Werken met zuren en logen

Transcriptie

1 FNV BOUW BESTAAT UIT FNV BOUW & INFRA, FNV AFBOUW EN ONDERHOUD, FNV MEUBEL & HOUT EN FNV WOONDIENSTEN ARBOWIJZER 22 Werken met zuren en logen Bijten en terughappen Tegengestelde karakters Zuren en logen zijn vloeistoffen met een tegengesteld karakter. Ze neutraliseren elkaars werking maar hebben elk op zich een bijtende (corrosieve) werking. Niet alleen voor allerlei materialen maar ook voor bijvoorbeeld huid en ogen. Zuren zijn bijtende vloeistoffen. Basen zijn meestal vaste stoffen die in water kunnen oplossen en dan loog (of alkalische oplossing) worden genoemd. Ook een loog is een bijtende vloeistof. De mate waarin de vloeistoffen hun eigenschappen vertonen, hangt ondermeer af van de sterkte of concentratie. Door verdunnen met water neemt de sterkte, en daarmee de bijtende werking, af. De risico's van het werken met zuren en logen hangen niet alleen af van de soort stof en de sterkte maar ook van de werkzaamheden die ermee worden uitgevoerd. Zuren en logen zijn bijtende goedjes die bij het werk worden gebruikt, bijvoorbeeld om vervuilde oppervlakken schoon te krijgen. Zuren en logen bijten en daarom moet er voorzichtig mee worden gewerkt. Maar hoe gevaarlijk zijn deze stoffen? Een boekje open over de risico s van zuren en logen. En tips & trucs om er wat aan te doen. Herziene 2e uitgave, december 2010 Inhoudsopgave > > > > > > Bijten en terughappen... 1 Zuren en logen... 2 Wat zegt de wet?... 8 Tips & trucs voor zuur- en loogvrij werken Meer weten? Nuttige adressen Arbowijzer 22 Werken met zuren en logen Bijten en terughappen

2 Zuren en logen Zuren en logen zijn agressieve vloeistoffen. Daarom zijn ze geschikt om vervuilde oppervlakken mee schoon te maken. Zo wordt azijn in het huishouden gebruikt bij diverse schoonmaakkarweitjes en wordt natronloog ingezet bij het ontstoppen van de gootsteenafvoer. Ook in de bouw worden zuren en logen toegepast voor het schoonmaken van verontreinigde oppervlakken. Zo kan cementsluier ermee worden verwijderd van vloeren, wanden en gevels. Ook wordt er nieuw metselwerk mee gereinigd voorafgaand aan het voegen. Bij renovatie worden zuren en logen gebruikt om verontreinigde gevels te reinigen. Ook voorafgaand aan het hydrofoberen (waterafstotend maken) worden gevels soms gereinigd met zuren of logen. Vooral metselaars, voegers, tegelzetters en gevelreinigers komen in aanraking met zuren en logen. Daarnaast maken schilders soms gebruik van ammonia (een loog). De meeste reinigingsmiddelen worden op een natte ondergrond aangebracht met behulp van een roller, kwast of borstel. Afhankelijk van de verontreinigingen wordt gebruik gemaakt van geconcentreerde of verdunde zuren en logen of van pasta s. Na afloop van het reinigingsproces worden de middelen weggespoeld met water. Wat is zuur en wat is loog? Of een stof of product een zuur of loog is, kun je zien aan de phwaarde. De ph loopt van 0 tot 14; je kunt hem vinden in het Veiligheidsinformatieblad of in de Technische documentatie. ph-waarde 7 = neutraal: de stof is geen zuur en geen loog; ph-waarde kleiner dan 7 = zuur. Sterke zuren hebben een phwaarde kleiner dan 1; ph-waarde groter dan 7 = loog. Sterke logen (basen) hebben een ph-waarde groter dan 13. Veel gebruikte zuren voor oppervlaktereiniging zijn fluorwaterstofzuur en zoutzuur. Daarnaast worden uiteenlopende zuren toegevoegd aan reinigingsmiddelen. Te denken valt aan zwavelzuur, fosforzuur, azijnzuur, mierezuur en oxaalzuur. De meest gebruikte logen zijn natronloog (caustic soda; een oplossing van natriumhydroxide) en kaliloog (een oplossing van kaliumhydroxide). Deze middelen worden gebruikt bij het reinigen van kalkhoudende natuursteen omdat deze steen niet bestand is tegen de inwerking van zuren. Soms worden deze logen gebruikt bij het reinigen van beton als zure middelen niet het gewenste resultaat opleveren, bijvoorbeeld bij graffiti. Zuren en logen zijn gevaarlijke stoffen. De gevaren worden niet alleen bepaald door de stoffen zelf, maar ook door de manier waarop je ermee werkt. Door voorzichtig te werken en de blootstelling te beperken zijn de gezondheidsrisico s in de hand te houden. Informatie Wie wil weten of hij met gevaarlijke stoffen (zoals zuren en logen) werkt, moet zich verdiepen in de gegevens over die stoffen. Informatie over de stoffen is te vinden op de verpakking en in het Arbowijzer 22 Werken met zuren en logen Bijten en terughappen

