VERENIGINGSBLAD VAN DE DETECTOR AMATEUR. december 2004

Transcriptie

1 Detector Magazine VERENIGINGSBLAD VAN DE DETECTOR AMATEUR 78 december 2004

2

3 4 Inhoud 78 D E C E M B E R Terra Sigillata PAGINA 30 Van het bestuur 4 De nieuwe bestuursleden 7 Gebruikerservaring CS 1220R 8 Vuistbijl uit Ootmarsum 10 De stort van een castellum 12 Op pad met... Marjan Weeda 20 Berghse muntslag 26 Terra Sigillata 30 Vondst van het Jaar 37 Raad de foto 38 Vraagbaak 41 Detector magazine is het verenigingsblad van De Detector Amateur en verschijnt 6 keer per jaar. Sluitingsdatum kopij en advertenties: 1 februari 2005 Redactie C.B. Leenheer (hoofdredacteur), M. Hoffmann, (eindredacteur) J. Koning, N. Leenheer, W. van den Brandhof, K. Bot, Adviseurs en medewerkers redactie: J. Zijlstra, H.J.E. van Beuningen, M.A. Holtman, A. Jager Redactieadres De Detector Amateur, Hanebalken 153, 9205 CL Drachten, Fax (0512) , redactie@detectoramateur.nl Advertenties Tarieven op aanvraag bij de redactie. Het bestuur behoudt zich het recht voor advertenties zonder opgave van redenen te weigeren. Vormgeving en layout Grafisch buro Creatype, Drachten Druk: De Marne, Leens ISSN: Copyright: Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotografie, microfilm of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande, schriftelijke toestemming van de redactie. Van het Bestuur Beste leden Met ingang van 11 december heb ik de voorzittershamer overgenomen van Kees Leenheer. Nadat ik mij enige tijd geleden had aangemeld, is mij gevraagd om deze functie over te nemen, daar Kees had aangegeven dat hij het bestuur om de bij ons allen bekende reden wilde verlaten. Met veel plezier zal ik hier dan ook gevolg aan geven. Bij dezen wil ik dan ook Kees bedanken voor zijn jarenlange inzet, zijn vele uren die hij altijd met veel liefde en passie in de vereniging heeft gestoken. Ik zal dan ook nog regelmatig op hem terugvallen als dit nodig moest zijn, uiteraard heeft hij hier geen problemen mee. Wat mij echter toch in mijn eerste verhaal al van het hart moet is het volgende: een ledenvergadering is er ook voor jullie, en niet alleen voor het bestuur. De opkomst was in mijn ogen erg mager maar volgens het oude bestuur een normale zaak. Het kan toch niet zo zijn dat ik in de wandelgangen (velden) een heleboel mensen hoor met wensen en klachten maar dat deze niet de moeite nemen om dit dan ook te komen verwoorden, zodat er een oplossing gevonden kan worden. Ik wil het alom bekende spreekwoord niet aanhalen maar, het komt er wel op neer. Het had niet veel gescheeld of er was geen vereniging meer en het lijkt me niet dat dat is wat wij met z n allen willen. Ik hoop dan ook dat er bij een volgende oproep een groter aantal leden aanwezig zal zijn, eigenlijk moet de zaal altijd te klein zijn tijdens deze vergaderingen. En zoals een ieder weet: het bestuur is er voor jullie, als je iets wilt weten, jullie weten ons te vinden. Kom met vragen of opmerkingen en laten we proberen met zijn allen de vereniging staande te houden. Als laatste wil ik het hele bestuur succes wensen, en laten we hopen dat de onrustige jaren achter ons liggen. Ik wens u allen fijne feestdagen en een voorspoedig Roy Hutters, voorzitter B Het afgelopen jaar is voor de vereniging een turbulent jaar geweest, maar de toekomst van de vereniging ziet er nu weer een stuk zonniger uit. Halverwege dit jaar was het voortbestaan van de vereniging nog onzeker vanwege een gebrek aan bestuursleden. Na een aantal oproepen in het magazine, diverse gesprekken met kandidaten voor een bestuursfunctie, hebben we nu een aantal maanden later een nieuw bestuur. Een bestuur waar ik zo veel vertrouwen in heb dat ik met een gerust hart kon aftreden en de voorzittershamer aan Roy Hutters kon overdragen. Vanaf de oprichting eind 1992 ben ik elke dag met de vereniging bezig geweest, dus dat zal nu wel even wennen zijn. Ik hoop dan ook wat meer tijd te krijgen voor andere dingen. Me helemaal niet meer met de vereniging bemoeien zit er niet in, want ik blijf hoofdredacteur van het magazine en dat is op zich al een hele job. Dus u kunt uw verhalen gewoon naar me blijven sturen. Nu ik niet meer in het bestuur zit kan ik me meer richten op het magazine. We gaan proberen de redactie uit te breiden en

