Bijna altijd stoelen tekort Ontstaansgeschiedenis van de gemeente

Transcriptie

1 Bijna altijd stoelen tekort... Ter gelegenheid van de in gebruik name van het kergebouw De Lichtkring in januari 2004 is een boekje verschenen met de titel "Bijna altijd stoelen tekort..." Hier kunt u de inhoud van dit boekje lezen. 1. Ontstaansgeschiedenis van de gemeente De gereformeerde kerk (vrijgemaakt) van Nieuwerkerk aan den IJssel lijkt in alle opzichten een jonge gemeente. Tot ver in de jaren tachtig van de vorige eeuw schommelde het aantal kerkleden in ons dorp tussen de vijftig en de honderd. Daarna is een betrekkelijk sterke groei ontstaan van veelal jonge gezinnen met relatief veel kinderen. Het ledental ligt nu rond de 450. De geschiedenis is nauw verbonden met die van de moedergemeente(n) in Capelle aan den IJssel. Opmerkelijk is dat rond de Vrijmaking van 1944 in Nieuwerkerk aan den IJssel geen scheuring heeft plaats gevonden in de gereformeerde kerk van dat moment. In Capelle aan den IJssel had de kerkenraad samen met een groot gedeelte van de gemeente (zie de herdenkingsbundel 'Uit het duister' van januari 1988; A. de Kievit, Uit het duister: 100 jaar kerkgeschiedenis Capelle aan den IJssel, Uitgegeven in eigen beheer door Gereformeerde Kerk Capelle aan den IJssel; 1988; ISBN ) zich wel vrijgemaakt. Als gevolg daarvan zijn de aanvankelijk weinige vrijgemaakte kerkleden die zich in Nieuwerkerk aan den IJssel vestigden, vele tientallen jaren lang lid geweest van de gemeente van Capelle aan den IJssel. In de tweede helft van de jaren tachtig van de vorige eeuw begon dat aantal te groeien. Daarom werden op 19 april 1989 de leden van de wijk Nieuwerkerk opgeroepen voor een bijeenkomst over de mogelijkheden voor verzelfstandiging van Nieuwerkerk aan den IJssel Vanaf het eerste begin bleek er sprake te zijn van een opvallende eensgezindheid. Natuurlijk werden er allerlei praktische voor- en nadelen besproken die avond. Maar voor iedereen was doorslaggevend bij de meningsvorming het stimulerende effect naar buiten, dat is verbonden aan een zelfstandig kerkelijk leven in de eigen woonplaats. De bijbelse opdracht uit Marcus 16 stond daarin centraal: "Gaat heen in de hele wereld, verkondigt het Evangelie aan de ganse Schepping". Deze missionaire taak, die Christus zelf aan zijn discipelen en daarmee aan Zijn gemeenten in de wereld geeft, heeft vanaf het begin het karakter van de gesprekken en overwegingen bepaald. 1 / 15

2 Het Kruispunt Een half jaar later, op 8 november 1989, stemt de kerkenraad in met een lijvig rapport over de verzelfstandiging De kern ervan is ondubbelzinnig: er is sprake van "het beleggen van kerkdiensten in Nieuwerkerk aan den IJssel" als eerste stap en verder werken aan herinstituering (kerkelijke term voor opnieuw starten van een gemeente) bij een ledental van 250. Na dit principebesluit gaat het minder snel. Er is bijna twee jaar voor nodig om in Nieuwerkerk aan den IJssel passende vergaderruimte te vinden. Die wordt uiteindelijk verkregen in gebouw Het Kruispunt aan de Middenmolensingel. Op 6 oktober 1991 is het zover: dan worden daar de eerste kerkdiensten gehouden. Voor de gemeente van Capelle aan den IJssel is 1992 vervolgens een studiejaar in verband met de eigen toekomst. Een beleidscommissie stelt begin 1993 aan de gemeente voor om te streven naar een zelfstandige kerkelijke gemeente in Nieuwerkerk aan den IJssel. Er blijkt in de maanden daarna bij alle leden grote bereidheid de kerkenraad hierin te steunen. Het hele verdere jaar 1993 is dan nodig voor de meer praktische voorbereiding. Op 1 januari 1994 is er een feestelijke vergadering van kerkenraad en nieuwe gemeente in het gebouw Het Kruispunt, waar de herinstituering wordt bezegeld. In een toespraak onthult ds. C.J. Smelik, de eerste predikant van Nieuwerkerk aan den IJssel, dat de nieuwe gemeente als symbool het Hugenotenkruis zal voeren. Dit symbool, dat verwijst naar de strijd voor vrijheid van de Franse gereformeerden in de 17e eeuw, staat nu voor de mogelijkheid om hier en nu in Nederland volle vrijheid te hebben voor ons kerkelijk leven. Verder,,leren we uit de geschiedenis van de Hugenoten van hoe groot belang het is om zelf als kerk in Nederland wervend en nodigend klaar te staan" en om zo onze missionaire roeping te volgen.,,was dat niet het grote woord dat we spraken toen we plannen gingen maken voor een zelfstandige gemeente?" aldus de predikant. 2. Ontstaansgeschiedenis kerkgebouw De kerkleden in Nieuwerkerk aan den IJssel zijn blij wanneer op 6 oktober 1991 de eerste kerkdienst in gebouw Het Kruispunt kan worden belegd. Twee weken later al constateert de plaatselijke weekkrant Het Kanaal naar aanleiding van een interview met ds. C.J. Smelik:,,Nog maar net begonnen en nu al bijna stoelen tekort. Dat overkwam de Gereformeerd vrijgemaakte kerk de afgelopen weken in het voormalig Groene Kruisgebouw, waar zij sinds begin van deze maand twee kerkdiensten op zondag organiseren. De belangstelling is groot." En moet worden gezocht naar andere vergaderruimte. En dus valt het oog op de voormalige Koninkrijkszaal van de Jehova's Getuigen aan de Kerklaan. Dit pand staat te koop. Het gebouw 2 / 15

