Reisverslag Oss Economic Mission to Vietnam

Transcriptie

1 17-23 oktober 2015 Reisverslag Oss Economic Mission to Vietnam

2 Reisverslag inleiding In het presentatieboek heeft u kunnen zien en lezen hoe de deelnemers aan de handelsreis naar de Mekong delta zich presenteerden in Vietnam. De gemeente Oss heeft in 2013 een zogenoemd Memorandum of Understanding (MOU) getekend met de Vietnamese provincie An Giang. Hierin streven wij gezamenlijk naar samenwerking op het gebied van agrifood, health, farmacie, life sciences, toerisme en logistiek. Het Osse bedrijfsleven heeft de gemeente een aantal jaren geleden gevraagd om de relatie met Vietnam te leggen. Vietnam biedt veel kansen voor Osse ondernemers, omdat het land een vergelijkbare sterke landbouwtraditie heeft en het via Oss veel producten op de Europese markt kan brengen. Bij samenwerking met Vietnamese bedrijven is de relatie tussen de twee overheden van essentieel belang. Vandaar dat burgemeester Buijs en wethouder economie Frank den Brok met Osse ondernemers, onderwijsinstellingen en NGO s van oktober 2015 afreisden naar Vietnam om bestaande relaties te versterken en nieuwe relaties aan te gaan. Lees in dit reisverslag van dag tot dag wat de ervaringen waren van de verschillende deelnemers. We sluiten af met een aantal tips en trucs die van pas komen bij zaken doen met en in Vietnam.

3 Reisverslag zondag Via Singapore vliegen we naar Ho Chi Minh City (HCMC). We arriveren daar omstreeks uur in de ochtend. Tussen en uur hebben we een gezamenlijke lunch. De plaatsvervangende ambassadeur van Nederland in Vietnam, Cas van der Horst, en de consul-generaal van Nederland in HCMC, Simon van der Burg, heten ons welkom. We krijgen een presentatie over How to do business in Vietnam met aansluitend een Q&A sessie. Zakendoen in Vietnam is zeer relatie gedreven. Er moet eerst vertrouwen zijn. Ook is het belangrijk om een betrouwbare tussenpersoon in Vietnam te hebben. De steun van je eigen overheid is daarbij onmisbaar. De Vietnamese overheid praat immers het liefst met de andere overheid. Er zijn in Vietnam veel regels en beperkingen voor ondernemers. Vietnam is een socialistische (lees: communistische) republiek en kent een eenpartijenstelsel. Als buitenlandse ondernemers zaken doen in Vietnam, moet dit vanuit de overheid gezien een win-win situatie opleveren. Vaak worden er daarom aanvullende afspraken gemaakt over bijvoorbeeld werkgelegenheid of sociaalmaatschappelijke nevenactiviteiten. De Vietnamese economie groeit gestaag, de afgelopen jaren met 6 tot 7% per jaar. Het land telt circa 90 miljoen inwoners. De beroepsbevolking is relatief jong. Per jaar komen er veel werkenden bij. De TTIP handelsovereenkomst, die effectief moet worden in 2017, ziet Vietnam als een grote kans om meer handel te kunnen drijven met Europa. De heren Van der Horst en Van der Burg zien absoluut kansen voor de Osse delegatie.

4 Reisverslag maandag In de vroege ochtend bezoeken we de floating market. De floating market geeft aan hoe basaal en eenvoudig logistieke systemen nog zijn. Na de teelt en de oogst van het fruit laadt de fruitboer het op een kleine en eenvoudige boot en vaart naar een centrale markt. Het varen kan een uur duren maar soms is de boer een hele dag onderweg om naar de drijvende groothandel te gaan. Geen tussenkomst van een lokale, centrale veiling en nog opvallender is de afwezigheid van centrale koelhuizen om de levensduur van het fruit te verlengen. Logistieke verbetering en gekoelde opslag zal in de toekomst een belangrijke uitdaging worden waarbij hulp vanuit meer ervaren landen gewenst zal zijn. Ron de Vries zegt over de markt: De dag begon vroeg met een bezoek aan de floating market. Interessant om te zien hoe vroeger en nu ten dele de stad bevoorraadt wordt met producten uit de delta. Via de grote dagelijkse markten vinden de producten hun weg de stad in. Mekong Delta Steering Committee Officiële ontvangst door de Mekong Delta Steering Committee, het hoogste bestuursorgaan voor de zuidelijke helft van Vietnam. Deze staat in directe verbinding met de centrale overheid. Deze kennismaking is belangrijk daar hier de grote projecten worden goedgekeurd. Zij zijn een zeer belangrijke speler voor de hele Mekong Delta. Dit contact geeft eventueel de mogelijkheid om de verbreding van de relatie van Oss-An Giang naar AgriFood Capital-Mekong Delta uit te breiden. Men vraagt om ondersteuning van een gezondheidsproject voor arme boeren. Wij introduceren AgriFood Capital en het Post Harvest Network en delen onze behoefte aan kennismaking met scholen voor samenwerking tussen leerlingen in Vietnam en het Maasland college. Er worden ook cadeaus uitgewisseld. Dit gebeurt bij ieder bezoek en behoort tot de traditie. Alle aanwezigen vonden het een boeiend maar ook ceremonieel bezoek. Theo Clermonts zegt over het gebied: De Mekong Delta is een belangrijk gebied voor voedsel productie (80% van hun rijst wordt geteeld in dit gebied). En Vietnam is nu een van de grootste rijst exporteurs ter wereld. De angst is dat vanwege de klimaatverandering en bijbehorende problemen met watermanagement er wellicht over 30 jaar geen of veel minder rijst geproduceerd kan worden in dit gebied. Het behouden van een juiste bodemkwaliteit is dan ook een grote zorg. Peoples Committee en Universiteiten Can Tho Aanwezig is een uitgebreide delegatie van alle beleidsvelden van de stad Can Tho. Can Tho is het het centrum van de Mekong Delta. Na toespraken van de voorzitter van het People s Committee mr. Le Hung Dung en burgemeester Buijs krijgen we een introductie met feiten en cijfers over Can Tho van het Trade & Investment Promotion Center en daarnaast geeft de Can Tho University of Technology helder aan op welke thema s zij wil samenwerken. Daarna komen onze eigen delegatieleden aan de beurt. Dirk `t Hooft van Post Harvest Network geeft een presentatie over het reduceren van verspillingen binnen de voedselketen. Peter Beckers geeft namens AgriFood Capital een presentatie over internationale agrifood

