Kwaliteit, toezicht en handhaving in de kinderopvang. Brochure voor houders van kindercentra en gastouderbureaus

Transcriptie

1 Kwaliteit, toezicht en handhaving in de kinderopvang Brochure voor houders van kindercentra en gastouderbureaus

2 Kwaliteit, toezicht en handhaving in de kinderopvang Brochure voor houders van kindercentra en gastouderbureaus

3 Inhoud COLOFON Sj-tekst, Amsterdam 2006 Inleiding 5 Auteur Brandsma Tekstbureau Coördinatie Anja Schrik, projectmedewerker kinderopvang GGD Nederland Eindredactie Corrie Baris, Communicatie GGD Nederland Vormgeving AC+M, Maarssen Fotografie Hollandse Hoogte Sj-tekst, schriftelijke bedrijfscommunicatie Swammerdamstraat RR Amsterdam brochurekinderopvang2006@sj-tekst.nl Exemplaren van deze brochure kunt u bestellen door overmaking van? 7,- per gewenst exemplaar op Fortisrekening onder vermelding van GGD Nederland Brochure Kinderopvang De brochure Kwaliteit, toezicht en handhaving in de kinderopvang; brochure voor houders van kindercentra en gastouderbureaus is een publicatie van GGD Nederland en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Hiervoor is subsidie ontvangen van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De inhoud van deze brochure is totstandgekomen in samenwerking met de begeleidingscommissie van het GGD Nederland project Protocollering en versterking toezicht kinderopvang met vertegenwoordiging van NIZW, MOgroep, de Branchevereniging Ondernemers in de Kinderopvang, ABVAKABO FNV, GGD Nederland, SZW, VNG en BOinK. Op deze brochure rusten auteursrechten. Overname en vermenigvuldiging van informatie uit deze brochure alleen met toestemming van de uitgever en met bronvermelding. Wat hebben kwaliteit, toezicht en handhaving met elkaar te maken? 7 Basiskwaliteitseisen 7 Eisen in de wet en beleidsregels 7 Gemeentelijk register van kinderopvang 7 Toezicht en handhaving 7 Wanneer voldoet uw kinderopvang aan de kwaliteitseisen? 9 Het toetsingskader dagopvang en buitenschoolse opvang 9 Het toetsingskader gastouderopvang 10 Verschil Wet kinderopvang en de Beleidsregels kwaliteit kinderopvang 10 Wat houdt het toezicht door de GGD in? 11 De werkwijze van de inspecteur 11 Inspectierapport 11 Verschillende soorten inspecties 12 Inspectie gastouderbureaus 13 Afwijken van de kwaliteitseisen is mogelijk 13 Wat betekent handhaving voor u? 15 Een onvoldoende score, en dan? 15 Gemeentebeleid bij overtredingen 15 Een klacht over toezicht of handhaving? 17 Meer informatie op internet 19 ISBN NUR 752

4 Inleiding 4 Deze brochure Kwaliteit, toezicht en handhaving in de k i n d e ro p v a n g is bedoeld voor houders van een kinderc e n t ru m (een kinderdagverblijf of buitenschoolse opvang) of van een gastouderbureau. Ook komt deze brochure van pas bij het opzetten van een van deze opvangvormen. Sinds 1 januari 2005 is de Wet kinderopvang van kracht. In deze wet en de bijbehorende beleidsregels staan onder meer de basiskwaliteitseisen waaraan kinderopvang moet voldoen en waar u zich dus aan moet houden. In deze b ro c h u re kunt u lezen wat dat in de praktijk voor u betekent. Aan de orde komen vragen als: Wat zijn de kwaliteitseisen? Wie houdt er toezicht op dat u zich houdt aan de Wet kinderopvang en de bijbehorende beleidsregels? Wat doet de toezichthouder en waarom? Wat gebeurt er wanneer u niet aan de kwaliteitseisen voldoet? De brochure start met een uitleg over de relatie tussen kwaliteit, toezicht en handhaving. Daarna volgt een beschrijving van de kwaliteitseisen in de Wet kinderopvang en wat dat voor uw bedrijfsvoering betekent. Alles wat u moet weten over de inspectie door de toezichthouder vindt u in het volgende deel. Aansluitend wordt beschreven wat de verantwoordelijkheden van de gemeente zijn en hoe de gemeente de Wet kinderopvang handhaaft. In het laatste deel staat beschreven waar u terecht kunt met een klacht over het toezicht of de handhaving. Ten slotte volgen bronnen voor aanvullende informatie. Als houder van een kindercentrum of gastouderbureau krijgt u ook te maken met tal van andere toezichthouders, bijvoorbeeld de arbeidsinspectie, bouw en woningtoezicht en de Voedsel en Wa ren Autoriteit. Die vormen van toezicht komen in deze brochure niet aan de orde. De brochure gaat specifiek over het toezicht door de GGD op de kwaliteitseisen in de Wet kinderopvang en de bijbehorende beleidsregels. 5