3 veiligheidsinformatieblad en in het stoffenregister van je bedrijf. Leveranciers van zuren of logen zijn verplicht om hun producten goed te etiketteren en te voorzien van veiligheidsinformatiebladen (in het Nederlands). Zo n veiligheidsinformatieblad - of Material Safety Data Sheet (MSDS) - wordt gratis verstrekt. In ieder geval bij de eerste keer dat het product wordt geleverd en verder wanneer daarom wordt gevraagd door de afnemer. In elk bedrijf en op elke bouwplaats hoort een stoffenregister aanwezig te zijn. Het register is onderdeel van de verplichte Risico- Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E). Hoe het register eruit ziet, zal van bedrijf tot bedrijf verschillen. In het register moet in ieder geval de volgende informatie zijn vermeld: - de identiteit (chemische naam) van de stof of het product. Van een product moet zijn vermeld welke gevaarlijke bestanddelen er in welke hoeveelheden inzitten; - de gevaren van de stof. Die blijken uit het gevaarsymbool en de R-zinnen op het etiket; - de afdelingen in het bedrijf waar de stof aanwezig is. Etiketten: symbolen en R- en S-zinnen Op de verpakking van zuren en logen horen etiketten te zitten. Daarop staat in ieder geval de naam van de stof en van de leverancier. Bovendien moet op het etiket met gevaarsymbolen zijn aangegeven met wat voor soort gevaarlijke stof we te maken hebben. Verder zijn op het etiket nog zgn. R-zinnen en S-zinnen te vinden. R-zinnen geven gevaren aan, S-zinnen zijn veiligheidsaanbevelingen. De R-zinnen zijn formeel vastgelegde omschrijvingen van specifieke gevaren van de stof. R-zinnen kunnen zowel waarschuwen voor gezondheidsrisico s als voor andere soorten risico s zoals brand. Zuur of loog R-zinnen S-zinnen Gevaarsymbolen oxaalzuur R21/22 S2-24/25 schadelijk zoutzuur R34/35 S1/ bijtend zwavelzuur R35 S1/ bijtend fluorwaterstofzuur R26/27/28-35 S1/2-7/ /37-45 bijtend & zeer vergiftig ammonium bifluoride 10-15% R35 S7/9,26,36/37/39,45 bijtend fosforzuur R34 S1/ bijtend mierezuur R35 S1/ bijtend azijnzuur (100%) R10-35 S1/ bijtend azijnzuur (85%) R34 S1/ bijtend natronloog R35 S1/ /39-45 bijtend ammonia (5-25%) R10,23,34 S1/2,9,16,26,36/37/39,45,61 vergiftig Uitleg R- en S-zinnen R10 Ontvlambaar R21 Schadelijk bij aanraking met de huid R22 Schadelijk bij opname door de mond R23 Vergiftig bij inademing R26 Zeer vergiftig bij inademing R27 Zeer vergiftig bij aanraking met de huid R28 Zeer vergiftig bij opname door de mond Arbowijzer 22 Werken met zuren en logen Bijten en terughappen