4 Lidmaatschap 5 auteurs te zoeken om zodoende het magazine te verbeteren. Ook tijdens de zoekdagen kunt u mij natuurlijk tegenkomen. Ik wens het nieuwe bestuur, waar Johan Koning als oudgediende in zit, en de anderen die zich op pagina 7 voorstellen, heel veel succes in de toekomst. Voor de rest wil ik iedereen een heel goed 2005 toe wensen. Het lidmaatschap van deze vereniging loopt altijd per kalenderjaar en wordt zonder opzegging altijd stilzwijgend verlengd met een jaar. Degenen die in de loop van het jaar toetreden, ontvangen alle reeds eerder verschenen nummers van het lopende jaar. Opzegging dient uiterlijk op 1 november schriftelijk binnen te zijn. Per januari 2002 bedraagt de contributie 26,. Prijs steunleden 8, en buitenlandse leden 33,. Postbank t.n.v. De Detector Amateur, Leeuwarden Kees Leenheer Bedankt Johan Bosma heeft zoals u in de aankondiging van de jaarvergadering heeft kunnen lezen, te kennen gegeven niet meer beschikbaar te zijn voor een bestuursfunctie, en is op de jaarvergadering afgetreden. Johan zal waarschijnlijk nog wel blijven fotograferen voor het magazine. Johan, hartelijk bedankt voor al het werk, dat je voor de vereniging hebt gedaan. Nieuw bestuur Het nieuwe bestuur stelt zich op pagina 7 aan u voor. Martin de Witte is kandidaat-bestuurslid en zal in de volgende jaarvergadering door het bestuur worden voorgedragen als bestuurslid. Van de redactie Met dit nummer 78 sluiten we het jubileumjaar af. Helaas is het niet het gehele jaar feest geweest. Zoals u zult weten heeft de vereniging aan één zéér dun zijden draadje gehangen. Dat de vereniging nog bestaat is toch echt te danken aan drie bestuursleden (en hun gezinsleden) in het bijzonder, die het er niet bij hebben laten zitten. Allereerst Johan Bosma en Johan Koning en in het bijzonder Kees Leenheer die heel erg veel over zich heen heeft gekregen en toch aan bleef om het voortbestaan van de vereniging te verzekeren. Heren, mijn diepste respect. Op de valreep was er toch nog een reden voor een feestje wat de vereniging betreft. Er is een nieuw en fris bestuur dat het gebouwde verder zal opbouwen, ze zullen zich uiteraard in deze uitgave voorstellen. Maar er staat nog meer in het blad. Er is een gebruikerservaring van de C.Scope CS 1220R. Een nieuwe rubriek: Op pad met.. van Koen van Santvoord, die in deze eerste aflevering op pad gaat met een detectorzoekster, en dan mee gaat om te kijken hoe er wordt gezocht en waar, en wat er wordt gevonden. Een fraai determinatieartikel over Terra sigillata. Voor de numismaten onder ons een artikel over de Berghse muntslag. Dat het zoeken op de stort in Alphen aan de Rijn zeker zijn vruchten af kon werpen kunt u lezen in Zoeken op de stort van castellum Albaniana. Voorts zijn er nog de vaste rubrieken zoals Raad de foto en de Vraagbaak te vinden in dit laatste nummer van het jaar. Namens de redactie wensen we u fijne feestdagen en een gelukkig nieuw jaar toe. Mart Hoffmann, redactie (Voor ik het vergeet, we zijn nog steeds geïnteresseerd in leuke verhalen of artikelen voor in het blad) Belangrijke adressen Veel brieven, vragen enz. komen nogal eens bij de verkeerde personen van de vereniging terecht. Vandaar dat we de adressen weer eens op een rijtje zetten. Wilt u zoveel mogelijk schrijven/mailen in plaats van bellen?!! Activiteitencommissie Voor vragen, suggesties enz. over zoekdagen, determinatiedagen kunt u terecht bij: G. Lukassen, Meerpaal 218, 9732 AM Groningen, Tel. (050) zoekdag@detectoramateur.nl Advertenties, Opgravertjes, Occasions, Kopij Opgave uitsluitend schriftelijk aan: C.B. Leenheer, Hanebalken 153, 9205 CL Drachten. Fax (0512) redactie@detectoramateur.nl Bestuursleden Voorzitter Roy Hutters Kerkstraat LX Veessen Tel. (057) Tel. overdag (030) r.hutters@detectoramateur.nl Externe betrekkingen/archeologie Wouter van den Brandhof Dorpsstraat LC Hemmen Tel w.vd.brandhof@detectoramateur.nl Eindredactie magazine Mart Hoffmann Van Beresteynstraat EB Delft Tel. (015) m.hoffmann@detectoramateur.nl Determinatie/redactie Johan Koning Roodborststraat AG Leeuwarden Tel. (058) j.koning@detectoramateur.nl Determinatie/vraagbaak Voor determinatie van door u gevonden voorwerpen dient u een foto of duidelijke zwart-wit tekening op te sturen naar: vraagbaak@detectoramateur.nl of naar de redactie. Ledenadministratie Opgave van leden, adreswijzigingen, vragen over de contributie: W. Woudstra Melkemastate AP Leeuwarden w.woudstra@detectoramateur.nl Natasja Verburgh Banckertstraat SZ Amersfoort administratie@detectoramateur.nl Penningmeester/secretariaat Natasja Verburgh Banckertstraat SZ Amersfoort Tel. (033) n.verburgh@detectoramateur.nl Coördinator activiteiten John Dijkema Tel j.dijkema@detectoramateur.nl Algemeen/externe betrekkingen (onder voorbehoud, in afwachting van goedkeuring jaarvergadering) Martin de Witte Kapelweg BE Amersfoort Tel m.de.witte@detectoramateur.nl Internet: VANAF 1 JANUARI

5 DE NIEUWE BESTUURSLEDEN STELLEN ZICH VOOR 7 Mijn naam is Roy Hutters, 42 jaar en wonende te Veessen. Ik woon daar samen met mijn vriendin, ben vader van twee kinderen, een jongen en een meisje. Wij wonen midden tussen de open velden, min of meer op het platteland. Na drie jaar geleden te zijn getroffen door het virus wat ons allemaal te pakken heeft gekregen, heb ik na diverse oproepen van het bestuur besloten om mij in te gaan zetten voor de vereniging. Ik zal dan ook mijn uiterste best doen om de vereniging te steunen, waar ik dat kan. Met vriendelijke groet, Roy Hutters Roy Hutters Hallo allemaal, Ik ben Natasja Verburgh en 11 december jl. toegetreden tot het bestuur van de vereniging. Ik zoek nu zo'n 7 jaar en ben met het zoekvirus aangestoken door mijn man Bas. In het dagelijks leven werkzaam als notarieel secretaresse op een notariskantoor in Apeldoorn en tussen het zoeken en het werken door probeer ik ook nog tijd vrij te maken om te sporten. Als bestuurslid zal ik mij voornamelijk bezig gaan houden als penningmeester/secretaris van de vereniging en ik hoop dat ik het net zo goed (en zo lang) zal gaan doen als Wim. Voor het nieuwe jaar wens ik alvast iedereen een goed nieuw jaar toe met veel mooie vondsten! Natasja Verburgh Beste leden, in het rijtje van nieuwe bestuurders zal mijn naam u mogelijk al bekend in de oren klinken. Bij dezen zal ik me goed voorstellen. Mijn naam is Mart Hoffmann, zesendertig jaar oud en samenwonend met Judith. Samen hebben we twee zonen. Ik werk in een bakkerij in Wateringen. Ik ben al achtentwintig jaar met de hobby bezig, en zoek sinds mijn Mart Hoffmann achttiende met detectors. Al vanaf het eerste nummer ben ik lid van de DDA. In 1995 ben ik begonnen met het schrijven van artikelen voor het magazine, en een paar jaar geleden ben ik toegetreden tot de redactie. Sinds begin dit jaar zit ik in het determinatieteam en ben ik aspirant bestuurslid. En nu als volwaardig bestuurslid in een geheel nieuw bestuur. Ik hoop dat ik samen met de andere bestuursleden en met u uw wensen waar kan maken. Mijn naam is Wouter van den Brandhof. Van huis uit ben ik historicus en gedurende mijn studie heb ik diverse archeologievakken gevolgd. Ook heb ik uit nieuwsgierigheid bij een aantal opgravingen meegewerkt, o.a. Vlaardingen (herberg het Zwarte Paard), Zutphen (Dieserstraat) en Nijmegen (Castra- Hunerberg).Van diverse kanten is mij gevraagd om bestuurslid van de DDA te worden, mede vanwege het feit dat ik gedurende mijn middelbare schooltijd veel met een metaaldetector heb gezocht. Als bestuurslid zal ik mij voornamelijk met archeologische zaken bezighouden, zoals: vondsten-aanmeldingsbeleid, overleg met archeologische instanties etc. Mijn hoofddoel zal uiteraard zijn, om een steentje bij te dragen aan het behoud van ons cultureel erfgoed. Heeft u vragen? Neem dan contact op. Wouter van den Brandhof De meesten van jullie zullen mij nog niet kennen aangezien ik nog niet zo lang bezig ben met het zoeken. Op dit moment ongeveer pas een jaar. Mijn naam is John Dijkema. Ik ben op 26 september 1976 uit de Groningse klei getrokken en heb na vele omzwervingen mijn weg weer gevonden naar het hoge noorden. Ik heb een tijd in Winschoten gewoond en heb toen John Dijkema mijn vriendin leren kennen waar ik nu mee samenwoon. Via haar ben ik in aanraking gekomen met een jongen die ook met een detector zocht. Vrij snel na de aanschaf van mijn detector ben ik lid geworden van de DDA. Ik hoop dat ik wat kan betekenen voor de vereniging en jullie zullen zeker nog wel meer van me horen en zien, dat is een ding dat zeker is. Vooralsnog vriendelijke groeten van deze zijde en tot in de nabije toekomst. Ooit wilde ik archeologie studeren, maar ik was te dom. Daarom werd het rechten. Ik ben letselschade-advocaat en woon en werk in Amersfoort. Tijdens vakanties dook mijn vader op allerlei interessante oude hopen aarde. Een paar jaar geleden kreeg ik een boekje over metaaldetectoren, maar er gebeurde niets. Van het jaar wilde ik echt eens wat gaan doen en toen kwam ik de noodkreet op de site tegen. Daarom heb ik mij aangemeld voor het bestuur. Het lijkt me leuk de contacten met het ROB aan te halen, en een beleidsplan te maken om de vereniging verder te professionaliseren. Ik heb zelfs nog geen detector, maar ik ga eerst eens met een paar mensen mee. Ik ben benieuwd hoe je het beste resultaat haalt, en ook: waar ga je zoeken, en hoe bereid je je voor? U leest het al: ik ben echt helemaal blanco. Het lijkt me een mooie combinatie van ontspannen, ontdekken, geschiedenis en je land beter leren kennen, en naar ik hoop ook veel enthousiaste collega's ontmoeten. Martin de Witte

