memoires van Bauke Salverda De geschiedenis en de bewoners van mijn geboortestreek TOP en TWEL

Transcriptie

1 memoires van Bauke Salverda De geschiedenis en de bewoners van mijn geboortestreek TOP en TWEL Stoney-Creek, Ontario Canada oktober 2004

2 De historie van Oppenhuizen. De dominees: Ja, even geschiedenis. Toen ik geboren werd, hadden ze geen dominee in Oppenhuizen. De Dominee uit IJlst heeft mij gedoopt. Later kwam de eerste die ik mij herinner, namelijk Dominee Lasonder. Hij is in Oppenhuizen overleden. Heit en mem hadden zijn laatste preek. Toen kwam dominee Schrale. Die is ook in Oppenhuizen overleden. Toen kwam dominee Van Rhijn. Die is later verhuisd naar Vlaardingen bij Rotterdam. Daarna kwam ds. Knotnerus. Mijn zuster Rinske was daar tweede dienstbode. Gerbrig van der Lei was eerste dienstbode. Zij trouwde later Gerrit van Uiltje de Jong. Toen kwam ds. Hoekstra. Die ging in oktober 1949 naar Rotterdam. In 1950 kwam dominee Stap. Hij heeft zes kinderen van ons gedoopt. Toen kwam dominee van Eysinga. Deze heeft de laatste drie kinderen gedoopt. Na dominee van Eysinga kwam dominee van Liere. Dit was onze laatste predikant in Oppenhuizen. We emigreerden in 1973 naar Canada. Dus dit was 19 april 2003 al 30 jaar. Ik herinner me van de gereformeerde kerk dominee Ploos van Amstel. Later kwam ds. Van der Veen. Ik denk daarna Groenewegen. De scholen: De Christelijke School startte in 1922, mijn geboortejaar. Daarvoor was de Staatsschool in het gebouw waar later de gemeentewerken in gehuisvest waren. Ik ging vanaf I april 1928 naar school en ging alle klassen door. Juffrouw Buisman deed de eerste klas, meester Van Strien had de tweede en de derde klas, meester Hottinga deed de 4 e en de 5 e klas. Zijn stopwoord was: "onbesneden Filistijn". Hij bespeelde evenals meester Van Strien de viool. Hoofdmeester was meester De Boer. Die deed de 6 e en de 7 e en de 8 e klas. Die speelde op het orgel. De Gereformeerde school stond naast de Gereformeerde kerk. Meester Brandsma was toen de hoofdmeester, Schriemer was de ondermeester. Na meester Brandsma kwam meester Slump. Hij kreeg ontslag. Toen werd meester Schriemer hoofd. Ik weet nog dat meester Van Strien later naar Spannum ging. Mijn broer Ynze ontdekte dat meester Hottinga een zoon had die dominee was. Ik geloof in Leeuwarden. Na meester De Boer kwam meester Nijdam. Nu de slagers in onze dorpen. De slagers: Op de Noardein was Gerben Freerks Wijnja. Naast Wester was Gerben en Hesseltje, ook een Wijnja. Tegenover het postkantoor: Pieter en Rouke de Jager. Wiebe Fabriek was de baas van het postkantoor. Hij was ook kapper en scheerbaas. In Uitwellingerga was de slager Tseerd en Ymkje, ook een Wijnja. Later was Gerben Wijnja en Anneke daar slager. Dit was de laatste. Zij emigreerden naar Canada. Nu de bakkers. 1

3 De bakkers: In 1930 op de Noardein was toen Klaas van der Kooy. Die verhuisde naar Sint Anna Parochie. Sytze Leenstra nam het over. Ik zelf werkte daar vanaf 1936 tot mei 1938 en ging toen naar Namminga tot Daarna ging ik naar Sint Johannesga tot maart Ik moest toen naar Duitsland, maar ik ging onderduiken vanaf 1 mei 1943 bij Dijkstra in Witmarsum. Ik bleef daar tot mei Toen naar Zoethout In Sneek tot mei Dit deed ik ook, doordat mem en ik smoorverliefd waren. Tot maart 1949 heb ik bij banketbakker Koopmans gewerkt. Bakker Visser was de derde bakker. In maart 1949 begonnen we daar in de bakkerij van Schotanus (voorheen Visser) zelf een bakkerij tot 1973 en gingen toen naar Canada. De 4 e bakker was Van Netten. Bakker Hiemstra, voorheen Siebe Bakker, was de 5 e en de 6 e was de roggebakker Jan Feenstra en dan kwamen er ook nog broodkarren uit Sneek. De groenteboeren: Hindrik Oppenhuis en Boltjes uit Sneek met paard en wagen. Johan de Jager was met de boot aan het venten. Manufacturier: Wisse Wester woonde naast slager Gerben Wijnja. Dan was er bijna bij de school Sipke Dijkstra. Atse Teppema ventte jaren voor hem. Gerben Heins Hettinga ventte ook met manufacturen. Benzinepompen: Tjeerd Doedes Wijnja had toen een benzinepomp. Later ook Elize Postma: BP. Een Shellpomp hadden de gebroeders Bruinsma in Uitwellingerga. Auto's: Ten eerste Rients van Zanten. Hij had met zijn schoonvader een fouragehandel en haalde dit van Wouda uit Sneek. Schoonvader Lolle Nauta en Fetje vrouw Van Zanten en later vrouw Lautenbach waren hun dochters. Ten tweede Rintje en Sjoerd Doting. Ik ging wel met hem en zijn broer meel ophalen, ook van Wouda. Zij woonden vlak tegenover ons en hadden ook een kruidenierswinkel Later had Berend van der Veen de zaak en jaren later Groen. De derde auto had Tjeerd Wijnja met nummer B 1710 en Gerben Hettinga de vierde met autonummer B Hij had ook een winkel in een nieuw huis vlak naast Wester. Hij emigreerde naar California en was getrouwd met Trien van Tjeerd Doedes Wijnja. Ook had Sipke Dijkstra een auto en Jan Lolkes Zijlstra had een vrachtauto. Kappers: Tymen Jissink was onze eerste kapper. Hij woonde achter Sjoerd Faber. Hij knipte in het achterhuis achter Sjoerd Faber. Tymen had maar één long als gevolg van een tramongeluk. Toen startte hij in een houten hokje tegenover de kerk. Meindert Wiersma startte in 1938/1939 in een houten hokje een kapperszaak. Later liet hij een mooie kapperszaak zetten op het land van de kerk, vlak voor "het tiltje" (brug) 2

4 Schippers: Op de Noardein woonde Anne Hoekstra. Zijn schip lag voor de wal, later Wietse Hoekstra en Inke Visser en Sjik niet te vergeten. Gosse van der Veen lag met zijn schip in de kerksloot. Schipper Jan Tjerks van der Zee woonde toen al in de buren naast Aant Reitsma, de timmerman. Gooi Pyksma lag meestal in Uitwellingerga. Minne Hoogeboom woonde later tegenover Aant Bruinsma en Albert, de smid. Dan Melis Nette Walsweer nog. Later had ook Wietse Tjebbes de eerste melkauto. Die kon meer dan een ander. Was helaas ook Duitsgezind. Dan Jan Lolkes Zijlstra. Hij had een oude vrachtauto. Hij had een fouragehandel. Ze hadden ook een mooie vrachtboot:"de Undernimming". Dinsdags gingen ze met vee naar de markt in Sneek en donderdags laden: kazen, boter en vee naar Leeuwarden. Ook organiseerden ze wel pleziertochten. De kruideniers: Nu de kruideniers. Kruidenierswinkels op de Sudein had Gosse Hinke en Romme Gerbrig had ook een klein winkeltje in Uitwellingerga, ook een petroleumkar. Later zat Abrahams Hil daarin, daarna Bouke Oudega, toen Hindrik Gosse Schraa en later Henk en Anna Schraa. Tegenover de Bruinsma's zat Van der Goot. De winkels in Oppenhulzen: 0ver de draai Durk van der Zee en Hanna. Dan kwam naast bakker Van der Kooi Klaas en Hitje. Weduwe RIngnalda haar dochter ventte en bracht met de fiets de bootschappen rond. Ik vermoed dat haar man ook schoolmeester was. Het waren onze buren. Wij woonden op het hoekje. Politie De Vries woonde vlak tegenover ons. Dan de gebroeders Doting. Dan is Tjeerd Doedes Wijnja de volgende, dan Bene Schotanus naast de Gereformeerde Dominee. Naast de bakkerssteeg Jan Chris Veldhuis, dan Piet Haagsma die later ook voor ons brood ventte. Dan in Uitwellingerga: Sjoerd Faber was denk ik de eerste die ook jaren met de 'brykarre' ventte. Dan Bouke Oudega, later Hendrik Gosse Schraa, weer later Teye de Vos achter Hans de Jager. Dan van der Goot. Op de Zuidend Gosse Hinke en Romke Teppema. Petroleumkarren: Petroleumkarren, misschien Anne(Kees Ans) Visser, dan Jerre Speelman met zijn vrouw Betje, daarna Piet Haagsma. In Uitwellingerga Klaas van Berend Boersma, bijna alle kinderen emigreerden naar Californië. Ook Bouke Oudega heeft jaren gevent. De boeren gebruikten allemaal nog petroleumlampen in het bûthus. Ik vermoed dat Hendrik Gosses ook ventte en alle winkels hadden het ook te koop. Wat heeft omke Sietse wat meel van Van der Veen naar de boeren gebracht, tonnen en tonnen. 3