5 Wat hebben kwaliteit, toezicht en handhaving met elkaar te maken? 6 Kwaliteit in de kinderopvang, het toezicht daarop en het handhaven van de Wet kinderopvang zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Wie een wet maakt om de kwaliteit in de kinderopvang te bewaken, moet ook het toezicht op het naleven ervan verz o rg e n en de handhaving van die wet regelen. Ouders die gebruikmaken van de kinderopvang vertrouwen hun kinderen in cruciale jaren van hun ontwikkeling toe aan een kinderdagverblijf of gastouders. Het spreekt voor zich dat het belangrijk is dat die kinderen in alle opzichten goed worden opgevangen. Of het nu gaat om veilige speelplaatsen, gezond eten of een pedagogische benadering, alle facetten van opvang moeten van goede kwaliteit zijn. Dan kunnen kinderen zich goed ontwikkelen. Basiskwaliteitseisen Voorheen schreef elke gemeente op basis van de Welzijnswet gedetailleerd voor aan welke eisen u als houder van een kindercentrum of gastouderbureau moest voldoen. Met het van kracht worden van de Wet kinderopvang op 1 januari 2005 is dat echter veranderd. Er zijn nu landelijk uniforme eisen gesteld aan de kwaliteit die kindercentra en gastouderbureaus leveren. De voornaamste eis is dat een houder verantwoorde kinderopvang moet aanbieden. Daaronder wordt verstaan opvang die bijdraagt aan een goede en gezonde ontwikkeling van het kind in een veilige en gezonde omgeving. In de wet staat daarnaast nog een aantal concrete eisen voor onder andere veiligheids- en gezondheidsbeleid, ouderinspraak en de voertaal. Wat veiligheid en gezondheid betreft, stelt de wet geen gedetailleerd e eisen; wel is het nu volgens de wet de verantwoord e l i j k h e i d van de houder dat hij zelf risico s inventariseert en passende oplossingen kiest. Een aantal nieuwe eisen in de wet gaat over inspraak van ouders. In Wanneer voldoet uw kinderopvang aan de kwaliteitseisen op pagina 9 komen de kwaliteitseisen uitgebreid aan de orde. Eisen in de wet en beleidsregels Naast de wettelijke eisen, hebben de brancheorganisaties en de Belangenvereniging van Ouders in de Kinderopvang (BOinK) zelf ook nog nadere kwaliteitsregels gesteld: het Convenant kwaliteit kinderopvang. Dat hebben ze op 14 oktober 2004 ondertekend. De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft dit convenant vertaald in beleidsregels: de Beleidsregels kwaliteit kinderopvang. In deze beleidsregels zijn een aantal globale eisen uit de wet nader uitgewerkt. De eisen betreffen onder andere het pedagogisch beleidsplan, de groepsgrootte, de leidsterkindratio en de verblijfsruimten. De beleidsregels gelden voor dagopvang, buitenschoolse opvang en (innovatieve) gastouderopvang. Overigens vinden de convenantpartijen de afgesproken eisen geen eind-, maar juist een vertrekpunt; zij zullen samen met andere partijen, zoals overheid en ouders, de kwaliteitseisen steeds verder ontwikkelen. Gemeentelijk register van kinderopvang Elk nieuw kindercentrum of gastouderbureau moet zich bij de gemeente melden en wordt dan opgenomen in het register van de gemeente. De Wet kinderopvang stelt die registratie verplicht. Ouders krijgen bovendien alleen een eventuele tegemoetkoming in de kosten wanneer de k i n d e ropvang die ze gebruiken in het gemeentelijke re g i s t e r staat. Na de registratie van een kinderc e n t rum of gastouderb u re a u volgt het toezicht door de GGD. Toezicht en handhaving De gemeenten zijn verantwoordelijk voor het toezicht op de kwaliteit in de kinderopvang en het handhaven van de Wet kinderopvang. Zij schakelen inspecteurs van de GGD in om het toezicht uit te voeren. Die inspecteurs toetsen dus of een kindercentrum of gastouderbureau aan de eisen voldoet. Zo niet, dan neemt de gemeente maatre g e l e n. Dat kan variëren van een brief of nadere controle tot onmiddellijke sluiting van de opvang. 7 1 Overal waar hij staat, kunt u ook zij lezen; vanwege de leesbaarheid wordt alleen de mannelijke vorm gebruikt. 2 De Branchevereniging Ondernemers in de Kinderopvang en de Maatschappelijk Ondernemers Groep (MOgroep)