6 8 GEBRUIKERSERVARING Veel zoekstekken zijn de laatste jaren al behoorlijk afgezocht. Er komen steeds meer fabrikanten met detectors die niet alleen heel gevoelig zijn voor de hele kleine voorwerpjes en muntjes maar ook nog eens een goede diepte hebben. De redactie Kennismaking met de C-Scope CS 1220R De CS1220R Een paar weken geleden werd hij gebracht. Met veel lawaai en door een bijna in paniek geraakte chauffeur. Wat bleek, de drukschakelaar om hem aan te schakelen was op de een of andere manier dus ingedrukt. De bezorger was al een twee uur aan het rijden met een erg lawaaierig pakketje in zijn auto. Uiteindelijk heeft de man maar besloten zijn route te verleggen om het bewuste lawaaipakket eerst maar af te leveren. Hij zei nog iets over verdachte pakketjes en bommeldingen en nam toen opgelucht afscheid. Nu was hij er dan eindelijk. De CS1220R. De vriendelijke jongens van firma Gelan hadden gevraagd of wij deze detector eens in de praktijk wilden uitproberen. Uiteraard wilden wij dat wel. Je krijgt tenslotte niet alle dagen de kans om eens kennis te maken met een gloednieuwe detector. We kunnen nu uit eigen ervaring vertellen dat het zoeken met deze detector zeker niet tegenviel. Hij is relatief simpel in gebruik en geeft zowel middels geluidssignalen (in verschillende toonhoogtes) als op het display aan welk materiaal er onder de schotel ligt. En daarmee haalt deze detector een hoge score als het gaat om accuratesse! Natuurlijk zijn er ook nadelen op te noemen. Een aantal zijn van persoonlijke aard, maar een paar willen wij u toch niet onthouden. Wij waren beide van mening dat de detector niet echt lekker in de hand lag. De standaard zoekschijf is aan de kleine kant, en je moet van het principe (non-motion) houden. Dat is net als het zoeken met een motiondetector in de pinpoint stand. Wat echt als lastig is ervaren, is het vele verlopen van de basistoon. Tijdens onze zoektocht bleef deze instelling steeds verlopen, waardoor we om de haverklap de machine moesten retunen. Deze detector kent geen automatisch geregelde grondbalans en dus moet dit altijd handmatig ingesteld worden. Gelukkig kan dat met één druk op de knop, maar vervelend was dit wel. Wijze van testen Vaak wordt er bij het testen van een detector een zgn. luchttest uitgevoerd. Dat hebben wij nu eens niet gedaan, omdat daar eigenlijk ook niets zinnigs uit afgeleid kan worden. Of een voorwerp gedetecteerd wordt, is van vele factoren afhankelijk. Dat de machine een duit in een luchttest op 25 cm diepte duidelijk aangeeft, betekent niet dat dit in de praktijk in de grond ook zal gebeuren. Daar hebben bijvoorbeeld de grondsoort, mineralisatie, corrosie en mogelijk naastliggende (ijzeren) voorwerpen ook invloed op. Wat hebben we dan wel gedaan? We zijn op pad gegaan met drie detectoren, waarvan er één uiteraard de CS1220R was. Alle drie de detectoren hebben we optimaal afgesteld, dus de juiste discriminatie en grondbalans. De CS1220R hebben we afgesteld op stand Meter + Audio. Voor de duidelijkheid, de detector kent drie zoekstanden, te weten: G / D. In deze stand kan de grondbalans én het discriminatieniveau worden ingesteld. Meter. Alleen de meter op het display fungeert als indicatiemiddel van hetgeen er onder de schotel ligt. De meter slaat naar links uit bij het detecteren van een voorwerp van bijvoorbeeld ijzer, en naar rechts als er iets van hoogwaardig materiaal onder de schotel ligt. In deze stand produceert de detector wel geluidssignalen, maar slechts op één toonhoogte. Het discriminatieniveau is af-fabriek ingesteld en kan niet worden aangepast! Meter + Audio. In deze stand werkt de meter net zoals hierboven beschreven, maar produceert de detector ook materiaal-afhankelijke geluidssignalen. Afhankelijk van het soort metaal is dat een hoge of lage toon. Ook in deze stand kan het discriminatieniveau niet worden aangepast! Op een akker hebben we met lint een willekeurig stuk grond van ongeveer 150 m2 afgezet. Vervolgens hebben we met de eerste detector dit stuk akker zeer nauwkeurig afgezocht en daarbij alle vindplaatsen gemarkeerd. Er is dus niets opgegraven! Daarna hebben we met de tweede