4 R34 R35 R37 R50 S1 S2 S7 S9 S16 S23 S24 S25 S26 S30 S36 S37 S39 S45 S61 Veroorzaakt brandwonden Veroorzaakt ernstige brandwonden Irriterend voor de ademhalingswegen Zeer vergiftig voor in het water levende organismen Achter slot bewaren Buiten bereik van kinderen bewaren In goed gesloten verpakking bewaren Op een goed geventileerde plaats bewaren Verwijderd houden van ontstekingsbronnen. Niet roken. Gas/rook/damp/spuitnevel niet inademen Aanraking met de huid vermijden Aanraking met de ogen vermijden Bij aanraking met de ogen onmiddellijk met overvloedig water afspoelen en deskundig medisch advies inwinnen Nooit water op deze stof gieten Draag geschikte beschermende kleding Draag geschikte handschoenen Een bescherming voor de ogen/ voor het gezicht dragen In geval van ongeval of indien men zich onwel voelt, onmiddellijk een arts raadplegen (indien mogelijk hem dit etiket tonen) Voorkom lozing in het milieu. Vraag om speciale instructies/veiligheidskaart. Blootstelling Bij verschillende werkzaamheden kun je in contact komen met zuren en logen. Niet alleen bij het gebruik ervan, maar ook tijdens de voorbereidingen van het werk en bij het opruimen van de werkplek. Als er bij het verdunnen van zuren of logen wordt gemorst, kunnen spetters op de huid of in de ogen terecht komen. De dampen van geconcentreerde zuren kunnen bovendien worden ingeademd. Ook bij het aanbrengen van zuren of logen met een borstel of roller kan blootstelling optreden. Behalve de gebruiker zelf, kunnen ook mensen in de omgeving worden blootgesteld. Bij verneveling kan contact met de huid of ogen optreden. Bovendien kunnen de nevels worden ingeademd ook door collega s. Als je pasta s gebruikt die zuren of logen bevatten, bestaat er bij het opbrengen nauwelijks kans op inademing en is er minder kans op ongewenst contact met de ogen of de huid. Wel bestaat hier de kans dat de gebruiker of omstanders bij het afspoelen van de gereinigde oppervlakken in contact komen met het spoelwater waarin zich de zuren of logen bevinden. Leveranciers raden vaak aan om de middelen met water onder hoge druk af te spuiten, van onder naar boven. Juist daarbij bestaat grote kans op contact met de middelen, door terugkaatsing vanaf de gevel. Als spoelwater wordt nabehandeld, kan ook daarbij nog contact met de bijtende stoffen optreden. Arbowijzer 22 Werken met zuren en logen Bijten en terughappen

