GEDEPUTEERDE STATEN VAN DE PROVINCIE GRONINGEN

Transcriptie

1 GEDEPUTEERDE STATEN VAN DE PROVINCIE GRONINGEN Groningen, 23 januari 2018 Dossiernr. : K7800 Documentnr. : Verzonden : 24 januari 2018 Gelet op: het verzoek van Mevr. ir. J. Arisz van Gemeente Groningen, Afdeling Stadsecologen, ontvangen op 26 december 2017, namens Gemeente Groningen te Groningen; de Wet natuurbescherming; BESLUITEN: I. Aan Gemeente Groningen, Afdeling Stadsecologen, Gedempte Zuiderdiep 98, 9711 HL te Groningen, vergunning te verlenen voor het volgende: voor de activiteit: Kap van bomen Felix Timmermanslaan in het plangebied: Groenstrook Felix Timmermanslaan in de gemeente: Groningen met GPS-coördinaten: ; zoals beschreven in: "Notitie. Toelichting ontheffingsaanvraag Wnb Felixlocatie", van Arisz, J., Gemeente Groningen, 26 december 2017 voor de vergunningperiode: vanaf de verzenddatum van dit besluit tot en met 31 maart 2018 II. Op grond van: artikel 3.8 lid 5 van de Wet natuurbescherming een ontheffing te verlenen van de verbodsbepalingen van art. 3.5 lid 2, opzettelijk verstoren; lid 4, beschadigen of vernielen van voortplantingsplaatsen of rustplaatsen; ten aanzien van beschermde soort: watervleermuis (Myotis daubentionii) III. De bijlagen deel uit te laten maken van dit besluit. IV. Voor zover de aanvraag niet in overeenstemming is met de gestelde voorschriften en beperkingen, zijn deze laatste bepalend. Bij strijdigheid tussen de voorschriften en de bijlagen bij dit besluit prevaleren deze als volgt: 1

2 1. voorschriften; 2. overwegingen bij besluit; 3. de aanvraag van 26 december 2017, inclusief "Notitie. Toelichting ontheffingsaanvraag Wnb Felixlocatie", van Arisz, J., Gemeente Groningen, 26 december 2017; en "Notitie. Plan van aanpak leefgebieden herstel vleermuizen Groningen-zuid. Definitief, maar in ontwikkeling", van Arisz, J., Gemeente Groningen, 21 december Groningen, 23 januari 2018 Hoogachtend, Gedeputeerde Staten van Groningen: namens dezen: A.J. Hoogerwerf Hoofd van de afdeling Landelijk Gebied en Water Deze brief is elektronisch aangemaakt en daarom niet ondertekend. 2/9

3 Toelichting Wij verwijzen u naar de bijlage Overwegingen bij het Besluit voor nadere motivering. Bezwaar Als u het niet eens bent met dit besluit bestaat de mogelijkheid om binnen zes weken na verzenddatum van deze brief een bezwaarschrift in te dienen. Meer informatie daarover vindt u in de digitale brochure Bezwaar maken tegen een besluit die u kunt vinden op de website van de provincie Groningen ( Als u overweegt een bezwaarschrift in te dienen, zouden wij het op prijs stellen als u eerst contact met ons opneemt. Wellicht kunnen uw bezwaren door een toelichting van ons worden weggenomen. Het indienen van een bezwaarschrift schort de werking van dit besluit niet op. U kunt daarvoor een verzoek om voorlopige voorziening indienen. Meer informatie over het vragen van een voorlopige voorziening vindt u op Meer informatie Wij vertrouwen er op dat voldoende duidelijk is welke voorwaarden aan dit besluit verbonden zijn. Heeft u nog vragen, dan kunt u bellen naar telefoonnummer U wordt dan doorverbonden met een medewerker die uw vragen zal beantwoorden. Bij correspondentie over deze brief verzoeken wij u het correspondentienummer te vermelden. 3/9

