zijn signatuur. De arduinen sokkel is een ontwerp van zijn spitsbroeder in Brugge, stadsarchitect Delacenserie. Het borstbeeld zelf werd door zijn zoon Gustaaf gekapt enkele jaren na zijn dood. Jürg Conzett Zwitsers architect en ingenieur ontwierp deze fiets- voetgangersbrug over de coupure. De brug werd besteld ter gelegenheid van Brugge culturele hoofdstad in Een gedurfd ontwerp van een ophaalsysteem: de brug is opgehangen aan staalkabels die rond een buis kunnen worden opgerold om ze omhoog te halen, want de pleziervaartuigen moeten nog kunnen onderdoor varen. Coupure Om een betere doorgang te verlenen aan de scheepvaart Oostende-Gent, werd in een verbinding gegraven tussen de handelskom in het Noorden en het kanaal naar Gent in het Zuiden. Langerei en St Annarei werden uitgediept, alsook verder de buitenste omwalling richting Gent. Het voormalige Predikherenklooster werd geofferd (waar zich nu het Rijksarchief bevindt). Er werden pakhuizen en losplaatsen gebouwd. 100 jaar later werd de omwallingsgracht tussen Dampoort en Kruispoort uitgediept, zodat er steeds minder scheepvaartverkeer de stad moest doorkruisen. Rond 1975 werd er een sluis gebouwd aan Coupurebrug, dit kaderde in het saneringsproject van de Brugse Reien, tot doel schoner water door de stad te laten stromen. Vandaag bevindt er zich een jachthaventje voor pleziervaartuigen. 28

29 Windmolens Tijdens de middeleeuwen, stonden er om en bij de 25 windmolens opgesteld op de vesten rond Brugge. In hoofdzaak graanmolens, omdat graan basisproduct nr 1 was. Pas na de ontdekkingsreizen toen de patat in Europa werd geïntroduceerd, veranderde het eetpatroon ten voordele van de aardappel, toen bleek dat het ook een rijk koolhydraten houdend product bleek te zijn. We zien dus minder graanmolens vanaf de jaren Dikwijls in combinatie met de korenmolen had je de PELMOLEN. Hierin wordt het kaf van de gerstof boekweitkorrel gepeld om GORT te maken (op dezelfde wijze wordt ook de rijstkorrel ontvliesd). Het pellen van de graankorrel is een secuur werkje, de graankorrel wordt niet horizontaal TUSSEN molenstenen geplet, maar voorzichtig ontmaagd op de kopse kant van de molensteen die verticaal opgesteld staat en van groeven is voorzien. De sleuven op de zijkant van de steen veroorzaken een luchtstroom. De stenen draaien vlugger dan bij een graanmolen, daarom kan er niet langer dan 4 minuten worden gepeld anders worden de korrels te warm. Er wordt eerst grof gepeld, dan vallen de korrels in een PELBLIK voorzien van gaten zodat de korrels er kunnen doorvallen. De verticale stenen hebben sleuven op de zijkant en veroorzaken een luchtstroom waardoor het kaf (die lichter weegt) van het koren wordt gescheiden. De korrels die met kracht tegen het pelblik worden gejaagd worden hier ontvliesd. Nadat de korrels door de gekalibreerde gaten naar beneden komen, gaan ze tussen 2 onderliggende pelstenen om nog fijner te pellen. Vervolgens worden de korrels nogmaals fijner behandeld en gaan nog eens naar boven voor de finish. 29