5 Gevolgen Geconcentreerde zuren en logen kunnen ernstige huidirritatie veroorzaken. Daarbij wordt de huid rood en pijnlijk. Ook kan ze opzwellen en kunnen brandwonden ontstaan. Als er spetters in de ogen komen, kan het oog beschadigd raken waardoor je tijdelijk slecht kunt zien. Als het oog langdurig in contact komt met grotere hoeveelheden kan zelfs blijvende blindheid het gevolg zijn. Als je de dampen of nevels van geconcentreerde zuren of logen inademt, kunnen de keel en de longen ernstig geïrriteerd raken. Dat kan leiden tot zwaar hoesten en ademnood. In ernstiger gevallen hoopt zich vocht op in de longen. In de meeste gevallen zijn deze effecten van voorbijgaande aard. De inademing van fluorwaterstofzuur kan echter ernstige blijvende (zelfs dodelijke) gevolgen hebben. Logen zijn in het algemeen schadelijker dan zuren. Zuren zijn bovendien redelijk effectief weg te spoelen met water terwijl logen zelfs na langdurig spoelen nog kunnen inwerken op ogen en huid. Verdunde zuren en logen zijn minder gevaarlijk dan geconcentreerde. Maar ook in verdunde vorm hebben zuren en logen een prikkelend effect op de huid, de ogen en de ademhaling. De effecten zijn minder ernstig, maar de huid raakt wel degelijk geïrriteerd, gaat jeuken en kan kloofjes gaan vertonen. Ook spatten in de ogen zijn vervelend en veroorzaken roodheid en pijn. Ook inademen van nevels van verdunde zuren en logen kunnen irriterend werken op de ademhalingswegen. Als je deze nevels dagelijks (teveel) inademt, kan astma ontstaan. Fluorwaterstofzuur is een zeer agressief goedje dat ernstige brandwonden kan veroorzaken. Het verraderlijke is dat de huidschade pas na geruime tijd zichtbaar wordt. De verwondingen die ontstaan zijn niet alleen pijnlijk, zij genezen ook maar moeizaam. Ook voor ogen en ademhalingsorganen is fluorwaterstofzuur agressief. Oogcontact kan leiden tot blindheid. Inademing van nevels kan vochtophoping in de longen veroorzaken, zelfs met dodelijke afloop. Bij inademen of huidcontact met fluorwaterstofzuur is specialistische medische behandeling noodzakelijk. Contact met oxaalzuur kan de huid verkleuren. Dit is pijnlijk en kan ook leiden tot huid-afsterving. Inademen van nevel of inslikken van stofdeeltjes kan een shock veroorzaken en leiden tot lever- of nierbeschadigingen. Nevels van zwavelzuur zijn kankerverwekkend. Ze staan op de lijst van kankerverwekkende stoffen die het ministerie van SZW elk jaar publiceert, te vinden via Arbowijzer 22 Werken met zuren en logen Bijten en terughappen

6 Grenswaarden Hoe hoog mag de concentratie van een stof in de lucht zijn? In Nederland gelden voor een aantal zeer schadelijke stoffen wettelijke grenswaarden. De meeste zuren en logen vallen hieronder. Er zijn drie soorten grenswaarden: grenswaarden die gemiddeld over een achturige werkdag niet mogen worden overschreden; grenswaarden voor kortdurende piek blootstelling; deze gelden voor perioden van 15 minuten; grenswaarden die een absolute bovengrens zijn, en zelfs geen seconde mogen worden overschreden (zgn. Ceiling grenswaarden, aangegeven met een C). De geldende wettelijke grenswaarden zijn te vinden op de website van de SER. De lijst wordt regelmatig herzien: Om te beoordelen of de concentratie van een stof in de lucht boven de grenswaarde uitkomt, kunnen deskundigen (van bijvoorbeeld een arbodienst) metingen of schattingen uitvoeren. Grenswaarden hebben alleen betrekking op de blootstelling via inademing. Als een stof relatief gemakkelijk via de huid wordt opgenomen, is in de lijst met grenswaarden de letter H (van Huid) toegevoegd. Zuren en logen kunnen bovendien direct op de huid en ogen zelf schade veroorzaken. hiervoor zijn geen grenswaarden beschikbaar. Arbowijzer 22 Werken met zuren en logen Bijten en terughappen

7 Let op je lijf Als je gezond wil werken, let je op je lijf. Vooral als bij het werk stoffen worden gebruikt die gevaarlijk zijn voor de gezondheid, zoals zuren en logen. De meeste zuren waarschuwen ons omdat ze een sterk prikkelende geur hebben of stinken. Maar pas op: de concentratie waarbij je een stof ruikt, verschilt sterk per stof. Je moet dus nooit op je neus vertrouwen. Al was het maar omdat niet iedereen even goed ruikt en een stevige verkoudheid de betrouwbaarheid van de neus verlaagt. De volgende verschijnselen zijn een signaal dat er iets niet deugt: hoofdpijn rode of geïrriteerde ogen hoesten droge of rode huid huid met kloofjes of blaasjes misselijkheid of duizeligheid Arbowijzer 22 Werken met zuren en logen Bijten en terughappen

