Ecologisch onderzoek met het kenmerk /AQT302FF/TG d.d

Transcriptie

1 AOUA-TERRA Milieu consultancy Watermanagement Ruimtelijke ordening Hoogheemraadschap van Delfland Sector Project- en Ingenieursbureau t.a.v. drs. Ing. DJ. Maas Postbus DB Delft Aqua - Terra Nova BV Zuidweg MP Naaldwijk lelefoon fax Datum Kenmerk Onderwerp 26 april /AQT202/TG Eindrapportage Ecologisch onderzoek Vlaardingervaart KRW herinrichting oevers Geachte heer Maas, Bijgaand treft u de eindrapportage in drievoud van het ecologisch onderzoek naar beschermde muizen, vissen en jaarrond beschermde nesten in het kader van de Flora- en faunawet ten behoeve van de herinrichting van de oevers aan de Vlaardingervaart en Boonervliet, te weten: Ecologisch onderzoek met het kenmerk /AQT302FF/TG d.d Vertrouwende u hiermee van dienst te zijn geweest en altijd bereid tot nadere toelichting. Met vriendelijke groet, Aqua-Terra Nova BV Dhr. M.H.M. Groenewegen MSc Deskundige ecologie Rabobank rekeningnr K.V.K. nr B.T.W. nr. M 'X.B01

2 AOUA-TERRA ilieu consultancy Watermanagement Ruimtelijke ordening Ecologisch onderzoek Vlaardingervaart te Midden-Delfland Aqua Terra Nova BV Zuidweg " MP Naaldwijk telefoon fax Opdrachtgever: Hoogheemraadschap van Delfland te Delft Datum: 23 april 2012 Rapportnr: /AQT 302 FF/TG Status: definitieve rapportage Rabobank rekeningnr K.v.K. nr B TW. nr. NL B01

3 COLOFON Titel Ecologisch onderzoek Vlaardingervaart te Midden-Delfland Opdrachtgever Hoogheemraadschap van Delfland te Delft Projectteam Projectmanager Contactpersoon Auteur Veldwerkers Kwaliteitsborging Projectnummer dhr. ing. A.P. Wubben dhr. M.H.M. Groenewegen MSc dhr. M.H.M. Groenewegen MSc dhr. M.H.M. Groenewegen MSc, dhr. F.A. van Meurs, dhr. C. Mostert, dhr. B. van Noort dhr. M.A. Pols MSc Aqua-Terra Nova is lid van het Netwerk Groene Bureaus, de branche organisatie voor kwaliteitsbevordering en belangenbehartiging van groene adviesbureaus. Datum vnjgave Status Goedkeuring projectmanager uring kwallteitsborger 23 april 2012 Definitief 2012 Aqua-Terra Nova B.V. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

4 INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE 1 1 INLEIDING Aanleiding Doelstelling Verantwoording 2 14 Gebruik gegevens 2 2 METHODIEK Methode muizeninventarisatie Methode visseninventarisatie Methode vogelmventansatie Locatiebezoeken 3 3 RESULTATEN Resultaten muizeninvenvanatie Resultaten visseninventarisatie Resultaten vogelmventansatie Resultaten overige beschermde soorten 4 4 BEOORDELING RESULTATEN Beschermde muizen Aanwezigheid Effectbeoordeling Beschermde vissen J Aanwezigheid Effectbeoordeling Vogels Aanwezigheid Effectbeoordeling Overige soorten Aanwezigheid Effectbeoordeling 6 5 CONCLUSIES Inleiding Beschermde soorten Maatregelen Noordse woelmuis Algemeen voorkomende soorten 8 6 BRONVERMELDING 9 BIJLAGE 1 WAARNEMING BESCHERMDE SOORTEN 10 BIJLAGE 2 FOTOS PROJECTGEBIED 11 Definitieve rapportage 23 april 2012