6 Wanneer voldoet uw kinderopvang aan de kwaliteitseisen? 8 Wanneer vindt inspectie door de GGD plaats? Allereerst komt er jaarlijks een inspecteur van de GGD bij uw organisatie langs. Dat is wettelijk verplicht. Daarnaast kan een i n s p e c t e u r contact met een houder opnemen of langskomen, wanneer d a a rvoor een aanleiding is. Dat kan zijn wanneer iemand een nieuw kinderopvangcentrum start of wanneer er klachten van bijvoorbeeld ouders zijn. De kosten van het toezicht hoeft een houder niet zelf te betalen; die zijn voor rekening van de overheid. De inspecteurs werken volgens landelijke richtlijnen, die in de B e l e i d s regels werkwijze toezichthouder staan. De inspecteur onderzoekt eerst of er sprake is van kinderopvang volgens de criteria daarvoor in de Wet kinderopvang. Daarna gaat hij na of u uw kindercentrum of gastouderbureau conform de voorschriften in de wet en de beleidsregels exploiteert. In Wat houdt het toezicht door de GGD in op pagina 11 komen alle facetten van het toezicht aan de orde. De kwaliteitseisen en de manier waarop toezicht wordt gehouden zijn landelijk hetzelfde. Hoe de gemeenten de wet handhaven, kan echter per gemeente verschillen. Vraagt u bij uw gemeente na hoe het beleid van uw gemeente in dit opzicht is. Voldoet een kinderc e n t rum of gastouderbureau niet aan de kwaliteitseisen, dan kunnen gemeenten kiezen uit diverse sanctiemogelijkheden. Meer over handhaving door de gemeente staat in Wat betekent handhaving voor u? op pagina 15. Volgens de Wet kinderopvang en de Beleidsregels kwaliteit kinderopvang bent u als houder van een k i n d e rc e n t rum of gastouderbureau verplicht te zorg e n voor verantwoorde kinderopvang. Verantwoorde kinderopvang is opvang die bijdraagt aan een goede en gezonde ontwikkeling van het kind in een veilige en gezonde omgeving. De kwaliteitseisen beschrijven wat een goede en gezonde ontwikkeling is en wat een veilige en gezonde omgeving inhoudt. Alle wettelijke eisen zijn als toetsbare criteria beschreven in de toetsingskaders. De toezichthouders gebruiken de toetsingskaders voor het toezicht. Voor u als houder van een kindercentrum of gastouderbureau zijn de toetsingskaders in feite een soort checklist. Houdt u zich daaraan, dan weet u dat uw kinderopvang aan de basiskwaliteitseisen voldoet. H et to ets i n g s kader dagopvang en buite n sc h o o l se opva n g Er zijn drie toetsingskaders: voor de dagopvang, de buitenschoolse opvang en de gastouderopvang. De wet erkent namelijk alleen deze vormen van opvang. GGD Nederland heeft de toetsingskaders ontwikkeld in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. De toetsingskaders zijn ingedeeld naar domeinen. De toetsingskaders dagopvang en buitenschoolse opvang hebben de volgende domeinen: ouders; personeel; veiligheid en gezondheid; accommodatie en inrichting; groepsgrootte en leidster-kindratio; pedagogisch beleid en praktijk; klachten. Per domein wordt kort de essentie van de kwaliteitseis aangegeven en waarom deze eis belangrijk is. In het toetsingskader vindt u de voorwaarden waaraan u moet voldoen voor al deze domeinen. Ouders Ouders behartigen de belangen van hun kinderen. Die kunnen immers nog niet voor zichzelf opkomen. Daarom is het belangrijk om ouders actief te betrekken bij het beleid van uw kindercentrum of gastouderbureau; u bent verplicht een oudercommissie in te stellen. Dat is overigens ook in uw eigen belang: de inspraak van ouders werkt kwaliteitsverhogend, want ouders willen graag het beste voor hun kinderen. Personeel Ouders willen erop kunnen vertrouwen dat hun kinderen door professioneel personeel worden opgevangen, zodat hun kinderen zich goed kunnen ontwikkelen. Daarom moet het personeel een passende opleiding en diploma s hebben, en een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG). Veiligheid en gezondheid Een kindercentrum moet voldoende veilig en een gezonde omgeving voor kinderen zijn. U moet daarom een risicoinventarisatie maken die aansluit bij uw praktijk, de leeftijd van de op te vangen kinderen en uw accommodatie. Zo krijgt u inzicht in de risico s die de kinderen in uw kindercentrum lopen en kunt u zo nodig passende maatregelen treffen om de risico s te beperken. Die maatregelen beschrijft u in het plan van aanpak, dat een onderdeel is van de risicoinventarisatie. In het plan van aanpak staat wat u binnen welke termijn doet. Voor het onderwerp veiligheid bestaat een model risico-inventarisatie, ontwikkeld door de Stichting Consument en Veiligheid. Voor gezondheid heeft het Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid een model gemaakt. Accommodatie en inrichting Een geschikte omgeving is noodzakelijk voor kinderen om zich goed te kunnen ontwikkelen. De accommodatie voor kinderopvang moet ingericht zijn om te kunnen spelen en rusten. Er moet voldoende ruimte zijn voor het aantal kinderen. Zo moet er in de dagopvang per kind minimaal 3,5 vierkante meter bruto oppervlak in de groepsruimte beschikbaar zijn en moet er een afzonderlijke slaapruimte voor baby s zijn. Bij de inrichting moet rekening gehouden worden met de leeftijd van de kinderen. Voor de buitenschoolse opvang geldt dat de kinderen opgevangen word e n in een ruimte die voldoende mogelijkheden biedt voor 9