8 Wat zegt de wet? Zuren en basen zijn gevaarlijke stoffen. Er geldt een aantal wetten voor werken met gevaarlijke stoffen. Voor de dagelijkse praktijk vallen deze uiteen in twee categorieën. De eerste is de Europese stoffenwetgeving REACH en de daarop gebaseerde uitvoeringsbesluiten die zich richten op fabrikanten, leveranciers en gebruikers van gevaarlijke stoffen. De tweede categorie is te vinden in de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) en het bijbehorende Arbeidsomstandighedenbesluit (Arbobesluit). Deze wetgeving richt zich op werkgevers en werknemers en omvat ook allerlei voorschriften voor de inrichting van werkplekken. REACH Een fabrikant, leverancier of importeur van een gevaarlijke stof die onder de etiketteringsplicht valt, is verplicht om bij de eerste aflevering gratis een veiligheidsinformatieblad ( material safety data sheet ; MSDS) te verstrekken. Dit blad moet in ieder geval de volgende informatierubrieken bevatten: 1. identificatie van de stof (chemische naam) en de leverancier 2. samenstelling en informatie over bestanddelen 3. gevaren 4. eerste-hulp maatregelen 5. brandbestrijdingsmaatregelen 6. maatregelen bij onbedoeld vrijkomen 7. gebruik en opslag 8. blootstellingsbeperking en persoonlijke bescherming 9. fysische en chemische eigenschappen 10. stabiliteit en reactiviteit 11. toxicologische gegevens 12. ecologische gegevens 13. informatie over afvalverwerking 14. informatie over vervoer 15. regelgeving 16. overige informatie Arbowet Voorschriften voor werkgevers en werknemers zijn te vinden in de Arbowet en het Arbobesluit. Voor een groot gedeelte betreft het algemene artikelen die niet specifiek betrekking hebben op gevaarlijke stoffen. Toch is een aantal daarvan relevant voor het werken met die stoffen. De algemene voorschriften in de arbowetgeving spreken meestal van gevaren, zonder dat de bron van de gevaren wordt gespecificeerd. Dat wil zeggen dat deze voorschriften ook gelden voor de risico s van gevaarlijke stoffen. Bekende voorbeel- Arbowijzer 22 Werken met zuren en logen Bijten en terughappen

9 den zijn de verplichting van de werkgever om te beschikken over een schriftelijke risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) en de verplichting om voorlichting en onderricht voor de werknemers te verzorgen. Hierbij zullen ook de risico s van het werken met gevaarlijke stoffen aan de orde moeten komen. Naast deze algemene voorschriften bevat met name het Arbobesluit in hoofdstuk 4 ook voorschriften die specifiek betrekking hebben op gevaarlijke stoffen. Zo geldt een algemene registratieplicht: van gevaarlijke stoffen moeten de identiteit, de gevaren en de afdeling(en) waar de stof aanwezig is, worden geregistreerd in de RI&E. Arbowijzer 22 Werken met zuren en logen Bijten en terughappen