3 stamt uit 1912 en heeft aanvankelijk dienst gedaan als kerkgebouw van de gereformeerde kerk ter plaatse, zoals die voor de Vrijmaking als ongedeelde kerk bestond.. In de volksmond stond dit gebouw als Komkommerkerk bekend. De bereidheid van de kerkleden om financieel bij te dragen bleek groot, maar bouwkundig waren de problemen veel groter. Bovendien zou ook in dit geval dat de kerkzaal spoedig weer te klein zijn. De aandacht verlegt zich in de loop van 1993 daarom naar het gebouw Het Kruispunt zelf. Zou het niet mogelijk zijn de grote zaal van dit vergadercentrum zodanig aan te passen dat de gemeente er voorlopig goed in zou kunnen vergaderen? Dat vergt overleg met de burgerlijke gemeente die eigenaar van het gebouw is. Dat overleg verloopt traag, maar in november 1993 ligt er toch een tekening met begrotingen van een architect voor aanpassing van de vergaderzaal. Er zou dan sprake zijn van een grote zaal waar 238 zitplaatsen gecreëerd kunnen worden. Voorwaarde is dat we als kerkelijke gemeente deze aanpassingen zelf betalen. Dat zou, zo dacht men toen, ruimschoots genoeg zijn omdat de gemeente dan zou kunnen doorgroeien tot 300 leden, zonder in problemen te komen. Intussen werd er als tussenoplossing voor gekozen de kleinere zijzaal te betrekken bij de kerkdiensten. Om de beurt zou een kwart van de gemeente via een intern tv-circuit in de zijzaal de kerkdiensten kunnen volgen.,,en dat is behelpen'', tekent weekblad Het Kanaal op uit de mond van ouderling A. de Ruiter bij gelegenheid van een interview rond de herinstituering op 1 januari Terwijl er inmiddels een activiteitencommissie aan de slag is gegaan die onder meer op 28 oktober 1995 voor de eerste keer een bijna jaarlijks terugkerende bazar organiseert, blijft het verder stil aan dit front. Pas anderhalf jaar nadat het overleg is gestart, ontstaat er in mei 1996 een zekere duidelijkheid: de beoogde aanpassing aan het gebouw Het Kruispunt zal niet door kunnen gaan. Wel is er in die tijd sprake van een gerucht: komt er een kerkgebouw op De Plaat?" De Plaat, dat is het terrein dat braak ligt, nadat de toenmalige sporthal op die plaats is afgebrand. Tegenwoordig maakt het deel uit van het nieuwe Centrumplan van de gemeente Nieuwerkerk aan den IJssel, maar jarenlang kon op politiek niveau geen overeenstemming worden gevonden over de bestemming van dat gebied vlakbij het NS-station. Het Kanaal meldt in de zomer van 1996 dat een suggestie van de kant van onze kerkelijke gemeente zou zijn gedaan voor een plan om daar naast woningbouw een kerkgebouw te realiseren. De suggestie is terug te vinden in een beleidsbrief van de kerkenraad voor de gemeentevergadering van 28 mei 1996:,,Er bestaat geen enkel concreet plan. Wel enkele gedachten. Het minst voor de hand liggend en het meest onwaarschijnlijke idee is dat er een voor ons passende en haalbare bouwmogelijkheid zou kunnen ontstaan op De Plaat". Dat is de situatie wanneer de kerkenraad in dezelfde brief voorstelt om vergaderruimte te huren van de rooms-katholieke parochiekerk 'Sint Joseph'.,,Daar kunnen we om half negen en half vijf onze diensten houden en vrijwel al onze vergaderingen kunnen daar ook worden georganiseerd", aldus de kerkenraad.,,daarnaast is het motto: Fors blijven sparen om te zijner tijd tot een eigen huisvesting te kunnen komen". Vanaf 18 augustus 1996 wordt dit besluit daadwerkelijk tot uitvoering gebracht. Berekend is dat er in totaal 265 stoelen in de kerkzaal kunnen worden 3 / 15