4 BIJLAGEN Voorschriften Aan deze vergunning zijn de volgende voorschriften verbonden: Algemene voorschriften 1. Dit besluit is enkel van toepassing op watervleermuis en de beschreven verboden handelingen. 2. Dit besluit geldt alleen voor de werkzaamheden die conform de aanvraag worden uitgevoerd, voor zover in dit besluit zelf niet anders is aangegeven. 3. De vergunninghouder dient onverwijld contact op te nemen met Provincie Groningen indien bij het uitvoeren van de werkzaamheden van het project andere beschermde soorten dan de genoemde worden aangetroffen of andere handelingen als bedoeld in voorschrift 1 noodzakelijk zijn. 4. Deze vergunning kan uitsluitend gebruikt worden door (medewerkers van) de vergunninghouder of haar rechtsopvolgers of in opdracht van de vergunninghouder handelende (rechts-)personen. De vergunninghouder of haar rechtsopvolgers blijven daarbij verantwoordelijk en aansprakelijk voor de juiste naleving van deze ontheffing. 5. Tijdens de uitvoering van de werkzaamheden dient een afschrift van dit besluit en de bijbehorende documenten op de locatie van de werkzaamheden aanwezig te zijn en op verzoek te worden getoond aan de daartoe bevoegde toezichthouders of opsporingsambtenaren. 6. De vergunninghouder dient, zodra de datum waarop de werkzaamheden zullen aanvangen bekend is, deze datum schriftelijk, telefonisch of per , uiterlijk een week voorafgaand aan de werkzaamheden, door te geven aan Provincie Groningen. Specifieke voorschriften 7. Alle mitigerende maatregelen dienen te worden uitgevoerd onder begeleiding van een deskundige 1 op het gebied van de soorten waarvoor ontheffing is verleend. 8. De maatregelen dienen uitgevoerd te worden zoals omschreven staat in bij de aanvraag gevoegde activiteitenplan bladzijde 4 en 5: a. Op 21 december 2017 zijn in het parkje 6 vleermuiskasten geplaatst onder begeleiding van gemeentelijk ecoloog en vleermuisdeskundige Jorna Arisz. b. De kasten zijn geplaatst aan te handhaven bomen, waarbij rekening is gehouden mett aanwezige lichtbronnen om zodoende lichtverstoring te voorkomen. c. Er is gebruik gemaakt van de volgende typen kasten: 2 stuks type Waveka 2FN 2 stuks type Waveka 1FD 2 stuks type Waveka 2F d. Deze typen kasten zijn het meest effectief om in te zetten voor watervleermuis (Korsten, 2012). e. In type 2F zijn in de gemeente Groningen vaker watervleermuizen aangetroffen (zoals in het nabijgelegen park Coendersborg). f. In de noordwesthoek wordt extra opgaande beplanting gerealiseerd om het parkje voldoende luwte te behouden teneinde geschikt te laten blijven voor Myotis vleermuizen en zelfs luwte toe te voegen. Deze beplanting is aangegeven in figuur 6 van het activiteitenplan. Ter plaatse van de vleugelnoot worden 2 sleedoorns aangeplant, deze zijn niet in figuur 6 opgenomen, maar zijn als zodanig wel opgenomen in de kapvergunning die de gemeente aan zal vragen. 1 Provincie Groningen verstaat onder een deskundige een persoon die voor de situatie en soorten ten aanzien waarvan hij of zij gevraagd is te adviseren en/of te begeleiden, aantoonbare ervaring en kennis heeft op het gebied van soortspecifieke ecologie. De ervaring en kennis dient te zijn opgedaan doordat de deskundige: - op HBO-, dan wel universitair niveau een opleiding heeft genoten met als zwaartepunt (Nederlandse) ecologie; en/of - op MBO niveau een opleiding heeft afgerond met als zwaartepunt de Flora- en faunawet, soortenherkenning en zorgvuldig handelen ten opzichte van die soorten; en/of - als ecoloog werkzaam is voor een ecologisch adviesbureau, zoals bijvoorbeeld een bureau welke is aangesloten bij het Netwerk Groene Bureaus; en/of - zich aantoonbaar actief inzet op het gebied van de soortenbescherming en is aangesloten bij en werkzaam voor de daarvoor in Nederland bestaande organisaties (zoals bijvoorbeeld Zoogdiervereniging, RAVON, Stichting Das en Boom, Vogelbescherming Nederland, Vlinderstichting, Natuurhistorisch Genootschap, KNNV, NJN, IVN, EIS Nederland, FLORON, SOVON, STONE, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, De Landschappen en Stichting Beheer Natuur en Landelijk gebied) en/of - zich aantoonbaar actief inzet op het gebied van de soortenmonitoring en/of - bescherming. 4/9