7 GEBRUIKERSERVARING 9 detector exact hetzelfde gedaan. Ook hier zijn weer alle plaatsen waar de detector een vondst aangaf gemarkeerd. Als laatste hebben we de CS1220R gepakt en nogmaals het stuk grond afgezocht. Wat natuurlijk in eerste instantie direct opvalt is dat de detector in deze afstelling vrijwel alle ijzeren (ferro) voorwerpen aangeeft. Dit wordt overigens duidelijk aangegeven, zowel op het display (meteruitslag links) als d.m.v. een geluidssignaal. Steekproefsgewijs hebben we een aantal voorwerpen met een ferrosignaal opgegraven. Het bleek inderdaad steeds om ijzer te gaan. Op de door ons gemarkeerde vindplaatsen gaf de CS1220R zonder uitzondering een teken van leven. Een helder signaal (hoge toon) en de meter slaat uit naar rechts. Maar op een aantal niet gemarkeerde plaatsen in ons proefvak gaf de detector ook een duidelijk signaal. Waardevolle voorwerpen die de andere detectors hadden gemist? We hebben nu alle voorwerpen wel opgegraven. Het bleek dat de CS1220R in vrijwel alle gevallen het materiaal van het voorwerp juist aangaf. Vrijwel in alle gevallen...dus niet altijd! Met name de iets grotere ijzeren voorwerpen worden door de detector onjuist geïnterpreteerd. Deze worden aangegeven als voorwerpen van non-ferro materiaal. Dit bleken dus de voorwerpen op plaatsen te zijn waar de andere detectors geen signaal afgaven. Wat dus het vermelden waard is, is dat de CS1220R op vier plaatsen volgens de meter en het geluidssignaal de aanwezigheid van een nonferro voorwerp aangaf, daar waar de beide andere detectoren dat niet hadden gedaan. Bij opgraven bleek dat het in 3 gevallen een (groot) ijzeren voorwerp ging en in het andere geval om een zilveren dubbeltje. Opmerkelijk dat de overige twee detectors dit hebben gemist. De testbaan Achter in de tuin van een vriend van ons hebben wij twee jaar geleden een testbaan ingericht. We hebben 15 voorwerpen (duiten, tapkraan, gespen, vingerhoed, zilveren dubbeltje etc.) op diverse dieptes (tot maximaal 25 cm) onder de grond gestopt en deze testbaan vervolgens aan de natuur overgelaten. Dit met als doel om de praktijk zo dicht mogelijk te benaderen. Uiteraard hebben we het geheel goed in kaart gebracht en precies geregistreerd welke voorwerpen waar en op welke diepte liggen. Ook hier hebben we de CS1220R op los gelaten. Alle voorwerpen werden keurig gedetecteerd. Iets wat we niet van alle andere detectoren kunnen zeggen die we in handen hebben gehad. Met het zoeken met de CS1220R zit het dus wel goed, maar je moet wel van het principe (non-motion) houden. Ook hebben we al gemeld dat de detector regelmatig geretuned moet worden omdat de basistoon verloopt. Wat wij verder als "lastig" hebben ervaren is dat de discriminatie in de standen Meter en Meter + Audio niet is aan te passen. Bij deze willen wij de heren van Gelan nogmaals bedanken voor het mogen uitproberen van deze detector en houden we ons aanbevolen voor het testen van meer nieuwe detectoren! Museum Agenda Bron: Alkmaar - 25 april t/m 22 november 2004 DE VERBORGEN STAD. 750 JAAR ALKMAAR ONDER DE GROND Inlichtingen: Stedelijk Museum Alkmaar, Canadaplein 1, Alkmaar, , Heerlen - 27 november 2004 t/m 13 februari 2005 VIA BELGICA, DE ROMEINSE WEG DIE ZUID-LIMBURG HEEFT ONTSLOTEN Inlichtingen: Thermenmuseum, Coriovallumstraat 9, Heerlen, , Amsterdam - 29 oktober 2004 t/m 27 februari 2005 MALTA, TEMPELS EN TOMBES Inlichtingen: Allard Pierson Museum, Oude Turfmarkt 127, Amsterdam, , Brugge (België) - t/m 6 maart 2005 GLAS VAN VISSERS, KOOPLUI, MONNIKEN EN HEREN Inlichtingen: Museum Gruuthuse en Onthaalkerk Onze Lieve Vrouwe, Brugge, België, Hoogstraten (België) - 15 januari t/m 20 maart 2005 VERLOREN VOORWERPEN Inlichtingen: Stedelijk Museum Hoogstraten, Begijnhof 9-11, Hoogstraten, België, Utrecht - 20 november 2004 t/m 10 april 2005 HET VUUR VAN DE VIKINGEN Inlichtingen: Centraal Museum, Nicolaaskerkhof 10, Utrecht, , Haarlem - 15 oktober 2004 t/m 17 april 2005 GRAVEN NAAR DE SCHAT In deze tentoonstelling wordt aan de hand van een spannend verhaal aan jeugdige bezoekers uitleg over stadsarcheologie gegeven.

8 10 Een unieke Neanderthaler-vuistbijl uit Ootmarsum Tijdens de zoekdag van De Detector Amateur nabij Ootmarsum is door de Groninger Marcel Julsing nabij Ootmarsum een zeldzame vuistbijl uit de Neanderthalertijd gevonden. De ouderdom van dit stenen werktuig ligt tussen en jaar. De vondst van een vuistbijl in Overijssel is op zichzelf al bijzonder, gezien het geringe aantal van vier eerdere meldingen. De vondst van Marcel Julsing is echter extra bijzonder te noemen. In tegenstelling tot de andere vier exemplaren, die gemaakt zijn van het meer gangbare vuursteen, is deze vuistbijl namelijk vervaardigd van de steensoort helleflint. Helleflint komt in Noord- Nederland, evenals vuursteen als zwerfsteen voor, maar is veel zeldzamer. Omdat scherven geslagen van helleflint ook vlijmscherpe snijranden opleveren, gebruikte de Neanderthalermens het als alternatief voor de fabricage van vuistbijlen. In heel Nederland zijn slechts tweemaal eerder vuistbijlen vervaardigd van helleflint aangetroffen, wat nogmaals de bijzonderheid van deze vondst onderstreept. Vinder Marcel Julsing vermoedde al dat het om een vuistbijl kon gaan. Evert Kramer, conservator archeologie van het Fries Museum, was die dag aanwezig als één van de deskundigen voor de determinatie van metaalvondsten. Hij herkende in de steen een vuistbijl. Ook meende hij met helleflint van doen te hebben. Een determinatie die later bevestigd werd door petroloog H. Huisman (Natuurmuseum Groningen). Helleflint, of hälleflinta op z'n Zweeds, heeft na bewerking - net zoals vuursteen - scherpe randen. Hierdoor is het zeer geschikt als uitgangsmateriaal voor een snijwerktuig. Helleflint is van vulkanische oorsprong en heeft waarschijnlijk een Scandinavische herkomst, mogelijk Småland in Zuid-Zweden. Net zoals vuursteen, is het door ijstransport tijdens de voorlaatste ijstijd, zo n jaar geleden, terecht gekomen in Noord- Nederland. De Neanderthalers die na deze ijstijd ook in Overijssel vertoefden, verzamelden deze zwerfstenen voor de fabricage van vuistbijlen en andere werktuigen. Het overgrote deel van de vondsten uit de Neanderthalertijd zijn van vuursteen gemaakt. De andere twee helleflint-vuistbijlen uit Nederland, zijn afkomstig uit het Drentse Anreep en De Krim en zijn evenals de vuistbijl uit Ootmarsum hartvormig. Dit kleine hartvormige type vuistbijl is kenmerkend voor de beginperiode van de laatste ijstijd ongeveer jaar geleden. Waarschijnlijk is de vuistbijl tijdens één van de warmere fasen van deze ijstijd door een Neandertaler achtergelaten op de stuwwal van Ootmarsum. Tijdens de extreme koude op het hoogtepunt van de laatste ijstijd heeft de vuistbijl door ondermeer windzanderosie, zijn sterk verweerde uiterlijk gekregen. Dit onderstreept dat het om een zeer oud werktuig gaat. Op is binnenkort een uitgebreid artikel over deze fraaie vuistbijl beschikbaar. Frans de Vries, Evert Kramer, Lammert Postma en Marten Postma Foto s en tekeningen: Archeoforum, Frans de Vries Zoekweekend Ootmarsum Het was weer een ouderwets gezellig en druk bezocht zoekweekend. Zaterdag 225 zoekers en zondag 125 zoekers, en dan ook nog eens veel mensen die alleen voor de determinatie kwamen. De zoekers kwamen ook dit keer uit het hele land vandaan. Ook uit België was er een afvaardiging van detectorvereniging Prospector Vlaanderen. Jammer was dat er zaterdag weinig importeurs aanwezig waren. Vanwege telefonische bedreigingen waren DSH (Ruud de Heer) en Detect (Gert Gesink) niet aanwezig. Zaterdag waren Gelan en als dealer D.J. Laan aanwezig. Zodoende was er veel drukte en handel bij beide stands. Zondag waren er geen importeurs en/of dealers aanwezig. Het is jammer dat door deze bedreigingen van een gestoord iemand, de leden de dupe moeten zijn. Het determinatieteam had het beide dagen enorm druk met de meegebrachte vondsten. Er werden dan ook diverse interessante vondsten getoond en gefotografeerd. Zaterdagavond was het natuurlijk heel gezellig (±100 mensen) bij de bingo. Daarna was er in het donker een speciale zoekwedstrijd. Zoeken naar penningen die verstopt waren in rot fruit. Dat gaf uiteraard de nodige hilariteit. We hopen dat iedereen het goed naar zijn zin heeft gehad. De organisatie heeft er alles aan gedaan. We hopen de volgende keer een zoekdag in het zuiden te kunnen organiseren. We zoeken daarvoor een goede accommodatie (bijv. manege, restaurant of zalen) en grote akkers. Voor leden die een goede tip hebben is er een leuke beloning.