4 opgesteld.,,we kunnen er ruim in", zo wordt geconcludeerd. Maar de groei gaat door. Een paar jaar later wordt vastgesteld dat we bij bijzondere diensten,,tot aan de voordeur zitten" 1999 is het jaar dat uitvoerig met de burgerlijke gemeente wordt onderhandeld over het verwerven van een stuk grond waar een kerkgebouw kan worden gerealiseerd dat ruimer is dan waaraan eerder werd gedacht. Op de gemeentevergadering van 4 juni van dat jaar wordt meegedeeld dat er wordt onderhandeld over twee concrete mogelijkheden en dat het reëel is ervan uit te gaan dat er niet eerder dan in het jaar 2003 gebouwd kan worden. Een locatie aan de Kerklaan valt in de loop van het jaar af, omdat men bebouwing daar teveel ziet als een inbreuk op het gezicht op het oude dorp. Over een bouwkavel aan De Dreef wil men ook op het raadhuis graag onderhandelen. De locatie ligt aan de ringweg en de entree naar het oude dorp. Nadat op 14 september 1999 de bouwcommissie is benoemd, stelt zij zich in het kerkblad van november 1999 voor:,,wij zullen de komende dagen, maanden, jaren ons best gaan doen een schitterend nieuw kerkgebouw neer te zetten", zo luidt hun doelstelling. Het is de eerste van een lange reeks van bouwinformatie, die vanaf dat moment iedere maand in het kerkblad verschijnt Maar ook de plaatselijke pers laat zich niet onbetuigd. Rond de zomer verschijnen in het Rotterdams Dagblad en in Het Kanaal berichten dat het college van Burgemeester en Wethouders aan de gemeenteraad heeft voorgesteld het perceel aan De Dreef te bestemmen voor kerkbouw voor onze gemeente. Op vrijdag 29 september 2000 wordt op een gemeentevergadering een uitvoerige presentatie gegeven van alle plannen. Architect Hendrik Jan Groeneweg van bureau Groeneweg en Van der Meijden uit Dordrecht krijgt dan de gelegenheid zich voor te stellen. Vanaf dat moment gaan we een proces in waarbij met voor- en tegenspoed het bouwplan steeds meer vorm krijgt. Er zijn perikelen rond de aanvankelijk beoogde aannemer. Rondom de financiering van het gebouw loopt niet alles direct op rolletjes. En het gemeentebestuur neemt ook zo de tijd voor alle procedures. In december 2002 geeft de gemeenteraad het groene licht. En uiteindelijk is het dan op 5 juni 2003 groot feest aan De Dreef: de eerste paal gaat de grond in. 3. Een kerkgebouw heeft eigen geheimen Een kerkgebouw moet niet direct de eigen geheimen bloot geven. Zo is ook de kerkzaal bij binnenkomst in ons nieuwe kerkgebouw niet direct te zien.,,je moet eerst omlopen om naar binnen te kunnen. Dat noem ik de spanning in de beleving van een gebouw''. Dat zegt architect Hendrik Jan Groeneweg uit Dordrecht over het nieuwe kerkgebouw. Bij het ontwerpen van kerkgebouwen laat Groeneweg zich inspireren door eigen studies van oude Romaanse bouwvormen in Europa en door het werk van belangrijke architecten als de Fransman Le Corbusier en zijn eigen leermeester Aldo van Eyck. Hij is in 1978 in Delft cum laude afgestudeerd bij Herman Hertzberger. Direct daarna in 1979 heeft hij samen met Van der 4 / 15

5 Meijden de nu nog bestaande architectenmaatschap opgericht. Wie op de website van de architectenmaatschap kijkt, ziet daar dat licht en ruimte een belangrijke rol spelen in het werk van Groeneweg. Dat is ook typerend voor het gebouw van onze kerkelijke gemeente. In een toelichting zegt Groeneweg:,,Aldo van Eyck heeft ruimte eens omschreven als 'ruimte is de ervaring ervan' ''. Met andere woorden, het gaat er om dat de gebruiker in het gebouw ook licht, geur, reuk en tastzin kan ervaren op een positieve wijze.,,je moet dus bij het bouwen van een kerk je niet alleen baseren op het kijken van plaatjes in tijdschriften voor architectuur'', zegt hij. Lichtinval Centraal in het denken staat de lichtinval. Het betrekkelijk kleine en hoog in de voorgevel aangebrachte raam is belangrijk als aandachtspunt: tijdens kerkdiensten wordt zichtbaar dat het geloof niet alleen uit het horen is, maar ook door het licht en de natuur die van buiten op een aantrekkelijke manier naar binnen vallen. In de kerkzaal moet zo een sacrale sfeer ontstaan met meerdere aandachtspunten. Bij de inrichting moet er bij voorbeeld om gedacht worden dat broeders en zusters onderling oog voor elkaar kunnen hebben. Ook anderszins wil Groeneweg zich laten inspireren door historische vormen, maar daar eigentijds en functioneel mee omgaan.,,het gaat om hergebruik van historische gegevens in de moderne architectuur'', zo formuleert hij dat. In ons kerkgebouw zijn bij voorbeeld een paar houten kolommen zichtbaar en dat roept de herinnering op aan oude, Romaanse kerken. Die kolommen zijn zo in het ontwerp verwerkt dat,,niemand zal zeggen dat die kolommen in de weg staan''. Ook de gewelfde plafonds hebben een dergelijke historische achtergrond. De kerkzaal heeft door de gebogen vormen een,,schip-achtig'' karakter gekregen. Dat blijkt niet alleen prettig in de ervaring te zijn, maar ook nuttig voor het gebruik. Zonder dat er nadere voorzieningen nodig waren, bleek uit berekeningen dat de akoestiek in het gebouw uitstekend zal zijn. De nagalm bleek vergelijkbaar met die in het Concertgebouw in Amsterdam, vertelt Groeneweg. Voor het kerkgebouw moest scherp gerekend worden. Niet altijd konden materialen worden gekozen, die aanvankelijk ideaal leken. Er moest vaak sterk bezuinigd worden. Het heeft niet geleid tot een onbevredigend resultaat. Groeneweg:,,Ik had er schik in om te zoeken naar goedkope materialen die toch die heel bepaalde sfeer die ik zocht, bleven uitstralen. Dat is goed gelukt en ik sta daarom toch volledig achter het resultaat.'' Er zal, zegt hij, in het gebouw heel wat te zien en te ervaren zijn.,,ik denk dat je je daar niet zult vervelen''. Spitsvondigheden Er zijn wel van die gebouwen, daar zit dan een speciaal soort steen in verwerkt, dat alleen ergens in de binnenlanden van Brazilië is te vinden. Zulke uitheemse spitsvondigheden zitten er niet in dit nieuwe kerkgebouw. De meeste materialen voor het gebouw zijn gewoon bij 5 / 15