5 g. Door het baggeren van de vijver neemt het areaal oppervlakte water toe, waardoor het gebied aan afwisselender karakter krijgt en zo geschikter wordt voor foeragerende vleermuizen. 9. Bovenstaande mitigerende maatregelen dienen in een ecologisch werkprotocol te worden opgenomen. Dit ecologisch werkprotocol dient op de locatie aanwezig te zijn en dient onder betrokken werknemers, met name ook de uitvoerenden op de bouw- of projectlocatie, bekend te zijn. Werkzaamheden dienen conform dit protocol te worden uitgevoerd. Overige voorschriften 10. Indien blijkt dat de in dit besluit gestelde termijn niet voldoende is om de werkzaamheden waarop de vergunning betrekking heeft uit te voeren, dient u, zeker vier maanden voor het verstrijken van deze termijn een nieuwe aanvraag indienen. Dit voorkomt onnodige vertraging van het project. 11. Aanspreekpunt in het kader van dit besluit en de daaruit voortvloeiende voorschriften is het Loket, U kunt ook contact opnemen met Afdeling Landelijk Gebied en Water van de Provincie Groningen, Postbus 610, 9700AP, Groningen. 5/9

6 Overwegingen bij Besluit 1.1 Aanvraaggegevens Dossiernummer: K7800 Ontvangst aanvraag: 26 december 2017 Onderwerp: Verzoek om ontheffing in het kader van soortbescherming Activiteit: Motivatie: Bomen kappen teneinde de waterkwaliteit van een op het terrein aanwezige vijver te verbeteren. Als onderdeel van deze werkzaamheden zal deze vijver ook gebaggerd worden. Om waterkwaliteit te verbeteren dienen enkele bomen gekapt te worden. Een van de bomen (waar verblijfplaats van vleermuizen is aangetroffen), is half omgewaaid. Resterende deel dreigt om te vallen. Vanwege het recreatieve gebruik van het parkje is nu sprake van gevaarzetting. Hierdoor wil de Gemeente Groningen ontheffing aanvragen om de boom met verblijfplaats nog de winter van te kunnen kappen, ondanks dat er niet tijdig afdoende mitigerende maatregelen zijn getroffen (geen mogelijkheid tot gewenning). Deze winter wordt ook de vijver gebaggerd en nieuwe beplanting aangebracht. Activiteitenplan: "Notitie. Toelichting ontheffingsaanvraag Wnb Felixlocatie", van Arisz, J., Gemeente Groningen, 26 december 2017 Plangebied: de zogenoemde 'Felixlocatie', een klein parkje gelegen aan de Elsschotlaan en de Felix Timmermanslaan te Groningen, zoals omschreven in figuur 2 van het activiteitenplan GPS-coördinaten: ; Een aanvraag in het kader van gebiedsbescherming wordt door u niet nodig geacht en zal hier derhalve verder buiten beschouwing gelaten worden. Wij delen dit oordeel. Veldonderzoek op: 21 en 26 augustus en 20 september 2017 Uitgevoerd door: ir. J. Arisz, stadsecologe van Gemeente Groningen Vastgestelde soort: watervleermuis (Myotis daubentonii) Vergunningperiode: vanaf de verzenddatum van dit besluit tot en met 31 maart 2018 Geplande werkzaamheden: kap van enkele bomen; baggeren van vijver. Negatieve effecten als gevolg van de ingreep zonder mitigerende maatregelen leidt tot overtreding van: artikel 3.5 van soorten genoemd in bijlage IV, onderdeel a, bij de Habitatrichtlijn, bijlage II bij het Verdrag van Bern of bijlage I bij het Verdrag van Bonn met betrekking tot lid 1, het opzettelijk doden in hun natuurlijke verspreidingsgebied; lid 2, het opzettelijk verstoren; lid 4, het beschadigen of vernielen van voortplantingsplaatsen of rustplaatsen; van in het wild levende dieren; watervleermuis (Myotis daubentonii) 1.2 Ecologische afweging met betrekking tot beschermde soorten Onderzoeksmethode Het onderzoek is uitgevoerd door een ecoloog, deskundig op het gebied van vleermuizen. De veldcontroles vonden, na een verkennend veldbezoek op 21 augustus, plaats op 26 augustus en 20 6/9