5 Reisverslag dinsdag ontwikkelingen. Ton van Kollenburg van Avans Hogeschool geeft een presentatie over verbeterprocessen binnen de voedselketen. Daarna vindt een korte Q&A sessie plaats. De Vietnamezen vinden de Nederlandse inbreng zichtbaar interessant. Aansluitend lunchen we gezamenlijk, met aan iedere tafel een combinatie van overheidsmensen en ondernemers uit beide landen. Dit leidt tot boeiende gesprekken en kennismakingen waarbij ook gesproken wordt over de thuissituatie, kinderen en wat je in je vrije tijd doet. Erg belangrijk in het Vietnamese zaken doen. We gaan overwegen of we ook met Can Tho formele (handels)afspraken moeten maken. Het is een bruisende stad (met status van een provincie) met veel potentie en zeer vooruitstrevende universiteiten. Ontmoeting met de gouverneur van An Giang We reizen per bus naar de hoofdstad van de provincie An Giang, Long Xuen, voor een ontmoeting met de gouverneur van An Giang op het provinciehuis. Burgemeester Buijs wordt direct door een aantal Vietnamese delegatieleden herkend en aangesproken. De leiders van de delegatie evalueren de samenwerking van de afgelopen jaren. Er zijn veel mooie dingen gebeurd, maar sommige dingen hadden ook beter gekund. Partijen spreken naar elkaar uit dat de verbeterpunten worden opgepakt en dat we op sommige zaken nog wat concreter gaan doorpakken. Met name op het gebied van onderwijs (verbinding tussen universiteiten en hogescholen), landbouw (begeleiding m.b.t. innovatieve technieken), handel (bedrijven actief in contact brengen) en toerisme (PR voor elkaars regio s over een weer) zetten we de komende jaren in. Ook hier geven Post Harvest Network, HAS / Avans en AgriFood Capital/de Kracht van Oss plus Milleniumdoelen en Fairtrade een presentatie. De contacten met An Giang zijn duidelijk goed. Zaken worden concreet besproken. Bij Can Tho was het wat meer aftastend. Maar ook daar is de basis nu gelegd. De ceremonies zijn overal indrukwekkend, met gigantische borden waarop de Osse delegatie welkom wordt geheten. Het door de jaren heen blijven onderhouden van de contacten op bestuurlijk en ambtelijk niveau, werpt duidelijk zijn vruchten af. Het is soms moeilijk te benoemen waarin precies, maar er zijn sprongen gemaakt. We dineren met de gouverneur op het dak van een hotel met een prachtig uitzicht. Ook hier is weer sprake van een gemêleerde tafelschikking. Er volgt een theeproeverij en we bespreken met Millenniumdoelen en HAS een theeproject. Daartoe krijgen we 20kg thee mee. Tijdens het diner is er ook een onderwijstafel met universiteiten uit de regio plus een ondernemerstafel met vertegenwoordigers van de haven en bedrijven. Zo waren er mensen van diverse bedrijven maar ook het hoofd van de politie, die binnen de partijstructuur direct rapporteert aan de minister van justitie in Hanoi. Met deze laatste vond een boeiend gesprek plaats over cultuurverschillen tussen Nederland en Vietnam, en de mate van vrijheid die inwoners hebben. Vietnam lijkt steeds meer open te staan voor Westerse samenwerking. Het hoofd van politie wordt nog bedankt voor het organiseren van een politie escorte vanaf de grens van An Giang met Can Tho tot in Long Xuyen. Zo schoot de reis ineens een heel stuk sneller op. Twee medewerkers van het Foreign Affairs Department ontbijten met ons mee. Zij blijven de hele dag bij ons. We beginnen deze dag met de kranslegging bij het monument van oud-president Thong op Tiger Island. Dit wordt zeer gewaardeerd door de Vietnamezen. Hiermee tonen we respect voor hun cultuur en verleden. Daarna bezoeken we een agritoerisme project van Agriterra. Het project biedt werk aan 300 boerenfamilies in 15 dorpen en heeft ongeveer dollar gekost. Voor de boeren en boerin waarmee we spraken is het een verrassende nieuwe weg uit een uitzichtloze situatie van armoede als kleine fruitboeren. De activiteiten variëren van homestay, kleinschalige restaurants en een simpel bed and breakfast voor Vietnamese toeristen die het museum en monument bezoeken van president Thong. Maartje Aarts van Milleniumdoelen zei hierover: Toen ik vertelde dat ik met Agriterra in Tanzania heb gewerkt in een uitwisseling van Brabantse en Afrikaanse boeren, was men zeer geïnteresseerd en overwon de boerin haar verlegenheid en begon rechtstreeks tegen me in het Engels te praten. Peter Beckers deed ook mee aan het gesprek. De overige delegatieleden kregen een goede indruk van het plattelandsleven in Vietnam. Theo Clermonts van de HAS over het niveau van agrifood bedrijven in Vietnam: Een belangrijk thema voor veel food bedrijven in Vietnam is het waarborgen van voedselkwaliteit en voedselveiligheid in de keten: daarbij willen ze hulp en ondersteuning in het goed in kaart brengen van de keten vanaf productie, naar verwerking, naar verpakking en tenslotte naar het transport per schip vanuit hun eigen haven in het Mekong delta gebied. Nederland kan hierbij een rol spelen als food en agroland bij uitstek. Ontmoeting met universiteit An Giang Na een korte presentatie van de universiteit, presenteren ook Post Harvest Network en de hogescholen hun verhaal. Er worden vervolgens gesprekken gevoerd en afspraken gemaakt over samenwerking, de uitwisseling van studenten en lectoren en gezamenlijke onderzoek. Denk daarbij aan de volgende thema s: export versterken van rice, seafood en foods en food safety. En onderzoeken of een dual degree mogelijk is. Besloten wordt om de plannen verder uit te werken en van onze zijde is de coördinator Theo Clermonts van de HAS. Verder heeft de department of education een middelbare school op het oog voor de uitwisseling met het Maasland college.