6 Nederlandse bedrijven gekocht. Of ze worden op de bouwplaats zelf gefabriceerd. Dat vertelt Arjan Buitelaar, projectcoördinator van Heijmans IBC servicebouw uit Rotterdam (Rivium). Hij was verantwoordelijk voor de bouw van de nieuwe kerk aan De Dreef. Over de verhouding tussen architect en aannemer zegt hij:,,het 'verhaal' dat de architect in het gebouw legt, zegt me zeker wat. Maar als aannemer is het toch vooral een kwestie van u (de architect) vraagt en wij als aannemingsbedrijf draaien. Een bouwcommissie heeft in een eerdere fase van de voorbereiding heel wat meer invloed op het uiteindelijke resultaat.'' Maar, is de vraag, wie,,bouwt'' nu eigenlijk zo'n kerk? Is dat de architect of de aannemer? Buitelaar:,,De 'eer' gaat naar de architect. En dat vind ik niet lastig. Want die ambitie hebben we ook niet''. Hetgeen niet wegneemt, dat wanneer het fundament niet goed is gelegd of wanneer het dak lekt, daar toch de aannemer op wordt aangekeken. Buitelaar:,,De degelijkheid van het fundament is onze zorg en we moeten er zeker voor zorgen dat het metselwerk er bij voorbeeld netjes bij staat.'' Maar stel nu dat het gebouw uit de steigers komt en de architect blijkt teleurgesteld omdat bij voorbeeld de bakstenen muren veel donkerder blijken dan hij had bedacht? Kan hij dat zaakje dan toch weer laten afbreken? Buitelaar:,,In theorie wel. Maar in de praktijk komt zoiets eigenlijk nooit voor.'' Geen routineklus Nee, veel spannender is de uitdaging omdat het bouwen van een nieuwe kerk geen routineklus is. Je kunt niet voor alles zo maar alle spullen ergens kopen. Woningbouw is wat dat betreft veel meer routine. Het leuke van servicebouw, vertelt Buitelaar, is dat er altijd specifieke dingen bij komen kijken. Ook al komt de creativiteit toch vooral bij de architect vandaan, toch moeten wij zelf ter plekke soms oplossingen vinden, die nergens kant-en-klaar 'te koop'zijn. Dat heeft te maken met het gegeven dat een architect niet anders dan twee-dimensionaal kan tekenen, terwijl wij het in de drie-dimensionale werkelijkheid moeten realiseren. Dan moeten de bij elkaar bedachte materialen ook technisch in elkaar gepast kunnen worden. Neem nu bij voorbeeld de deuren van de ingang van onze kerk. Die zijn zo hoog, dat ze niet ergens geleverd konden worden. Daarom moesten de onderdelen (hout op een metalen frame) ter plekke op de bouwplaats in elkaar gezet worden. De belangrijkste uitdaging voor de aannemer was echter niet de majesteitelijke toegang, maar de dakconstructie. Wie het zich laat uitleggen, kan zich dat enigszins voorstellen.,,we konden dat dak alleen realiseren door ter plekke met verschillende vormen van houtbewerking precies de juiste kromming te construeren. Er is gebruik gemaakt van houten betimmeringen op gelamineerde liggers. Door die op een bepaalde manier op elkaar te lijmen, kun je de gewenste vorm krijgen. En dan ligt over die constructie een houten dakbeschot van wat we gewend zijn gewoon 'planken' te noemen (130 bij 34 cm)''. 6 / 15

7 Kopse muur Een derde bijzonder element in het kerkgebouw is de zogeheten 'kopse muur', de hoge muur van de noordgevel aan de straatzijde. Die muur staat in het water. Daarom is die muur 'onder water' van steen. Daarbovenop is een stalen frame gezet, waar aan de buitenkant leien tegenaan zijn gelegd en aan de binnenkant hout op is bevestigd. Bijzondere opgave was om dat frame goed op die stenen ondermuur te zetten. En voor een laatste technische hoogstand moeten we naar de vloer van kerkzaal, ontmoetingsruimte en garderobe kijken. De vakterm is,,gevlinderde monolithisch afgewerkte vloer''. Daar is een hele dag op gevlinderd en het beton is op een speciale manier van een deklaag voorzien. Er staat nu een gebouw dat niet te duur is, denkt Buitelaar.,,Voor de prijsvorming hebben we een hele calculatieafdeling. Die heeft geprobeerd zo goed mogelijk de kostprijs te berekenen. En dat gaat echt op het scherpst van de snede. Je wilt geen geld toeleggen op zo'n project. Maar in deze tijd geldt voor de servicebouw dat overleven belangrijker is dan winst maken. U als kerkelijke gemeente hebt daar baat bij. Het kon absoluut niet voor minder'', zegt Buitelaar. 4. Prima samenwerking tussen architect, aannemer en bouwcommissie Het is dinsdag 30 december Eigenlijk is het gebouw klaar, maar toch nog net niet. Zo heeft Alex net eigenhandig, samen met twee andere handige jongens, 350 kledinghaken aan de wand geschroefd; er missen nog vier. Hans en Klaas hebben een paar dagen eerder de 'bar' opgehaald, een zes meter lange bedieningstafel, waarvoor geen aanhanger lang genoeg bleek. Ook is in Zuid-Limburg een prachtige steen gehaald, dat nu als doopvont voor in de kerkzaal staat te prijken. Dominee De Groot heeft inmiddels zelf het liturgisch front schoongemaakt. Handgrepen op de grote gastvrije buitendeuren zijn eigenlijk 'te licht'. Klaas, een beetje grieperig deze avond: "Daar moeten we nog iets op bedenken". En zo zijn er nog duizend dingen. Op deze dinsdagavond is het nieuwe kerkgebouw De Lichtkring ruim een week opgeleverd. Het is eigenlijk gereed, maar nog net niet zò dat er al kerkdiensten in belegd kunnen worden. Het gebouw wacht op de schoonmaakploeg. De nieuwe stoelen zijn geleverd, maar nog niet uitgepakt. Hoog tijd om een aantal mensen van de bouwcommissie te vragen naar hun ervaringen van bijna 4,5 jaar werk. Hans Joosse:,,Ik herinner het me nog precies. Op 14 september 1999 zijn we als bouwcommissie officieel benoemd." 7 / 15