7 september Op beide dagen is gestart vanaf zonsondergang en waren de omstandigheden geschikt voor onderzoek naar vleermuizen (overeenkomstig Vleermuisprotocol). Tijdens het eerste veldbezoek werden vanaf zonsondergang één tot twee foeragerende gewone dwergvleermuizen waargenomen, hoog in de kronen boven de vijver. Minder dan een uur na zonsondergang werd vanuit oostelijke richting een Myotis-vleermuis waargenomen die vervolgens enige tijd op het terrein foerageerde. Op basis van opgenomen geluiden betrof dit watervleermuis. Tijdens het tweede bezoek is gericht gepost bij een vleugelnoot met holte, die op de oosthoek van het plangebied staat. Hierbij bleek de verblijfplaats in de betreffende boom te zitten. Een tweede watervleermuis kwam vanuit oostelijke richting aanvliegen (landgoed aan de Verlengde Hereweg). Watervleermuis is tijdens de winterperiode niet aanwezig in de verblijfplaats. Winterverblijfplaatsen bevinden zich ondergronds, zoals in de nabij gelegen bunker Rabenhaupt. Onderzoeksresultaten en functies in het plangebied voor de beschermde soort Het is met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid aannemelijk dat een zomerverblijfplaats van watervleermuis tijdens de geplande werkzaamheden in de uitvoeringsperiode in het plangebied aanwezig is. In het plangebied is een essentiële verblijfplaats van deze soort vastgesteld, te weten een zomerverblijfplaats. Negatieve effecten De in de aanvraag omschreven ingreep heeft negatieve effecten op de essentiële functies binnen het plangebied voor watervleermuis of negatieve effecten op individuen van deze soort. Een zomerverblijfplaats zal onvermijdelijk komen te vervallen. Overigens, wanneer niet ingegrepen wordt en de boom waarin de verblijfplaats zit, verder omvalt, is de vraag in hoeverre deze verblijfplaats op langere termijn nog functioneel zou kunnen blijven. Aangezien zorgvuldig gewerkt zal worden, in de winter, wanneer geen vleermuizen in de verblijfplaats aanwezig zijn, zullen geen exemplaren worden gedood. Opzettelijk doden is dan ook niet aan de orde. Mitigerende maatregelen om negatieve effecten te voorkomen of te minimaliseren Met de door u voorgestelde werkwijze, planning en inrichting en de op bladzijde 4 en 5 van het activiteitenplan voorgestelde maatregelen worden deze effecten zo veel mogelijk beperkt. Deze maatregelen zijn opgenomen in de Voorschriften. Globaal komt dit neer op het plaatsen van vleermuiskasten en het als gevolg van baggerwerkzaamheden optimaliseren van toekomstig foerageergebied voor watervleermuis. Alleen is er vanwege het gevaar van omvallen boven openbaar wandelpad geen tijd voor de standaardgewenningsperiode die ervoor staat om vleermuizen aan de nieuwe alternatieve kasten te laten wennen. Gunstige staat van instandhouding De watervleermuis kent in het zuiden van Groningen een ongunstige staat van instandhouding. Ondanks de lokale ongunstige staat van instandhouding willen wij toch overgaan tot ontheffingverlening. Daarbij speelt een rol dat de betrokken verblijfplaats ook zonder actief ingrijpen binnenkort zou verdwijnen. De ongunstige staat van instandhouding wordt dan ook voornamelijk veroorzaakt door verlies van een kolonieboom en aantasting van vliegroutes en foerageergebied. De conditie van de boom had ertoe geleid dat deze binnen enkele seizoenen op natuurlijke wijze zou omvallen. Derhalve heeft de vervroegde kap niet direct een effect op de staat van instandhouding, want de verblijfplaats was binnen enkele jaren toch verloren gegaan. Naar de letter van art. 16 Habitatrichtlijn moet echter naar de gevolgen voor de (lokale) populatie van een soort worden gekeken en is een ontheffing, aldus nog steeds de Commissie, alleen mogelijk indien de ontheffing geen afbreuk doet aan de gunstige staat van instandhouding van zowel de soort in haar biogeografisch verspreidingsgebied, als van de desbetreffende lokale populatie. 2 Tegelijkertijd wijst de Commissie op het feit dat bij de toepassing van deze randvoorwaarde het proportionaliteits- 2 Europese Commissie, Guidance document on the strict protection of animal species of Community interest under the Habitats Directive 92/43/EEC, February 2007, p /9