5 Melkvaarders: Hilbrand Oppenhuizen, Pieter Ypes Speelman, Rintje Lolkema, Frits van der Zee, Symen van der Zee en later Rein Schraa. Later ging hij jarenlang voor ons brood venten. Niets was Rein teveel. Kosters: Hervormde kerk: Rients Reitsma, na Gerben Reitsma kwam Atze Teppema, nadien Gosse en Akke Schraa. Gereformeerde kerk: Franke Zijlstra en Griet, later Gerrit Schriemer en zijn Tryntje van Anne en Hinke. In Uitwellingerga was Bouwe de Jong en zijn Sjik. Broodventers: Pier en Anke van der Meer. Dan Freerk en Engeltje, Bouke Janke Ringnalda was ook melkvaarder, allebei waren het broers van Pieter R. Schouwman (ja het waren Ringnalda's). Frits van der Zee was ook melkvaarder. Ook Janke ventte met brood en Jappie en Teetske van der Zee. In Oppenhuizen ventte Kees Lieuwes Wijnja met de broodkar en Klaas Walsweer; beppe Hitje en Sibbeltje, Piet Haagsma, Freerk Engeltje, Bauke en Janke, Lieuwe Anneke, Margje, dan nog Rommert en Geb Teppema op de Zuidend. Melkventers: In de dertiger jaren ventten Dirk Zeilstra en Klaas Waslander met melk. Een melkbus voor op de fiets, de één denk ik een halve cent goedkoper dan de ander. Caféhouders: Wiebe en Djouke Visser waren de eigenaars van het café in Uitwellingerga. Toen Procee, nadien Johan de Jager en Alberdina. Sigarenhandel: Lammert de Jager deed het zijn hele leven lang. In Uitwellingerga ventte Meine Wiebes Landman met het bootje. Timmermannen: De timmerman op de Noardein was oude Wiebe Hinke en zoon lytse Wiebe. Ook zijn vrouw was een Hinke. Naast Jan Douma timmerde Gerrit en Marten van Dijk. Marten overleed in de werkplaats en Gerrit op Grote Hardzeildag. In Oppenhuizen waren Gerrit Lolkema en Anske Schriemer ook timmerman. Zij hadden de werkplaats achter onze buurman Visser, naast ons pad naar de vaart. Dan in de Buorren oude Aant Reitsma met zijn zoon Fetze Reitsma. Dit was later onze Buurman. Fetze met zijn vrouw Anke. In Uitwellingerga was Eeltje Reitsma. Zijn zoon Gerben en Hinke waren jaren koster na zijn pake Rients Reitsma. Dan Jan Sysling met de jongens Chris, Hans en Jan. De Lytse Sudein nog Symen Wijnstra. 4

6 Schilders: Onze buurman Bernard Vïsser. Hij blies bij het korps "Eufonie" de Petit Buge. Dan Pieter Lolkema hij maakte draken voor mij o.a. de Uiver van de Melbourne-vlucht naar Australië. De Uiver was ook de winnaar. Dan in Uitwellingerga direct over het 'tiltje' woonde Liuwe Hofstra. De Zuivelfabriek "de Westerbrugsloot : Pake Klaas was daar 40 jaar melkcontroleur. Hij kwam in 1918 in Oppenhuizen en trouwde met onze moeder Teetske de Boer. Zij molk het eerste jaar bij Pieter Dljkstra, die op de kerkboerderij woonde naast de pastorie. Die verhuisde later naar Teroele, toen kwam Jerre Heins Zijlstra op de boerderij en daarna "ij Ruurd Michels Nauta. In mijn tijd, dus in 1936, was Tiersma de directeur van de zuivelfabriek. Lubberink kwam geloof ik na hem. Daar was ook een de Boer. Ik weet nog dat Evert Meyer kaasmaker was; Sybe de Vos botermaker; Klaas de Vos werkte ook in de kaas en Jan Mulder. Haye de Jong was eerste machinist; Jouke Remery en Wietse Wijnstra en niet te vergeten lytse Atse. Dit was, denk ik, het personeel. Helaas ging er ook melk naar Halbertsma in Sneek, omdat er boeren waren die land huurden van Halbertsma. Misschien werkte Hendrik Remery ook op de fabriek. Steven Gerlofs was volgens mij ook Botermaker. Wytse Wijnstra werkte misschien ook in het kaaspakhuis. De karriders: Op de Sudeind Marcus Schraa en Bouwe Hoogeboom, Hans de Jager: toen allemaal met paard en wagen, later allen met een vrachtauto. Bouwe Hoogeboom was ook parlevinker. Ik moest in 1936 van Leenstra voor 10 uur vers brood brengen; hij ventte met kruidenierswaren en brood bij de schippers langs. Vogelflapper: Dit deed Hein Walsweer, evenals Gerben en Rimmer Knossen. Ook stopte Hein Walsweer de vogels op, evenals Johan de Jager (broer van Hans). Veeartsen: De veeartsen kwamen uit Sneek: K. Edel en Hofstra. Heit moest twee keer bij de koeien de ogen druppelen voor TBC en dan moest de veearts nog één keer controleren. Vissers: Op de Noardein vlak voor Sjoerd Bootsma woonde K. Muurling met zijn twee jongens Pier en Willem. Naast Willem Geerts Atsma lag Jan Venema met Afke en hun dochter Rinske. Zij collecteerde altijd voor de "Macht van het kleine". Hij had daar een dicht zet", evenals bij de Brekken in de Broeresloot. Dan Geber en Riemer Knossen. Ze woonden toen bij de witte brêge", later bij Franke Uiltje S. de Jong. Over de brug waar vroeger Folkert Soetinga zijn mem in woonde. Dan waren er nog Jentje Top Zijlstra, Jentje Makke, dan Anne van Klok. In Uitwellingerga Eks Tjeerdes Zijlstra; ook Melis Walsweer. Op de Lytse Sudein, toen nog Sudein, Murk Abma en Hein Boelens en ik denk ook van Hein Walsweer. 5

7 Klompenmaker: Ate Douma was de klompenmaker in onze dorpen. Molens in onze dorpen: Op de Noardein stond bij Jan Tinus Nauta een molen. Een elektrisch gemaal stond achter de boerderij van Franke de Jong. In de Geeuwspolder stond een molen en in de "bollestut" van de Douwesleat stond een windmolen, evenals aan de Leyesleat. Voorheen zullen dat wel windmolens geweest zijn op de weg naar Rommert Steenbeek. Waar Atse Thewis Hettinga woonde, heeft misschien ook één gestaan. Waarschijnlijk maalde Sjirk Jouwstra die. Ook tegen de tramweg heeft er één gestaan. Het "poltsje" was er nog in onze tijd. Toen woonde daar misschien Ymke Veldhuis; later Gerrit Wiebes van der Ley, daarna Jan Lolles Nauta, daarna zijn zoon Lolle en Klaske Lautenbach. Misschien hun zoon Jan en Sjoukje ook nog wel. Ik weet nog dat Van der Ley later bij de gemeente armmeester werd. Op de weg naar Jan Wind naast Wietse Sjouk; later Harmen en Pietje, stond een elektrisch gemaaltje. Misschien ook wel eentje bij Wiebe Sibbeles; later Jelmer de Groot. De smederijen: In Oppenhuizen Menno Postma, tegenover Wester. Later namen Lize en Hannie het over. Zij kochten de pastorie van de Gereformeerde Kerk en starten daar de smederij. Menno, weet ik nog heel goed, bouwde de eerste stalen motorboot. Gerben WiIlems Atsma, boer bij de Leyepoel, heeft er jaren mee gevaren. Evenals Bauke Dijkstra. In UitweIlingerga was toen nog baas Smit, tegenover het café. Ik weet niet zijn echte naam. Al heel lang waren Albert en Aant Bruinsma daar smid. Na de oorlog emigreerden Albert en Trien naar Californië. Hellingen: Hans en Gooi Bijl woonden naast de smid. Jan Douma is ook jarenlang hellingbaas geweest, later Gerben Popma. Ook Feike Dijkstra heeft verschillende boten gemaakt, evenals de Bruinsma's. Tonnemannen: Dit werk deed Pier Hilles van der Meer en zijn zoon Johannes. Pier veegde toen altijd de paardepoep van de straat. Ditzelfde werk deed Trui haar vader in Hommerts wel 40 jaar. Later deed Willem Hoogland dit en daarna Rein Pieter Schraa, totdat hij en Fetje van Zanten emigreerden naar Brits Columbia. Bermen maaien: Kleine boeren, zogenaamde koemelkers, maaiden het gras naast de weg. Op de Noardein Thijs Hoekstra en Kees van Freerk Wijnja en Jappie en Wietse van der Zee hebben het ook jaren gedaan. Melkrijders: Jan en Hessel Bouma deden dit vele jaren met paard en wagen voor Halbertsma. In die tijd deed Wietse van der Meer het ook met paard en wagen, later met een mooie melkauto. Jammer dat hij NSB-er was. Daarna heeft Melis van der Meer het jaren gedaan. Wat een fijne kerel, ook secretaris van Euphonia. Roel Bangma is jarenlang melkvaarder geweest, evenals broer Thewis. 6