6 De vertegenwoordigers van Avans, Has en Post Harvest Network gaan vervolgens nog in een kleinere setting in gesprek met de mensen van de universiteit. De overige delegatieleden krijgen een rondleiding door de universiteit. In de bibliotheek laten we Osse presentatie boekjes achter en overhandigen we een mooi boek over Nederland. Ook dit boek krijgt direct een prominente plaats in de bibliotheek. Visbedrijf CL Fish Bezoek aan visbedrijf Cuu Long Fish, het op vijf na grootste bedrijf in verwerking van pangafilet. Deze gekweekte witte vis is een belangrijk exportproduct. Het wordt 99,9% voor de export gemaakt, Vietnamezen eten het zelf nauwelijks. Het kweekproces van pangasius is niet altijd onomstreden. We hebben echter niet de kwekerij bezocht, maar de fabriek waar de vissen worden binnengebracht en worden verwerkt tot eindproduct: ingevroren stukken visfilets. De eigenaresse van Cuu Long is een van de belangrijkste business tycoons uit de provincie. komt levend binnen, wordt direct de keel doorgesneden en bloedt dood in een grote bak. Vervolgens vinden diverse bewerkingsprocessen plaats waaronder fileren. Alles gebeurt met de hand. Alle onderdelen van de vis kunnen worden gebruikt. De vis wordt vervolgens via een lopende band bevroren en vervolgens weer handmatig verpakt. Vijf leden van de delegatie blijven bij Cuu Long om verder te praten over samenwerkingsmogelijkheden, finance, procesverbetering, export en marketing en sluiten later die avond weer bij de groep aan. Later dit jaar vinden vervolggesprekken plaats wanneer de eigenaresse naar Brussel komt en vervolgens naar Nederland. Peter Beckers vertelt na afloop: Helaas is de waarde van Quality Certificates zoals BRC, ISO 9001, HACCP beperkt in Vietnam. Ze zijn te gemakkelijk verkrijgbaar via internationale certificeringsorganisaties in Vietnam. Ook de efficiëntie en hygiëne op de fabrieksvloer loopt sterk achter bij de westerse normen. Van gestructureerde afvaarten of lijndiensten zoals wij ze kennen, is nog geen sprake. Christian Heerings vertelt over logistiek in het algemeen: Verschillen tussen stad en platteland zijn erg groot. In de steden is de infrastructuur beter; zodra je de delta of binnenlanden in gaat wordt de infrastructuur slechter: 2x2 baans wegen waar vaak niet harder dan 50 km/u gereden kan worden zijn eerder regel dan uitzondering. De wegen in de Mekong delta worden vaak door alle wegvervoer gebruikt, doorstroming is vaak langzaam of in elk geval langzamer dan wij gewend zijn. Voor goederenvervoer is de vrachtwagen toch de meest aangewezen modaliteit. Het spoor is noord-zuid gericht en gaat niet de Mekong delta in. Wegen worden meer en meer aangepast op zwaarder wegverkeer, maar lang niet alle bruggen zijn hier al op toegerust. Er is meer tijd nodig om goederen verzameld te krijgen. We rijden weer terug naar Can Tho waar de onderwijsdelegatie tijdens het diner in gesprek gaat met mensen van de universiteit van Can Tho. Zo wordt het nuttige met het aangename gepaard. De rest van de delegatie geniet ook zonder zakelijk gesprek van een heerlijk diner in een prachtig restaurant op palen in het water. Universiteit Can Tho De hogescholen en Postharvest dineren met Universiteit Can Tho en maken afspraken over samenwerkingen. Denk aan uitwisseling van studenten en lectoren en gezamenlijke onderzoeksprojecten. Te denken valt aan het reduceren van voedselverliezen na de oogst in de keten tussen boer en retail (Post Harvest Network) en een project over het opzetten van de productie van kwaliteits eendenvlees. We spreken af dat Ton van Kollenburg van Avans dit coördineert. Peter Beckers vult aan: Mij valt op dat de vrouwelijke CEO een voornamelijk vrouwelijke hoog opgeleide staf heeft. Dat is een niet ongewoon fenomeen in Vietnam als gevolg van de oorlog. Tijdens en na de oorlog hebben vrouwen een sterke positie in de maatschappij (en met name het economisch bestel) ingenomen die ze goed weten te handhaven en verder uit te bouwen. De ontvangst is hartelijk en de rondleiding zeer indrukwekkend. Er werken vele honderden mensen in de fabriek. De vis Daarna bezoeken we de haven van An Giang, genaamd My Thoi Port. Een eenvoudige haven maar toch met veel overslag omdat de haven in de regio een monopoliepositie heeft. In de haven vindt zowel warehousing als op- en overslag plaats. Bulk (vooral rijst) gaat in zakken en voor de export in containers. De infrastructuur oogt niet heel modern, maar de op- en overslag die men moet doen, kan er mee worden behandeld. Er is een grote kraan en containers worden met een reach stacker in of uit schepen geladen. De rivieren worden niet of nauwelijks gebaggerd. Er vindt veel boot-bootlossing plaats midden op de rivier.

7

8 Reisverslag woensdag Toine van Gils van Vos Logistics brengt vandaag en morgen apart van de groep een bezoek aan Sotrans, de logistieke dienstverlener in HCMC waarmee Vos Logistics in 2013 een MOU tekende om samen te gaan werken. Via Sotrans krijgt hij een goed beeld van de logistiek in en om HCMC, warehousing en relaties met producenten. Hieu Uyen, mechanical supportingindustrie Voor de grote groep begint de dag met een rondleiding op en presentatie van diverse maakbedrijven op een bedrijvenparkje. Er worden zeer uiteenlopende producten gemaakt, waaronder watertanks voor warm water en waterdruk voor op daken. Een ander bedrijf op het terrein is Dapha. Zij maken o.a. koperen souvenirs, home decoration en lampen. CEO mr. Nguyen Anh Tuan vertelt vol trots over de bedrijven. Het bezoek geeft een goed beeld over kwaliteit van sourcing fabrieken. Het te verwerken product, bijvoorbeeld stalen balken, ligt al klaar in de hal waar het product bewerkt wordt. Dit kennen we in Nederland bijna niet meer. Met name Dapha heeft een indrukwekkende catalogus. Ton van Kollenburg zegt hierover: Hieu Uyen is een verspaningsbedrijf dat onder meer tandwielen voor de Japanse markt produceert. Bij dit bedrijf hebben we een presentatie en rondleiding gehad. Het bedrijf claimt goede kwaliteit te kunnen leveren, maar de rondleiding gaf vooral beeld van een organisatie die dat nog niet op orde heeft, zowel wat betreft de orde en netheid (5S), als wat betreft de productieomstandigheden (niet geconditioneerd en product onbeschermd). Ook de veiligheid in het proces was nog niet volgens Westerse maatstaven. Op het oog is het wel een leverancier die concurrerend is op prijs. Leonard Steetsel vertelt over het bezoek: Door een aantal (in dit geval metaal-) bedrijven op één klein industrie terrein samen te brengen maak je van vele kleine bedrijven een sterke en krachtige organisatie waarbij ieder zijn eigen specialiteit heeft, je ziet hier dat bedrijven elkaars toeleverancier zijn en op deze manier samen de vraag van de klant aankunnen. Een mooie en bijzondere manier van samenwerken waarbij wordt. Liksin, drukkerij en verpakking Liksin is een drukkerij en verpakkingsbedrijf onder leiding van mr. Dang Ngoc Hung. Aldaar krijgen we een presentatie over de drukkerij en het verpakkingsbedrijf. Ze beschikken over alle certificaten. Ze hebben een Heidelberg machine voor prints tot 6 kleuren en een Cerutti voor prints tot 8 kleuren en een nieuwe machine die gaat tot 9 kleuren. Verschillende delegatieleden blijven achter om elkaar nader te spreken over zaken en kennisuitwisseling m.b.t. procesmanagement etc. Gert-Jan van Casteren van Print Point Displays zegt over het bezoek: Het bezoek aan het grootste grafische bedrijf van Vietnam was erg indrukwekkend. Het bedrijf is in handen van de overheid en heeft een omzet van $ 300 miljoen! In heel Europa is geen drukkerij te vinden met zo n omzet en omvang. Up to date Europees machinepark, papierimport uit de Scandinavische landen en het op orde hebben van alle kwaliteitscertificaten zorgen voor een hoog kwaliteitsniveau en efficiënte werkwijze. Vrijwel de gehele productie is voor de lokale Vietnamese markt. Zijn er misschien kansen om de export te vergoten van dit bedrijf en/ of zijn er uitwisselingsprogramma s mogelijk op gebied van delen van kennis en kunde? De contacten zijn gelegd en we zijn in gesprek.