8 Dat was natuurlijk niet het begin van het hele proces. Daarvoor was al jarenlang onderhandeld met de gemeente Nieuwerkerk aan den IJssel over een bouwterrein. Maar vanaf dat moment is met een intensiteit die bewondering wekt, gewerkt aan de plannen. Soms lag het werk even stil. Er moest bijvoorbeeld worden gewacht op de beslissingen over de financiën. Ook moesten de plannen worden aangepast: het aanvankelijke ideaal van de architect bleek zeker een half miljoen in guldens te duur. En later had de gemeente Nieuwerkerk enige tijd nodig voor de planologische procedures. Communicatie Al die tijd kon iedereen op de hoogte blijven: elke maand verscheen in het Kerkblad een zogenaamd Bouwinfo van voorzitter Henk van der Meer. Ook als er niet echt 'nieuws' te melden viel. Door elkaar heen had de bouwcommissie - eenmaal aan de slag - toch wel twee avonden in de week nodig om de zaken voor elkaar te krijgen. Dat begon met het opstellen van een plan van eisen. Daarvoor werd overleg gevoerd met de zogenaamde Bouw Reflectie Groep, een representatief samengestelde klankbordgroep uit de gemeente. Hans:,,Dat is nuttig geweest voor het proces. De besluiten hebben we vervolgens zelf genomen in overleg met de architect". Intussen moest die architect wel worden aangezocht. Ook dat koste de nodige inspanning. Er is bewust gekozen voor Hendrik Jan Groeneweg. Waarom? Hans:,,We hebben gekozen voor iemand die een echt kerkgebouw wilde. Deze architect had visie onder meer op ruimte en licht". Hij heeft alle vrijheid gekregen om naar eigen idee een plan te ontwerpen. Maar daarna is nog menig discussie met hem gevoerd om binnen het budget te blijven. Hans:,,Hij stond twee keer al met z'n jas aan. Want dan moest iets toch weer voor een lagere prijs. Hij bleek dan toch heel creatief in het bedenken van oplossingen. En naar buiten heeft hij altijd voor ons gewerkt en zijn we er samen steeds uitgekomen. Tot en met de verlichting en de kleur van de stoelen toe. Dat is toch knap." Failliet Daarna kwam de volgende tegenslag. Aannemer Van Nassau ging failliet. Alex Berghout:,,Maar dat was ook gunstig voor ons. We konden zo ons wensenlijstje opnemen in het complete bestek en daarmee een nieuwe aannemer zoeken. En vanwege de situatie op de markt, wilden aannemers maar al te graag het project binnen halen. Dat heeft gunstig gewerkt voor de hoogte van de aanneemsom." Ook tijdens de bouwfase moesten nog wel eens knopen worden doorgehakt. Alex, zelf actief in de aannemerij:,,de spanning zat dan vooral tussen architect en aannemer. Dan was er nog discussie over de meer- en minderwerklijst. Maar dat is normaal in de bouw". De beslissingen moesten dan op het laatste moment worden genomen. Klaas Hensen: "De oplossingen van de 8 / 15

9 architect kwamen dan altijd laat, maar nooit tè laat. En wij als bouwcommissie moesten dat spel dan ook zakelijk spelen. We lieten geen kostenstijgingen toe." Kwaliteit En dan staat dat gebouw er nu. Hoe kijken jullie als bouwcommissie daar naar? Hans:,,Als ik naar dat gebouw kijk, springt bij mij te binnen: kwalitatief hoog niveau; marmoleum op de vloer, stompe deuren, glasvezelwanden en alles binnen het budget. Een echt kerkgebouw." Emotioneel is het niet altijd gemakkelijk. Hans: "In het begin zei iemand tegen mij, jij bent toch penningmeester, dan heb je zeker nog niet veel te doen. Dat kan ik nu wel humor vinden, maar mensen hebben gewoon geen idee hoe tijdrovend dat in die fase was." Hij vervolgt:,,in het begin vind je het leuk om met z'n allen een kerk te bouwen. Daarna moet je als commissie gewoon aan de slag gaan en niet meer eindeloos iedereen laten meebeslissen. En nu denk ik, het moet afgelopen zijn. Het is nu aan anderen om het gebouw in bezit te nemen. Maar het voelt wel alsof iemand anders er nu met jouw kindje vandoor gaat." Alex vult aan:,,dit is geen normaal bouwproces. We deden het als bouwcommissie toch allemaal in eigen tijd, terwijl we wel professioneel moesten handelen. Het kostte in de bouwfase vaak wel 2,5 dag in de week." En dan komt er, nu er wat te zien valt, natuurlijk kritiek van mensen. Ze voelen zich niet zo betrokken omdat er geen activiteiten van zelfwerkzaamheid waren. Hans: "Maar daar hebben we bewust voor gekozen. Op deze manier konden we veel kwalitatief hoogwaardig werk voor relatief weinig geld laten verrichten. Dat bevordert de kwaliteit van het eindproduct. Kijk bij voorbeeld maar eens naar de toiletten: kwalitatief hoogwaardig voor de prijs die we hebben betaald.'' Klaas:,,Als er wat mis gaat, ligt de verantwoordelijkheid nu bij de uitvoerder en niet bij één van ons. Nu hoeven we elkaar niet jarenlang kritisch aan te kijken voor fouten die zijn gemaakt. Daarom is het ook zo belangrijk dat we geen architect uit eigen gemeente hebben gekozen. Want die zou voor de rest van zijn leven die kritiek dan hebben gehoord van deze of gene." Foutje En dat er fouten zijn gemaakt is duidelijk. Vooral als we niet omhoog, maar naar beneden kijken naar wat projectcoördinator Arjan Buitelaar omschreef als de 'gevlinderde monolithisch afgewerkte vloer'. Volgens de deskundigen is dat een kritisch proces, waarbij veel mis kan gaan. Maar volgens iedereen zou het kunnen. En dat was ook zo. De vloer lag er prachtig in. Om de spanningen in die vloer op te vangen, moesten er zogenaamde 'dilatatielijnen' worden aangebracht. Maar de man met de zaag deed zijn werk niet goed. Voor de kenners zijn de fouten duidelijk zichtbaar. De bouwcommissie:,,maar de aannemer gaf de fouten direct toe. Hij zocht wel drie weken naar 9 / 15