10 Tips & trucs voor zuur- en loogvrij werken Hoe kun je veiliger, gezonder en prettiger werken met (of zonder) zuren en logen? Tips & trucs voor verbeteringen op een rij. Oplossingen die de bron van het probleem aanpakken, hebben altijd de voorkeur. De Arbowet schrijft dat trouwens ook voor. Dat betekent: voorkomen dat er gevaarlijke stoffen worden gebruikt of kunnen vrijkomen. Als bronoplossingen niet kunnen, zijn vaak andere verbeteringen voor handen. Deze beperken de blootstelling en komen neer op het voorkomen dat de stoffen zich verspreiden. Pas in laatste instantie komen de persoonlijke beschermingsmiddelen uit de kast. Niet alle oplossingen zijn één, twee, drie op bedrijfsniveau in te voeren. Voor zuren en logen hebben de werkgevers en werknemers in de bouw al in 1999 (vrijwillige) afspraken gemaakt. Deze zijn vastgelegd in het A-blad Zuren en logen van Stichting Arbouw (zie Leestips). In het onderstaande overzicht zijn deze afspraken vetgedrukt. 1. Bronoplossing Voorkom zo veel mogelijk dat moet worden gereinigd met zuren of logen: Bij metselen/ voegen: - Openingen tussen de steiger en de gevel worden waar mogelijk dichtgelegd (op het niveau waar wordt gewerkt). Dit voorkomt het morsen van cement op de gevel of op ramen. - De metselaar laat de gevel schoon achter; - Cementsluier wordt zo snel mogelijk na het voegen verwijderd met water. - Vervang zuren en logen zo mogelijk door minder schadelijke alternatieven. Bij schilderwerk: - Ammonia wordt niet meer gebruikt voor reiniging. - Gebruik neutrale producten als St. Marc of Universol. - Gebruik ook voor ander reinigingswerk zoveel mogelijk neutrale reinigingsmiddelen. Voor gevelreiniging: - Fluorwaterstofzuur wordt niet meer gebruikt voor gevelreiniging. - Stralen met droogijs (kooldioxide), ijs of water kan bij gevelreiniging een alternatief zijn. - Andere alternatieve methoden voor gevelreiniging die nagegaan kunnen worden, zijn stoomreiniging (heet water en stoom 140 C) en laser-reiniging. - Als zuren of logen toch moeten worden gebruikt, koop ze dan in pastavorm. Het opbrengen hiervan geeft minder kans op contact met de huid door spatten of morsen. Arbowijzer 22 Werken met zuren en logen Bijten en terughappen

11 Vermijd het gebruik van middelen met een doodshoofd (waterstoffluoride, ammonia). Kies waar mogelijk middelen met het symbool Irriterend in plaats van bijtend (corrosief), of liefst middelen zónder gevaarsymbool. Ga, voordat zuren of logen worden besteld, na of de nodige voorzieningen (opslagmogelijkheden, hulpmiddelen, ventilatievoorzieningen) aanwezig zijn om veilig met de stof te werken. Ga bij ontvangst van de stof na of het juiste product is geleverd. Lees het etiket zorgvuldig. Controleer de verpakking op gebreken. Schat van te voren de risico s van het werken met de stoffen en neem zo nodig extra voorzorgsmaatregelen (zoals gelaatsbescherming en handschoenen). Open de verpakking zorgvuldig, zonodig in een goed geventileerde ruimte. Werk rustig en beheerst. Een goede werkhygiëne voorkomt mogelijk contact met huid, ogen en ademhalingsorganen. Bevorder de inkoop van zuren en logen die al zijn voorbewerkt of opgelost. 2. Beperking blootstelling Maak binnen (schilderwerk) zoveel mogelijk gebruik van ventilatie of van afzuiging. Plaats afzuiging zo dicht mogelijk bij de plaats waar dampen vrijkomen. Bronafzuiging is veel effectiever dan ruimteventilatie. Zorg voor regelmatig onderhoud van de afzuiginstallaties. Maak buiten (gevelreiniging, reiniging bij voeg- en metselwerk) zo veel mogelijk gebruik van natuurlijke ventilatie (wind). Scherm gevels niet af met zeilen of gaas. Vernevel zuren of logen niet. Breng ze op met borstels of rollers. Gebruik zo mogelijk borstels en rollers met een lange steel. Er zijn ook rollers met een spatscherm, dat voorkomt dat kleien spatjes de huid of ogen bereiken. Spoel de middelen niet direct af met hoge druk. - Spoel eerst met lage druk, van boven naar beneden; - Spuit daarna pas onder hoge druk af: zo mogelijk naar beneden gericht en onder schouderhoogte - eventueel van onder naar boven als de leverancier dit adviseert; Gebruik de dosering die op de verpakking staat. Vul voorraadvaten of -emmers altijd eerst met water, en voeg dan pas het zuur of loog toe. Meng nooit zuren en logen met elkaar of met andere reinigingsmiddelen. Hierbij kunnen gevaarlijke stoffen ontstaan (b.v. chloorgas bij zoutzuur). Sluit na gebruik de verpakking zo goed mogelijk af. Reinig eventueel verontreinigde gereedschappen en hulpmiddelen. Let op dat de verpakking goed is geëtiketteerd voordat deze wordt opgeslagen. Giet zuren of logen niet over in een andere verpakking. Arbowijzer 22 Werken met zuren en logen Bijten en terughappen