9 Procesverbetering Ton van Kollenburg: De procesverbetering staat in Vietnam, voor zover we hebben kunnen zien, nog in de kinderschoenen. Lean programma s komen nergens verder voor, maar met toepassing ervan zou wel veel verbetering kunnen worden bereikt. Verpakkingsbedrijf Liksin is op 2 lijnen in de papierproductie gestart met TPM, waarmee de eerste resultaten zijn bereikt. Bij dit bedrijf zijn nog veel verbeteringen mogelijk, niet alleen met uitbreiding van TPM, maar ook met lean en het verbeteren van de werkplekorganisatie via 5S. Vietnam Brewery (onderdeel van Heineken), dat we als laatste bezochten is duidelijk high end industrie. Niet alleen vanwege de totale procesinrichting, maar ook vanwege het hoge niveau van procesverbetering. Dat resulteert onder andere in het scheiden van afval, het hoge veiligheidsniveau en het produceren van een constante kwaliteit bier, waarmee het tot de topbrouwerijen van Heineken behoort. HUTECH, Technische Universiteit Ho Chi Minh We worden ontvangen door de president van deze private school. Ze hebben studenten op drie campussen in Ho Chi Minh. Momenteel volgen 500 studenten het Engelse programma. HUTECH heeft veel internationale joint programs. We spreken met elkaar over kansen voor student exchange wat leidt tot concrete afspraken om hierop door te pakken. Verder hebben ze behoefte aan eindtermen m.b.t. de bachelor logistiek maar ook meer informatie over Nederlandse opleidingsprogramma s. National University of Economics and Law (UEL) Dit is één van de twee topuniversiteiten van het land. De toelatingseisen zijn hoog. We worden ontvangen door de rector van de universiteit en een zaal van zo n 100 studenten. Na onze korte presentaties over Post Harvest, AgriFood Capital, HAS en Avans hebben wij een zeer levendige discussie met de studenten. UEL is zeer actief op zoek naar studentexchanges, heeft meerdere internationale samenwerkingsverbanden en biedt internationale studenten een tweeweekse startcursus over Vietnam en de cultuur op de eigen campus. Ze zijn geïnteresseerd in gezamenlijke researchprojecten ism: Post Harvest Network en Mekong delta. Voor de universiteiten is het belangrijk om met buitenlandse Universiteiten gezamenlijke projecten te doen. De Vietnamese overheid stelt hiervoor speciale onderzoeksbudgetten beschikbaar. We spreken ook met studenten over hun kansen in Europa en de uitwisselingsmogelijkheden. De studenten vragen informatie over export van aardewerk naar Europa. Jimmy Food Een ander deel van de delegatie bezoekt Jimmy Food, de Vietnamese noodlefabriek van Padifood uit Oss. We worden welkom geheten door Ossenaar Theo The en de als dank gegeven Osse vlag wordt meteen gehesen. Peter Beckers zegt over dit bezoek: De vestiging in 2012 van deze dochteronderneming van het Osse PadiFood ten behoeve van de productie van mihoen is voor eigen gebruik bij PadiFood (dit is minder dan 10% van het benodigde volume) en ten behoeve van productie voor private label klanten zoals AH/Jumbo en Superunie. Ze zijn geconfronteerd met de klassieke aanloopproblemen en daarmee aanloopverliezen in een Aziatisch land zoals Vietnam.

10 Investeren in Vietnam Theo The vertelt openhartig over de aanloopproblemen die hij heeft overwonnen. Het geeft een bijzonder inkijkje in waar je allemaal tegenaan kunt lopen als je zaken doet in Vietnam. Grondstof, in dit geval rijst, kwam initieel uit verkeerde gebied, namelijk de sterk vervuilde Mekong delta waardoor er geen mogelijkheden waren voor export. Inmiddels komt de rijst uit midden Vietnam met als gevolg hogere transportkosten en grondstofprijs om exportwaardig zijn. Enkele oorspronkelijke leidinggevenden zijn intussen allen vervangen maar dat heeft veel moeite gekost. Vooral het verkrijgen van de nodige toestemming van de overheid om tot ontslag over te kunnen gaan. Op papier behoort dit industrie gebied tot het buitengebied van Ho Chi Min City maar door de gebrekkige infrastructuur kost het al gauw een paar uur met de auto om er vanuit het centrum te komen. Voorlopig zal dat niet veranderen en anders dan de auto of brommer is er geen vervoersmogelijkheid. De nieuwbouw is nu 3 jaar oud en toont ten gevolgde van de extreem hoge luchtvochtigheid en hoge temperaturen al veel roest en schimmelvorming. Maar gelukkig heeft het moederbedrijf PadiFood in Oss een lange termijn visie. Bovendien is het financieel voldoende gezond en heeft het in de oprichter Theo The een rasondernemer die nu zelf enkele maanden per jaar ter plekke aanwezig is om dit in goede banen te leiden. De ervaringsfeiten en levenslessen van deze ondernemer over het zaken doen in Vietnam zijn uitermate waardevol en eigenlijk een absolute must voor eenieder die een investering in Vietnam overweegt. Ron de Vries vult aan: Een interessant en gastvrij bezoek wat de uitdagingen van het ondernemen in Vietnam goed voor het voetlicht bracht. Fairtrade Een deel van de groep vertrekt naar een Fairtrade bedrijf. Maartje Aarts vertelt over dit bezoek: Een bezoek gebracht aan een van de producentengroepen die levert aan de marketingorganisatie waar FairForward in Nederland haar producten inkoopt. Gesproken met een van de directeuren van de marketingorganisatie Mrs. My en Mrs. Hien manager van de groep die van restanten papier -vooral tijdschriften- van drukkerijen, mooie producten maakt die in Nederland o.a. in de Wereldwinkels te koop zijn. Ze werken door heel Vietnam met 18 producentengroepen: 2 grotere en 8 kleine bedrijven en 8 familie bedrijfjes. Van oorsprong werken ze met (alleenstaande) vrouwen en culturele minderheden. Het bezochte papierbedrijf is een van de 8 kleinere bedrijven. De samenwerking met de bedrijven houdt in dat ze voorzien in leningen, vooruitbetaling op orders, technische assistentie, productontwikkeling en ondersteuning bij het productieproces, transport en export. Leonard Steestel, was onder de indruk van het sociale gezicht van het bedrijf, de eenvoudige maar goede arbeidsomstandigheden en de hoge kwaliteit van de producten. Vooral de originele, sociale manier om jongeren die van het platteland komen, op te vangen in de grote stad, sprak ons zeer aan. Via een baan bij de organisatie krijgen ze aanpassingstijd om te ontdekken wat ze willen en kunnen, huisvesting zoeken, studeren of een andere baan zoeken. De directeur benadrukte nog eens dat ze aan de Nederlandse Fair Trade Original/ FairForward de beste handelspartner hebben omdat ze productontwikkeling actief ondersteunen en veel orders krijgen van hen. De keramiekfabriek die onze burgemeester vorig jaar bezocht, hoort ook bij hen. Ze vertellen lachend over de samenwerking met ontwerper Piet Hein Eek: Een leuke man en creatief. We dachten toen hij een paar tekeningen maakte, oh zoiets lukt ons nooit. Maar we werkten samen en het lukte ons wel! En ze zijn trots op de resultaten! Leonard Steetsel zegt over het bezoek: Wat opmerkelijk is, is dat hier mensen werken die zich graag in de grote stad HCMC willen vestigen om te werken of te studeren, maar door dat de afstand tussen het platteland en de stad zo enorm groot is en de mensen vaak geen geld hebben om zich te vestigen kunnen ze door hier te werken geld verdienen om wel die opstart te kunnen maken. Van afval producten worden producten gemaakt die in Fair Trade winkels verkocht kunnen worden. Op deze manier krijgen mensen de kans om te participeren of te studeren. Knap om op deze manier een land mede te ontwikkelen en mensen een kans te geven. Netwerkborrel Consulaat In de avond worden we verwacht voor een diner op het consulaat. Consul-generaal Simon van der Burg verwelkomt de delegatie en een groot aantal bedrijven uit Ho Chi Minh City en omgeving in zijn ambtswoning voor een netwerkdiner. Tijdens deze bijeenkomst worden mensen heel actief aan elkaar gekoppeld en bij elkaar gebracht waardoor zeer nuttige contacten ontstaan. Zo spreken we een onderneemster die graag in contact komt met Nederlandse brouwerijen, anders dan Heineken en Bavaria. Christian Heerings somt een aantal andere biermerken op, waaronder ook de Oijense Brouwerij en de Muifel Brouwerij. De betreffende onderneemster wil naar Nederland komen en wordt direct door de gemeente Oss en Vos Logistics uitgenodigd om naar Oss te komen. Ook ontmoeten we een ondernemer die in matrassen handelt en zijn opslag al in de Osse haven heeft. Hij geeft aan dat hij wil investeren en uitbreiden. Ook dit contact krijgt een vervolg. Nies Rijnders zegt hierover: Op woensdagavond bezochten wij een receptie ten huize van consul-generaal Simon van der Burg en zijn vrouw. Naast de handelsdelegatie uit Oss waren daar ook veel Nederlandse maar ook Vietnamese ondernemers uit de regio. Ook vertegenwoordigers van de University of Technology waren aanwezig. De receptie leende zich prima om in een meer informele setting met elkaar van gedachten te wisselen over het zakendoen in Vietnam en het samenwerken met universiteiten. En Ron de Vries vult aan: Na een 5 uur durende busreis werd s avonds op het consulaat onder het genot van een drankje en een hapje gesproken met Vietnamese bedrijven en andere genodigden. Hier zijn zeer interessante contacten uit voortgekomen en wellicht zelfs meer concrete exportmogelijkheden.