8 beginsel in acht moet worden genomen om een zekere flexibiliteit te bereiken. Zo kan bijvoorbeeld door compenserende maatregelen, het liefst in het kader van een ruimer soortenbeschermingsplan, worden verzekerd dat de gunstige staat van instandhouding in het geheel voor de desbetreffende soort ook op lokaal populatieniveau uiteindelijk niet ongunstiger wordt of zelfs vooruit gaat. Hierom is met diverse partijen in Groningen een dialoog gaande, waaruit diverse maatregelen moeten voortvloeien om de staat van instandhouding te verbeteren. In de huidige situatie is de aanleiding weliswaar uitvoering van een project, maar de betreffende boom had zonder dit project ook gevaarzetting opgeleverd, zonder dat de verblijfplaats was vastgesteld. Binnen het project worden diverse vleermuiskasten geplaatst, teneinde de functie van de locatie te kunnen behouden. De gekozen type kasten richten zich volledig op de eisen van boombewonende vleermuizen uit het geslacht Myotis. Een andere vraag is of ontheffingverlening ook juridisch gezien voldoende kan worden gemotiveerd indien de soort zich in een ongunstige staat van instandhouding bevindt. In zijn uitspraak van 14 juni 2007 heeft het Hof van Justitie vastgesteld dat uitzonderingen op de strikte bescherming van dier- en plantensoorten ook mogelijk zijn als de soort zich niet in een gunstige staat van instandhouding bevindt, mits de toe te laten handeling niet tot een verdere verslechtering van de staat van instandhouding van de soort (op populatieniveau en binnen het verspreidingsgebied) leidt en de kansen tot herstel van de soort niet worden belemmerd. Wij zijn van oordeel dat het bovenstaande opgeld doet in het onderhavige geval, mede door de diverse maatregelen die nog zullen worden genomen om de soort in een betere staat van instandhouding te brengen. Verder blijkt uit zenderonderzoek door Regelink Ecologie & Landschap (Thijs Molenaar) dat één van de gevangen watervleermuizen regelmatig verhuisde (nog geen rapportage beschikbaar). De soort is dus voldoende flexibel om het verlies van een verblijfplaats op te kunnen vangen. De populatie bestaat momenteel in Groningen Zuid voornamelijk uit losse mannetjes, die minder hoge eisen stellen aan hun verblijfplaats. Het plaatsen van kasten, waarvan bekend is dat ze door de soort worden gebruikt, draagt bij aan het op langere termijn verzekeren van verblijfplaatsen op de locatie. Door het aanpassen van het inrichtingsplan met boom- en plantsoorten die aantrekkelijk zijn voor vleermuizen, blijft de locatie functioneel geschikt voor vleermuizen en gaat geen deel van het leefgebied verloren. Eindoordeel ecologische afweging Hiermee achten wij voldoende geborgd dat de gunstige staat van instandhouding van watervleermuis gewaarborgd blijft. 1.3 Alternatievenafweging De alternatieven zijn voldoende afgewogen en hangen nauw samen met de belangenafweging. Locatie De activiteit kan niet op een andere plek worden uitgevoerd. Dit project is locatie specifiek. Werkwijze, planning De activiteit kan niet op een andere wijze worden uitgevoerd. Gezien het gevaar (zie belangenafweging hierna) is het niet mogelijk om langer te wachten of voortijdig maatregelen te treffen die een volledige gewenningsperiode kennen. Inrichting De activiteit kan niet op een andere wijze worden gerealiseerd. Ecologisch gezien is het project goed uitgewerkt. 1.4 Belangenafweging Volksgezondheid, openbare veiligheid of dwingende redenen van groot openbaar belang, met inbegrip van redenen van sociale of economische aard en voor het milieu wezenlijk gunstige effecten De aanvraag betreft boom 54 uit de inventarisatie. Deze blijkt holtes te hebben aan de stamvoet en tijdens het najaar van 2017 is een dragende tak al afgebroken. Voor deze boom is sprake van gevaarzetting (zie figuur 7 van het activiteitenplan, onderdeel van de aan te vragen kapvergunning). 8/9