5 1 INLEIDING 1.1 Aanleiding Het Hoogheemraadschap van Delfland is voornemens om natuurvriendelijke oevers en vispaaiplaatsen te ontwikkelen in drie afzonderlijke deelprojecten op drie verschillende locaties De deelprojecten betreffen 1 Aanleg natuurvriendelijke oever langs de Boonervliet te Midden-Delfland (ca 7 ha), 2 Aanleg vispaaiplaats langs de Vlaardingervaart te Vlaardingen (ca 2,5 ha), 3 Aanleg vispaaiplaats / natuurvriendelijke oever langs de Vlaardingervaart te Vlaardingen (ca 7,4 ha) Voor het project is een Eco-effectscan in het kader van de Flora- en faunawet uitgevoerd (5) Uit de Eco-effectscan blijkt dat de aanwezigheid van beschermde muizen, beschermde vissen en jaarrond beschermde nesten met uitgesloten kan worden In voorgaand aanvullend ecologisch onderzoek (25) is de aanwezigheid van beschermde muizen en beschermde vissen onderzocht In dit kader zijn de onderhavige inventarisaties door Aqua-Terra Nova BV in opdracht van het Hoogheemraadschap van Delfland uitgevoerd en zijn de resultaten van het aanvullend ecologisch onderzoek beknopt weergegeven 1.2 Doelstelling De doelstelling van de inventarisaties is om vast te stellen welke strikt beschermde soorten in het projectgebied aanwezig zijn, specifiek gericht op de potentieel voorkomende noordse woelmuis, waterspitsmuis, bittervoorn, kleine modderkruiper en vogels met jaarrond beschermde nesten wat de functionaliteit van het projectgebied voor de (sub)populatie is, of er als gevolg van het project negatieve effecten te verwachten zijn Op basis van deze inventarisatie worden adviezen geformuleerd om mogelijke negatieve effecten van het project te vermijden, te mitigeren, en/of te compenseren 1.3 Verantwoording Aqua-Terra Nova bv heeft, via het Netwerk Groene Bureaus, een ontheffing voor het vangen en hanteren van beschermde soorten (art 9 en 13) (11) De inventarisaties zijn uitgevoerd door zeer ervaren ecologisch deskundigen Dit onderzoek geeft een zo volledig mogelijk beeld van aangetroffen aanwezige soorten en de effecten die het project op deze soorten kan hebben Dit dient bezien te worden vanuit het perspectief dat het onderzoek gebaseerd is op een momentopname De waarnemingen en conclusies sluiten met uit dat de ecologie zich op het projectgebied onvoorspelbaar ontwikkeld Indien dit het geval is, dient de initiatiefnemer hiertoe adequate maatregelen te treffen 1.4 Gebruik gegevens De mventansatiegegevens zullen na 6 maanden na afloop van het betreffende onderzoek aan waarneming nl en de Zoogdierwerkgroep Zuid-Holland beschikbaar worden gesteld, tenzij de opdrachtgever aangeeft hier bezwaar tegen te hebben Definitieve rapportage 23 apnl 2012

6 2 METHODIEK 2.1 Methode muizeninventarisatie De muizeninventarisatie is uitgevoerd volgens en de IBN-methode (6 ' 7) en protocollen van het Netwerk Groene Bureaus (11) De muizen zijn gevangen met 120 mloopvallen (type Longworth), die in 6 raaien van 10 x 2 vallen geplaatst zijn Na een 'prebait' van drie dagen zijn de vallen op scherp gezet en twee achtereenvolgende dagen twee keer per dag gecontroleerd De vallen zijn iedere 12 uur gecontroleerd De inventarisatie is uitgevoerd tijdens de periode met de hoogste trefkans voor muizen De vallen zijn geplaatst in de meest geschikte biotopen voor noordse woelmuis en waterspitsmuis, betreffende zeer vochtige en periodiek overstromende locaties met net in deellocaties 1, 2 en 3 (7 ' 8) 2.2 Methode visseninventarisatie De visseninventarisatie is uitgevoerd volgens de inventarisatiemethode van RA\/ON (22), protocollen van het Netwerk Groene Bureaus (11) en de soortenstandaards van Dienst Landelijk (18 19) Gebied De inventarisatie is uitgevoerd met het schepnet in een geschikte onderzoeksperiode tijdens gunstige weersomstandigheden Het onderzoek is geconcentreerd op kansrijke locaties voor bittervoorn, waarbij de watergangen m deellocatie 1 en 3 gedurende 3 uur zoveel mogelijk geïnventariseerd zijn nabij oever- en watervegetatie 2.3 Methode vogelmventansatie De vogelmventansatie is uitgevoerd volgens protocollen van het Netwerk Groene Bureaus (11), de soortenstandaards van Dienst Landelijk Gebied (18 ' 19) en de inventarisatiemethode van SOVON (23) De vogelmventansatie is gericht op het vaststellen van nesten van categorie 1 t/m 4-soorten (buizerd, sperwer, boomvalk en ransuil) in deellocaties 2 en 3 Hiertoe zijn alle vogelnesten in de winterperiode geïnventariseerd, waarbij op basis van nestkenmerken en sporen de geschiktheid van de aangetroffen nesten is bepaald voor vogels met jaarrond beschermde nesten Vervolgens zijn in het voonaar dne inventarisatierondes van drie uur uitgevoerd om de aanwezigheid van vogels met jaarrond beschermde nesten vast te stellen 2.4 Locatiebezoeken Zie onderstaande tabel voor de datum en weersomstandigheden tijdens de locatiebezoeken Datum Onderzoek Inventarisatie door & Weersomstandigheden ochtend Muizen Uitzetten M H M Groenewegen, dhr F A van Meurs avond Muizen Op scherp dhr F A van Meurs stellen ochtend Muizen l e ronde dhr F A van Meurs avond Muizen 2 e ronde dhr F A van Meurs ochtend Muizen 3 e ronde dhr F A van Meurs avond Muizen 4 e ronde dhr K Mostert, dhr B van Noort Vissen M H M Groenewegen, regenachtig tot bewolkt, ca 15 0 C, watertemperatuur ca 15 0 C Vogelnesten M H M Groenewegen, half bewolkt, ca 10 o C, wind Vogels MHM Groenewegen, zonnig, ca 8 0 C, wind Vogels M H M Groenewegen, bewolkt, ca 10 C, wind Vogels MHM Groenewegen, regenachtig, ca 12 0 C, wind 3-4 Definitieve rapportage 23 apnl 2012