8 Anske Schriemer was jarenlang met de "brijkarre" op de weg, later opgevolgd door Roel Schraa. Vodden, witzand, potschipper en kermis: De voddenkoopman kwam uit Sneek met de hondenkar. Dit was Wiebe Zouthout. Later kwam Jes éénarm ook vodden ophalen, waarvoor hij betaalde. Hij kwam overal in de Zuidwesthoek. Ook kwam er af en toe een schipper in het dorp, die kruiwagens witzand verkocht. Dit werd zaterdags over de stenen van de opritten gestrooid. Er kwam ook wel eens een schipper met potten en pannen. Ook kwam er een blinde koopman uit Sneek af en toe met de wagen vol borstels en vegers. Jes ventte ook jarenlang met allerlei aardewerk langs de streek en in de gehele Zuidwesthoek. Hij overleed achter zijn kar. Zo had hij het ook altijd gewenst. Met de Sneker kermis kwamen er veel mannen langs de deuren met apen te showen, evenals kinderen met marmotjes. Zij zongen dan WiI je mijn marmotje zien, het is zo n aardig beestje" Wedstrijden: Soms hadden we een wedstrijd draakfleanen. Ik herinner me een keer op het land van Geert Frankes Atsma, voordat kapper Meindert Wiersma zijn zaak daar stond. Ook het 'skipkesilen" op de Leyepoel was mooi. De zeilclub heette: "Z.O.U". Ik geloof dat het alleen maar met schouwen gebeurde. Uiltje Gerrit de Jong had er één, Franke en Lammert van Frans Atsma hadden nummer 21 en wonnen bijna altijd de eerste prijs; dan Gerben en Jan Douma en Jan Douma de hellingbaas en de jongens van Jan Lolkes Zijlstra. De jongens van Geert Frankes Atsma hadden ook een schouw. Eendenkorven: Sietse Tolsma en Kees Wijnja maakten eendenkorven. Verenigingen: a. De knapen- en jongelingsvereniging werd jarenlang geleid door Kees Meines Landman. Wat een fijne voorzitter was dat. Ook P. Visser deed het lange tijd en Wietse van der Zee (Wietse humor). b De kleine en de grote meisjesvereniging werd geleid door juffrouw de Boer en de domineesvrouw. Dit was ook bij de gereformeerden de traditie met de domineesvrouw. c. Beide kerken hadden ook een zangvereniging. Die van onze kerk heette "Bernlef en de andere: "Looft den Heer", met als directeur Pieter Hettinga. d. Euphonia: In september 1936 kwamen Anne Hoekstra, Ale Hoekstra, Tjeerd Nauta en ik tegelijk bij het muziekkorps "Euphonia"(schone klanken). En echt waar, in 1937 wonnen we direct de eerste prijs in de tweede afdeling in Franeker. Dit was een geweldig succes, speciaal voor onze fijne directeur Kees Kaspersma. Heel kort hadden we daarna Pieter Hettinga als directeur, waarna Douwe Akkerman kwam. Hij maakte van de fanfare een brassband. Ook hij behaalde enorm veel successen met de band. Wat een pracht vent, om nooit te vergeten. Onze emigratie maakte een eind aan mijn lidmaatschap. Gelukkig ben ik hier al meer dan 25 jaar lid van de brassband "Excelsior" in Wellandport, tegelijk met mijn zoon Klaas. Samen met zijn zoon Benjamin speelt hij ook in de militaire Band van Hamilton. 7

9 Zijn dochter Sandra speelt trompet en studeert hiervoor (jazz) aan de universiteit in Toronto. Ook hun opa de Jong was destijds een beste blazer in Sneek. Jentje Riemke Schraa, dochter van pake Reitsma, vertelde mij destijds dat het korps bij hen in de huiskamer is opgericht in het kostershuis. Voor de oorlog speelden we met de feestdagen in Sneek. We marcheerden 's morgens en 's middags vanaf de Harmonie door de Woudstraten, Prinsengrachten, ook door de Galigastraat. Om 4 uur 's middags moesten de boeren melken en wij bleven in de Harmonie te blazen, Daar was dan ook stoelendans. Ik herinner me dat omke Fhilippes Hoekstra erbij was en Herman Fabriek, Jap Feenstra, Bernard Visser, Freerk Wijnja, Pieter en Andries Lolkema en wij als jongeren. Het Harmoniekorps bestond toen nog niet. Wat een mooie herinneringen aan deze feiten. Roel Bangma was er ook bij. Hij speelde altsaxofoon. Toen hij naar Frankrijk ging te werken, nam ik de saxofoon over totdat ik naar St. Johannesga ging werken bij bakker Groen. Daar moest ik vertrekken, omdat ik in Duitsland moest werken. Ik ben toen naar Witmarsum gegaan. Strenge winter: Het is nu 2 april 2003 en er ligt nog een dik pak sneeuw hier in Stoney Creek. Nu schiet me ineens het verhaal van Auke van Gosse van der Veen te binnen. In 1928 konden ze in november niet meer varen tot april Ik herinner me nog een winter toen we al in de bakkerij woonden. Alles was dichtgevroren, maar de "Zeven Provinciën" wilde het ijs open breken. Iedereen was razend. Ze gingen met kruiwagens vol stenen de boot tegemoet en sloegen de ruiten van de boot kapot. Toen bleven ze liggen. Burgemeester Martens ging er ook naartoe om te praten, maar ze drongen hem naar het wak en bedreigden hem. Toen kwam er een groep marechaussees. De ijsbreker kon toen zijn weg vervolgen. De pontwachter: Pieter RingnaIda is jarenlang pontwachter geweest. We moesten in het bootje met de fiets met broodkorven overgezet worden, zoals ook auto's, paarden en koeien overgezet moesten worden. Later kreeg Pieter hulp van Tjeerd Visser. Die is er mee doorgegaan tot Rijksweg 43 en het Prinses Margrietkanaal klaar waren. 8