11 Reisverslag donderdag Toine van Gils bezoekt opnieuw Sotrans vandaag. Buiten Europa werkt Vos Logistics met partners. In 2013 is een samenwerkingsovereenkomst getekend tussen Vos Logistics en de Vietnamese logistieke dienstverlener Sotrans. Sotrans bestaat inmiddels 40 jaar en is sterk in luchten zeevracht, douaneactiviteiten, logistieke dienstverlening en transport- en distributie. Sotrans heeft een sterke groeiambitie en wil doorgroeien tot de top 3 van Vietnamese logistieke dienstverleners. Toine van Gils zegt: Doel van de handelsmissie in oktober 2015 was onder meer het verdere uitdiepen van de samenwerking tussen beide bedrijven en gezamenlijk bezoeken van (potentiële) klanten in Vietnam. Wij hebben een bezoek gebracht aan de moderne haven van Ho Chi Minh City en aan verschillende bedrijven in de regio Ho Chi Minh City zoals de Nederlandse bedrijven FrieslandCampina en De Heus Animal Nutrition. De banden zijn verder aangehaald en plannen zijn uitgewerkt voor verdere business development tussen Nederland en Vietnam. Resultaat tot dusver zijn diverse nieuwe aanvragen voor logistieke dienstverlening! Nederland is een van de grootste Europese investeerders en handelspartners in Vietnam. In het algemeen zie je dat logistieke dienstverlening in Vietnam (nog) niet op niveau van West-Europa ligt. In Q komt een delegatie van sales- en business development managers van Sotrans naar Oss voor training en opleiding en verdere verdieping van de samenwerking. Tijdens dit bezoek zullen diverse bedrijven bezocht worden in de Benelux en Duitsland. Ziekenhuis Bezoek aan het Go Vap ziekenhuis in Ho Chi Minh City. Dit is een eerste kennismaking en we profileren Oss hier als PharmaCity. We leggen een basis voor nader contact met Fysicon als het gaat om cardiologie, maar bieden ook onze connecties via Peter Beckers aan met verschillende ziekenhuizen. Peter Beckers zegt hierover: Opvallend was te vernemen dat de westerse welvaartsziekten zoals hart en -vaatziekten en diabetes de snelst stijgende ziektes zijn naast de aanwezigheid van de gebruikelijke infectieziekten. Dit zijn de naweeën van de oorlog waarbij de bevolking voor meer dan 50% uit jongeren beneden de 30 bestaat waarvoor het adagium nooit meer honger is gaan gelden. Vooral de jonge kinderen vertonen al veel obese gedrag met diabetes tot gevolg. De hart en vaatziekten bij ouderen (m.n hoge bloeddruk en vervetting van de aderen) als het gevolg van een gewijzigd eet- en leefpatroon in combinatie met hoge alcohol consumptie en ongelimiteerd rookgedrag leidt tot hoge sterftecijfers. Daarom is, in navolging van het westerse model, ook in Ho Chi Min City een specifiek hart en vaatziekten ziekenhuis gebouwd en ook een specifieke diabetes kliniek. Dit moet de hoge werkdruk in de algemene ziekenhuizen met hun primitieve inrichting ontlasten. We hebben het hoofd van het nieuwe hart en vaatziekten ziekenhuis uitgenodigd kennis te nemen van de situatie in Nederland waarbij gedacht kan worden aan bezoek aan het ziekenhuis Bernhoven, Jeroen Bosch of het Leids Universitair Medisch Centrum.