7 3 3.1 RESULTATEN Resultaten muizeninvenvariatie Onderstaande tabel geeft een beknopt overzicht van de waarnemingen weer Tabel Soort 2 Waarneminqen Wet* muizeninventarisatie Loc. 1 Loc 1. Loc. 1 Loc. 2 Loc. 3 Loc. 3 Totaal Raai 1 Raai 2 Kaai 3 Raai 4 Raai 5 Raai 6 Waterspltsmuis FF Rosse woelmuis FFI Veldmuis FFI Bosmuis FFI Dwergmuis FFI Bosspitsmuis FFI Huisspitsmuis FFI Totaal * FF = Flora- en faunawet tabel 1, 2 of 3, HR = Habltatrichtlijn bijlage IV In deellocatie 1 en 3 is noordse woelmuis in lage aantallen aangetroffen en m alle deelgebieden zijn algemeen voorkomende muizensoorten waargenomen Waterspitsmuis is met waargenomen Vanwege verstoring (vandalisme) van het onderzoek is raai 6 na de l e verwijderd inventarisatieronde Tijdens het onderzoek zijn 5 muizen gestorven, betreffende 1 rosse woelmuis, 1 bosspitsmuis en 3 huisspitmuizen Onderkoeling, ondanks herhaaldelijk ververst hooi, is vermoedelijk de doodsoorzaak Zie bijlage 1 voor de vangstlocaties van noordse woelmuis Resultaten visseninventarisatie Tijdens de inventarisatie zijn 12 exemplaren van algemeen voorkomende vissensoorten waargenomen, betreffende 10 tiendoormge stekelbaarzen en 2 juvemelen van een onbekende soort De exemplaren zijn aangetroffen in de watergangen in deellocatie 3 Resultaten vogelinventarisatie Tijdens de wmtennventarisatie zijn 19 nesten aangetroffen, waarvan 8 potentieel geschikt zijn voor vogels met jaarrond beschermde nesten Rond 1 nest zijn sporen aangetroffen, betreffende betresten van een vogel (bijlage 2, foto 6) Tijdens de voorjaarsinventarisatie zijn vogels met jaarrond beschermde nesten in het projectgebied waargenomen, betreffende 5 buizerds cirkelend boven en nabij deellocatie 2 Zie bijlage 1 voor de waarnemingen van buizerd Jaarrond beschermde nesten zijn met aangetroffen De 8 potentieel geschikte nesten waren in gebruik door zwarte kraai of houtduif of waren met m gebruik Derhalve worden nesten van buizerd met verwacht in het projectgebied Tijdens de vogelmventansatie zijn vogels waargenomen waarvan de nesten jaarrond beschermd zijn indien zwaarwegende ecologische belangen aangedragen kunnen worden (categorie 5), betreffende torenvalk, groene specht, grote bonte specht, boerenzwaluw, koolmees, pimpelmees, ekster en zwarte kraai In het projectgebied zijn 2 nesten van zwarte kraai aangetroffen 3.4 Resultaten overige beschermde soorten Tijdens de vogelmventansatie zijn ca 150 tot 300 standplaatsen van dotterbloem aangetroffen in de oever langs de Vlaardingervaart m deellocatie 2 en 3 Dotterbloem is een soort uit tabel 1 van de Flora- en faunawet Zie bijlage 1 voor de vindplaats van dotterbloem Zie bijlage 2 voor een weergave van een dotterbloemenveld nabij locatie 2 Definitieve rapportage 23 apnl 2012