10 De streek langs... OPPENHUIZEN Nu ga ik mijn herinneringen beschrijven over de bewoners en de huizen in Top en Twel, toen ik (Bauke geboren ) een kleine jongen was. Geboren in Oppenhuizen in de gemeentewoning op de Noardein, tegenover politie de Vries. Ik had toen al 2 broers: ljnze en Jan en 1 zuster, Janke, tweelingzuster van IJnze geboren 27 mei 1920 en Jan 14 mei Us heit en mem waren getrouwd 30 mei Ze waren vast de eersten die in de nieuwe woningen starten. Tjeerd en Sibbeltje Schouwerwou woonden daarnaast en beppe Hitje Ringnalda daarnaast en Fetze en Anna Teppema. Daarnaast, bakker Klaas van der Kooy, dan Pier Hilles van der Meer. Eerst in een woonboot en later in een mooi huisje. Vandaar toen het versje: "En Lukke wie, sa blij zij wie fan pompen vrij". Verderop aan diezelfde kant stond de boerderij van Michel Nauta (later Gerben Jousma). Achter in het land bij de tramweg aan de Broeresleat stond een windmotor, vermoedelijk voorheen een molen. Hiernaast over een brugje "de pôlle", waar toen Pier en Anke van der Meer woonden. Pieter en Andries Speelman woonden geloof ik met hun moeder dan in het derde huis. Durk en Hanna van der Zee, die ook een klein winkeltje hadden, naar ik meen op dezelfde pôlle, Johan en Dina de Jager en Folkert en Ietje Soetinga. Dan Thijs en Geartje Hoekstra, die daar een koemelkerij hadden, ± 8 koeien of zo. Aan de andere kant (tegenover) stond de boerderij van Atze Thewis en Riemke Hettinga. Hiernaast de boerderij van Geert Willems Atsma, vlak daarnaast een paar kleine huisjes waar o.a. Atze Riem Veldhuis in woonden. Hiernaast stond de koemelkerij van Sterkenburg, verderop "de Wanhoop" waar Jan Tinus Nauta op woonde. Verderop naar Sneek stond er niets. De eerste boerderij daar was "Wigledam", tegenover de Shell. Aan de andere kant van de weg terug naar Toppenhuzen was een smal strook land, wat wij "het Branteleeg" noemden. De eerste boerderij daar was Sjoerd Bootsma, een mooi nieuw boerderijtje. Ik weet nog van heit dat hij de eerste melkmachine had. Tegenover hen, aan de andere kant, woonde een Zwierstra op een flinke boerderij. Die hoorde bij Offingawier. Dan kwam Pier Muurling, die een fiskerij had met de jongens Pier en Willem. Over een brug kwam de boerderij van Piet Tiersma. Veel van hun kinderen gingen later emigreren naar Amerika (Californië) of Canada. Verderop over het water de boerderij van Gerben Jousma. Voorheen Uiltje Gerrits de Jong en Riemke. Later woonden Hessel en Corrie Wijnja hierop. Voor de vaart woonden Willem Boukje Gearts Atsma in een mooi huis (rustend boer). Later Franke Uiltjes de Jong. Het eerste huis weet ik niet meer, daarnaast Geber en Rimmer de Jong die ook vissers waren. Later Pieters Geartsje de Jager en Tjitze Boomsma. Voor Willem Atsma lag een woonark waar Jan en Afke Venema in woonden. We herinneren ons nog Tetje en Rinske Venema. Ik meen dat hun moeder ziek was. 9

11 Venema was ook een visser. Hij had daar een dichtzet, evenals bij de Brekken in de Broeresloot. Dan kwam de Broereslootsbrug (wite brêge). In het eerste huis woonden Tiltze Boomsma en Rintje Doting, later Frans Lammerts Atsma. Daarnaast Geber en Rimmer Cnossen, die ook vissers waren; later Pieters Geertsje de Jager. Tegenover Geber en Rimmer, over de vaart, stonden twee koemelkerijen. In één daarvan woonde Pier de Groot. Later Fokke en Coba van der Meer en in het andere boerderijtje Pieter en Neeltje Dragt, later Ynte en Coba. Daarnaast woonden Wopke en Pietje, later tuinman Reitsma; dan Michels Janke Nauta en Gerben en Ybeltje Nauta. Verder Anne Wietses Hoekstra en Minke. Hun schip lag voor de wal, waar zij eerst in woonden. Later woonden hier Wietse en Kee. Daarnaast onder hetzelfde dak Albert en Ep Veninga. Die emigreerden later naar Canada. Dit weet ik allemaal, omdat ik toen als bakkersknecht bij Leenstra woonde, samen met Rikus Sietsma als grote knecht en Griet Dragt als dienstbode. Voor Rikus woonde daar Jentje Sietsma, die bakker werden in Balk en trouwde met Lies Gerlofs. Naast.Albert Veninga (later Wietse van de Zee en Betje) woonde slager Gerben en Rinkje Wijnja, zoon van Freerk Lieuwes. Dan kwam Meine Landman, en Ate en Piertje Teppema. Vervolgens "de Citadel" waar vier gezinnen in woonden; aan de voorkant Lieuwe en Pietje Wijnja en zijn ouders Kees en Jilkje, aan de achterkant Doede en Geiske Wijnja en Sietse Tolsma. Dan kwam Fokke en Sieb van der Meer, daarachter Jorrit en dan Lolle Nauta. Die had handel in veevoer. Later woonde hier hun dochter Ybeltje en Rients van Zanten. Mijn beste vriend Uiltje Wijnja ging wel eens met Rients naar Wouda's meelfabriek om meel op een vrachtauto te laden. Hiernaast woonde toen Zuidstra, later Kees en Je!tje (dochter). Hierachter Klaas en Ietje Walsweer, die met de bakkerskar ventte. Dan kregen we de timmerman Wiebe en Hinke de Boer; zijn ouders lytze Wiebe en Hinke woonden daarnaast. Over de brug naar Franke Lies de Jong; voorheen Minne en Aaltje van der Hoek, die naar de Hommerts gingen. Dit was een boerderij. Even verderop in 't veld stond een elektrisch gemaal. Dit was aan de Douwe Sleat. Verderop stond daar een windmolen. In de Geeuwspolder stond een echte windmolen. Naast de boerderij aan het Ges stond een klein huisje, waar toen Folkert Soetinga zijn moeder in woonde; later Geber en Rimmer de Jong. Voor de brug stond een huisje waar Thewis en Sietske Hettinga in woonden Die gingen in 1949 emigreren naar Canada. Daarna woonden Siem en Jikke de Jong in dit huis; later Wiebe en Uilkje Bergsma. Hiernaast aan de weg onze buren Wiebe en Lubbigje de Vries, de agent van onze dorpen. Daarnaast woonden Anne en Kee Visser, die een brandstofhandel hadden. Daarnaast Freerk en Akke Wijnja; later Klaas en Nel Remery. Dan kregen we de winkel en fouragehandel van Sjoerd en Rintje Doting. later B. van der Veen. daarachter Jentje Top Zijlstra en Makke. Dan de boerderij van Tjitze Jorritsma met zijn jongens. Tjitze had al een houten voet. Later werd Sjoerd Rouke de Jager daar boer. Dan Gerrit en Jaantje Wijnja in hun koemelkerij met Gerben, Aukje, Franke, Anne, Uiltje en Zwaantje. Later woonden daar Franke en Rigt Atsma. Over de brug woonde Frans Lammert Atsma en Eb. De jongens Franke en Lammert waren bijna altijd de Winnaars in de zeilwedstrijd met hun mooie schouw nummer 21. Na Frans Lammert Atsma kwamen Gerben en HesseItje Wijnja op de boerderij, die eigendom was van de Hervormde Kerk. Toen gingen Gerrit en Jaantje naar de slagerij van zijn broer en kwamen Franke en Rigt op hun boerderijtje. 10

