U legt uit wat het doel van deze bijeenkomst is:

Transcriptie

1

2 U legt uit wat het doel van deze bijeenkomst is: dat de stembureauleden weten dat er op 6 april 2016 in alle gemeenten in Nederland een raadgevend referendum wordt gehouden; dat de stembureauleden inzicht krijgen in de taken en verantwoordelijkheden van het stembureau; dat de stembureauleden kennisnemen van hoe de regels moeten worden toegepast; U maakt duidelijk dat stembureauleden niet zomaar vrijwilligers zijn, maar een officiële functie vervullen; U brengt onder de aandacht dat het belangrijk is dat de instructies gevolgd worden; U wijst stembureauleden erop dat er een e learning (met de volledige stof) op internet staat, zodat men zich voor de dag van de stemming zelfstandig kan voorbereiden.

3 U kunt het volgende uitleggen: Kiesgerechtigde burgers kunnen (sinds 1 juli 2015) verzoeken om een raadgevend referendum te houden over een wet die is aangenomen door de Staten Generaal en bekrachtigd door de Koning. Vrijwel alle wetten zijn referendabel (enkele uitzonderingen: wetten inzake koningschap en Koninklijk Huis en begrotingswetten). Eerst moeten ten minste geldige verzoeken tot het houden van een referendum worden ingediend. Lukt dat, dan is sprake van een inleidend verzoek. Vervolgens moeten ten minste ondersteuningsverklaringen worden ingediend. Lukt dat, dan is er sprake van een definitief verzoek, en moet er een referendum worden gehouden. Het referendum is raadgevend, wat betekent dat het wordt gehouden op initiatief van de burgers. Het referendum over de Europese Grondwet in 2005 was een raadplegend referendum, dat werd gehouden op initiatief van de overheid. Het referendum is niet bindend, maar bij een raadgevende uitspraak tot afwijzing moet de wetgever de wet wel verplicht heroverwegen. Er is sprake van een raadgevende uitspraak tot afwijzing als de opkomst ten minste 30% is en de meerderheid van de opgekomen kiezers zich uitspreekt tegen de aan het referendum onderworpen wet. Onderwerp van het referendum op 6 april a.s. is een wet die strekt tot goedkeuring door Nederland van een Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en Oekraïne.

4 U legt het volgende uit: De manier waarop het referendum wordt georganiseerd, is geregeld in de Wet raadgevend referendum (Wrr). De Wrr verklaart veel bepalingen uit de Kieswet van overeenkomstige toepassing. Alleen het stembiljet is anders en het tellen daarvan verloopt anders.

5 U legt uit waarom er een stembureau is: In goede banen leiden van de stemming en de stemopneming; Erop toezien dat regels worden nageleefd zodat alle kiezers in het hele land op gelijke wijze aan de stemming kunnen deelnemen. Benadruk dat het stembureau in de openbaarheid werkt. Benadruk ook het belang van het proces verbaal (p v). Daarin legt het stembureau verantwoording af aan het centraal stembureau. Verderop in de presentatie meer over het p v. Verder geeft u bij deze sheet toelichting over hoe in uw gemeente de stembureaus worden samengesteld.

6 Hier vermeldt u eventueel de regeling voor het ophalen van sleutels, het afhalen/brengen van de stembiljetten en de ROS sen voor het referendum. Wat doet het stembureau als een van de stembureauleden niet komt opdagen? Maak duidelijk wat men in het stemlokaal zal aantreffen en wat men moet doen indien de opstelling niet akkoord is. Bespreek de opstelling a.d.h.v. de twee volgende sheets met plaatjes.

7 U kunt hier uitleg geven over goede/foute inrichting: Het stembureau en de aanwezige kiezers moeten de toegang van de stemhokjes kunnen zien. De stemhokjes moeten zo staan opgesteld dat wachtende kiezers en de leden van het stembureau niet kunnen zien wat iemand stemt. Om dat te kunnen waarborgen, moeten het stembureau en de aanwezige kiezers ten minste twee meter afstand houden van de stemhokjes. De tafel moet zo staan dat de kiezers kunnen zien wat de leden van het stembureau doen. De stembus moet binnen handbereik staan van de leden van het stembureau. De looproute moet zodanig zijn dat stembureauleden voldoende overzicht houden, ook als het druk is in het stemlokaal. Indien in uw gemeente meerdere stembureaus op één locatie ingericht zijn: extra uitleg over hoe te scheiden, hoe voorkom je dat stembiljetten in verkeerde stembussen terechtkomen. 6