12 Behandel afvalstoffen zo zorgvuldig mogelijk. Roep bij een ongeval met gevaarlijke stoffen de hulp in van deskundigen (veiligheidskundige, arts) en geef adequate informatie (soort stof, hoeveelheid). Verlaat zo nodig de werkplek. Zorg voor stromend water en een oogdouche binnen handbereik als met geconcentreerde zuren of logen wordt gewerkt. Zorg dat plaatsen waar gevaarlijke stoffen vrijkomen zoveel mogelijk zijn gescheiden van andere afdelingen en werkplekken. Leg een zeil rond en onder de steiger om verspreiding van het product te voorkomen; Voorzie steigerpijpen van stoppen, zodat er geen zuur of loog in kan achterblijven; Vang spoelwater op in lekbakken en voer het af naar een chemisch afvalverwerker. Eet, drink of rook niet tijdens het werken met gevaarlijke stoffen. Bewaar geen etenswaren in de werkruimte en zeker niet in de nabijheid van zuren of logen. 3. Persoonlijke bescherming Gebruik de volgende persoonlijke beschermingsmiddelen (Arbouw, A-blad Zuren en logen): Wanneer Wat Verdunnen van geconcen- - Handschoenen van PVC of treerde zuren en logen neopreen - Volgelaatsmasker met filter* - Voorschot van PVC of neopreen Inborstelen, kwasten en rollen - Handschoenen van PVC of van verdunde zuren en logen neopreen - Gelaatsscherm Schoonspuiten van gevels en - Volgelaatsmasker met filter* vloeren na inwerking van zuren - Vloeistofdichte overall met en logen daaraan vaste laarzen en handschoenen van PVC of neopreen Gevelreiniging met hogedruk - Volgelaatsmasker met filter* en zuren of logen - Vloeistofdichte overall met daaraan vaste laarzen en handschoenen van PVC of neopreen - Gehoorbescherming * De keuze van het filter hangt af van het soort zuur of loog: E/P2-filter bij zuren, BE/P2-filter alleen bij zoutzuur, P2-filter bij logen, K/P2 filter bij ammonia. Vervang handschoenen regelmatig en was zo vaak als nodig de handen. Was de handen voor pauzes en na het werk. Reinig werkkleding regelmatig. Arbowijzer 22 Werken met zuren en logen Bijten en terughappen

13 Meer weten? Meer weten over de risico s van werken met zuren en logen? Neem contact op met de helpdesk van FNV Bouw: T (lokaal tarief) Leestips A-blad Reinigen met zuren en logen, Stichting Arbouw, 1999: Stichting Arbouw; Algemene informatie over zuren en logen: Surftip Actuele informatie over gevaarlijke stoffen en andere arboonderwerpen vindt u onder het kopje werk en inkomen op de diverse sectorsites van FNV Bouw. Zie: Arbowijzer 22 Werken met zuren en logen Bijten en terughappen

14 Nuttige adressen Arbouw Postbus AE Harderwijk T F E info@arbouw.nl I Ivam UvA BV Postbus ZB Amsterdam T F E office@ivam.uva.nl I TNO Kwaliteit van Leven Business Unit Arbeid Postbus AS Hoofddorp T F E info-arbeid@tno.nl I Colofon Uitgave FNV Bouw Herziene 2e uitgave: december 2010 Bus & co, november 1999; Herziening: J. Terwoert, IVAM UvA BV, september 2009 Opmaak: Studio FNV Bouw Fotografie: Dick Vader B.V, Chris Pennarts Woerden, november 2010 Bestelnummer B0921 Arbowijzer 22 Werken met zuren en logen Bijten en terughappen