9 11 Afb. 1 De middenpaleolithische vuistbijl van Ootmarsum. Het is een kleine hartvormige vuistbijl (biface cordiforme) vervaardigd van helleflint. De vuistbijl is op een forse afslag gemaakt. Afb. 2 Tekeningen van vier aanzichten van de vuistbijl van Ootmarsum. Het gestippelde vlak op kant 1 is oud vlak of cortex. De lichtgrijze vlakken zijn recente beschadigingen. Op kant 2 (zie? ) is één vlak dermate verweerd, dat er geen bewerkings-details meer te onderscheiden zijn.? 9 cm Kant 1 Kant 2

10 12 Mart Hoffmann De stort van castellum ALBANIANA Diverse malen heb ik in het blad geschreven hoe belangrijk de relatie tot de archeologische wereld is voor onze hobby. Door de jaren heen heb ik kennis gemaakt met veel archeologen, meestal tot wederzijds genoegen. Deze contacten kwamen eigenlijk altijd tot stand nadat ik een aantal voorwerpen had gevonden op bepaalde plekken. Hiernaast volgt één van deze contacten en hoe die tot stand is gekomen en wat ik er wijzer van ben geworden, en in de toekomst nog van zal leren, want dat is zeker. Gedeelte van de Tabula Peutingeriana, een kopie uit de 12e of 13e eeuw van een kaart die waarschijnlijk terug gaat naar een Romeinse kaart uit de 3e of 4e eeuw. Op advies van een zoekmaat ging ik een keer zoeken op een plek in Alphen aan de Rijn. Er zouden al veel voornamelijk Romeinse voorwerpen zijn gevonden. Op de eerste dag dat ik er zocht vond ik o.m. een bronzen splitpen en een schoennageltje van een Romeinse sandaal. Er zou nog veel meer volgen. Toen ik s avonds thuis de spulletjes had schoongemaakt herinnerde ik me een oproep in een Detector Magazine waar werd gevraagd om de voorwerpen die in Alphen aan de Rijn worden gevonden aan te melden bij de heer Frits Kleinhuis, depotbeheerder van de provincie Zuid-Holland. De volgende dag heb ik hem gebeld voor een afspraak. Er werd een datum afgesproken voor een bezoek bij mij thuis. Toen de heer Kleinhuis voor het eerst bij me langs kwam om de voorwerpen te determineren, hebben we eerst gepraat over wat ik doe en heb gedaan in de archeologie en voor de vereniging. Het werd een gemoedelijk gesprek en ook werden (voor sommige detectoramateurs vaak moeilijke) punten (zoals: vondstmelding en samenwerking met archeologen) besproken, in heel goede harmonie. Vaak weet je als detectoramateur niet wat er zoal speelt in het archeologische en historische wereldje, en waarom sommige archeologen iets tegen (detector) amateurs hebben en Bronzen verbindingsstukken van een zogenaamde lorica segmenta, een platenpantser. WAT ER voorafging: Benen handvat van een Romeins zwaard, gladius. In de eerste eeuw na Christus wordt er hard gewerkt aan de noordelijkste Romeinse rijksgrens (de Limes). Vele grensforten (castella) worden er in die tijd langs de grens aan de zuidzijde van de Rijn gebouwd. Sommige zijn redelijk bekend uit de geschiedenisboekjes, zoals Nijmegen, (Batavodurum/ Ulpia Noviomagus), Valkenburg (Z-H) (Praetorium Agrippine) en Vechten (Fectio). Dat er meer zijn gebouwd is al lange tijd bekend en soms wordt er een castellum opgegraven. Dat was al eerder het geval in Zwammerdam (Nigrum pullum) en nu Alphen aan de Rijn (Albaniana). Daar deze castella in de regel wel redelijk gelijk aan elkaar zijn wist men wel wat men kon verwachten. Dat ze gelijk aan elkaar zijn komt doordat ze

11

12 13 de anderen weer juist zeer positief zijn. Ik heb gelukkig in de afgelopen jaren een aantal heel goede contacten opgebouwd in de archeologische wereld. Diverse ijzeren pijlpunten. Reconstructie van een plaatpantser, lorica segmenta met shorthanger en een zwaard, gladius, met benen handvat (naar H. Russell Robinson). Na de determinatie werden de voorwerpen gefotografeerd. Een leuk toeval was dat net toen Frits Kleinhuis de voorwerpen wilde gaan fotograferen, Bouke Jan van der Veen (K.P.K.) hem opbelde. Frits zei dat hij in Delft bij een zoeker was, waarop Bouke Jan gelijk zei: Ben je bij Mart?. Voor mij kwam dat wel perfect uit, dat telefoontje van Bouke Jan was een perfecte referentie. Laat ik eerlijk zijn, ik vind het vaak best moeilijk om in een eerste gesprek met een archeoloog uit te leggen wie ik ben en met wie ik regelmatig contact heb. Een goed onderling vertrouwen tussen (detector-) amateurs en archeologen is van vitaal belang voor de toekomst. Maar nu even terug naar de voorwerpen die ik had gevonden, er bleek een bronzen splitpen bij te zijn (de eerste van die stort), een stukje van een beiteltje, en nog wat andere kleine voorwerpjes. Ook de gevonden aardewerkscherven werden bekeken, het bleek dat zich hier niets echt schokkends tussen bevond. Enkel een grijs stukje aardewerkscherf kon Frits niet direct herleiden en hij nam deze mee voor onderzoek, maar een rond stukje van een Romeinse pot of kruik bleek een tweede leven te hebben gehad. Frits zei dat het ronde stukje als speelschijf had gediend. Ook vertelde hij hoe ze dat wisten, namelijk dat het bijna niet mogelijk was dat het zich zo had gevormd wanneer de originele kruik of pot per ongeluk was gevallen. Er volgde nog een aantal bezoeken van Frits Kleinhuis bij mij thuis, en iedere keer was er wel iets bijzonders tussen de nieuwe vondsten die ik had gedaan. Zo dacht ik dat ik een pijlpunt had gevonden, maar dat >> vrijwel alle in dezelfde periode zijn gebouwd naar de toen geldende bouwkundige kennis en verdedigingsnormen. De Romeinen zorgden er wel voor dat ze binnen een heel korte tijd de grens hadden gedicht. Ze waren (door de gunstige ligging van de vele castella en wachttorens) in staat om binnen enkele uren vanaf de kust naar Nijmegen berichten te versturen. Daar men toch parallellen ziet tussen de bekende castella wat betreft de datering van de bouw, gaat men er vanuit dat het castellum in Alphen aan de Rijn zo rond ± 50 na Chr. is gebouwd en tot ca. 270 na Chr. heeft bestaan. Toch moeten daar de recente opgravingresultaten meer inzicht in geven. >>