8 4 BEOORDELING RESULTATEN 4.1 Beschermde muizen 4 11 Aanwezigheid Noordse woelmuis is aangetroffen m deellocatie 1 en 3 Vanwege de overeenkomende biotoop m deellocatie 2, wordt noordse woelmuis in het gehele projectgebied verwacht Noordse woelmuis komt voor in hoge dichtheden m het aangrenzende natuurgebied Vlietlanden (12 ' 13) Verwacht wordt dat enkele exemplaren zich verspreiden naar netwerkpopulaties De populatieomvang noordse woelmuis in het projectgebied wordt geschat op 30 tot 120 exemplaren met een populatiedichtheid van 2 tot 8 noordse woelmuizen per hectare m het projectgebied, volgende uit 1 in het projectgebied zijn 4 exemplaren waargenomen op ca 17 ha, 2 ca driekwart van de vegetatie in het projectgebied is geschikt voor noordse woelmuis, 3 het onderzoeksgebied betrof ongeveer 10% van de geschikte biotoop m het projectgebied, 4 als maximale populatieomvang wordt de minimale populatieomvang vermenigvuldigd met een factor 4 Ondanks de aanwezigheid van waterspitsmuis m de omgeving en de geschiktheid van de biotoop, is waterspitsmuis met aanwezig m het projectgebied 4 12 Effectbeoordeling Met het uitvoeren van graaf- en rooiwerkzaamheden kunnen algemene muizensoorten verstoord worden, gewond raken of verloren gaan en kunnen verblijfplaatsen verloren gaan In de omgeving van het projectgebied zijn voldoende alternatieven beschikbaar Met het uitvoeren van graaf- en rooiwerkzaamheden kunnen noordse woelmuizen verstoord, verwond of gedood worden of kunnen vaste verblijfplaatsen verloren gaan Dit is in overtreding met verbodsbepaling 11 van de Flora- en faunawet Indien de werkzaamheden m de kwetsbare periode (maart - augustus) of gedurende een korte periode (een jaar) in het hele projectgebied uitgevoerd worden, zal dit leiden tot verlies van de functionaliteit van vaste verblijfplaatsen Indien de werkzaamheden buiten de kwetsbare periode uitgevoerd worden en fasering en zonering wordt toegepast kan verlies van de functionaliteit van vaste verblijfplaatsen voorkomen worden Voor strikt beschermde soorten dienen effecten beoordeeld te worden op de gunstige staat van instandhouding op lokaal niveau De aanwezige exemplaren noordse woelmuis in het projectgebied vormen een netwerkpopulatie m suboptimaal biotoop als onderdeel van de kernpopulatie noordse woelmuis in het natuurgebied de Vlietlanden Verwacht wordt dat verlies van de netwerkpopulatie alleen tijdelijke gevolgen heeft voor de kernpopulatie, mits bij de inrichting van de nieuwe situatie voldoende voorzieningen worden getroffen voor de vestiging van noordse woelmuis 4.2 Beschermde vissen Aanwezigheid In het projectgebied zijn geen beschermde vissen aanwezig In de watergangen m deellocatie 3 is een zeer beperkte populatie algemeen voorkomende vissen aanwezig Effectbeoordeling Met het uitvoeren van de werkzaamheden kunnen algemeen voorkomende vissensoorten verstoord worden, gewond raken of verloren gaan Definitieve rapportage 23 apnl 2012

