Een aanteekening ovér de

Transcriptie

1 Een aanteekening ovér de In mijn artikel: Het Leidsche Poorterschap, gepubliceerd in het Leidsche Jaarboekje van 1944, blz , plaatste ik op blz. 83 in verband met de meddepenning de noot: Wat onder dat recht verstaan wordt, heb ik nog niet kunnen ontdekken. Omdat ik dit onderwerp niet zonder belang achtte, heb ik getracht gegevens over dit recht te vinden. Hoewel het resultaat van het onderzoek vooralsnog gering te noemen is, zou ik toch gaarne het weinige, dat ik vond en een enkele beschouwing erover, onder de aandacht van de lezers van ons Jaarboekje brengen, onder wie mogelijk iemand zal zijn, die een en ander welwillend zou kunnen Op Sint Baptist (24 Juni) 1351 stellen schout en schepenen met de gemeene raadslieden en alle poorters o.a. per keur vast, dat de ellemaat, de botermaat, de muddepenning, de school en de kosterij, de poort van Leiden behoorden, welke keur werd bevestigd op St. Maria Magdalena-avond (22 d. a. v. door hertog Willem van Beieren. Deze stelling werd gevolgd door een belofte op verzoek 1) Zie Privilegeboek A, inv. v. h. archief der secretarie, , 80, fol. 20, en Van 11, blz ) Zie Privilegeboek 50, inv. alsvoren, 81, fol. 13 verso.

2 58 (of bevel?) van hertog Willem van Beieren door den burggraaf van Leiden, Dirk van Wassenaer op Sint Andries-avond (29 Nov.) 1357 inhoudende, dat hij de stedelijke rechten als de waag, ellemaat, botermaat, muddepenning, bieraccijns, school, kosterij, schrijfambacht, dobbelschool en niet meer zou aantasten. Dit was het einde van een jarenlange bron van twist tusschen den burggraaf en de stad. De rechten naast de muddepenning genoemd laat ik buiten beschouwing. Wat was de muddepenning en hoe werd dit recht toegepast? Het Middelnederlandsch Handwoordenboek, bewerkt door J. 1932) als: 1. inhoudsmaat van droge waren, vooral graan van verschillende grootte; soms ook van natte waren (water, wijn); 2. grondrente in graan te voldoen; 3. een landmaat (in Drente). als: betaald voor het gebruik van de standaardmaat Van Woordenboek der Ned. Taal, 1924, noemt muddegeld een marktgeld, dat betaald werd bij het verkoopen van graan bij een oude Fransche graanmaat. De keuren, die betrekking hebben op het gewicht vinden we achtereenvolgens in de Leidsche keurboeken van waarvan in keurboeken van 1406 en 1545 de tekst in 1) Zie Privilegeboek A, inv. alsvoren, fol. 26, en Van Gr. Charterboek. blz ) Keur XCVII; bij blz ) Keur van boek VI; bij blz ) Keur XVI van boek V: bij blz ) Appendix, keur VI van boek VI: bij blz ) Inv. v. h. archief der secretarie, , nr ) Alsvoren, nr. 353.

3 59 zijn geheel is weergegeven en de andere keuren naar die van 1406 verwijzen, welke luidt: van allen goede, dat men bi coopt en vercoopt binnen der vryhede van Leyden, dat boven ses ponden, dat men tot ter poirte waghe; die des niet en bedraghen worde mit twien poirteren, die verbuerde 12 sc. als hijt of hi sel dair of tot synre onscoude des sel tgherecht den hebben, weder hi sel te of dat hi sel ter onscoude, men sel gheven te waghegelde van 25 lb of dair beneden twie penninc, van 25 lb 8 penninc dair pont pontsgelijc Volgens deze keur werd het (het woord muddepenning wordt niet genoemd) geheven op elk gewicht boven de zes pond, dat op de stadswaag werd gemeten. Deze aangehaalde keur spreekt van,,bi coopt of vercoopt. De bedoeling van deze zinsnede kan toch niet zijn, dat beiden, zoowel als verkooper het recht moeten betalen, een dubbele belasting. dus? De overeenkomstige keur van de appendix van 1545, boek VI, keur VI (Hamaker, blz. 494) spreekt van wol, dat iemand in Leiden verkoopt en alle ander goet van dat men binnen Leyden verkoopt boven de 6 lb, dat sal men in der poorte waghe enz. Hier is dus alleen sprake van den verkooper, die het te verkoopen goed naar de Waag moet brengen en het verschuldigde recht betaalt; in dit opzicht een verbetering van de keur van Evenals de school, kosterij, dobbelschool enz. werd 1) Zie J. Blok, Geschiedenis Hollandsche Stad, blz. 200.

4 60 de muddepenning aan den meestbiedende door het stadsbestuur verpacht. De opbrengst van deze verpachting zoeken we dan ook in de rekeningen. Dit onderzoek heeft een vraagteeken tot resultaat; wel worden in de en burgemeestersrekeningen de muddepenning, de botermaat, de broodpenning, de ramen te waken enz. onder stede oude goeden, die men verhuyrt genoemd, maar in alle door mij geraadpleegde rekeningen bleek de verpachting van de muddepenning niet te hebben plaats gehad. Dit brengt de vraag naar voren : waarom was dit recht niet verhuurd; was het begrepen onder het en daardoor niet meer apart verantwoord onder de post Werd dit recht niet toegepast zooals te Dordrecht, waar het volgens Dr. J. F. Niermeyer werd geheven bij het meten van graan en als een invoerrecht gold, zooals in de desbetreffende passage van de monografie, getiteld Delft en wordt gezegd: ontwikkelde zich allengs een uitwisseling van goederen tusschen stad en platteland. zaak, waarin de boer zich om zich klinkende munt te verschaffen ten einde zijn meer en meer in geld in plaats van in naturalia luidende lasten te kwijten, zal daartoe hebben bijgedragen. Dat landbouwproducten te Delft ten verkoop kwamen, bewijzen de een grafelijk recht geheven bij het meten van graan, welks opbrengst Floris V in 1280 aan de stad schonk, en de botermaat, die al de van het stadsrecht zooveel opbracht, dat graaf Willem er in 1243 het klooster Rijnsburg mee begiftigde. 1) Droogramen voor het drogen der lakens opgesteld op de rond de stad gelegen.

5 61 Wanneer we het bovenstaande beschouwen, dan kan niet gezegd worden, dat veel licht gekomen is in deze zaak. De hoop is gevestigd op een meer uitgebreid onderzoek dienaangaande, dat eerst dan zal kunnen plaats vinden, wanneer de archieven als in oude tijden volkomen te raadplegen zullen zijn. VERSPRILLE.