7 Wat houdt het toezicht door de GGD in? 10 naschoolse bezigheden van kinderen. Buiten spelen is belangrijk voor de gezondheid en de ontwikkeling van kinderen. Er is dan ook een verplichting tot het hebben van een buitenspeelruimte. Groepsgrootte en leidster-kindratio Voor kinderen is een vertrouwde omgeving belangrijk. Daarom moet de kinderopvang als basis vaste groepen kinderen hebben met per groep een eigen ruimte. Maar wanneer een kindercentrum daarvoor kiest, is een o p e n d e u renbeleid ook mogelijk. Ve rder moeten er duidelijke regels zijn voor het maximale aantal kinderen dat door één leidster mag worden opvangen. Daarmee is de kwaliteit gewaarborgd en worden risico s zo veel mogelijk beperkt. Ook moet duidelijk zijn in welke stamgroep een kind zit en welke leidsters bij welke groep horen. Het pedagogisch beleidsplan vermeldt de werkwijze, de maximale omvang en de leeftijdsopbouw van de stamgroep. Pedagogisch beleid en praktijk Het pedagogisch beleid is de basis van verantwoorde kinderopvang, want hoe medewerkers met kinderen omgaan is immers het belangrijkste. Daarom moet elk kindercentrum een pedagogisch beleidsplan hebben. Daarmee is voor ouders en personeel inzichtelijk hoe de leidsters met de kinderen omgaan en waarom zij dat op die manier doen. In dat plan moet staan hoe de vier competenties uit de Wet kinderopvang gestalte krijgen in de kinderopvang. Die competenties zijn: sociaal-emotionele veiligheid; sociale competenties; persoonlijke competenties; overdracht van normen en waarden. Het pedagogisch beleidsplan is een belangrijke toetssteen voor ouders als het gaat om kwaliteit. De GGD-inspecteur toetst het pedagogisch beleidsplan op een aantal voorwaarden, onder meer: zijn de vier competenties er in uitgewerkt, is dat in overleg met de oudercommissie gebeurd en wordt hier in de praktijk naar gehandeld? De inspecteur onderz o e k t ook of de leidsters het plan kennen en in praktijk brengen. Dat doet hij onder andere door met leidsters te praten en door een bezoek te brengen aan een of meer groepen. Klachten Bij kwaliteit hoort ook dat ouders een klacht over de kinderopvang kunnen indienen en dat een houder van een kinderc e n t ru m correct met die klacht omgaat, conform de Wet k l a c h t recht cliënten zorg s e c t o r. De GGD houdt hierop toezicht. Het toetsingskader gastouderopvang Het toetsingskader gastouderopvang (inclusief innovatieve kinderopvang) heeft als domeinen: ouders; personeel; veiligheid en gezondheid; pedagogisch beleid en praktijk; klachten. De invulling van deze domeinen is voor gastouders in principe hetzelfde als in het toetsingskader voor dagopvang en buitenschoolse opvang. Wel zijn er enkele verschillen, omdat het om een ander niveau van toezicht gaat. Een gastouderbureau vangt zelf geen kinderen op, maar is wel verantwoordelijk voor de kwaliteit van opvang door ouders. Het gastouderbureau moet er bijvoorbeeld voor zorgen dat in iedere woning waar gastouderopvang plaatsvindt een risico-inventarisatie is gemaakt. Onder verantwoordelijkheid van het gastouderbureau wordt de risico-inventarisatie uitgevoerd door het gastouderbureau of door de gastouder. Verder formuleert het gastouderbureau criteria voor de kwaliteit van de gastouders en bezoekt een medewerker van het bureau jaarlijks de gastouders. Verschil Wet kinderopvang en de Beleidsregels kwaliteit kinderopvang De basiskwaliteitseisen zijn geform u l e e rd in de Wet kindero p- vang en de Beleidsregels kwaliteit kinderopvang. Het verschil tussen die twee is dat de wet bindend is, maar de beleidsre g e l s niet. Een houder mag van een beleidsregel afwijken. Hij moet dan wel kunnen aantonen dat hij met het afwijken van een b e l e i d s regel net zulke goede (of nog betere) kwaliteit biedt als wanneer hij zich precies zou houden aan de beleidsregel. Op verschillende momenten kunt u met een inspecteur van de GGD te maken krijgen. Dat kan zijn bij de jaarlijkse inspectie, maar ook wanneer u een nieuw kindercentrum start, wanneer u uw kindercentrum of gastouderbureau wilt uitbreiden of wanneer er klachten zijn. Inspecteurs volgen in het hele land dezelfde methode, maar afhankelijk van de situatie in een kindercentrum of bij een gastouderbureau kan het verloop van het toezicht per o rganisatie verschillen. Een inspecteur doet bijvoorbeeld een steekproef om te kijken of de diploma s van