9 Aangezien deze boom dicht tegen een wandelpad aan ligt, is er sprake van gevaar voor de openbare veiligheid. Door het aanpassen van de herplant naar de eisen van vleermuizen en het plaatsen van vleermuiskasten wordt de locatie duurzaam geschikt gehouden voor vleermuizen en is er de mogelijkheid om een verblijfplaats te behouden. Vanwege de acute gevaarzetting kan echter de hiervoor geldende gewenningsperiode niet in acht worden genomen. Wij accepteren het afwijken van de standaardgewenningsperiode die hier normaal voor staat, in het belang van de openbare veiligheid. 2.1 Conclusie Met de aangeleverde gegevens is de aanvraag ontvankelijk gebleken om te kunnen beoordelen. 2.2 Conclusie Soortenbescherming Op basis van de ingediende aanvraag kan gesteld worden dat de alternatievenafweging voor deze activiteit in dit plangebied voldoende is onderbouwd en het belang van de activiteit voldoende is aangetoond. Met de maatregelen zoals uitgewerkt in de voorschriften wordt het effect als gevolg van de geplande activiteit in het plangebied voldoende beperkt en blijft de gunstige staat van instandhouding van watervleermuis gewaarborgd. 2.5 Eindconclusie Om de activiteit uit te voeren is een vergunning vereist of ontheffing nodig van verbodsbepalingen zoals in de volgende tabel weergegeven. Omdat de gunstige staat van instandhouding gewaarborgd blijft, is de aanvraag voor vergunning c.q. ontheffing: voor de volgende soort voor artikel 3.5 watervleermuis (Myotis daubentonii) toegekend 1 1 Met betrekking tot de verbodsbepalingen: lid 2, opzettelijk verstoren; lid 4, beschadigen of vernielen van voortplantingsplaatsen of rustplaatsen; Daarom verlenen wij, Gedeputeerde Staten van de provincie Groningen, een vergunning in het kader van de Wet natuurbescherming. Dit besluit geeft ontheffing voor de soorten en verbodsbepalingen zoals is weergegeven in bovenstaande tabel. De activiteit kan daarmee in het omschreven plangebied binnen de vergunningperiode en met inachtneming van de voorschriften gerealiseerd worden. 3 Consequenties Wat u verder kunt verwachten Bij besluit tot vergunning-/ontheffingverlening is het toegestaan de werkzaamheden uit te voeren zoals in de aanvraag uiteengezet is, voor plangebied en periode zoals omschreven in het besluit. U dient gedurende de werkzaamheden rekening te houden met het broedseizoen van vogels. Verstoring van broedgevallen van vogels dient te worden voorkomen. Voor de in het plangebied te verwachten vogelsoorten kan dit plaatsvinden door werkzaamheden buiten de broedperiode van aanwezige soorten uit te voeren. Tevens kunnen voorbereidende maatregelen worden getroffen om te voorkomen dat vogels tot broeden kunnen komen binnen het plangebied. Voor het broedseizoen wordt geen standaardperiode gehanteerd in het kader van de Wet natuurbescherming. Van belang is of een broedgeval aanwezig is, ongeacht de periode. Verblijfplaatsen van vogels die hun verblijfplaats het gehele jaar gebruiken zijn jaarrond beschermd. Voor het verwijderen van dergelijke verblijfplaatsen is te allen tijde een ontheffing vereist. Wanneer bij uitvoering van de werkzaamheden verbodsbepalingen overtreden worden ten aanzien van andere soorten dan die waarop het besluit van toepassing is, dient u de werkzaamheden stil te leggen en aanvullend ontheffing voor deze soorten aan te vragen. 9/9