13 14 >> bleek niet het geval. Het betrof mogelijk een punt van een ballistapijl. Een ballista is een schietwerktuig dat een projectiel afschoot dat wel wat weg heeft van een moderne darts pijl. Ook een bronzen ring die ik had gevonden werd als een vingerring gedetermineerd. Ook enkele onderdelen van een Romeins plaatpantser bevonden zich tussen de vondsten. Bronzen schrijfstift Wat opvalt zijn vooral de vele ijzeren voorwerpen die worden gevonden. Deze verkeren vaak in een perfecte conditie. Zo heb ik al vele sandaalnagels gevonden. Ik heb ook een aantal ijzeren Romeinse vingerringen gezien waarvan er een bezet was met een fraaie gem (dat is een geslepen halfedelsteen,of een stukje mineraal of glaspasta met een afbeelding erin gegraveerd). Het werd gebruikt als zegel. Ook zijn er onder andere dolken, messen, pijlpunten, gespen, sleutels, schrijfstiften, lanspunten en lansschoenen gevonden, allen zijn van ijzer gemaakt. Wat betreft de oogvondsten is er ook een heel scala aan voorwerpen te vinden die zowel leuk zijn, als voor de wetenschap heel belangrijk. Allereerst is er natuurlijk het aardewerk, dat ligt er volop. Vooral het Romeinse terra sigillata is leuk om te vinden. Op dit aardewerk wil nogal eens een afbeelding staan. Ik heb een scherf gevonden met een jonge Romein erop (zie het artikel van Wouter van den Brandhof over terra sigillata, p ), maar ik heb ook een scherf gezien met een barbaar die het onthoofde hoofd van een Romein in zijn handen houdt. Zelf heb ik ook de onderkant van een terra sigillata bord gevonden met het stempel van de pottenbakkerij erin: datering na Chr. Soms worden er ook scherven gevonden met tekst erop. Dat wil zeggen, de (militaire) eigenaars hebben destijds hun naam erin gekrast. Deze graffiti komt op velerlei aardewerk voor, iedere Romeinse soldaat had zijn eigen uitrusting en daar hoorden ook potten, borden en dergelijke bij. Tot de andere gevonden scherven horen ook delen van dakpannen (tegulae), wrijfschalen (mortaria), amfora s, bekers, ander drink- en kookgerei. Het aardewerk werd vaak elders gefabriceerd. Bijvoorbeeld terra sigillata uit de Franse gebieden, aardewerk uit de Duitse gebieden maar ook eenvoudige (goedkope) kookpotten van inheems aardewerk dat in deze regio zelf is gemaakt. Alleen al daarom is het aardewerk belangrijk om bij een (archeologische) instantie aan te melden. Het vertelt een heel verhaal, bijvoorbeeld waar het dus vandaan komt of hoe rijk men toen was. Drie andere vondstengroepen zoals men dat in de archeologie noemt en die ook onder de oogvondsten vallen zijn, glas, been, gewei en leer en dit laatste materiaal is wel heel bijzonder. Om bij het aardewerk te beginnen, hier kunnen grotere stukken van worden gevonden, doordat het slechts een enkele keer is verplaatst. Voor het glas geldt eigenlijk hetzelfde als voor het aardewerk: de wetenschap kan ontzettend veel te weten komen over de levensstandaard destijds. Been werd gebruikt om er bijvoorbeeld mesheften, speelschijfjes of dobbelstenen van te maken. Gewei werd vooral gebruikt om er kammen van te maken, ik heb er zelf een gevonden, deze is niet Romeins, maar komt uit de 8e of 9e eeuw na Chr. De laatste van deze drie vondstengroepen is het leer, en dat is dus heel bijzonder. Normaliter zou het leer allang zijn verteerd, maar door de in West-Nederland zo gunstige grondomstandigheden (klei) waarin het heeft verkeerd is het nog perfect. Leervondsten zijn zeer zeldzaam.toegegeven, uit sommige delen is niet direct iets op te maken anders dan dat het een stukje leer is. Maar soms kan je er de zool van een Romeinse sandaal in ontdekken (deze stukken leer worden wel door de detector aangegeven, er zitten namelijk ijzeren nageltjes onder). Specialisten kunnen echter uit op het oog saaie stukken leer nog heel veel informatie halen. De Romeinen maakten van leer onder andere tassen, legertenten en schildhoezen. Meestal zijn opgegraven stukken dan de enige bron die ons nog kan vertellen hoe die precies in elkaar zaten en gemaakt waren. Zo is gebleken dat de Romeinen hun tenten met speciale stiktechnieken praktisch waterdicht konden maken. >> Delen van het castellumterrein in Alphen aan de Rijn zijn in de loop der jaren al een paar keer opgegraven. Sinds de 16e eeuw zijn er al vermeldingen bekend van vondsten uit de Romeinse tijd. In 1959 werden er bij de Alphense Ned. Herv. Kerk mogelijk sporen van een Romeins badhuis gevonden. De opgraving in 1985 leverde het bewijs dat er daadwerkelijk een castellum in Alphen aan de Rijn heeft gestaan. In werden er zogenaamde proefopgravingen verricht door de Katholieke Universiteit Nijmegen. Met deze opgravingen wilde men dit bewijs verder uitbreiden en achterhalen wat de omvang ervan had kunnen zijn. Er werden talloze grondsporen en voorwerpen gevonden die een idee gaven van hoe het castellum- >>

14 17 Het zoeken op de stort bestaat uit een diep gat graven, 1,5-2 meter diep, en dan de vrijgekomen grond op de alle metalen-stand afzoeken. En aan de hand van een schildhoes die in 1996 op een opgraving bij het castellum van Leiden - Roomburg is gevonden, weet men dat een bepaald Romeins legeronderdeel daar een kamp had terwijl men dacht dat ze toen eigenlijk ergens anders langs de grens moesten hebben gezeten. Dat was anders nog niet zo gauw bekend geworden. En leren schoenzolen kunnen door hun model soms op wel 25 jaar nauwkeurig gedateerd worden. Als je leer vindt kun je dat heel simpel vrij lang bewaren in een emmer of plastic zak met water. Dat is belangrijk: als het namelijk uitdroogt wordt het keihard en broos en kan het bijvoorbeeld voor onderzoek ook niet meer uitgevouwen worden. Dit vervalproces gaat best snel. En dan zijn er niet te vergeten de gewone vondsten die men kan verwachten van zo n locatie als men met een detector zoekt. Zo zijn er de fibula s, alle soorten beslag, ringen, schrijfstiften, gespen, keukengerei, en natuurlijk heel veel munten. Ook werden er bijzondere vondsten gedaan zoals riemhangers, scharen, een soort kledinghaak en eigendomsplaatjes, op deze plaatjes staat de naam van de legionair en zijn commandant (centurio) en ze waren bevestigd aan allerlei uitrustingsstukken. Het moge duidelijk zijn dat dit een zeer bijzondere zoekplek was, maar ook één van een zeer hoog wetenschappelijk gehalte. Dat de grond met zijn inhoud van zo n hoog wetenschappelijke waarde bleek heeft verschillende oorzaken. Zo zijn er de eerder besproken grondomstandigheden die de voorwerpen nauwelijks hebben aangetast. Niet alleen het leer heeft het overleefd, maar ook ijzeren voorwerpen worden in perfecte staat gevonden, zelfs heel kleine ijzeren nageltjes. Dit mag echt wel bijzonder worden genoemd. Ook van de archeologische kant is er veel belangstelling in de zin dat men zich door deze speciale en zeldzame vondsten een fraai en een ongewoon nauwkeurig beeld van deze periode kan vormen in deze regio. Wat de archeologen betreft, die steken veel tijd en moeite in het verzamelen van die gegevens. In het bijzonder Frits Kleinhuis, die als archeoloog is verbonden aan de provincie Zuid- Holland. Hij wil zelfs bij de zoekers thuis langskomen, om maar die o zo belangrijke gegevens te kunnen krijgen om het plaatje zo compleet mogelijk te maken. Het is nu eenmaal zo dat veel zoekers die gegevens er zelf niet uit kunnen halen. Vondsten vertellen vaak veel meer dan de meeste zoekers denken. Alleen daarom al is het aanmelden van al uw vondsten zo belangrijk. Mocht u op deze locatie hebben gezocht en voorwerpen hebben gevonden die voor archeologisch en historisch onderzoek van belang zijn (en dat is eigelijk alles) meld het dan (we zijn dit volgens de monumentenwet ook verplicht). U kunt contact opnemen met de heer Frits Kleinhuis, tel.: of kleinhuis@pzh.nl. In bijzondere gevallen kan men vragen om een voorwerp tijdelijk af te staan voor verder onderzoek, voor maximaal 6 maanden. Wat voor sommige zoekers belangrijk is om te weten, is dat u als vinder altijd de eigenaar van de vondsten blijft. Sterker nog, stel dat u een voorwerp vindt dat van groot archeologisch of historisch belang is en dat misschien in een slechte staat verkeert of dat professioneel dient te worden schoongemaakt omdat er mogelijk nog iets onder het vuil aanwezig kan zijn (een tekst, verf of textielresten bijvoorbeeld), dan kan in zo n geval een archeoloog dringend adviseren om contact te zoeken met bijvoorbeeld Archeoplan in Delft of J. Kempkens in Haelen. Deze bedrijven restaureren en conserveren archeologische voorwerpen, ook voor veel musea. Dit kan enkel als de voorwerpen zijn aangemeld. Vooralsnog zijn er van de kennelijk vele zoekers die in Alphen aan de Rijn aan het zoeken zijn geweest slechts een dertiental zoekers die hun vondsten regelmatig hebben aangemeld. Het zou dus fantastisch zijn als dat er meer worden. Met dank aan: F. Kleinhuis, depotbeheerder/ archeoloog, provincie Zuid-Holland R. Polak, archeoloog, Radbouduniversiteit Nijmegen IJzeren mes >> terrein er in de Romeinse periode uit moet hebben gezien. Deze proefopgravingen, de vondsten en resultaten ervan staan beschreven in het boek Alphen aan de Rijn - Albaniana (ISBN ), hierin staan de resultaten en voorwerpen beschreven die men heeft gevonden. Toch zou het nog een jaar duren voor de echt grote opgraving zou plaatsvinden doordat het terrein geheel bebouwd zou gaan worden met onder andere een ondergrondse parkeergarage. Van deze opgraving komen aan het einde van dit jaar de resultaten in een publicatie beschikbaar. Van de opgravingsleider (R. Polak) heb ik begrepen dat het een boeiend rapport gaat worden met veel fraaie vondsten en interessante gegevens. >>