medewerkers van een kinderc e n t rum in orde zijn. Zo ja, dan is de inspecteur klaar en krijgt het kinderc e n t rum op dat punt een voldoende. Zo nee, dan vergroot de inspecteur de steekproef. Gemeenten en toezichthouders kunnen specifieke afspraken maken over het toezicht, maar moeten zich altijd houden aan de regels hiervoor in de Wet kinderopvang en de Beleidsregels werkwijze toezichthouder. De werkwijze van de inspecteur Meestal vraagt een inspecteur u van tevoren om documenten op te sturen of klaar te leggen op de locatie. Dat zijn allereerst documenten die hij volgens de Wet kinderopvang moet beoordelen, bijvoorbeeld het reglement van de oudercommissie, het pedagogisch beleidsplan en de risicoinventarisatie. Daarnaast kan het gaan om documenten die de inspecteur informatie verschaffen over onderwerpen waarover hij een oordeel moet vellen, bijvoorbeeld een informatiefolder voor ouders of een website. De inspecteur behandelt alle informatie strikt vertrouwelijk. De inspecteur vraagt u, als basis van de inspectie, een vragenl i j s t in te vullen. De antwoorden kunnen dan een indicatie geven voor verder onderzoek. Dankzij dat voorwerk kan het toezicht sneller verlopen. Bij het verzamelen van informatie h o o rt ook een interview met (een lid van) de ouderc o m m i s s i e. Dat heeft in eerste instantie de vorm van een schriftelijke vragenlijst. Heeft de inspecteur dan nog vragen, dan zoekt hij elektronisch of telefonisch contact met de oudercommissie. Gaat het om een ingewikkelde kwestie, dan kan een gesprek noodzakelijk zijn. De inspecteur doet dat om een zo volledig mogelijk beeld van de situatie in een kindercentrum of gastouderbureau te krijgen. Omdat de k i n d e ren niet gehoord kunnen worden, spreekt de inspecteur met de ouders; zij vertegenwoordigen de kinderen. Na het lezen van relevante documenten verzamelt de inspecteur informatie door onderzoek in een kindercentrum of gastouderbureau. Hij bezoekt dan de ruimtes en kan vragen stellen aan medewerkers. Zo komt hij meer te weten over het reilen en zeilen en kan hij zien of er in de praktijk ook gehandeld wordt zoals opgeschreven is. De inspecteur sluit de fase van informatie verzamelen af met een interview met de coördinator. Meestal vindt dat aan het eind van een bezoek aan het kindercentrum of gastouderbureau plaats. In het gesprek zal de inspecteur: refereren aan het vorige rapport; om verduidelijking vragen; zijn bevindingen bespreken. Inspectierapport Na het verzamelen van de informatie, de observatie in de praktijk en het interview met de coördinator schrijft de inspecteur een inspectierapport. Hierin legt hij zijn bevindingen vast in oordelen en beschrijft wat hij gezien heeft en hoe hij tot dat oordeel is gekomen. Het rapport wordt afgesloten met een beschouwing, afspraken met de kinderopvang en een advies aan de gemeente. Het rapport geeft altijd de situatie weer van het moment van inspectie. Binnen zes weken na afronding van het onderzoek stuurt de inspecteur het ontwerprapport aan de houder. De inspecteur zal vervolgens contact opnemen om te overleggen over het ontwerprapport. Uw reactie kan aanleiding zijn om het rapport bij te stellen als er fouten zijn gemaakt of het zo te laten als dat niet het geval is. Worden de inspecteur en u het eventueel over bepaalde punten niet eens, dan kunt u binnen twee weken uw zienswijze aan het rapport toevoegen. Na deze procedure van hoor- en wederhoor stelt de inspecteur binnen twee weken het rapport vast en stuurt u twee exemplaren, waarvan één voor de oudercommissie is. De gemeente onvangt één exemplaar. De inspecteur of de 11

8 12 gemeente maakt het rapport dan openbaar. U moet overigens zelf het rapport ter inzage leggen voor ouders en personeel. Verschillende soorten inspecties Er zijn diverse aanleidingen tot de volgende verschillende soorten inspectie: na de melding van een nieuw te starten kinderopvangvorm: inspectie na melding; na de start van de exploitatie: periodieke inspectie; bij geconstateerde tekortkomingen: nader onderzoek; jaarlijks: reguliere inspectie; bij een signaal: inspectie na signaal; op basis van gemeentelijk beleid: beperkt periodiek onderzoek. Inspectie na melding Hebt u een nieuw kindercentrum of een nieuw gastouderbureau bij de gemeente gemeld, dan geeft de gemeente deze melding door aan de toezichthouder. De GGD komt binnen acht weken na de melding en voor de opening langs voor inspectie. De inspecteur stelt allereerst vast of er sprake is van kinder- of gastouderopvang in de zin