12 Gesprek met een vleesimporteur. Een aantal deelnemers spreken een vleesimporteur. Ron de Vries zegt hierover: Een interessant bezoek waar duidelijk werd dat de gewone Vietnamees een voorkeur heeft voor warm vlees. Vlees wat nimmer gekoeld is geweest en wat je aantreft op de markten. Tussen slacht en eten wordt het vlees niet gekoeld. Voor mij een bijzonder fenomeen. Heineken Aansluitend volgde een bezoek aan de Heineken brouwerij. We krijgen een presentatie over de geschiedenis, de relatie met de overheid, over social responsibility, personeelsbeleid en training, kansen voor stagiairs, water, milieu, duurzaamheid en logistiek. Daarnaast geven ze ons ook tips en tricks over zakendoen in Vietnam. Aansluitend een rondleiding door de fabriek en bottelarij. Peter Kauw maakt zelfs een afspraak om met elkaar door te praten over de blikjeslijn. Ron de Vries vertelt: De presentatie van Heineken was interessant. Van alle alcohol die in Vietnam gedronken wordt is 90% bier en daarvan 25% Heineken. De Heineken brouwerij in Ho Chi Minh stad is dan ook 1 van de 10 grootste van Heineken en produceert alleen voor de Vietnamese markt. Heineken doet alles om zijn personeel te behouden. Zo verstrekken ze huisvesting, Engelse les en een omzet gerelateerde bonus voor alle medewerkers. De dienstverbanden zijn dan ook erg lang. Het afvalwater dat Heineken produceert wordt gezuiverd met een eigen waterzuivering op het terrein en schoner dan bij inname teruggegeven aan de rivier. Een indrukwekkend bezoek waar gezien werd dat de belangen van een grote Nederlandse onderneming samengaan met die van de bevolking. Nies Rijnders vat zijn indrukken als volgt samen: Tijdens het bezoek aan de Heineken fabriek kregen we eerste een enthousiast verhaal van directeur Paul Bleijs over de start en de snelle groei van het bedrijf. Paul schetste de uitdagingen die je in Vietnam tegenkomt bij het opzetten van een dergelijk bedrijf. Variërend van het aantrekken van voldoende geschoold personeel tot het kunnen inkopen van voldoende geschikt verpakkingsmateriaal voor het bier. Tijdens de rondleiding kregen we een goed inzicht in het productieproces en de nieuwe uitbreiding die binnen 2 weken zijn voltooiing nadert. Veel trotse medewerkers! Heineken is een schoolvoorbeeld van duurzaam ondernemen: zowel op het gebied van CO2 uitstoot als op het gebied van begeleiding en ontwikkeling van personeel zijn mooie resultaten geboekt waar door veel andere bedrijven met jaloezie naar gekeken wordt. Universiteiten in Vietnam Theo Clermonts van de HAS zegt over zijn kennismaking met de universiteiten: Na het bezoek van vier universiteiten blijkt dat er diverse mogelijkheden zijn voor samenwerking. Deze verschillen per universiteit. Bij An Giang University zijn ze meer geïnteresseerd in docentuitwisseling dan studentuitwisseling, vanwege het kostenaspect. Daarnaast is er ook vraag naar gezamenlijke research programs. Bij Can Tho University ligt er een specifieke vraag naar een stage of afstudeeropdracht op het gebied van eendenproductie en -verwerking. Dit zou samen met Avans studenten opgepakt kunnen worden. De Hutech University biedt interessante stages aan voor studenten uit Nederland bij grote multinationals gevestigd in Vietnam. En tenslotte zijn de studenten van UEL University erg geïnteresseerd om minors of dual programs te volgen bij Nederlandse hogescholen en universiteiten. Nies Rijnders van Avans Hogeschool zegt over zijn kennismaking met de universiteiten: Voor Avans Hogeschool was het doel van de gesprekken, naast kennismaking, te bespreken of en in hoeverre er samengewerkt zou kunnen worden op het gebied van studentenuitwisseling, docentuitwisseling en onderzoeksprojecten met studenten. De gesprekken verliepen heel wisselend: soms was de hele top van de universiteit vertegenwoordigd, soms vertegenwoordigers van specifieke faculteiten en in een geval ook ongeveer 50 studenten. De Engelse taalvaardigheid blijkt in sommige gevallen een echte belemmering om goed te kunnen samenwerken. Echter, we hebben veel enthousiasme ontmoet en schatten in dat we met minimaal 2 van de 4 universiteiten kunnen komen tot studenten docentuitwisseling en dat we, samen met de HAS en het Postharvest Network, tot minimaal 1 project kunnen komen op het gebied van eendenvlees. Dirk t Hooft van Post Harvest Network over de ontmoetingen met de universiteiten: Ze staan zeer open voor samenwerking en uitwisseling van studenten, lectoren en joint programs. Het is een belangrijke schakel om keten brede projecten op te zetten. In de projectfinanciering is het vaak van groot belang om met buitenlandse universiteiten samen te werken. Terugkijkend Frank den Brok kijkt terug op een geslaagde kennismaking met Vietnam. Hij zegt: Terugkijkend op het belang van de relatie met Vietnam, zie ik dat we veel overeenkomsten hebben. Zeker onze agrifood basis zorgt voor de nodige herkenbaarheid. Uiteraard zijn we als westers land wat verder met onze innovatieve technieken, maar Vietnam is als land enorm in opkomst. We hebben momenteel een memorandum of understanding met de provincie An Giang. Deze zou uitgebreid kunnen worden naar de provincie Can Tho. Deze provincie lijkt economisch nog wat dynamischer dan An Giang. Burgemeester Wobine Buijs voegt hier nog aan toe: We hebben kunnen ervaren, dat Vietnam niet alleen iets toevoegt voor de logistieke ondernemers in de haven. De brede samenstelling van deelnemers uit de regio aan de reis bevestigt dit. Niet alleen de relaties met Vietnam zijn van meerwaarde voor Oss, ook de relaties tussen de Osse ondernemers, Avans, de Has en andere deelnemers leiden tot vervolgafspraken en samenwerking. Daarvoor is in deze reis de basis gelegd.