8 U kunt hier uitleg geven over verkeerde inrichting: Bij het eerste plaatje heeft het stembureau niet voldoende overzicht als het druk is. Bij het tweede plaatje staat de stembus niet binnen handbereik van het stembureau. 7

9

10 Het p v is gelijk aan het p v bij verkiezingen. Alleen het invullen van de aantallen getelde stembiljetten verloopt anders (zie onderdeel 4 op het p v; ook de bijlage bij het p v wordt niet gebruikt). Zorg dat de stembureauleden het p v voor zich hebben. Bespreek het p v met behulp van de volgende sheets.

11 Bij deze sheet legt u uit wat het belang is van het p v: verantwoording afleggen over hoe het stembureau de werkzaamheden heeft uitgevoerd. De verantwoording heeft betrekking op: wie hebben deelgenomen (toegelaten en niet toegelaten kiezers); eventuele bezwaren of klachten en hoe het stembureau daarop heeft gereageerd; Incidenten die zich eventueel hebben voorgedaan (bijv. volle stembussen, campagnevoeren in stemlokaal, calamiteiten) en wat de reactie van het stembureau hierop was; de telling; Incidenten, klachten of bezwaren van kiezers moeten worden ingevuld op het p v. U benadrukt het volgende: Het centraal stembureau beslist aan de hand van de p v s of de stemming rechtmatig is verlopen. Het p v is dus heel belangrijk bij het vaststellen van de geldigheid van het referendum. Beschouw het invullen van het p v dus niet als een overbodige administratieve klus! Geef duidelijk aan wat al aan het begin van de dag moet worden ingevuld, wat al door de gemeente is ingevuld enz.

12 De verschillende stappen worden hierna besproken.

13 De pilot gemeenten zijn (stand van zaken december 2015, wordt vóór het referendum mogelijk nog uitgebreid met een aantal gemeenten): Aalburg, Aalsmeer, Albrandswaard, Alkmaar, Alblasserdam, Almere, Alphen aan den Rijn, Alphen Chaam, Amersfoort, Amstelveen, Amsterdam, Arnhem, Asten, Baarle Nassau, Baarn, Barendrecht, Barneveld, Beemster, Bergambacht, Bergen, Bergen op Zoom, Bergeijk, Bernheze, Bernisse, Best, Beverwijk, Binnenmaas, Bladel, Blaricum, Bloemendaal, Bodegraven Reeuwijk, Boekel, Borsele, Boskoop, Boxmeer, Boxtel, Breda, Brielle, Bunnik, Bunschoten, Bussum, Capelle aan den IJssel, Castricum, Cranendonck, Cromstrijen, Cuijk, De Bilt, Dronten, Delft, Den Bosch, Den Haag, Den Helder, De Ronde Venen, Deurne, Diemen, Doesburg, Dongen, Dordrecht, Drechterland, Drimmelen, Duiven, Edam Volendam, Ede, Eemnes, Eersel, Eindhoven, Enkhuizen, Etten Leur, Geertruidenberg, Geldrop Mierlo, Gemert Bakel, Gerwen en Nederwetten, Giessenlanden, Gilze en Rijen, Goeree Overflakee, Goes, Goirle, Gorinchem, Gouda, Grave, Haaren, Haarlem, Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Haarlemmermeer, Halderberge, Hardinxveld, Heemskerk, Heemstede, Heerhugowaard, Heeze Leende, Heiloo, Hellevoetsluis, Helmond, Hendrik Ido Ambacht, Heusden, Hillegom, Hilvarenbeek, Hilversum, Hollands Kroon, Hoorn, Houten, Huizen, Hulst, IJsselstein, Kaag en Braassem, Kapelle, Katwijk, Koggenland, Korendijk, Krimpen aan den IJssel, Laarbeek, Landerd, Landsmeer, Langedijk, Lansingerland, Laren, Leerdam, Leiden, Leiderdorp, Leidschendam Voorburg, Lelystad, Leusden, Lingewaard, Lisse, Loon op Zand, Lopik, Maasdonk, Maassluis, Medemblik, Middelburg, Midden Delfland, Mill en Sint Hubert, Moerdijk, Molenwaard, Montfoort, Muiden, Naarden, Nederlek, Nieuwegein, Nieuwkoop, Nijkerk, Noord Beveland, Noordoostpolder, Noordwijk, Noordwijkerhout, Nuenen, Oegstgeest, Oirschot, Oisterwijk, Oosterhout, Oostzaan, Opmeer, Oss, Oud