van de wet. Is dat het geval, dan onderzoekt hij of op dit moment kan worden aangenomen dat u aan de kwaliteitseisen zult voldoen op het moment dat u daadwerkelijk kinderen gaat opvangen. Zo ja, dan kan de nieuwe kinderopvang beginnen. Het gevolg van dit onderzoek kan echter ook zijn dat de exploitatie wordt tegengehouden wanneer u de zaken (nog) niet op orde heeft. De tweede, reguliere inspectie vindt dan plaats binnen drie maanden na de opening van de nieuwe kinderopvang. Periodieke inspectie Nadat het kindercentrum of het gastouderbureau van start gegaan is, volgt binnen drie maanden na de start het jaarlijkse of periodieke onderzoek. Op dat moment moet de kinderopvang aan alle kwaliteitseisen voldoen. Er zijn twee uitzonderingen: het pedagogisch beleidsplan en het re g l e m e n t van de oudercommissie moeten uiterlijk binnen zes maanden na de melding vastgesteld worden. Zijn beide bij het eerste periodiek onderzoek nog niet af, dan geeft de inspecteur bij het inspectieonderzoek daarover nog geen negatief oord e e l. Dit onderzoek is verder hetzelfde als het reguliere onderzoek. Het enige verschil en vandaar de andere naam is dat het binnen drie maanden na het begin van de exploitatie moet plaatsvinden. Nader onderzoek Nader onderzoek kan plaatsvinden als de kwaliteitsverbeteringen naar aanleiding van eerder geconstateerde tekortkomingen niet gerealiseerd zijn binnen de termijn die daarvoor in het inspectierapport is genoemd. Reguliere inspectie De reguliere inspectie is de meest voorkomende inspectiev o rm. Die vindt jaarlijks plaats. Tijdens deze inspectie verz a m e l t de inspecteur informatie, ordent deze en geeft oordelen over alle inspectie-items die bij een specifieke opvangvorm horen. De inspecteur legt zijn oordeel vast in een inspectierapport dat na hoor en wederhoor openbaar is. Inspectie na signaal Onder andere gemeenten, ouders, buurtgenoten of andere toezichthouders kunnen melden dat een kindercentrum of gastouderbureau niet voldoet aan de kwaliteitseisen of dat er iets anders mis is. De toezichthouder gaat na zo n signaal in principe als volgt te werk: hij verkent de klacht en maakt onderscheid tussen klachten die bij de kinderopvang zelf thuis horen (bijvoorbeeld klachten over het handelen van de groepsleiding of over de financiën) en klachten die binnen de kwaliteitseisen in de Wet kinderopvang en de beleidsregels vallen en waarmee de toezichthouder aan de slag kan; de toezichthouder leest het vorige inspectierapport en gaat na of daarin iets staat dat verband houdt met de klacht; de toezichthouder neemt een besluit: - om een inspectiebezoek af te leggen; - om nadere informatie in te winnen; - om de reguliere inspectie naar voren te halen; - om de klacht te betrekken bij het volgende inspectiebezoek. Beperkt periodiek onderzoek Gemeenten kunnen afspreken om een jaar extra aandacht aan een bepaald aspect van de kinderopvang te besteden, teur zal houders van gastouderbureaus expliciet vragen hoe bijvoorbeeld het binnenmilieu. Waarschijnlijk willen ze dan zij er toezicht op houden dat gastouders maximaal vier dan ook extra toezicht voor dat aspect. De GGD krijgt dan wel zes kinderen opvangen. Hoewel er diverse organisatorische modellen van gastouderopvang zijn, is het toetsings- bijvoorbeeld de opdracht om alle kindercentra in een jaar extra te toetsen op de risico-inventarisatie gezondheid, kader gastouderopvang voor alle modellen hetzelfde. en dan speciaal op het aandachtspunt binnenmilieu. Een beperkt periodiek onderzoek is dus gericht op een deel Afwijken van de kwaliteitseisen is mogelijk van de items uit het toetsingskader en niet op het hele In de beleidsregels staat niet voor alle punten precies hoe toetsingskader. Maar het onderzoek kan nooit over andere u als houder dat punt in de praktijk moet vormgeven. onderwerpen gaan dan die in het toetsingskader staan. Misschien kunt u goed beargumenteren waarom u een kwaliteitseis anders invult dan de Beleidsregels kwaliteit Inspectie gastouderbureaus kinderopvang voorschrijven. Dat hoeft geen probleem te Het toezicht op gastouderbureaus verloopt in grote lijnen zijn, zolang u kunt aantonen dat u met uw keuze gelijkwaardige of betere kinderopvang biedt en daarmee het hetzelfde als op kindercentra, maar het niveau van toezicht is anders. Het verschil is dat bij gastouderbureaus wordt doel van die beleidsregel in de praktijk realiseert. beoordeeld hoe de houder van een bureau garandeert dat De inspecteur zal over dit punt met u in gesprek gaan om de