9 4.3 Vogels Aanwezigheid Jaarrond beschermde nesten van categone 1 t/m 4-soorten zijn met aanwezig in het projectgebied In het projectgebied zijn de categorie 5-soorten torenvalk, groene specht, grote bonte specht, boerenzwaluw, koolmees, pimpelmees, ekster en zwarte kraai aanwezig Zwarte kraai is tevens broedend aanwezig Effectbeoordeling Tijdens de uitvoering van de werkzaamheden kunnen broedende algemeen voorkomende vogels verstoord worden en kunnen nesten verloren gaan Vanwege het ruime aanbod aan alternatieve broedlocaties kunnen zwaarwegende ecologische gronden met aangedragen worden Overige soorten Aanwezigheid In het projectgebied zijn ca 50 tot 100 standplaatsen van algemeen voorkomende planten dotterbloem aanwezig in de oever langs de Vlaardingervaart m deellocatie 2 en 3 De standplaatsen maken onderdeel uit van de populatie dotterbloem in de Vlietlanden en langs de gehele Vlaardingervaart (5) Effectbeoordeling Vanwege de ruime aanwezigheid van overige standplaatsen van dotterbloem, wordt aantasting van de gunstige staat van instandhouding met verwacht Definitieve rapportage 23 april 2012

10 5 CONCLUSIES 5.1 Inleiding Op basis van gerichte onderzoeken is geïnventariseerd of noordse woelmuis, waterspitsmuis, bittervoorn en jaarrond beschermde nesten in het projectgebied aanwezig zijn. Aan de hand van de projectbeschrijving is getoetst of het project in strijd is met de Fiora- en faunawet. De conclusies van de toetsing worden hieronder weergegeven. 5.2 Beschermde soorten De onderstaande tabel is een samenvatting van de resultaten uit hoofdstuk 3. In de onderstaande tabel wordt het effect van het project op de functionaliteit van het leefgebied per beschermde soort of soortgroep weergegeven. In de volgende paragraaf worden de eventueel benodigde maatregelen of vervolgacties uitgewerkt. Tabel 3: Beschermde soorten Soort(groep) Aanwezigheid Locatie FF-wet tabel Zoogdieren Algemene muizensoorten Maatregel Aanwezig Locatie 1,2 en 3 FF3 Geen effect op functionaliteit, verstoring minimaliseren (zorgplicht) Noordse woelmuis Aanwezig Locatie 1,2 en 3 FF3 Ontheffing aanvragen Waterspitsmuis Niet aanwezig n.v.t. n.v.t. n.v.t. Vissen Bittervoorn Niet aanwezig n.v.t. n.v.t. n.v.t. Kleine Niet aanwezig n.v.t. n.v.t. n.v.t. modderkruiper Vogels Algemene broedvogels Aanwezig Locatie 1,2 en 3 FF, FF 5 Werken volgens gedragscode waterschappen Jaarrond Niet aanwezig n.v.t. n.v.t. n.v.t. beschermde nesten Overige beschermde soorten Gewone dotterbloem Aanwezig Locatie 1, 2 en 3 FFI, FF2 Werken volgens gedragscode waterschappen * FF = Flora- en faunawet, tabel 1 t/m 3, categorie 1 t/m 5, HR = Habitatrichtlijn, bijlage II of IV 5.3 Maatregelen In deze paragraaf wordt per (potentieel) aanwezige beschermde soort aangegeven wat de vervolgprocedure is. Dit betreft maatregelen, nader onderzoek of een ontheffingaanvraag. 5.J.i Noordse woelmuis Vanwege de strikte bescherming van noordse woelmuis mag er op geen enkel moment, ook niet tijdelijk, een achteruitgang optreden van de functionaliteit van een voortplantingsplaats of vaste rus- of verblijfplaats van noordse woelmuis. Maatregel: Ontheffing aanvragen voor het tijdelijk verstoren van noordse woelmuizen. Maatregelen welke in de ontheffingaanvraag nader beschreven dienen te worden: Graaf- en rooiwerkzaamheden in de periode september - februari uitvoeren (buiten de kwetsbare periode van noordse woelmuis); Uitvoering van de graaf- en rooiwerkzaamheden spreiden in tijd en ruimte (fasering en zonering); Grondgebonden zoogdieren verjagen alvorens graaf- en rooiwerkzaamheden uit te voeren; Behoud voldoende geschikt leefgebied voor de populatie ter plaatse; Maatregelen t.b.v. de uitvoering van de graaf- en rooiwerkzaamheden opnemen in een ecologisch werkprotocol en onder ecologisch toezicht uitvoeren. Geschikt biotoop voor een populatie van 75 noordse woelmuizen realiseren in de nieuwe situatie (mitigeren) of buiten het projectgebied (compensatie). Maatregelen t.b.v. het behoud van geschikt leefgebied voor de populatie noordse woelmuizen opnemen in een mitigatieplan. Definitieve rapportage 23 april 2012