14 Beijerland, Ouder Amstel, Ouderkerk aan den IJssel, Oudewater, Overbetuwe, Papendrecht, Pijnacker Nootdorp, Purmerend, Reimerswaal, Reusel De Mierden, Renkum, Renswoude, Rheden, Rhenen, Ridderkerk, Rijnwaarden, Rijnwoude, Rijswijk, Roosendaal, Rotterdam, Rozendaal, Rucphen, Schagen, Scherpenzeel, Schiedam, Schijndel, Schoonhoven, Schouwen Duiveland, Sint Anthonis, Sint Michielsgestel, Sint Oedenrode, Sliedrecht, Sluis, Soest, Someren, Son en Breugel, Spijkenisse, Stede Broec, Steenbergen, Stichtse Vecht, Strijen, Terneuzen, Texel, Tholen, Teylingen, Tilburg, Uden, Uitgeest, Uithoorn, Utrecht, Utrechtse Heuvelrug, Urk, Valkenswaard, Veenendaal, Veere, Veghel, Veldhoven, Velsen, Vlaardingen, Vlissingen, Vlist, Voorschoten, Vught, Waalre, Waalwijk, Waddinxveen, Wageningen, Wassenaar, Waterland, Weesp, Werkendam, Westland, Westervoort, Westvoorne, Wijdemeren, Wijk bij Duurstede, Woensdrecht, Woerden, Wormerland, Woudenberg, Woudrichem, Zaanstad, Zandvoort, Zederik, Zeevang, Zeewolde, Zeist, Zevenaar, Zoetermeer, Zoeterwoude, Zuidplas, Zundert, Zwijndrecht. 12

15 2x plaatje id documenten (paspoort/id kaart/rijbewijs) Geef toelichting op datum geldigheid en de te controleren gegevens: naam (wijs op uitzonderingen, bijv. getrouwde vrouw, lange naam etc.); geboortedatum; geslacht. Noem hier ook de Brochure geldige identiteitsdocumenten, waarvan op de dag van de stemming op ieder stembureau een exemplaar aanwezig moet zijn. Leg uit dat een kiezer die geen id bewijs kan tonen, moet worden verteld dat hij later kan terugkomen (dus stempas niet innemen). Net als bij verkiezingen kan met een maximaal 5 jaar verlopen id bewijs worden gestemd. Met een id bewijs kan worden gestemd als bij geldig tot 7 april 2011 of een latere datum staat genoteerd. Leg eventueel de logica achter de verplichte legitimatie uit (i.v.m. vragen over noodzaak tonen id bewijs): Voorkomen fraude met gevonden/gestolen stempassen of geronselde volmachten; Gelijke behandeling alle kiezers (voorkomen willekeur). 13

16 14

17 Dit is de achterkant van de stempas. Hiermee kan de kiezer met een stempas een andere kiezer in de gemeente een volmacht verlenen. 15

18

19 Op de volgende sheets worden de volmachten en kiezerspassen in detail besproken. 17

20 U kunt uitleg geven over het volgende: De gemachtigde kan de volmachtstem(men) alleen uitbrengen op het moment dat hij ook zelf zijn stem uitbrengt. Als een kiezer niet alles bij zich heeft om een volmachtstem uit te brengen (bijv. geen kopie van het id bewijs van de volmachtgever), moet het stembureau hem waarschuwen dat hij later niet alsnog de volmachtstem kan uitbrengen als hij nu al zijn eigen stem uitbrengt. Afgeven van een volmacht in het stemlokaal is niet toegestaan. Gedachte achter de volmachtverlening is dat een kiezer die niet in persoon aan de stemming kan deelnemen, toch kan stemmen, namelijk bij volmacht. De wetgever heeft geoordeeld dat bij die gedachte niet past dat een kiezer in het stemlokaal alsnog een volmacht verleent. Een kiezer die zich in het stemlokaal bevindt, is immers in staat zelf te stemmen.