10 allerlei oplossingen en uiteindelijk hebben wij als bouwcommissie zelf de knoop doorgehakt en besloten het erbij te laten en de geboden compensatie te accepteren. Iedereen, ook de architect, volgde ons als opdrachtgever. Dat is een duidelijk teken dat het in de samenwerking tussen architect, aannemer en bouwcommissie goed zat." Het resultaat staat daarvan nu als getuige aan De Dreef. 5. De herderlijke taak in woord en daad "Ik dank u voor uw roeping, uw vertrouwen, uw liefde. Ik hoop wáár te maken wat Gods Woord volgens het bevestigingsformulier van mij vraagt. Het is een grote geruststelling dat ik deze kerkenraad om mij heen heb. Broeders-in-het-ambt, sàmen mogen wij onze kracht en wijsheid verwachten van Hem die ons de herderlijke taak in woord-en-daad op de schouders legt. ( ) Toen m'n vrouw en ik, net getrouwd en bevestigd in het ambt, in Veenendaal kwamen wonen, waren wij het 70e en 71e gemeentelid. Daarbij vergeleken is de gemeente in Nieuwerkerk aan den IJssel al weer groot te noemen. In ieder geval zien mijn vrouw en ik het als de leiding van de hemelse Vader in ons leven dat we nu ook weer mogen eindigen in een gemeente van kleinere omvang maar met een grootse roeping en een grootse taak. We zien het als een zegen en een uitdaging om na 37 jaar deze taak als een nieuwe te beginnen en zo - als God het wil - de 40 dienstjaren vol te maken. ( ) Deze hernieuwde opdracht willen we met elkaar aanvatten, in de kracht van God en in gemeenschap met de kerk van alle tijden." Dit zijn een paar citaten uit de toespraak die ds. C.J. Smelik hield op 1 januari 1994 tijdens de bijeenkomst waarin de herinstituering plaats vond van de gereformeerde kerk (vrijgemaakt) in Nieuwerkerk aan den IJssel. Dominee Smelik was voor ons geen onbekende. Hij was al wijkpredikant binnen de 'moedergemeente' van Capelle aan den IJssel en woonde al geruime tijd aan het Parkmos. Hij was het die samen met zijn toenmalige collega A. Kooij de prediking en ambtelijke bearbeiding van de wijk Nieuwerkerk aan den IJssel in de aanloop naar verzelfstandiging op zijn schouders had genomen. In het voorjaar van 1993 kwam aan die samenwerking echter een plotseling en droevig eind toen de kerkenraad van Capelle aan den IJssel zich genoodzaakt zag over te gaan tot schorsing van ds. A. Kooij. Een paar weken later werd hij mede op eigen verzoek ook losgemaakt van de gemeente. Deze gebeurtenis heeft nog lange tijd veel indruk gemaakt op alle broeders en zusters. Leiding In september 1993 werd na aanvaarding van een beroep ds. R. ter Beek verbonden aan de gemeente. Deze predikant leidde op 1 januari 1994 de samenkomst ter gelegenheid van de herinstituering van de gemeente in Nieuwerkerk aan den IJssel. Later, vanaf 18 september 10 / 15

11 1996 heeft ook de nieuwe predikant van de nieuwe gemeente van Capelle Zuid-West, ds. D.T. Vreugdenhil nog regelmatig bijgedragen aan de prediking in Nieuwerkerk aan den IJssel. Dat gebeurde vooral nog in de periode tussen september 1996 en juni 1998 toen onze gemeente tijdelijk vacant was. Want ook in september van dat jaar had onze gemeente officieel afscheid genomen van ds. C.J. Smelik vanwege zijn emeritaat. Op 15 september hield hij in een kerkdienst die werd belegd in het gebouw van de Hervormde gemeente aan de Beijerinkstraat een afscheidspreek over Kolossenzen 1:9-14. En op 27 september werd tijdens een vooral muzikale afscheidsavond met aansluitend receptie meer informeel afscheid genomen van de predikant die mede leiding had mogen geven aan het proces van verzelfstandiging en herinstituering van de gemeente. Dominee Smelik was predikant vanaf 16 september 1956 in Veenendaal, Bunschoten-Spakenburg (1961), Enschede-Zuid/West (1969) en Capelle aan den IJssel (1980) Hij is verder onder meer lid geweest van de generale synode van Arnhem en preses van de generale synode van Heemse. Ook was hij redacteur van het weekblad 'De Reformatie' en president-curator van de Theologische Universiteit in Kampen. Op 29 april 1997 werd hij door H.M. Koningin Beatrix benoemd tot Ridder in de orde van Oranje-Nassau en kreeg hij op het raadhuis tijdens een feestelijke bijeenkomst de bijbehorende versierselen door burgemeester A.F. Bonthuis opgespeld. Feestelijk tintje In het voorjaar van 1997 werd onze gemeente teleurgesteld toen ds. S. de Jong van Franeker een beroep naar onze gemeente niet kon aannemen, omdat hij een beroep naar de zustergemeente van Buitenpost dringender achtte. Na de zomervakantie werd opnieuw een beroep uitgebracht, dit keer op ds. W.H. de Groot van Broek op Langedijk. De Amerikaanse verkoop tijdens de bazar van zaterdag 15 november kreeg een feestelijk tintje toen daar het nieuws bekend werd gemaakt dat Wim en Marie José dit beroep hadden aangenomen. In een brief aan ons schreven ze onder meer,,er enorme zin" in te hebben en erop te rekenen dat het in Nieuwerkerk aan den IJssel goed toeven zou zijn.,,dat we goed onszelf kunnen zijn en deel zullen mogen uitmaken van een enthousiaste gemeente, bruisend van energie en vol van de Geest." Op 7 juni 1998 is het dan echt zover. Ds. R. Kelder bevestigt onze nieuwe predikant met een preek over de roeping van Samuël: "Spreek Here, want uw knecht hoort." We herinneren ons vervolgens de intredepreek over de geschiedenis van Martha en Maria uit Lucas 10, waarbij een grote bezem de boodschap aanschouwelijk ondersteunde. Voor onder meer 'Het Kanaal' is de afvaardiging van br. S. van Loon, lid van de gemeenteraad voor dan nog SGP, RPF en GPV, naar de generale synode van Leusden ook nieuws. "Een aantal vergaderingen in het raadhuis zal ik enige keren aan mij voorbij moeten laten gaan", zegt hij tegen de redacteur van dit blad. Die kwam er ook achter dat dominee De Groot "zeer verheugd" is over de afvaardiging van br. Van Loon naar de generale synode. "Onze gemeente 11 / 15