15 18 S. Berntsen, archeoloog, Leiden, (tekstredactie en correcties) K. Leenheer, C. Schaareman, R. Leenheer, D. de Jong, J. Koning. Foto s: J. Bosma, K. Leenheer. Koperen munt van Vespasianus, na Chr. Kledinghaakje Riemhanger Bronzen pennetjes Benen speelschijfje Koperen ringetje Aardewerk speelschijfje Bronzen splitpen >> Deze opgraving leverde een gigantische hoeveelheid aan vondsten op, want het castellum werd tot in detail opgegraven. Na de opgraving kregen de aannemers het bekende groene licht en kon de bouw beginnen. Voor het aanleggen van twee liftschachten werd er een diepe put gegraven. Deze lag net buiten het opgravinggebied waar vroeger de oude oever van de Rijn liep. Van deze locatie komt dan ook de grond met daarin de vondsten die nu worden gedaan.

16 19 IJzeren lansvoet-houder IJzeren mesje Bronzen eigendomsplaatje, Tabula ansata met de inscriptie QUINTI BLANDINI. Het plaatje heeft mogelijk op een helm of schild gezeten. IJzeren pijlpunt Stukjes terra sigillata Bronzen schoennageltje van een Romeinse sandaal. Fragment benen kam, 8e-9e eeuw na Chr. Fragment van een gladwandige kruik. Bronzen pluimhouder. Deze zat op de helm.

17 20 Koen van Santvoord OP PAD MET Na een korte zoektocht door het schilderachtige dorpje Zuidland worden we gastvrij ontvangen door Marjan. Vriendelijk opent ze de deur en de koffie staat al te pruttelen als we binnenkomen. In de huiskamer vallen direct een aantal dingen op. Allereerst haar metaaldetector, een White s Prizm 950, die in een hoekje ongeduldig staat te wachten. Verder de oude kaarten, die op tafel liggen uitgespreid. En wat verder opvalt, is dat er iets belangrijks ontbreekt: een vitrine. In Huize Weeda geen fraaie glazen kast met munten, gespen, fibula s en andere metalen voorwerpen. Eigenlijk vind ik de bijvondsten leuker dan de metalen voorwerpen, geeft Marjan ruiterlijk toe. Scherven en vooral flesjes vind ik veel leuker. Kijk maar eens op de vensterbank, daar staat het vol met oude flesjes. Dan neemt ze ons mee naar de hal, waar een letterbak aan de muur hangt, vol met kleine bodemvondsten. Ze heeft er werkelijk een prachtig gekleurd kunstwerkje van gemaakt. Uit een kast in de kamer haalt ze vervolgens een plastic bakje. Het ziet er wat rommelig uit, maar daarin liggen dus haar metalen bodemvondsten. Het topstuk is een Spaanse mat, een zilveren munt uit Ook een oude, zilveren kandelaar is erg fraai. De geleerden zijn het er nog niet over eens of het nou een Romeinse is of niet. In het verleden heb ik veel weggegooid. Ik had geen idee wat een fibula was, of een bikkel. Nu ben ik net een zwerver; ik neem alles mee naar huis. Maar zoals je ziet vind ik het niet zo belangrijk om die metaalvondsten uit te stallen. De meeste vondsten heeft ze gedaan in de akkers in de buurt van Zuidland (dat vlakbij Spijkenisse ligt) en in de nabijgelegen Put van Heenvliet, waar oude grond uit de hele regio wordt gestort voor de aanleg van een recreatiegebied. Naar deze plek zullen we straks afreizen. Marjan bereidt haar zoektochten altijd goed voor. In de bibliotheek maak ik kopietjes van oude kaarten van rond Thuis ga ik die kaarten heel nauwkeurig bestuderen. Waar hebben oude boerderijen gestaan? Welke interessante weggetjes en dijken zijn er? Ik pak vaak mijn boerderijenboek er nog even bij. En vervolgens ga ik op pad. Marjan loopt nooit zomaar een akker op. Ze wil altijd toestemming hebben van de landeigenaar. Het is niet altijd even makkelijk te achterhalen wie de eigenaar is. Maar ik wil gewoon met een gerust hart kunnen zoeken. Bovendien is het fijn om een goed contact met zo n boer te hebben. Ze bellen me zelfs op zodra de gewassen van het land zijn. Dat is natuurlijk perfect. Voor haar zoektochten bij de Put van Heenvliet heeft ze een vergunning van de gemeente gekregen. Ze laat het document zien. We lezen dat ze toestemming heeft voor het doen van archeologisch onderzoek met behulp van een metaaldetector binnen de gemeente Bernisse, waaronder Ik ben net een zwerver, ik neem alles mee In deze nieuwe rubriek gaan we regelmatig op pad met een detectoramateur. In de eerste aflevering van Op pad met gaan we langs bij een van de weinige vrouwelijke zoekers, Marjan Weeda uit Zuidland. Zuidland en Heenvliet vallen. Het is duidelijk: Marjan laat niets aan het toeval over. Twee jaar zoekt Marjan nu met een detector. Ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in oude dingen, zoals fossielen, pijpenkopjes en dat soort zaken. Vroeger wilde ik altijd archeoloog worden. Dat is er nooit van gekomen. Maar het zoeken met een detector is net zo leuk. Zeker in de zomer ga ik elke dag wel even zoeken, al is het maar een uurtje. Echt waar, het werkt verslavend. Helaas heeft ze de liefde voor de detectorhobby niet kunnen overbrengen op haar man en drie kinderen. Met haar oudste zoon, 14 is hij, is ze een keer op pad geweest, maar dat was geen succes. Ik vind het heerlijk om in die grond te wroeten, legt Marjan uit, maar mijn zoon moest er niks van weten. Die was bang dat hij vuile handen kreeg. En mijn man zegt weleens: als je