21 Leg het volgende uit: Controleer handtekeningen a.d.h.v. id bewijs van de gemachtigde en de kopie van het id bewijs van de volmachtgever. Zijn alle onderdelen volledig en correct ingevuld? Stembureau mag niet zelf gaan invullen! Wat indien fout ingevuld (bijv. volmachtgever en volmachtnemer omgedraaid)? > Laat de kiezer dit met pijltjes corrigeren. Wat indien de verkeerde stempas is ingevuld? > Dat is niet te corrigeren. U geeft de stempas terug, zodat de volmachtgever eventueel alsnog zelf kan stemmen. 19

22 20

23 U kunt hier opmerken dat het schriftelijk volmachtbewijs o.a. geschikt is voor mensen die geen ID document hebben, of van wie het ID document al meer dan vijf jaar is verlopen. Gemachtigden hoeven immers geen kopie van het ID bewijs van de volmachtgever te tonen, want de gemeente heeft de identiteitscheck al gedaan. 21

24 Op de volgende sheet wordt de kiezerspas in detail besproken. 22

25 U kunt nader ingaan op enkele regels over de kiezerspas: Met een kiezerspas kan worden gestemd in heel Nederland. Anders dan bij het schriftelijk volmachtbewijs, moet bij de kiezerspas ook het idbewijs van de kiezer worden gecontroleerd. Een kiezerspas kan ook worden omgezet in een onderhandse volmacht. Als blijkt dat een kiezer die een kiezerspas heeft aangevraagd, op de dag van de stemming toch niet kan stemmen (bijv. wegens ziekte), kan hij een andere kiezer onderhands machtigen om namens hem te stemmen. Met een stempas kan een onderhandse volmacht worden verleend aan een kiezer met een kiezerspas, mits de gemachtigde stemt in de gemeente van de volmachtgever. Alleen dan kan immers worden gecontroleerd of de stempas voorkomt in het register ongeldige stempassen.

26

27 Alleen kiezers die door een lichamelijke beperking (bijv. Parkinson of blind of slechtziendheid) hun stem niet zelfstandig kunnen uitbrengen, mogen worden geholpen. Verstandelijk beperkte kiezers of kiezers die de taal niet goed machtig zijn, mogen géén hulp krijgen in het stemhokje.

28 Bij de verkiezingen van 2014 is het maken van selfies/stemfies als nieuw fenomeen opgekomen: een door een kiezer gemaakte foto van zichzelf, al dan niet inclusief het ingevulde stembiljet. In veel gevallen gebeurt dit om betrokkenheid te tonen bij de democratie. Daar is in beginsel geen bezwaar tegen. Er zijn geen aanwijzingen bekend dat er bij de verkiezingen van 2014 of 2015 stemfies werden gemaakt in het kader van het ronselen van stemmen, omkoping of stemdwang. Als het stembureau die aanwijzingen wel heeft, moet het optreden. Bij aanwijzingen voor stemdwang moet de kiezer erop worden gewezen dat hij of zij de stem in het geheim mag uitbrengen, en nooit kan worden gedwongen dit stemgeheim op te geven. Bij aanwijzingen voor omkoping moet de kiezer erop worden gewezen dat dit strafbaar is. Bij aanwijzingen van stemdwang of omkoping moet het stembureau een aantekening maken op het betreffende proces verbaal en de contactpersoon van de gemeente inschakelen. Die kan, in overleg, ook de politie inschakelen.

29

30 U kunt erop wijzen dat schorsing alleen aan de orde is in uitzonderlijke gevallen (zoals brand of ernstige verstoring van de orde). Wat de stembureauleden bij een schorsing (en bij een heropening na de schorsing) moeten doen, staat in de stembureau instructie, die te vinden is op:

31

32 U kunt erop wijzen dat het volledige stappenplan voor het tellen te vinden is op De stappenplannen staan ook in de brochure Stembureau instructie voor de dag van de stemming.

33 Licht hier toe hoe het stembureau alles moet achterlaten (bijv. in de verzegelde stembus).

34