10

11

12

13

14

15

16 FORMULIER Let op! Dit aanvraagformulier wordt regelmatig als gevolg van gewijzigde inzichten aangepast; raadpleeg voor de meest recente versie daarom Provincie Groningen Afdeling LGW Sintjansstraat JN Groningen Postbus AP Groningen T Secretariaat_LGW@ provinciegroningen.nl Aanvraagformulier Wet natuurbescherming (Wnb) Module 2 Soortenbescherming Voor u verder gaat Voor het indienen van een aanvraag voor een vergunning en/of ontheffing op grond van de Wet natuurbescherming moet u altijd eerst de basismodule invullen. Lees eerst de toelichting bij deze module. In de toelichting vindt u onder andere ook de verplichte onderdelen die een eventueel bij te voegen activiteitenplan moet bevatten. Mocht na indienen van uw aanvraag blijken dat enkele gegevens ontbreken, zullen we daarover contact met u opnemen en zal u verzocht worden de ontbrekende onderdelen nog na te sturen. Dit heeft geen gevolgen voor de verdere beoordeling of behandeltijd, mits het om betrekkelijk kleine aanvullingen gaat. Voor het aanvragen van een vergunning worden kosten in rekening (leges) gebracht. Het tarief van de provincie kunt u vinden via Overheid.nl in de Legesverordening provincie Groningen Hiervoor zal bij de ontvangstbevestiging die u na indienen van de aanvraag van ons ontvangt, een factuur worden meegestuurd. Wij verzoeken u de leges binnen twee weken na de verzenddatum van de ontvangstbevestiging aan ons over te maken. Na indiening wordt uw aanvraag in behandeling genomen. De behandeling neemt 13 weken in beslag met een mogelijke verlenging van zeven weken, met uitzondering van de PAS-aanvragen waarvan de behandeltermijn 26 weken is. Nadere informatie over zienswijzen-, bezwaar- en beroepsprocedure ontvangt u tezijnertijd bij het (ontwerp-)besluit. Indien u vragen heeft, kunt u altijd contact opnemen met de Frontoffice van de Provincie Groningen, via mailadres info@provinciegroningen.nl of telefoonnummer Bij voorkeur aanvraag digitaal indienen Graag ontvangen wij uw aanvraag digitaal via loketvergunningen@provinciegroningen.nl, onder vermelding van de naam van de activiteit. Daar wordt uw aanvraag in ontvangst genomen. Voor vragen met betrekking tot de status van uw aanvraag kunt u zich tot dit adres wenden of anders telefonisch via de Frontoffice ( ). Inhoudelijke vragen kunt u mailen aan natuurbeschermingswet@provinciegroningen.nl, de zogenoemde Backoffice Natuur van de provincie Groningen. Daar zitten de deskundigen die uw aanvraag inhoudelijk zullen beoordelen. Indien digitaal aanleveren niet mogelijk is, kan de aanvraag ook per post (één exemplaar is voldoende) worden gezonden naar: Provincie Groningen, Loket Vergunningen Afdeling O&M, Postbus 610, 9700 AP Groningen. 1/6

17 Heeft u de checklist ingevuld? Er zijn twee soorten checklists beschikbaar gebiedsbescherming en soortenbescherming. Een ingevulde checklist geeft antwoord op de vraag of u een vergunning en/of ontheffing moet aanvragen of een melding houtopstanden moet indienen. Juiste bevoegd gezag? Voor het indienen van een aanvraag is het van belang dat de aanvraag voor vergunning/ontheffing/ het indienen van een melding bij het juiste bevoegd gezag wordt ingediend. De hoofdregel is dat de provincie waarbinnen de activiteit (hoofdzakelijk) plaatsvindt het bevoegd gezag is voor de aanvraag voor een vergunning of ontheffing of voor het indienen van een melding. Op deze hoofdregel zijn uitzonderingen. In de toelichting vindt u meer informatie over de hoofdregel en de uitzonderingen. Bijlage bij module 2 Soortenbescherming: Lijst Groninger soorten en habitats De lijst Groninger soorten en habitats geeft u een indicatie hoe de dier- en plantensoorten in de provincie Groningen zijn beschermd. De wijze waarop ze beschermd zijn (via art. 3.1, 3.2 lid 6, 3.5, 3.6 lid 2, 3.10, Habitatrichtlijn, Vogelrichtlijn, Verdragen van Bern en Bonn) is van invloed op het invullen (en beoordelen) van het aanvraagformulier bij Module 2 Soortbescherming Wnb. 2/10