18 22 een vaas van de Blokker aan diggelen gooit, heb je ook een hoop scherven. Die heeft er dus ook weinig van begrepen, haha. Marjan is een van de weinige vrouwelijke zoekers in Nederland. Het blijft toch vooral een mannenhobby. Via internet heeft ze contact gelegd met een paar andere vrouwen. Ze wonen in Noord-Holland, dus dat is lastig afspreken. Maar de zoekdagen zijn ideaal om het contact verder aan te halen. Ook is ze actief op de site Onzepagina.com, waar ze trouw al haar vondsten registreert. De bezoekers van die site helpen elkaar met determineren. Langzamerhand is er een clubje ontstaan van een man of elf. Op de zoekdag in Ootmarsum hadden we met elkaar afgesproken. Dat was erg gezellig. Waar ze erg aan moest wennen, zijn alle grote verhalen die steevast de ronde doen zodra detectoramateurs bij elkaar komen. Ach, die verhalen geloof ik allang niet meer. Als je sommigen mag geloven, zijn ze met tachtig munten op een dag nog niet tevreden. Over de dagen dat ze niks vinden, hoor je ze natuurlijk niet. Als ik zelf op een akker zes of zeven munten vind en nog wat leuke bijvondsten, dan heb ik een prima dag gehad. En ik weet zeker dat dat voor andere zoekers net zo geldt. Na een tweede bakkie koffie is het tijd om de laarzen aan te trekken. De pioniersschep en de metaaldetector gaan in de kofferbak en even later rijden we door de mooie landelijke omgeving richting de Put van Heenvliet, een favoriete zoekplek van veel detectoramateurs in de buurt. Het blijkt een enorm terrein te zijn, dat heerlijk rustig gelegen is aan een grote waterplas. Op het terrein liggen vele bergen stortzand uitgespreid. Het is zo groot, dat je zelfs rustig kunt zoeken als de werklui aan het werk zijn. Eén voordeel heeft Marjan: dankzij haar vergunning hoeft ze niet bang te zijn dat ze wordt weggestuurd. Regelmatig worden hier nieuwe ladingen grond gestort, variërend in oudheid. Laatst was een terrein in Schiedam tot twintig meter diep afgegraven. Die grond werd hier gestort. Het loont dus de moeite om geregeld een kijkje te nemen. Hé, er is een nieuwe lading bijgekomen, roept Marjan verheugd als we het terrein verder oplopen. In de berg is zelfs een bord geplaatst met de tekst Brielle erop. Veel mooier kun je het als detectoramateur niet hebben, dat zelfs de oorsprong van het zand staat aangegeven. Marjan loopt de berg op en zet haar detector nog niet aan. Ze geeft haar ogen goed de kost, raapt af en toe een scherf op en komt al snel tot de conclusie dat deze zandhoop niet zo interessant is. Het zand is ook vrij licht van kleur. Ik denk dat we beter die donkere berg een stukje verderop kunnen bekijken. Die is vast ouder. Die berg blijkt inderdaad wat aantrekkelijker. Het bulkt werkelijk van de oude scherven, pijpenkoppen en oesterschelpen. Het zand zal van rond 1700 zijn, schat Marjan, die een scherp oog blijkt te hebben voor al het moois wat in de berg verscholen is. Binnen enkele minuten heeft ze haar handen vol met een fraaie kruik, kleine flesjes en mooie blauwe scherven, die in haar letterbak thuis niet zouden misstaan. Als ze de detector aanzet is ze wat minder enthousiast. Er zit stiekem toch best veel troep tussen, merkt ze op. Ik zet m even in de hoogste discriminatiestand. We zoeken nog even verder, maar veel spectaculairs geeft de bodem helaas niet prijs in het uurtje dat we op de berg ronddolen. Het deert Marjan allemaal niet. Het fijne van deze hobby is dat ik even lekker kan uitwaaien. Even rust, mijn gezinnetje achter me laten. Gewoon even tijd voor mezelf. Het rondlopen vind ik heerlijk, en als ik iets vind, geeft dat een fijn gevoel. Het zoeken en de lol van het vinden zijn voor mij belangrijker dan de waarde van de vondst. Zelfs als ik ooit een waardevolle schat zou vinden, zal ik gewoon blijven doorgaan met deze hobby. Wil je dat we een keer met jou op pad gaan? Stuur dan een aan Koen van Santvoord: koenvs@zonnet.nl.

19 De Trije Stinzen Metaaldetectie detectornieuws 23 Wij zijn vanaf maart 2004 begonnen met een detectorshop in Noord-Nederland. Inmiddels hebben we zelf (drie zoekmaten) bijna vijftien jaar zoekervaring. In al die jaren hebben we veel merken metaaldetectors in handen gehad. We zoeken nu met Whites, en het is gewoon zo: Whites haalt eruit, wat erin zit! Om deze reden zijn we ook dealer van dit topmerk geworden. Naast de verkoop van Whites kunnen we u ook diverse andere merken leveren met alle bijbehorende accessoires. Tevens bieden wij de mogelijkheid om uw oude detector in te ruilen. Ook verhuren we detectors. Voor het determineren van vondsten kunt u ook bij ons terecht. Eveneens hebben we een aantal vitrines staan waar u vele mooie bodemvondsten kunt bezichtigen. U mag altijd langskomen voor informatie en advies of gewoon voor een praatje, want je raakt immers nooit uitgesproken over deze fantastische hobby! Wij zijn altijd geopend op afspraak. Tot ziens bij: De Trije Stinzen Metaaldetectie Tjeerd, Lieuwe en André Weth. Beerdastraat 21, Kollumerzwaag (Friesland) Internet: Tel Opgravertje Arjen de Haan uit Groesbeek zoekt een zoekmaat. Liefst in de omgeving van Oss, Noord-Limburg of de Achterhoek. Tel.: Oproep! De gemeente Deventer zoekt voor een periode van drie maanden een veldassistent. Begin januari start de gemeente Deventer met een opgraving in de binnenstad van Deventer. De veldassistent dient goed te kunnen graven, in de buurt van Deventer wonen, sociaal zijn en goed met de detector om kunnen gaan. Er is een redelijke vergoeding beschikbaar. Inlichtingen: mh.bartels@deventer.nl Jonge speurneus In 2005 bestaat Nijmegen 1000 jaar. In verband met dit jubileum is mevr. Kleinsmann van SOM onderwijs- en milieuprojecten op zoek naar Romeins, middeleeuws en postmiddeleeuws materiaal. Zoekers die de vondsten afstaan, steunen een goed doel: het materiaal zal worden gebruikt voor leskisten voor Nijmeegse basisscholen. Op deze manier kunnen komend jaar (en volgende jaren) tal van kinderen oog in oog worden gebracht met het verleden. Steunt u dit initiatief? Neemt u dan a.u.b. contact op met onderstaande persoon. Bij vondsten die u ter beschikking kunt stellen, moet u denken aan: Romeinse dakpanfragmenten en Romeinse scherven, maar ook oude duiten, centen, pijpenkopjes. Oftewel: alles wat tastbaar en voor kinderen begrijpelijk verleden is; het liefst Romeins. Emmy Kleinsmann projectmedewerker SOM onderwijs- en milieuprojecten Postbus BN Nijmegen tel: fax:

20