12 Naast de boerderij woonden Durk en Trien Zeilstra op die koemelkerij. Hun zoon Auke ging al in I47/'48 emigreren naar Californië, evenals mijn broer Jan in 1948 en Siem Wester en nog wel een paar. Naast Durk en Trien woonden Durk en Ted van der Meer ook op een koemelkersspultsje" op de hoek van de Douwe Sleat. Voorheen woonde daar Durk Teades Jongbloed. Ik weet nog dat er een tegel naast de voordeur zat waarop stond "De eerste steen is gelegd door Durk Teades Jongbloed, in het jaar???. Ken de Here in al uw wegen". Prachtig vind ik dit. Het was iets bijzonders en getuigd van de Grote Schepper aller dingen en zijn wijze raad. Later woonden Hessel en Corrie Wijnja daar en op dat van Durk en Trien mijn broer Sietse en Anna, die daarop boerden. Hij hielp Barend van der Veen veel met veevoer bezorgen met de motorboot bij de boeren langs. Wat een zwaar werk heeft die daar gedaan. Verderop woonden Siem en Klaske Waslander op een klein boerderijtje. Siemen was nog voorlezer bij ons in de Nederlandse Hervormde Kerk toen bij dominee Lazonder. Pieter en Sybaatje Hettinga, die hier in Woodstock wonen, vertelde mij dat zijn vader 6 jaar was (dit was Thewis en Sietske) ongeveer in 1893 (dus een zoon van Atze Thewis Hettinga) en op dat boerderijtje woonden en zeker land hadden van de Ned. Herv. Kerk. Om de Doleantie moesten zij van dat boerderijtje verhuizen en gingen naar de boerderij van later Rommert Steenbeek. Zodoende kwamen Siem en Klaske Waslander op dit "spultsje". Later Klaas en Wietske. Klaas had twee zusters. Trien was getrouwd met Tjeerd Zoethout, altijd meester geweest in Drogeham en Sieb was getrouwd met Douwe van der Meer, een broer van Wietze Tjebbes van der Meer, zij woonden in Huisterheide bij Sint Nicolaasga. De jongste zoon van Klaas en Wietske werd in 1972 onze eerste schoonzoon, doordat hij met onze oudste dochter Aaltje trouwde. Hij was meester, eerst in Sneek, later in Gaast, waar onze pake Ynze en beppe Baukje woonden en heit vandaan kwam. Hiernaast stonden 3 woningen (eigendom van de kerk) waar heit en mem in 1926 of 1927 in het eerste huis kwamen te wonen, omdat Jes en Anna Zijlstra naar Californië emigreerden. Ik weet nog dat zij 'boelgoed' hielden. In dat huis is Sietse geboren in Rinske is nog in de gemeentewoning in 1924 geboren. Heit was 40 jaar melkcontroleur aan de zuivelfabriek "De Westerbrugsloot" in Uitwellingerga van Onze buren waren Johan en Eelkje de Jager; later Anne en Gerritje van der Ley, met haar broer Lammert die een sigarenhandel had. Voordat Gerrit en Jaantje daar woonden, woonde Johan Ekkes de Jager daar. Naast hen woonde Bernard en Antje Visser, die daar een schildersbedrijf had. Bernard was een van de eerste muzikanten van de christelijke muziekvereniging "Euphonia". Hij blies de Petit bugle. Het was een fanfarekorps. Door hem werd ik ± 7 september 1936 ook lid, evenals Anne en Ale Hoekstra en Tjeerd Nauta. We wonnen in Franeker in 1938 een eerste prijs in de tweede afdeling. Cees Kaspersma was onze directeur. Hij kwam altijd op de fiets vanaf Heeg. Hiernaast woonden Tjeerd Doedes Wijnja en Anna, die daar een fietszaak had en kruidenierswaren. Ook had hij een auto nummer 1710, waar zijn zoon Doede taxi mee reed. In 1936 zetten de jongens van Jan Sysling daar tegenover een mooi nieuw huis neer, waarin de zaak werd voortgezet. Ook namen zij de centrale radio van de gebroeders Fritsma, die deze geïnstalleerd hadden in onze dorpen. Zij kwamen van Scharnegoutum en woonden in twee woonboten aan de pôlle bij Ruurd Hielkes Visser. Tjeerd en Anna droegen later de zaak over aan Doede en Griet, die in Offingawier gestart waren. 11

13 Later werd een hokje van de PTT ernaast gezet. Dus wij hadden nog ruim zicht tot de tramweg, later Rijksweg 43. Achter de winkel van Tjeerd Wijnja stond een dubbele woning, waarin Jan Veninga en Marten van Dijk woonden; later Geert en AIie en Pé Dragt en Japik van der Werf. Hiernaast woonde in een nieuw huis Durk Teades Jongbloed; hiernaast Zwierstra in een dubbel huis, later Zondervan. Hiernaast Hans en Gooitzen Bijl met een hellingbedrijf; later Durk van der Meer en zijn vrouw Tetje. Dan kwam de smid Minne Postma, ook fietsenmaker. Zijn zoon Minno maakte de eerste motorboot voor Gerben Willems Atsma aan de Leyepoel. Later zetten Lize Postma en Hannie Dijkstra de zaak verder door en even later werd de zaak verplaatst in de voormalige pastorie van de Gereformeerde kerk. Naast de smederij woonde toen Gerben de Boer, later postkantoorhouder in Witmarsum. Daarna Gerben en Fokje van der Wal; daarnaast Jelle en Trien Bouma; daarna Jan en Ybeltje Bouma. Haye en Riemke Hoekstra woonden hiernaast op een boerderij. Later Anne en Zwaantje Wind. Tegenover hen woonde Gerben en Trien Hettinga, met een manufacturenwinkel. Die emigreerden ook naar Californië "Gerben Heintje", zeiden wij. Zijn vrouw was een dochter van Tseard Doedes. Meester Gaastra woonde later in dat huis. Even terug, naast Tjeerd Wijnja, woonde de schilder Pieter en Hinke, zoon van Rintje Lolkema de melkvaarder. Hiernaast Luik (een postbode) en Rouke de Jager; hiernaast LoIke en Geeske Zijlstra, zoon van Jan Lolkes; later weduwe Jaantje Wijnja. Daarachter Geert en Alie Wijnja; hiernaast Klaas en Hinke de Vos, de elektricien. Dan was daar de slagerij van de Wijnja's: Gerben en Hesseltje, later zijn broer Gerrit en Jaantje. Ook hadden die veel vee op stal. Gerben en Griet (van der Zee) namen het over met broer Anne als boer. Dan kwam Wisse Wester, de "Iapkewinkel", zeiden we toen. Onder hetzelfde dak woonde toen Woute Koopmans en de Hettinga's ernaast; later Haye en Riemke Hoekstra. Naast hen was toen alles nog land tot de brug ("it tiltsje")- Dan was daar de pastorie van de gereformeerde kerk waar dominee Ploos van Amstel in woonde, later dominee van der Veen. Dan de winkel van Bene Schotanus. Hierachter woonde Anske en Aaltje Schriemer, daarnaast woonde timmerman Gerrit Lolkema. Achter was de werkplaats bij Johannes en Reinskje. Dan kwam Siebe Rienstra met zijn koemelkerij. Hiernaast Ype en Herre Speelman, met hun petroleumhandel. Daarnaast Zondervan, directeur van gemeentewerken. Het kantoor stond daarvoor. Voorheen was dat de staatsschool. In 1922 startten de Christelijke scholen. Meester Scholte de Boer was hoofd van de Hervormde school. Toen was meester Brandsma hoofd van de Gereformeerde school. Naast Zondervan woonden Freerk en Engeltje Ringnalda. Zij ventten met de bakkerskar. Pieter en Rintje Lolkema woonden daarnaast (de timmerman), tegen de Aldfeart (it Ges). Aan de andere kant woonde Ate Douma en Duifke, naast hen woonden Gerben Ates Douma en Ynskje van der Veen. Daarnaast Pieter Ybma, die daar wat vee had. Hij verhuisde naar Offingawier en Kobus Lautenbach kwam toen daarvoor op hun boerderijtje; later Pier en Janke Wijnja. Aan de weg nog voor het tiltsje stonden drie woningen onder een kap. Daar woonden Jaring en Janke, Hilbrandt Oppenhuis de melkvaarder en Freerk en Akke Wijnja. Na Jaring woonden daar Gosse en Pietje van der Veen, de schipper en brandstofhandel. Auke en Symen zetten later de zaak voort. Destijds was alles land voor die huizen, maar kapper Wiersma liet daar een mooi huis en kapperszaak bouwen. Hij huurde het land van de Nederlands Hervormde Kerk. Jaren later bouwden meester de Boer en directeur Van der Wal daarnaast ook een woning. 12