13 Reisverslag tip & trucs zakendoen in Vietnam Tot slot delen we nog graag onze persoonlijke indrukken en resultaten. We geven hier een beschrijving van de rol van de overheid bij de handelsmissie en tot slot tips over zaken doen met Vietnam. 1. Persoonlijke indrukken en resultaten Dirk t Hooft, Post Harvest Network Het Post Harvest Network (PHN) is een nationaal netwerk van bedrijven, universiteiten en overheid dat zich richt op het reduceren van voedselverliezen in de keten na de oogst van boer tot retail. PHN wordt gefinancierd door EZ en BuZa en ondersteund door Food en Biobased Research van de Universiteit van Wageningen. PHN wil Nederlandse kennis en kunde inzetten in ontwikkelende landen. Doel van onze reis was om de mogelijkheden te onderzoeken projecten op te starten in Vietnam. Deze missie was voor ons zeer effectief daar Oss reeds goede contacten heeft op overheidsniveau in Vietnam en de burgemeester zeer effectief is in het leggen van verbindingen, daarnaast waren in de missie aanwezig de Hogescholen HAS en Avans en AgrifoodCapital als goede partners om gezamenlijke projecten uit te voeren. Tevens was de logistiek en de verpakkingsindustrie die van belang zijn in deze projecten ook vertegenwoordigd.bij al onze bezoeken aan de universiteiten hebben wij goed contact kunnen leggen en afspraken gemaakt om gezamenlijke Postharvest projecten op te zetten. Dirk t Hooft, persoonlijke conclusie: Het was voor mij en het PHN een zeer succesvolle missie, door de goede contacten van Oss en de wijze waarop de burgemeester hieraan invulling geeft, door de aanwezigheid van de goede bedrijven en universiteiten in de missie. De grootte en samenstelling van de groep was prima. De voorbereiding vooral door de gemeente Oss was perfect. Vooral door de samenwerking van overheid, universiteiten en bedrijven in de missie, heb ik onze doelstellingen kunnen bereiken. Toine van Gils, Vos Logistics: Doel van de handelsmissie in oktober 2015 was onder meer het verdere uitdiepen van de samenwerking met Sotrans en gezamenlijk bezoeken van (potentiële) klanten in Vietnam. Wij hebben een bezoek gebracht aan de moderne haven van Ho Chi Minh City en aan verschillende bedrijven in de regio Ho Chi Minh City zoals de Nederlandse bedrijven FrieslandCampina en De Heus Animal Nutrition. De banden zijn verder aangehaald en plannen zijn uitgewerkt voor verdere business development tussen Nederland en Vietnam. Resultaat tot dusver zijn diverse nieuwe aanvragen voor logistieke dienstverlening! In Q komt een delegatie van sales- en business development managers van Sotrans naar Oss voor training en opleiding en verdere verdieping van de samenwerking. Tijdens dit bezoek zullen diverse bedrijven bezocht worden in de Benelux en Duitsland. Leonard Steetsel, IBN, Tibo: In de rol van voorzitter van TIBO, directeur van IBN Arbeidsintegratie en ook bestuurslid van de Kracht van Oss ben ik mee geweest met deze handelsmissie. Het doel: door deze handelsreis ontmoeten Vietnamese én Nederlandse ondernemers elkaar. Maar ook de beide overheden en onderwijsinstellingen uit beide landen. De ondernemers zijn op zoek naar nieuwe afzetmarkten in Vietnam en in Europa, partnerschappen en samenwerking voor de lange termijn. TIBO, als belangenbehartiger van het MKB Oss, pakt deze mogelijkheid om met collegaondernemers te sparren over wat hen drijft

14 en bezighoudt. Vanuit het Osse bedrijfsleven is aangegeven dat er de behoefte bestaat om de kansen van de Vietnamese markt te gaan benutten. Ron de Vries, BioQuisine: De handelsmissie bestond uit een divers gezelschap. Naast ondernemers namen ook verschillende hogescholen en instanties met een specifiek thema als fair trade of Reduce food losses deel. Deze grote verscheidenheid aan disciplines/vakgebieden en doelen maakt dat een gezamenlijk programma niet mogelijk is en alhoewel de onderlinge cohesie binnen de groep heel goed was is het verstandig geweest om de groep naar interesses op te splitsen. Het verdient aanbeveling om in de toekomst na de officiële bezoeken, aan de provincie en de stad, een gedetailleerd programma uit te werken per deelnemer. Zo kan een nog effectievere handelsmissie worden bereikt. 2. Rol van de overheid bij een handelsmissie Dirk t Hooft: Vietnam is een open economie met sterke overheidsturing. Daarom is een goed contact met de overheid van groot belang bij het verkrijgen van de benodigde vergunningen. Een goed voorbeeld hoorden wij bij Heineken. Zij hebben een goed contact met de overheid en zijn actief in hun maatschappelijke rol. Bijvoorbeeld de opleiding van medewerkers maar ook projecten in de medische voorzieningen voor de families van de medewerkers. Het was voor mij opvallend hoe de gemeente Oss werd ontvangen door zowel de hoogste Bestuursorganen van Zuid-Vietnam (Steering Committee Mekong Delta) als ook de provincie en de steden. Op de nationale televisie werd de ontvangst door de Vice president van de Steering Committee uitgezonden. Leonard Steetsel, IBN, Tibo: Algemeen is mij gebleken dat zakendoen in Vietnam vooral via de overheid gaat. Door de invloed van de overheid in de gehele maatschappij kan je niet om hen heen. Toine van Gils, Vos Logistics: Het belang van de overheid is groot in Vietnam en de overheid is aandeelhouder in bedrijven. Het is belangrijk voor ons dat de delegatie onder leiding stond van de burgemeester van Oss, Wobine Buijs-Glaudemans, om vervolgens na het gebruikelijke ceremonieel inclusief het uitwisselen van geschenken op het juiste (politieke) niveau te kunnen acteren en zaken te kunnen doen. Nies Rijnders, Avans: Vietnam is een communistisch land en er is zeer veel invloed en controle op de economie en de ondernemers. Voor het zakendoen is de overheid onmisbaar: voor heel veel transacties en samenwerkingen is toestemming van de overheid nodig. De overheid is erg gevoelig voor ondernemers die willen investeren op het gebied van milieu, opleidingen etc. Zie ook het voorbeeld van Heineken. De overheid kampt met lage productiviteit (ook in de eigen bedrijven, vandaar tendens om aandelen te verkopen). Buitenlandse bedrijven hebben in het consulaat een onmisbare partner om goed door te kunnen dringen en daadwerkelijk business te doen in Vietnam. Christian Heerings, gemeente Oss: Vietnam is een socialistisch land dat sterk door de overheid gestuurd wordt. Er is sprake van een vrije markt hoewel veel bedrijven nog meerderheidsaandelen van de overheid kennen. Voor heel veel zaken, of het nou gaat om handel drijven, uitwisseling van studenten en kennis of investeringen, is toestemming van de overheid nodig. Dit gebeurt veelal op provinciaal niveau. Zakendoen in Vietnam kan vergemakkelijkt worden door de overheid als kruiwagen te gebruiken. Dat kan door mee te gaan met handelsmissies die door overheden (zowel landelijk, provinciaal als lokaal) worden georganiseerd of geleid. Maar het kan ook door eerst contact te leggen met de Vietnamese ambassade in Den Haag of de Nederlandse vertegenwoordigingen in Hanoi en HCMC. Zij kunnen zorgen voor introducties bij overheden en kunnen hun netwerk aan bedrijven koppelen aan de vraag van de klant. Introductie via de overheid of in het kielzog van een overheidsdelegatie meereizen biedt veel meer kansen dan het op eigen gelegenheid vanaf scratch zelf willen doen. Theo Clermonts, HAS: Het is duidelijk geworden tijdens deze missie dat de rol en inmenging van de overheid erg groot is bij het willen samenwerken met bedrijven en instellingen in Vietnam. Een lokale partner is hierbij onontbeerlijk. Ron de Vries, BioQuisine: Op uitnodiging van de TIBO en de burgemeester van Oss heeft TopQuisine deelgenomen aan de Handelsmissie naar Vietnam. TopQuisine, een vleesgrossier uit Lith, levert rund-, lam-, varkens- en kalfsvlees op hoofdzakelijk de Nederlandse markt en exporteert naar onze omliggende landen maar ook op beperkte schaal naar het Midden-Oosten en de Maldiven. Het doel voor TopQuisine om deel te nemen aan deze Vietnam missie was een goede indruk te verkrijgen van de lokale marktomstandigheden voor kwaliteitsvlees in Zuid-Vietnam en meer specifiek de export mogelijkheden op dit moment en in de nabije toekomst. Er zijn verschillende manieren om exportmogelijkheden in een land te onderzoeken. Deelname aan een handelsmissie vanuit de overheid is een van de meest effectieve manieren omdat in een zeer korte tijd met de juiste lokale instanties gesproken kan worden waarna vervolgens de zakelijke contacten kunnen plaatsvinden. Ook de contacten met het consulaat dragen bij om de lokale zakelijke gebruiken snel te leren kennen. De aanwezigheid van de burgemeester en wethouder bij deze missie, en de goede invulling die zij aan hun rol gaven, maakte het mogelijk om snel de juiste concrete contacten op te doen. Dit heeft sterk bijgedragen aan de succesvolle uitkomst van de missie. 3. Handel drijven met Vietnam Toine van Gils, Vos Logistics: Vietnamezen zijn trots op hun land, cultuur en eten en zijn over het algemeen vriendelijk en staan zeer open voor Westerse mensen en bedrijven. In Vietnam moet je met je relaties een persoonlijke band ontwikkelen. Want voor je een contract krijgt, wil een Vietnamees je echt goed kennen. Een gesprek over familie is een gebruikelijke opening van een zakelijke ontmoeting. Geduld is belangrijk. Als de relatie er eenmaal is dan heb je een betrouwbare partner. Vietnamezen zijn gericht op de lange termijn, dit geldt zeker voor zakenrelaties. Leonard Steetsel, IBN, Tibo: Vietnam is een zeer sterk groeiend land, 90 miljoen Inwoners, waarvan 70% onder de 30 jaar en een enorme beroepsbevolking die elk jaar met 1 miljoen mensen stijgt. Een ondernemend volk wat vooruit wil. Dit houdt in dat de expansie waarmee dit land zich ontwikkeld snel over de grenzen van hun eigen land zal gaan en dat de gebieden waarmee dan de samenwerking al is (lees Oss) grote kans maken om in de toekomst mee te profiteren van deze ontwikkeling. We zullen hen moeten helpen met kennis die we hier allang opgebouwd hebben, dat is investeren dus, maar die investering is het dubbel en dwars waard.