30 Naast graanmolens waren er ook oliemolens om olie te bekomen uit raapzaad en koolzaad. In dergelijke molens bekomt men lijnzaadolie door het zaad van vlas te persen. Je had ook nog de zogenaamde EEKMOLENS, waarin gedroogd eikenschors werd vermalen. Na toevoeging van water aan de gemalen schors bekomt men RUN. Dit mengsel werd gebruikt in de Brugse leerlooierijen in de omgeving van het Pandreitje. De RUN zorgde er voor dat de huiden goed bewaard konden worden na het looien in dit goedje. Weet dat de tannine (looizuur) in je glas Bordeauxwijn, ook afkomstig is van de eikenhouten vaten. Tenslotte waren er ook nog de VOLLERMOLENS ten behoeve van de textielbewerking rond Brugge, bekend als lakenstad. Het VOLLEN van de wol is het verdichten van de wolvezels om een waterdicht eindproduct te bekomen. Voor de komst van vollermolens was dit een arbeidsintensieve procedure. De wol werd in een grote bak met heet water, urine en vollersaarde gekieperd. Vollersaarde, heet nu bentoniet, is een natriumklei die de eigenschap heeft een hele fijne korrelstructuur te hebben waardoor deze klei enorm kleeft in combinatie met water. De urine zorgt voor de nodige ammoniak om de wol te bleken en het vuil uit de vezels te halen. De wol werd uit de spoelbak gevist en vervolgens met de voeten aangestampt. Een intensief karweitje dus, die later door de vollermolen werd overgenomen. Zie de geïdealiseerde prentkaart, waar tevreden neuriënde meisjes de wol met de voet verdichten. Vollersmolens waren een eerste vorm van machines die het menselijke labeur overnamen. Pas veel later zag men in dat machines veel menselijke arbeid konden overnemen en werd het vooral de bedoeling goedkoper te produceren. Handig hierbij is het feit dat de winst verhoogt wanneer de prijs op peil blijft, maar dit is een ander verhaal die niet meer over windmolens gaat en ons doet denken aan Don Quijote de la Mancha die windmolens als zijn ergste vijanden zag. 30

31 De 1 e windmolen die je tegenkomt is de Bonne Chieremolen: De oorspronkelijke molen belandde tijdens een hevige storm begin jaren 1900 in het kanaal. Deze molen werd net voor de 1 e wereldoorlog vervangen door een exemplaar afkomstig uit Olsene (tussen Deinze en Zulte). Deze en de volgende molen in de rij zijn zogenaamde staakmolens. De volledige molen kan om zijn as draaien en staat op een centrale balk gemonteerd. Deze staak wordt gesteund door 4 zijbalken die op hun beurt op 4 stenen rusten, de dobbelstenen. De 2 e molen in de rij is de St Janshuismolen: Deze graanmolen is nog regelmatig te bezoeken, via een steile trap bereik je de machinekamer, waar een gewezen molenaar je uitleg verschaft. Het bouwjaar 1777 staat in de ijzeren bovenbalk in het midden van de kap bovenaan. In de molen een mooi panorama op Brugge + het gevoel dat je hebt post gevat in een oud karveel op zee: je voelt het hele ding mee bewegen op het ritme van de wieken terwijl alle planken rondom je lijken te kraken. Ook leuk voor kinderen, maar wees AUB heel voorzichtig op de steile trap die je best op 4 poten beklimt. De 1 e molen werd gesponsord door het St Janshospitaal, er werd een rente toegekend, hoewel hij nooit in het bezit was van het hospitaal. Het is reeds de 3 e molen op deze plaats, de vorige gingen stuk tijdens stormen. Plannen bestonden om ALLE molens op de vesten te ontmantelen, omdat ze toch in onbruik waren geraakt na de komst van machines. Deze molen werd van de sloop gered en aangekocht door een vereniging van molenliefhebbers, la Patrie en Vrienden van Brugge. Dankzij deze verenigingen bleven 4 molens langs de Kruisvest overeind. De 3 e molen op je pad is de Nieuwe Papegaai: Dit exemplaar en het volgende zijn staakmolens op een gesloten voet, het onderste gedeelte rust op een muur ipv de dobbelstenen. Deze molen werd gerecupereerd in Beveren aan de Ijzer, daar werd hij de Hoge Seine genoemd. Reeds gebouwd in 1790 en hier naar Brugge overgebracht in