14 Nu naar de buorren. Rechts eerst na het tiltsje Auke Lolkes Dijkstra. Kapper M. Wiersma startte in een mooi hokje de kapperszaak in 1938 op het erf daar. Later liet mijn baas Nanninga daar een mooi nieuw huis zetten. Zijn vrouw Hendrikje was een dochter van Auke Lolkes Dijkstra. Daarachter woonden toen AIe en Mary Hoekstra en Meintje (pil) Landman. Die bracht meer dan 50 jaar de medicijnen rond van dokter Ubbens. Zij is hiervoor gehuldigd in het lokaal. Zij kreeg ook een nieuwe fiets van de bewoners. Het korps bracht een serenade. Douwe Bergsma was de feestieider. Aan de weg stond een oud hokje en de slagerij van de gebroeders Atze Roukes de Jager. Voorheen was daar de wagenmakerij van Kuperus, diens zoon Bauke emigreerde. Hier in Canada kennen we zijn vrouw goed. Zij is in februari 2004 honderd jaar geworden en ze is nog altijd vrolijk. Bauke is twee jaar geleden overleden op de leeftijd van 97 jaar. Hij woonde in Clinton (Ontario) in een rusthuis en speelde tot het laatst nog op zijn mondharmonica. Het was altijd plezierig om hem op te zoeken. Gerrit en Trijntje Wijnja deden dat ook vaak. Zijn ouders verhuisden in 1920-'21 naar Offingawier. Ze begonnen daar een groentezaak. Wij zeiden altijd: "Bauke fan weinmakkers Hiltje". Zij moesten verhuizen, omdat hij geen genoeg werk meer had, doordat zij bij de doleantie gingen; dus gereformeerd werden. De boeren van de Nederlandse hervormde kerk zegden hem het werk op. Zo verloor hij vele klanten en had geen bestaan meer. Dit heeft Bauke mij persoonlijk verteld. Wat erg hè, allemaal kinderen van onze Lieve Heer. Naast hen stond de boerderij van Geert Frankes en Jeltje Atsma, eigendom van de kerk. Toen wij op 1 maart 1949 de bakkerij startten, stonden de eerste drie dubbele woningen op de Pier Walmastraat. Dit was het begin van de nieuwbouw. Achter Geert Frankes liep een smal betonpaadje naar het bushokje van de tram. De boerderij is afgebroken toen wij al in Canada woonden. In 1980 of zo werd daar een A&O winkel neergezet. Henk Schraa en Anna Schilstra waren met broer Roel daar de eigenaren van. Verderop stond er niets aan de rechterkant van de weg tot een rood huis, waarin toen Woute de Vnes woonde. Dan kwam Sikke Mulder, die kaasmaker was op de zuivelfabriek. Vlak daarnaast woonden Franke en Griet Zijlstra, die koster waren van de Gereformeerde Kerk en hij was boerenarbeider bij Wind over de Horse. Dan kwam er een boerderij waar Jan Ages Bouma op woonde; later Jeen de Jager, die arbeider was bij Geert Frankes Atsma en daarna Frank, Uiltje, Trien en Eb Atsma. Dan kwam een nieuw huis waar Lammert en Tine Zijlstra in woonden; hij was timmerman van beroep. Dan het mooie huis van Bouwe Sibrie van der Zee, waar later Uiltje Gerrits de Jong beheerder was van de boerenleenbank. Verder de woning van de Vissers, waar Reinskje en Ate in woonden en Bauke en Janke Ringnalda daarnaast. Hij was melkvaarder en zij ventte ook wel. Daarnaast een vrijstaand huis, waarin Pieter Jouwsma woonde en later Jelmer de Groot. Dan een eind verder woonden Maaie en Geartsje Tiersma. Later woonde hier meester Wittermans, onderwijzer van de Gereformeerde School. Dan Jan en Geartsje de Jong (Jan Frankes) en Wiebe. Verder niks tot de brug over de Leyesloot (alles rechts). 13

15 Nu krijgen we het vervolg aan de linkerkant. Na het tiltsje stond de Nederlands Hervormde Kerk, waar destijds dominee Lazonder voorganger was. Ik weet nog dat heit en mem zijn laatste preek hadden na zijn overlijden. Nadien kwam dominee Schrale in zijn plaats. Het huis van Jan Christ Veldhuis stond naast het kerkpad en is er nog. Zij hadden daar een kruidenierswinkel. Later hun dochter Anneke, die met Sybren Wind getrouwd was. Destijds zijn die ook naar Amerika geëmigreerd en woonden Hans en Sibbeltje de Jong daar, maar zij hadden de winkel niet meer. Dan kregen we de bakkerssteeg. Vooraan woonden toen Franke en Anna Zijlstra, daarnaast toen Gosse Hinke die een turfhandel had. Hans en Trien Douma woonden daarnaast. Hij werkte altijd bij de schilder Bernard Visser en diens broer Pé Visser, behangplakken deed hij. Dan kregen we het kostershuis, waar toen Rients Reitsma in woonde. Zijn dochter Jentje Schraa (Riemke) wist nog dat het korps daar werd opgericht in Later werd Gerben van Eeltje en Hinke Reitsma daar koster en daarna conciërge van het gemeentehuis van Wymbritseradeel. Later emigreerden zij naar Artesia in Californië. Atze en Griet Teppema werden toen koster. Het lokaal stond ernaast. Ik weet me nog goed te herinneren dat ik op de lagere school zat en een hoogtepunt was dat er één keer per jaar een film gedraaid werd in het lokaal. Dit was een Rode Kruis film (lichtbeelden) zonder geluid. Dan kregen we de bakkerij van Namminga, waar ik 3½ jaar gewerkt heb van mei 1938 tot november We werkten daar nog zonder machines. Daarnaast woonden Lammert en Pietje Zijlstra. Zij verhuisden naar Duitsland. Toen kwamen Gerben en Anneke Wijnja daarin wonen. Die gingen naar de slagerij in Uitwellingerga. Aan de weg kregen we toen het huis waar Jan Tjerks van der Zee in woonde, rustend schipper; maar nog wat turfhandel. Daarnaast woonden Siebe en Japke Rienstra. Dan kregen we Aant Reitsma de timmerman. Later namen Fetze en Anke dit over, die naast Johannes Reinskje de Jong gingen wonen; naast Piet Haagsma de winkelman en Atze Roukes de Jager. Jan en Aukje Douma woonden naast de timmerschuur. Hij was timmerknecht bij Reitsma. Achter Piet Haagsma woonden Gerben en Sietske Visser. Daarnaast woonden Ekke en ldske de Jager en daarna Uiltje en Baaike en Johannes en Reinske. Dan kregen we bakker Pieter Roeles Visser. Zijn moeder woonde ernaast. Toen Harmen Schotanus de bakkerij overnam, zette Reitsma daar een mooi huis naast voor de Vissers voor zegge 2800 gulden. Na Schotanus zetten wij (Bauke en Trui) op 1 maart 1949 de bakkerij voort tot de emigratie op 19 april Wij werden rijkelijk gezegend met negen kinderen. We kregen overburen: meester Schriemer en Pier en Baukje Visser-Dragt. Op het hoekje van de Pier Walmastrjitte liet Luutzen Fabriek een mooi nieuw huis zetten, waarin het postkantoor was gevestigd. Voorheen was dat op de hoek van de bakkerssteeg, waarin zijn vader Wiebe en Betje Fabriek woonden en later Gooi en Uilkje Pieksma. Naast ons huis stond de pastorie, waarin in 1949 dominee Hoekstra woonde. Hij ging in de herfst naar Rotterdam. Voorheen waren er dominee Van Rhijn en dominee A.M Knotnerus, waar Gerbrig van der Ley en onze Zuster Rinske dienstboden waren. 14

16 In de herfst van 1949 werd dominee Stap onze buurman en in 1959 dominee van Eysinga. Zij waren van onze leeftijd. Na Van Eysinga kwam Van Liere in onze dorpen als dominee. Naast de pastorie stond de boerderij, eigendom van de Hervormde kerk, waar toen Pieter Dijkstra op woonde. Onze moeder heeft daar wel gemolken. Later woonde daar Jerre Heins Zijlstra en daarna Ruurd Michels Nauta. Naast de pôlle stond de Gereformeerde Kerk en school, waar meester Brandsma hoofd was, later meester Slump en meester Schriemer. Hiernaast boerde eerst Pieter Jouwsma, daarna Gerben Jousma alleen, Folkert en Ietje Soetlnga woonden later in dat huis, daarna Melle Zijlstra en Jan Douma de hellingbaas en later Gerben Popma. Dan kwam Durk Teades Jongbloed en later Eelke van der Wal, die bij Greveling (de boer aan de overkant) arbeider was en nog later Feike en Mina Dijkstra. Die maakten daar zeil- en Motorjachten. Verderop drie woningen waar Maaie Sjirk Douma in woonde; later B. Oudega, dan Franke Paulus Zijlstra, later Harmke Hoogland en B. Schotanus; dan Eit (snider) Dijkstra, kleermaker en dan zijn zoon Sipke en Wietske Dijkstra, die een winkel hadden in manufacturen en dergelijke. Sipke Dijkstra was ook jaren voorzitter van de Oranjevereniging. Over de brug dan de boerderij van Johannes Foppes de Jong, voorheen Foppe en Hiltje. In een klein huisje daarnaast woonde beppe Hiltje de Jong (beppe zeiden wij altijd) en weduwe Janke de Jong daarnaast: weduwe van Jan de Jong; moeder van Foppe, die emigreerde met zijn oom Bauke Dijkstra naar Brazilië, Ook Piet Haagsma jr. ging mee. Dan kregen we de boerderij van Jan Frankes de Jong; later Teake en Froukje (hun dochter). Dan Lammert en Beitske, die ook emigreerden naar Californie. Ruurd en Margje boerden jaren op het boerderijtje van Lammert en Beitske. Willem en Trien hadden ook een paar jongens die emigreerden naar Californië. Meer uit onze dorpen emigreerden zoals: Jelle van de smid; een zoon van Rienstra; Ate en Marten van Johan en Eelkje de Jager; Tseard van Eks Zijlstra; verschillende kinderen van Berend en Sjik Boersma; Folkert en Gaiske de Jong; Sjirk en Ybeltje Bangma; een aantal kinderen van Atze Thewis Hettinga. Naast Willem en Trien stond onze Hervormde school. Ik herinner me nog de tegel aan de voorkant van de school: "Eerste steen gelegd door ds. Lazonder in 1920-'22". Meester De Boer woonde naast de school. Juffrouw Buisman was in 1928 onze juffrouw van de eerste k1as, meester Van Strien van de tweede en de derde klas en meester Hottinga van de vierde en de vijfde klas. Beiden speelden op de viool met het zingen. Meester de Boer had de 6 e en 7 e en 8 e klas, hij begeleidde het zingen op het orgel. Dit was prachtig, vonden wij. Ook speelde hij langer dan jaar op het kerkorgel. Naast de school stond een dubbel huis waar Anne Frankes de Jong in woonde en Symen en Jikke zijn broer. Veel later Johannes en Hieke Feenstra. Die hadden daar de boerderij. Dan kwam het "Tiltje" waar Uitwellingerga begon. 15