12 is daardoor nauw betrokken bij het werk van deze synode", tekent de redacteur op. 6. Het sociale leven van de gemeente Enthousiast en bruisend. Zo kan het sociale leven van de kerkelijke gemeente wel worden getypeerd. Natuurlijk stonden deze tien jaar vanaf 1994 in het teken van opbouw en kerkbouw. Maar daardoor en daaromheen getuigen de analen van zuster Mieke Veen van een groot aantal andere activiteiten. Nieuwkomers in de gemeente omschrijven de sfeer als erg open, informeel, net een grote familie en toch ook weer niet te klef. Vanaf het moment in oktober 1991 dat de wijk op weg ging naar de zelfstandigheid werd er actief in de gemeente met bijbelstudie begonnen. Vrouwen, mannen en jongeren organiseren zich. Ook wordt vanaf 1991 ieder jaar het Kerstfeest "met de gemeente" gevierd, omdat de overtuiging leeft, dat dit feest niet alleen iets voor de kinderen is. Wel wordt dit feest zodanig opgezet, dat de kinderen het ook goed kunnen begrijpen. Ook wordt eigenlijk vanaf het begin het vergaderseizoen na de zomer begonnen met gemeentebrede activiteiten rondom een jaarthema. De eerste in september 1994 heeft als onderwerp Christelijke levensstijl. Er volgen onder meer thema's over Bidden, Geestelijke groei, Missionaire gemeente en Diaconie. In bezint de gemeente zich op het thema Prediking. Voor het eerst worden dit jaar vier blokken met gemeentebrede activiteiten rond de catechese georganiseerd. Vanaf 1997 worden deze activiteiten opgenomen in een kader dat door een op dat moment nieuw gevormde commissie gemeenteopbouw wordt geschetst. Binnen die commissie worden ook veel andere interne activiteiten binnen de gemeente gecoördineerd. De laatste jaren worden ook naar aanleiding van jaarlijkse themaweken op de gereformeerde basisschool 'De Triangel' afsluitende kerkdiensten rondom het betreffende thema georganiseerd. Die zo zijn opgezet dat ze voor de kinderen nog beter te begrijpen zijn dan gewone kerkdiensten. Bijzonder geval Een bijzonder geval is de mannenmorgen in februari Een toespraak buiten eigen gemeente van onze predikant, Wim de Groot, voor managers en leidinggevenden is in de gereformeerde pers ietwat uit zijn verband gerukt. Niettemin blijkt het thema: 'man, werk, kerk en gezin' ook binnen de gemeente de tongen los te maken. Een drukbezocht ontbijt met discussiegroepen vult een hele zaterdagmorgen. Het idee van een mannenmorgen heeft in september 2003 een vervolg gekregen. Op 7 mei 1992 wordt in 'Het Kruispunt' een bijzondere kerkdienst belegd: Ton van Loon en 12 / 15