15 Nies Rijnders, Avans: Bij het zakendoen zijn de Vietnamese overheid en het hebben van de goede relaties cruciaal. Vietnam is een high context omgeving en de bevolking is gevoelig voor ceremonieel. Belangrijk is bijvoorbeeld samen eten en drinken (men is erg trots op het eten en de taal) en het ervoor zorgen dat geen gezichtsverlies optreedt. Er zijn erg veel regels en de rol van de overheid t.b.v. bijvoorbeeld vergunningen is groot. Ook hier ervaart men in zijn algemeenheid de Nederlanders als direct en niet tactisch. Specifiek werden hierbij de inkopers genoemd. De Vietnamezen zijn vooral op zoek naar geld en kennis, maar ook bereid tot echt samenwerken. Zeker waar het gaat om food waste in de keten van diverse producten en om kwaliteit van belangrijke exportproducten zoals rijst en eenden vlees. Gert-Jan van Casteren, Print Point Displays: Zakendoen met Vietnam vereist een lange adem en een voor Europeanen een onnatuurlijk aanvliegroute. Direct zakendoen met de ( state owned ) bedrijven is vrijwel onmogelijk. Een bypass route via de provinciale en lokale Vietnamese overheid is noodzakelijk. Als je als ondernemer dan vergezeld bent van overheidsbekleders uit eigen land geeft dat de snelheid van zakendoen een grote boost. Verder verdient het de voorkeur om je business daar te runnen met een lokale aandeelhouder om goed contact te blijven houden met alle Vietnamese stakeholders... Theo Clermonts, HAS: Het is van groot belang om de tijd te nemen om een langdurige en persoonlijke relatie op te bouwen met een mogelijke partner of bedrijf in Vietnam. Zorg ervoor dat je deze tijd neemt en wees hierbij geduldig. Leer elkaar persoonlijk kennen door samen te eten en te drinken! Peter Beckers, Agrifood Capital en Kracht van Oss: Besteed veel tijd en aandacht in het selecteren van de juiste handelspartner of intermediate die kan helpen bij het opzetten van de handelsrelatie. Bij voorkeur iemand die zelf voldoende lang (min 5 jr.) in Europa en/of de USA heeft gewoond en gewerkt en zo de westerse gebruiken (en Engelse taal) kent. Probeer het maximale aan info over deze persoon of organisatie aan de weet te komen alvorens een MoU te tekenen. Andere NL bedrijven gevestigd in Vietnam kunnen hier tot hulp zijn. Laat je door ambassade / consulaat goed voorlichten over het hoe van eerlijk zakendoen in Vietnam zonder de valkuil van corruptie! Bij het vestigen van een bedrijf laat een Vietnamese handelspartner (=overheid) toe als mede aandeelhouder. Vietnam is min of meer vergelijkbaar met China waarbij ook de rol van de overheid van essentieel belang is bij het succesvol zakendoen. Dirk t Hooft, Post Harvest Network: Zorg voor een betrouwbare en goede tolk, weinigen spreken Engels. De overheid speelt een belangrijke rol. Vietnamezen zijn zeer vriendelijk en willen met respect behandeld worden, denk aan kleine cadeaus en maken van foto s met de groep na afloop.maak gebruik van de contacten en tips van het Consulaat c.q. de ambassade, zij zijn zeer coöperatief. Christian Heerings, gemeente Oss: Belangrijkste in Vietnam is om de overheid te betrekken; deze speelt een grote rol in de economie. Introductie op de Vietnamese markt via consulaat-generaal en ambassades geeft een voorsprong en laat in Vietnam zien dat men de serieuze weg bewandelt.bij zaken doen niet te snel de diepte in willen. Het is van belang om het samen goed te kunnen vinden. Dat betekent de tijd nemen om elkaar te leren kennen, vaak tijdens een lunch en/ of diner. De stelregel is dat als je het privé goed met elkaar kunt vinden, je er zakelijk ook wel uit komt. Denk echter niet dat je er na twee gezellige gesprekken al bent. Het is een langdurige investering in een relatie. Zo ook op overheidsniveau. Vanuit Oss is er op ambtelijk niveau frequent contact met het NL consulaat, de Vietnamese ambassade en de provincie An Giang. Voor de Vietnamese counter parts is continuïteit van groot belang: stabiel beleid, dezelfde gezichten, contacten regelmatig aanhalen. Dat maakt dat de weg in Vietnam een stuk beter geplaveid wordt. Tip voor de ondernemers en scholen die zijn meegegaan: blijf de gemeente Oss erbij betrekken. Wij hebben een MOU met An Giang en prima contacten in HCMC, Hanoi en Den Haag. Het zet deuren (verder) open. Een introductie of klantvraag via de gemeente Oss verloopt sneller en krijgt een goed antwoord omdat men in Vietnam de Nederlandse overheid als een serieuze en betrouwbare partner ziet. Blijf Oss dus benaderen, samen optrekken brengt veel meer!

16

17