17 UITWELLINGERGA De rechterkant: Op het hoekje woonde eerst basis Trien, daarna Lieuwe en Anneke Hofstra. Hij was schilder en ook visser van beroep en eierzoeker. Zijn vrouw ventte met de bôllekarre en zoals velen toen met de "Sinterklaasekoer" en ook met kerstmis. Later woonde Arend de Schiffart daar en basis Trien op het hoekje. Het café van Wiebe Djoeke Visser stond ernaast; later Proceé en daarna Johan en Alberdina de Jager. Daarachter woonden later Andries en Marie Jongsma-Hogeboom. Zij emigreerden naar Alberta. Hiernaast woonden Anneke en Grietje de Jager en later weduwe Talsma van Offingawier. Dan kwam de pôlle. Sjoerd Faber verkocht kruidenierswaren en reed jaren met de "brijkarre" voor de fabriek. Tiemen Jissink woonde daarachter. Hij was de eerste kapper in onze dorpen. Naast hen woonde Pieter Ekkes de Jager, die daar een koemelkerij had. Sip en Hinke Walsweer woonden daar later; daarna Haye Anna en Griet Zijlstra. Verder naar achteren woonde Wiebe Zijlstra, die een touwhandel had. We noemden hem "Wiebe touwtje". Voordien woonde daar Rintje en Kek Lolkema. Hij was ook melkvaarder op de Zuidend. Dan kwam Jab en Teatske van der Zee, die daar ook met Wietze een koemelkerij hadden. Ze haalden altijd gras uit de bermen, zoals vele anderen in het dorp o.a. Thys Hoekstra en Kees Wijnja. Ook Frits hielp zijn broer. Die was ook melkvaarder. Daarnaast woonde bakker Pier, maar later Siebe Hiemstra. Vervolgens op de "Pôlle" woonden op een rijtje Andries van der Klok; Jelle Roorda; Symen van der Zee, Wietze Sjouk, later Symen Wijnstra. Tegenover de winkel van Sjoerd Faber woonde Hans de Jager de karrider, met zijn beppe (we zeiden altijd) Iet je. Zij was de eerste hulp ook voor mijn vrouw, voordat dokter van der Zijpp kwam om de baby te halen. Ja, zij was de echte "hazzevanger" van het hele dorp. Hulde. Zij heeft wel goud verdiend. Verderop aan de weg stond de boerderij van Geert Dragt, die met zijn gezin ook naar Californië emigreerde. Toen kwam Anne Atze's de Jager en Hinke op de boerderij. Dan kwam de winkel van Van der Goot; later woonden bakker Feenstra en Lolkje daarin. Die stopten met de bakkerij. Vervolgens kwam timmerman Eeltje Reitsma; waar de schuur bijstond. "Eeltje Mukke" zeiden we altijd. Ook Pé Visser woonde daar. Dan Lammert Haven en Gebbe Tiet Wijnja. Daarachter woonde Wiebe Teats. Wiebe werkte met Fetze Teats bij het waterschap. Dan kwam Jelle Dijkstra (karrider) en later Sip en Durkje Hogeboom. Nu de fabriekshuizen. Voor op de hoek Evert Meyer, de kaasmaker; daarnaast Willem Kuipers die wat boerde op de Lytse Súdein. Dan Haye en Anna de Jong, die machinist was. Achter op de hoek botermaker Steven Gerlofs, Klaas de Vos en toen Siebe de Vos. Allen werkzaam bij de fabriek. Later aan de achterkant Franke Koornstra de botermaker, Melis van der Meer de melkrijder; voorheen Wietze Tjebbes van der Meer en Jan en Sjoukje Mulder. Verder stond er niets tot aan het tramhuis, waar Klaas Jissink in woonde. Hij was zeker tramwachter. De tram reed van Heerenveen naar Harlingen. Nu de linkerkant: In het eerste huis met boerderij woonde Age en Sjoukje Bouma, op de splitsing van de Leyesloot en de.aldfeart (It Ges). Hessel en Jan waren met twee paarden melkrijders voor de zuivelfabriek "Normandia" in Sneek, omdat Halbertsma land had hier en daar in onze dorpen. 16

18 Later woonden Jan en Aukje op die boerderij. In september 2004 woonde Aukje daar nog Steeds. Wij waren toen in Nederland op vakantie. Daarnaast woonde toen Klase Nee! Visser. Haar zoon ventte met petroleum. Zijn moeder was weduwe; een echte oude beppe voor de Gerlofs. Daarnaast woonde Wiebe van Jan Lolkes Zijlstra en zijn ouders; daarnaast Jan Lolkes Zijlstra. Ze hadden toen al een oude vrachtauto en een grote motorboot "De Undernimming", waarmee ze vee naar de markt brachten in Sneek. Donderdags gingen ze met kaas van de fabriek en overige vracht naar Leeuwarden. Hiernaast woonden Frits en Aaltje van der Zee, de melkvaarder. Daarnaast baas smid, zoals ze de bewoners van een smederij noemden. Later woonden Jan en Sjoukje Mulder daar. Hiernaast de koemelkerij van Meert Veldhuis aan de weg. Daarvoor Wiebe Fabriek, die gepensioneerd was. Later nam Markus de Boer de koemelkerij over. Hiernaast woonde toen grote Sjouk, Otto Hoekstra. Later Durk en Hitje Walstra en Jan en Sjoukje ook een tijdje. Dan kregen we de kruidenierswinkel van Bouke Oudega, later Hindrik en Wiepkje Schraa. Oudega ventte ook jaren met de petroleumkar. Dan Atze en Eeuwkje de Jager, die later ook emigreerden naar Washington. De Jager was visser en jager voor zijn broodwinning. Daarna kwamen haar ouders van der Kooy. Eks Tseards en Baukje woonden daarnaast. Daarnaast woonden Hendrik en Sjouk Schraa met Tjitske. Dan Wiebe Landman en Cees. Die boerden daar ook. Cees was jaren en jaren onze voorzitter van de knapen en jongelingsvereniging. Tseard en Ymkje Wijnja, de slager, woonden daarnaast. Later is Tseard in de oorlog aan difterie overleden. Gerben en Anneke Wijnja namen de slagerij over en Ymkje woonde met de kinderen daarachter; later Sip en Hinke van Melis Walsweer. Dan kwam de boerderij van Folkertsma over de brug. Wind woonde daar eerst. Onze broer Jan startte daar in 1935 als boerenknecht je. Nadien rentenierde Folkertsma en de vrouw in een mooi nieuw huis voor de brug naast Ymkje. Dit huis is in 3 dagen gebouwd. Toen woonden Ekke en Afke de Jager daarnaast. Hij had ook een aantal koeien. Het verhaal was toen, dat bij brand de plaatselijke brandweerlieden (met een spuit op fietswielen) eerst wat fris of sterker drinken moesten hebben. Daarna woonden Sjirk en YbeItje Bangma daar een aantal jaren voordat ze emigreerden naar Californië. Later woonde Gerrit Faber op die plek. Dan kregen we de smederij van Albert en Aant Bruinsma; ook fietsmakerij en tractor- Onderhoud. Albert en Trien emigreerden ook naar Californië. Aant en Tetje zetten de smederij voort en bouwden ook kleine motorboten. Dan kregen we het kostershuis van de Nederlandse Kerk waar verschillende mensen in woonden o.a: Jap en Polly Feenstra, Melis en Jantje van der Meer; later Ruurd Nauta ook. Hiernaast woonde de koster Bouwe en Sjik de Jong. Ze deden het verscheidene jaren. Ze moesten o.a. de grote kolenkachel in de kerk verwarmen en begonnen dan al op zaterdagmiddag. Wietze en Ybeltje van der Zee waren de eerste koster in mijn kinderjaren ook liepen ze met de "bôllekarre". In de steeg voor de kerk woonden toen Bouwe en Sjik de Jong; daarachter woonden Tseard en Sjik Visser (greate Tseard). Die deed ook veel boerenwerk en hielp Pieter (schouwman) Ringnalda en Catrine als pontwachter, totdat de Westerbrugsloot en de tramweg gesloten werden doordat Rijksweg 43 in de oorlog geopend werd. 17