opvang bij de gastouders voldoet aan de kwaliteitseisen. zo uw argumenten te horen. Uiteindelijk geeft de inspecteur een oordeel over de vraag of u voldoende inzichtelijk De inspecteur onderzoekt of er selectiecriteria voor gastouders zijn, welke ondersteuning gastouders krijgen en hoe het hebt kunnen maken of u dezelfde of betere kwaliteit levert werken met een risico-inventarisatie vorm krijgt. De inspec- als de beleidsregel beoogt. Hoe de inspecteur te werk gaat; een voorbeeld Om u een indruk te geven hoe de inspecteur te werk gaat, beschrijven we hoe de inspecteur uw kindercentrum beoordeelt als het gaat om het opvangen van kinderen in een veilige en gezonde omgeving: de inspecteur bekijkt de risico-inventarisatie, kijkt of alles erin staat, of u op papier de risico s juist hebt ingeschat en of uw maatregelen bij die risico s passen. Op grond van de papieren check bepaalt de inspecteur waarnaar hij gaat kijken in de praktijk; komen de risico s overeen met de praktijk, dan krijgt dit punt de beoordeling voldoende ; komen de risico s niet overeen met de praktijk, dan breidt de inspecteur de steekproef uit. Aan de hand hiervan beoordeelt hij of het gaat om enkele fouten of een patroon van afwijkingen; is er sprake van slechts enkele fouten, dan bespreekt de inspecteur dit met de eindverantwoordelijke. De inspecteur beschrijft elke fout in de rapportage. De beoordeling is voldoende ; is er een patroon van fouten, dan volgt de beoordeling onvoldoende ; heeft u een meningsverschil over de inschatting van een risico met de inspecteur en kunt u aantonen dat u een bewuste keuze maakt waarvan u de consequenties overziet en waarvoor draagvlak is, dan volgt de beoordeling voldoende en een beschrijving van het meningsverschil. De inspecteur neemt waar en geeft een oordeel. Verder schrijft de inspecteur een beschouwing en adviseert hij de gemeente over vervolgstappen. De gemeente bepaalt na het verschijnen van het rapport hoe zwaar ze een bepaalde overtreding vindt en wat dat betekent voor de handhaving. 13

9 Wat betekent handhaving voor u? 14 De gemeente is verantwoordelijk voor de handhaving van de Wet kinderopvang. Zij moet er dus voor zorgen dat houders van kinderopvang de wet- en regelgeving naleven en treedt op als dat niet gebeurt. Hoe een gemeente de wet handhaaft, kan per gemeente verschillen. De gemeente wijst ambtenaren van de GGD aan als toezichthouder en meldt dat in een lokaal verspreid dagblad, nieuwsblad of huis-aan-huisblad. Daarnaast is elke gemeente verplicht een gemeentelijk register aan te leggen van kinderopvangvormen. De gemeenten rapporteren jaarlijks over het toezicht op de kinderopvang aan de gemeenteraad en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De gemeente staat ook zelf weer onder toezicht, namelijk van de Inspectie voor Werk en Inkomen (IWI). IWI rapporteert op haar beurt aan de minister. Een onvoldoende score, en dan? Scoort een houder onvoldoende op de kwaliteitseisen in de Wet kinderopvang en de beleidsregels, dan zal de gemeente of de GGD of een combinatie van beide vaak allereerst met de houder pro b e ren afspraken te maken over verbeteringen. Hebben die afspraken geen effect, dan bepaalt de gemeente welke maatregelen ze tegen een houder neemt. Ze doet dat op basis van het rapport met daarin het advies van de inspecteur en het gemeentelijke handhavingsbeleid. Blijft een eigenaar van kinderopvang ook na waarschuwingen en meer controles in gebreke bij het voldoen aan de kwaliteitseisen, dan hebben gemeenten diverse sanctiemogelijkheden, variërend van een waarschuwingsbrief tot sluiting van de kinderopvang. Gemeentebeleid bij overtredingen In het handhavingsbeleid kan de gemeente vastleggen hoe ze omgaat met overtredingen van de Wet kinderopvang. Dan weten houders, inspecteurs en ouders precies waar ze aan toe zijn. Vraagt u bij uw gemeente na hoe het gemeentelijke handhavingsbeleid eruitziet en waar u informatie daarover kunt vinden. Soms handhaving door de GGD In uitzonderlijke gevallen kan ook de GGD handhaven, door het geven van een schriftelijk bevel. Dat kan alleen als de inspecteur vindt dat de kwaliteit van de kinderopvang bij een kindercentrum of gastouderbureau zo tekortschiet, dat het nemen van maatregelen eigenlijk geen uitstel kan vergen. In een bevel beschrijft de inspecteur onder andere: op welke punten een houder niet of onvoldoende voldoet aan de voorschriften; de maatregelen die een houder moet nemen in verband met de geconstateerde overtredingen; de termijn waarbinnen de houder de maatregelen moet nemen en hoe dit vervolgens wordt gecontroleerd. 15