13 Martine Voorberg trouwen. Het is de eerste kerkdienst in Nieuwerkerk an den IJssel waarin een huwelijk kerkelijk wordt bevestigd. Een jaar later, in juni 1993, overlijdt br. Van Winden, het op dat moment oudste lid van de gemeente op de gezegende leeftijd van 98 jaar. De gemiddelde leeftijd van de kerkelijke gemeente-in-wording gaat er drastisch door naar beneden: het nu oudste lid is zeker dertig jaar jonger. Op paaszondag 30 maart 1997 wordt de familie Van der Meer getroffen door een ongeluk met dodelijke afloop van hun dochter Ellen. Ze is nog maar 18 jaar. Jongerenvereniging 'Itaï' had samen met die van de gemeente van IJmuiden een kamp belegd. Onderweg naar de kerk gebeurde het Het heeft ook in onze kerkelijke gemeente diepe indruk gemaakt. Gaandeweg worden er in de kerkelijke gemeente een aantal nieuwe tradities gevestigd. Op 3 september 1994 organiseert de jongerenvereniging 'Itaï' de eerste van een jaarlijks terugkerende gemeentedag. Fietstochten, buitenspelen, lekker eten met elkaar en veel informele contacten. Vaak is het in de zomer droogstaande grasveld van de ijsbaan in het Hitlandbos plaats van het festijn. In 1998 begint de dag extra vroeg en extra feestelijk. De bolderkar van het restaurant in Hitland is feestelijk versierd om het nieuwe predikantsgezin op een heel speciale wijze naar het feest te brengen. Voor de jongere jeugd van vereniging 'De Lichtboei' (12 tot 16 jaar) wordt ook jaarlijks door de leidsters en leiders een kamp georganiseerd. Vaak wordt in de buurt (Reeuwijkse plassen, camping Zevenhuizen) een plekje gezocht, zodat men er met elkaar op de fiets naar toe kan. De kampen hebben een veelal ontspannen karakter. Geld verdienen In 1995 is er voor het eerst compleet met nieuwsbrieven ('De Bouwsteen') sprake van sterk opgevoerde activiteiten binnen de gemeente om geld te verdienen voor een nieuw kerkgebouw. Oppascentrales, autowassen, een winkeltje voor handwerk-producten, spaaracties, koop en verkoop van oude spullen en zelfs lessen in Frans en zeilen zijn goed voor opbrengsten voor het nieuwe kerkgebouw. Als het allemaal minder snel gaat dan we op dat moment denken, slaapt de commissie weer in om plotseling eind 2002 weer gewekt te worden. Alleen mevrouw Van Hoffen blijft al die tijd kaarten verkopen voor het goede doel. En er is de bijna jaarlijks terugkerende rommelmarkt. Voor het eerst in 1995 met een opbrengst van bijna gulden. Een paar jaar later bereikt die al meer dan het dubbele. Op 1 maart 2000 wordt afscheid genomen van Roel de Goeij als koster. Zijn zwager Rinus van Essen blijft nog wat langer aan. Beide hebben het kosterswerk vervuld vanaf het moment dat we in oktober 1991 in 'Het Kruispunt' gingen vergaderen. Daarna is dat werk overgenomen door Klazine de Gelder. Ze wordt geholpen door Nathalie en Kees Jonker. 7. De plaats van de gemeente in de samenleving 13 / 15

14 Binnen de kerkelijke gemeente leeft de diepe overtuiging dat men een open houding naar de samenleving moet hebben. De gemeente is immers niet alleen maar een verzameling van mensen die naar de kerk gaan. De gemeente is vooral ook de zichtbare vorm waarin Christus zich onder de mensen wil vertonen. Daarom wordt op alle mogelijke manieren geprobeerd om aan de samenleving te laten zien, wat het betekent om in Christus te geloven en Hem te willen dienen. Het streven is om altijd gasten een hartelijk welkom aan te bieden. 'Welkom' staat dan ook met grote letters op de eerste folder, die vanaf 1991 door de gastvrouw of -heer bij de ingang van de kerkzaal wordt aangeboden aan mensen die niet geregeld met ons de dienst bijwonen. Die open houding leidde er direct in oktober 1991 ook toe dat we de omwonenden van Het Kruispunt vriendelijk hebben ingelicht over de kerkdiensten die daar vanaf dat moment zouden worden gehouden. Ze werden ook hartelijk uitgenodigd een dienst bij te wonen. Uit ten minste één reactie bleek toen al dat zoiets zeer op prijs wordt gesteld. Later is dat met betrekking tot de omwonenden van dit nieuwe kerkgebouw ook gedaan. Dat heeft over en weer tot waardering en begrip geleid. Al vanaf november 1992 worden mede vanuit onze gemeente contacten onderhouden en acties gevoerd voor gereformeerde broeders en zusters in Roemenië. Een plaatselijke werkgroep van de landelijke gereformeerde vereniging 'Fundament' is in augustus 1995 omgezet in de stichting 'Sarfath' die regelmatig van zich laat horen. Al een aantal jaren wordt Inge José Smelik in Iasi gesteund voor haar werk in een kindertehuis. Ook zijn de jaarlijkse voedselpakketten in verhuisdozen een groot aantal jaren traditie geweest. Sponsorlopen en fietstochten behoren ook tot de inventaris van deze stichting, die onder ons vooral wordt vertegenwoordigd door Gretha en Ruud Houweling. Verder doen velen in onze gemeente mee aan de jaarlijkse huis-aan-huiscollecte voor ZOA Vluchtelingenzorg. Rotterdam Veel van het missionaire werk in onze gemeente wordt gecoördineerd door de evangelisatiecommissie. Vanuit die commissie wordt steun verleend aan het missionaire werk onder hindoestanen, moslims en Antillianen in Rotterdam. Maar ook plaatselijke activiteiten als de Volkskerstzang en het kerkelijke programma van de Lokale Omroep Nieuwerkerk LON (die samen met de andere kerken in ons dorp worden georganiseerd) worden vanuit deze commissie vorm gegeven. In het voorjaar van 1999 heeft zij binnen de gemeente de internationaal bekende alpha-cursus geïntroduceerd. Al een aantal jaren hebben één of meerdere personen deze cursus gevolgd. Ook de ledenlijst van de kerkelijke gemeente is er door verrijkt. Bijzondere bekendheid verwierf de gemeente door de uitzending via het televisiekanaal van Nederland 1 (Zendtijd voor Kerken) van een kerkdienst op 2 juni Ook deze kerkdienst heeft tot verrijking van contacten en van de ledenlijst geleid. In eigen dorp zijn de plaatselijke nieuwsmedia de laatste maanden erg ruimhartig geweest in 14 / 15

15 het verschaffen van informatie over onze kerkbouw. Dat begon in april vorig jaar met foto's en artikelen over onze deelname aan de gemeentelijke Opzoomeractie. We hebben er toen zelf voor gezorgd dat het bouwterrein aan De Dreef en omliggende straten er weer schoon bij lagen. Daarna is op een aantal momenten aandacht besteed aan het begin en de vorderingen van het eigenlijke bouwproces. 15 / 15