19 Daarnaast hadden Gerben en Wietske van Ate Atsma een boerderijtje, dat uit kwam bij de Vaart. Daartegen over woonde Luutje, een vrijgezellin. Daarnaast woonden Jente Top en Makke van der Zee. Op het hoekje woonden Berend Boersma en Sjut. Klaas ventte jaren met de petroleumkar. Veel van hun kinderen emigreerden naar Californië. Op de hoek stond de Nederlandse Hervormde Kerk, die gelukkig onder monumentenzorg nog bestaat. Ik weet nog dat er staat geschreven, dat door Jelte Moai het orgel geschonken is, de vrouw van Pieter Thewis Hettinga. Pieter Om en JeItje moai zeiden ze toen, was eigenaar van de boerderij daarnaast. Later woonde Uiltje Frankes de Jong daarop en daarna Franke en Pietje de Jong. Dan kwam de schouw (pont) die maakte de scheiding tussen de Westerbrugsloot. Naast Pieter Ringnalda woonde toen Jan en Ybeltje Sysling de timmerman. De jongens Chris, Hans en Jan zetten het bedrijf voort. Naast hen woonde toen Berend van der Veen en later zijn zoon Maarten en Rigtje van der Veen, die zeilboten maakten. Dan kwam de Zuivelfabriek met de woning van de directeur Tiersma; later Lubberink; KIazens, De Boer. Dan kwam de Sudein, later Lytse en Grutte Sudein. Eerst de "berg" van Jan en Zwaantje Postma. Daarna Jouke en Hendrik Remery, die op de fabriek werkten. Jan Postma zijn moeder woonde later in dat huis en Jeltje Rozeboom. Voor woonde Jolle Landman met zijn huishoudster Anna. Jolle trouwde veel later met Anne Atsma-de Jager. Japik was daar ook bij. Dan kwam Sybren en Rimmertje Bangma (ook enkele kinderen van hen emigreerden). Zij hadden daar wat koemelkerij, net als velen altijd varen naar het land te melken en gras en hooi te maaien en te hooien. Dan kwam destijds Bouwe en Lykeltje Hogeboom, die parlevinken deed bij de schippers langs. Later werd hij kar of vrachtrijder met paard en wagen, omdat de Westerbrugsloot was gesloten. Ik moest, toen ik bij Leenstra werkte, s morgens voor 10 uur daar vers brood leveren. Dan kwam Murk Abma met zijn zoon Theunis. Daarnaast woonde Rouke en Jitske van Sjoerd de Jager, die daar wat vee hield. Helaas was die in de oorlog NSB-er, net als Bauke Dijkstra en Wietse Tjebbes van der Meer en Grevelink, die in Den Haag een baantje vond bij de Duitse zuivel vrienden. Na hen woonden Gerben Dijkstra op dat boerderijtje van Rouke. Achter op de "pôlle" woonde Hein Boelens daar in een woonark. Dan Sijmen Wijnstra als timmerman, bootje bouwer en later had hij daar kampeerders in de zaal daar boven. Hij bouwde dat boerderijtje van Bouke en Rinske Ozinga op het Zuidend en dat van Tseard en Jetske de Jong op de grote Zuidend. Ook bouwde hij de bakkerij van Sjoerd van Netten destijds tegenover Ruurd M. Nauta. Naast Sijmen woonde Wietze en Els Wijnja, die ook op de zuivelfabriek werkte. Hiernaast Toon Tuinstra en Jantje met het boerderijtje. Dan over de vaart op het hoekje destijds Jan Hoogland en later Jeen en Harmke Hogeboom. Later de Jellema's uit de Lége Geaen. Pieter en Anna hadden daar een flinke boerderij. Eigenlijk op een eiland toen. Sorry, ik vergat te melden dat Pieter Thewis Hettinga één zoon hadden, die later dominee was en luid preekte. Dat was geweldig; ontzettend, wat een stern. Dan kwam Marten Veldhuis, met hun koemelkerij. Later woonde daar zijn zoon Hessel. Daarnaast Pieter en Hieke Schraa, die veel kippen had. Ook ventte hij met de bakkerskar. Daarnaast woonde Jap en Wietske Faber. Zij hadden ook wat koeien, evenals zijn broer Gerrit Faber over de vaart. 18

20 Dan kwam Bouke Ozinga met wat koemelkerij. later Folkert en Anna de Jong. Dan kwam de boerderij van Pieter Sjoerds de Jager. In de oorlog groeven ze het Prinses Margrietkanaal. Zo ontstond de Lytse en Greate Sudein. De eerste boerderij rechts woonde Sietse Hoekstra, de tweede Lammert Frans Atsma en Gerritje Lautenbach met een groot gezin. Over de vaart woonde Inne en Hylkje Wijnstra. Vandaar door het veld woonde Rommert Steenbeek, voorheen Atze Thewis Hettinga. Tegenover Sietse Hoekstra woonden Tjeerd en Jetske de Jong op een boerderij. Het land lag als net als bij velen op verschillende plaatsen. Per boot moest alles aangevoerd worden. Naast hen woonde Gosse Hinke Schraa. Hij had ook een klein winkeltje. Hindrik ventte met een klein karretje langs de streek en Rein was melkvaarder. Achter hen woonde Wiebe Remkes; later Jent je en Riemke Schraa. Bij de vaart woonde Jan Lollles Nauta en Antje; later Lolle en Klaske. Dan kwam over de vaart Jes van Pey Zijlstra en Sjirk Jousma. Voor de vaart toen Anne Lammerts Atsma; later Brouwer en Soeten. Vervolgens Jap Gebers Wijnja en Geert je Koopmans, de tweede organist van de Nederlands Hervormde Kerk. Hij gaf ook orgelles en hij had een boerderij. Hiernaast Jap Lautenbach en Wiepkje. Die gingen later emigreren naar Washington. Terpstra nam het over. Hiernaast Hein en Griet Walsweer, die vogelflapper en visser was. Daarnaast woonden Sijmen en Sjoerdje Bosma op een grote boerderij. Ook van hen gingen kinderen emigreren naar Californië. Dan kwamen Durk en Afke Zeilstra op een boerderij van Thewis Hettinga. Later woonde Attema hier. Vervolgens Romme en Geb Teppema met een winkeltje en Markus en Hieke Schraa, die ook vrachtrijder was. Zoals iedereen eerst met paard en wagen, later met de vrachtauto. Anne en Sietske de Jong namen het over. Ze hadden ook een brandstofhandel en flink wat kippen. Later kwamen er zomerhuisjes in de hokken. Dit was het begin van het toerisme. Hiernaast hadden Hindrik en Sjouk Schraa wat boerderij, later Roel en Baukje Schraa. Die emigreerden ook. Toen kwamen Franke en Tina van der Meer daar te wonen. Dit was aan de linkerkant van de weg. Aan de rechterkant op de laatste boerderij voor de Horsebrug woonde toen Ymke Veldhuis. Die werd later armeester van de gemeente. Toen kwam Jan Lolles Nauta op hun boerderij; later zijn zoon Lolle Nauta en nog later Jan en Antje. Ik meen me nog te herinneren dat er een molen stond vlak voor de tramweg. Daar moest je klimmen om op de tramweg te komen. We liepen dan over de tramweg. Zodoende kwamen we rechts bij Jentje en Riemke Schraa (waar pake Rients Reitsma bij zijn dochter was). Zij hadden ook een klein boerderijtje daar; later woonde daar Harmen en Pietsje Schraa. Daarnaast stond een arbeiderswoning van Jan Wind, waar Wietse en Sjouk in woonden. Verderop aan de Horse stond de boerderij van Wind; later Frits Wind. Dan links van de tramweg stond de boerderij van Jan Hotze Brouwer. Ook een aantal van hun kinderen emigreerden. Dan kwam de boerderij van Jan Michels Nauta. In die buurt had Halbertsma veel land. Voor Jan Michels Nauta woonden Tjebbe van der Meer en Syboutje. Hun zonen heetten Wietze en Douwe. Anna was de vrouw van Jan Michels Nauta en Eb, Albert Veninga's vrouw, waren zusters van Wietze en Douwe. Siboutje is genoemd naar beppe Siboutje. Siboutje is getrouwd met Pieter Hettinga uit Woodstock. Zij had een broer Tjebbe wonen in British Columbia. 19