10 Een klacht over toezicht of handhaving? 16 Het kan voorkomen dat u een klacht hebt over het toezicht door de inspecteur of over de handhaving door de gemeente. Dan kunt u bij de GGD en de gemeente terecht. De klachtenprocedures kunnen per GGD en per gemeente verschillen. Een houder kan een klacht indienen over het gedrag van de i n s p e c t e u r. Dat kan bij uw regionale of lokale GGD. De klacht w o rdt dan behandeld volgens de klachtenpro c e d u re van die GGD. De pro c e d u re kunt u bij uw GGD opvragen. Een klacht indienen over het inspectierapport op zich is niet mogelijk. Wil een houder een klacht indienen over het handhaven door een gemeente, dan kan dat meestal via een gemeentelijke klachtenpro c e d u re of een gemeentelijke ombudsman. Vraagt u bij uw gemeente na hoe het beleid in dit opzicht is. Een klacht kan meestal alleen worden ingediend tegen feitelijk handelen van de gemeente. Neemt de gemeente een besluit over handhavingmaatregelen dan kunt u tegen dat besluit bezwaar aantekenen, en daarna eventueel in beroep bij de administratieve rechter. Totdat die rechter anders beslist, blijft overigens wel het besluit van de gemeente gelden. U moet zich daar dan aan houden. 17

11 Meer informatie op internet 18 Tal van organisaties zijn betrokken bij het beleid en de uitvoering betreffende het toezicht op de kwaliteit van de kinderopvang. Via onderstaand overzicht krijgt u snel inzage waar u meer achtergrondinformatie kunt vinden. ABVAKABO FNV is de site van de ABVAKABO FNV. Deze bevat onder meer nieuws en een handige vraag- en antwoord rubriek over de kinderopvang. BOinK is de site van de belangenvereniging van ouders in de kinderopvang. De site geeft informatie vanuit het oogpunt van ouders. Consument en Veiligheid is de site van Consument en Veiligheid. I e d e re kindero p v a n g o rganisatie moet een risico-inventarisatie veiligheid en gezondheid uitvoeren. Deze website biedt hier informatie over. Ook kunt u via deze website de methoden Veiligheidsmanagement, methode voor de kinderdagverblijven, Veiligheidsmanagement, methode voor de buitens c h o o l s e opvang, en Veiligheidsmanagement, methode voor gastouderbureaus downloaden. digitaal beschikbaar via Inspectie Werk en Inkomen is de site van de Inspectie Werk en Inkomen (IWI). Deze instantie houdt toezicht en oordeelt onafhankelijk over de uitvoering van de sociale zekerheid. Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid Het Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid ontwikkelt richtlijnen. Zie onder het kopje Kindercentra voor documenten op dit terrein. Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Bij zoeken met het trefwoord kinderopvang op wordt een overzicht gegeven van overheidsdocumenten op het terrein van de kinderopvang. De Wet kinderopvang is beschikbaar via Voor vragen over de Wet kinderopvang kunt u contact opnemen met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid via telefoon MOgroep is de site van de MOgroep, de brancheorganisatie voor Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening, Jeugdzorg en Kinderopvang. 19 D e B ra n c h eve reniging Ondernemers in de Kindero pva n g is de site van de Branchevereniging O n d e rnemers in de Kinderopvang. Deze vereniging behart i g t de belangen van Nederlandse ondernemers die pro f e s s i o n e l e opvang bieden aan kinderen in de leeftijd van 0 tot en met 12 jaar. Op de site vindt u onder meer beknopte informatie over de Wet kinderopvang. GGD Nederland is de website van GGD Nederland. GGD Kennisnet ( de portal voor de openbare gezondheidszorg, bevat onder meer veel achtergrondinformatie over het toezicht op de kwaliteit van de kinderopvang. De beleidsregels kwaliteit kinderopvang en de toetsingskaders voor de verschillende opvangvormen zijn NIZW Het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn ( heeft een speciale website over de jeugd: Deze site bevat een onderdeel met informatie over de kinderopvang. Vereniging van Nederlandse Gemeenten is de site van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. U klikt door naar jeugd, onderwijs en cultuur, en gaat vervolgens via jeugd naar kinderopvang. U vindt hier onder andere de handreiking voor gemeenten Kwaliteit handhaven in de kinderopvang. Op weg naar een transparant handhavingsbeleid. Ook bij Veelgestelde vragen vindt u vragen en uitgebreide antwoorden over kwaliteit in de kinderopvang.

12 20