11 5 3 2 Algemeen voorkomende soorten In het projectgebied zijn algemeen voorkomende muizen, broedvogels en planten aanwezig Voor maatregelen voor algemeen voorkomende soorten wordt verwezen naar voorgaand onderzoek (5) en de gedragscode voor de waterschappen (24) /Aqua-TeiTa Nova 302 FF/TG Definitieve rapportage 23 april 2012

12 6 BRONVERMELDING 1 'Flora- en faunawet', Ministerie van LNV, Den Haag, 'Wijziging Regeling vrijstelling beschermde dier- en plantensoorten Flora- en faunawet', Staatscourant, Den Haag, 2 februari 'Handreiking Flora- en faunawet, WRM van Heusden & S J Vreugdenhil, Dienst landelijk gebied, oktober 'Aangepaste beoordeling ontheffing ruimtelijke ingrepen Flora- en faunawet, Dienst Regelingen, Ministerie van LNV, augustus 'Eco-effectscan KRW Boonervliet en Vlaardingervaart te Midden-Delfland', C E van der Graaf, Aqua-Terra Nova bv. Naaldwijk, 4juli 'Kleine zoogdieren betrouwbaar inventariseren', PJM Bergers, M La Haye, pagina 52-57, Levende Natuur, 101 nummer 2, Deventer, maart 'Handleiding inventariseren noordse woelmuis mbv mloopvallen', R M Koelman, Zoogdiervereniging VZZ, Arnhem, september 'Veldgids Europese Zoogdieren', P Twisk, A van Diepenbeek, J P Bekker, veldgids nr 23, KNNV Uitgeverij, Zeist, www zoogdiervereniging nl 10 www mmlnv nl 11 Machtiging gebruik ontheffing met kenmerk FF/75A/2010/ maart 2010 t/m 31 december 2010 voor de soorten en werkwijzen zoals genoemd in de protocollen (bijlage 1, 2 en 3 van de ontheffing) 12 informatie per van Natuurmonumenten, dhr M van Schie, 2 mei waarnemingen van dhr B van As, A Rozendaal, D Sparreboom, A Roeloffzen in Excel-formaat 14 www zoogdieratlas nl 15 www waarneming nl 16 Werkatlas verspreiding zoogdieren m Zuid-Holland ', K Mostert en J Willemsen, Stichting Zoogdierwerkgroep Zuid-Holland, Delft, december 'Beschermingsplan Noordse woelmuis', M La Haye en J M Drees, Zoogdiervereniging VZZ, rapport EC/LNV nr 270, Expertise-centrum LNV, Ministerie van LNV, Den Haag, 'Soortenstandaard Kleine modderkruiper', Dienst Landelijk Gebied, Versie 1 0 september 'Soortenstandaard Bittervoorn', Dienst Landelijk Gebied, Versie 1 0 september 'Het waarnemen van zoetwatervissen', F Spikmans, J Kranenbarg, Ravon, Nijmegen, oktober 'Herkenning zoetwatervissen', F Spikmans,, T de Jong, Ravon, Nijmegen, oktober 'Methodiek en richtlijnen voor verspreidmgsonderzoek naar bittervoorn, kleine modderkruiper en grote modderkruiper', dhr F Spikmans en dhr P van Hoof, Ravon, rapport nummer , Nijmegen, 'Handleiding SOVON Broedvogelonderzoek', A 3 van Dijk, A Boele, SOVON Broedvogelonderzoek Nederland, 'Gedragscode Flora- en faunawet voor waterschappen', Unie van waterschappen, Opmeer drukkerij bv, Den Haag, oktober 'Ecologisch onderzoek Vlaardingervaart te Midden-Delfland', MHM Groenewegen, Aqua- Terra Nova BV, kenmerk /AQT301FF/TG, Definitieve rapportage 23 april 2012

13 BIJLAGE 1 WAARNEMING BESCHERMDE SOORTEN 0 = Vindplaats Noordse woelmuis O = Vindplaats Dotterbloem 9 = Waarneming Buizerd Definitieve rapportage 23 apnl

14 BIJLAGE 2 FOTOS PROJECTGEBIED Foto 1. Locatie 1, ten noorden van de golfvereniqiriq Foto 2. Locatie 1, parallel aan Boonervliet Foto 3. Locatie 3, parallel aan Vlaardingervaart Foto 4. Locatie 3, parallel aan Watersportwec Foto 6. Sporen rondom nest (vogelbotje) Definitieve rapportage 23 aprii