18 Module 2 Soortenbescherming Algemeen: Per vraag wordt - indien van toepassing - om een korte samenvatting gevraagd. Een uitgebreide beschrijving dient te worden opgenomen in een activiteitenplan. Dit plan dient als bijlage bij de aanvraag te worden gevoegd. Bij elke vraag dient u aan te geven in welk hoofdstuk/paragraaf en op welke bladzijden van het activiteitenplan de uitgebreide beschrijving is opgenomen. 1 Beschrijving activiteit 1.1 Beschrijving initiatief Om te kunnen beoordelen welke verbodsbepalingen worden overtreden, dient u een beschrijving te geven van uw activiteit. Het gaat hier bijvoorbeeld om het beschrijven van (locatie en periode van) de werkzaamheden, de invloedssfeer van de werkzaamheden, de wijze waarop de werkzaamheden uitgevoerd zullen worden, gehanteerde onderzoeksmethoden naar beschermde soorten, etc. Het detailniveau hangt af van de omvang en de complexiteit van de activiteit. Geef onderstaand een korte samenvatting. Kap boom met gevaarzetting, tevens vaste rust- en verblijfplaats watervleermuis 1.2 Werken volgens een gedragscode Worden de werkzaamheden uitgevoerd overeenkomstig een geldige door de Staatssecretaris van EZ goedgekeurde gedragscode? Nee Ja Geef hierbij aan welke gedragscode(s) van toepassing is/zijn en op welke wijze de werkzaamheden conform de gedragscode(s) worden uitgevoerd. 2 Aanwezigheid beschermde soorten en onderzoek Geef in onderstaande tabel aan welke beschermde soorten aanwezig zijn binnen de invloedssfeer uw activiteit. In de toelichting wordt uitvoerig beschreven op welke wijze u dient te onderzoeken welke beschermde soorten in de invloedssfeer van de activiteit aanwezig zijn en hoe mogelijke effecten van uw activiteit op die soorten beoordeeld moeten worden. In de onderstaande tabel vat u de resultaten van dat benodigde onderzoek samen. Let op! De volgende soorten hoeft u niet in te vullen: - Soorten die niet beschermd zijn volgens de Wnb; - Beschermde soorten die bij Provinciale Verordening zijn vrijgesteld voor de activiteiten in het kader van ruimtelijke inrichting of ontwikkeling of bestendig beheer en onderhoud; 3/10

19 - Beschermde soorten waarop volgens uw verwachting uw initiatief, bijvoorbeeld dankzij het vooraf treffen van bewezen effectieve maatregelen (mitigerende maatregelen), geen negatieve effecten heeft en dus overtreding van een verbodsbepaling niet aan de orde zal zijn. Indien u twijfelt, dient u deze soorten wel in de tabel te vermelden en zullen wij beoordelen of een ontheffing nodig is. - Indien u de werkzaamheden uitvoert overeenkomstig een goedgekeurde gedragscode (zie 1.2), geldt een vrijstelling voor de betreffende soort(en). Aanwezige beschermde soort i.h.k.v. de aanvraag Essentiële functie(s) van het plangebied voor de soort(en) 1 Kritische periode voor de soort 2 aanwezig in het plangebied Soort vastgesteld op basis van welke informatie 3 Watervleermuis Zomerverblijfplaats Actieve periode Gericht onderzoek Bij voorbeeld leefgebied, foerageergebied, vaste rust- of verblijfplaats, pleisterplaats, baltslocatie, nest of kraamkolonie. 2 Bijvoorbeeld voortplanting-/baltsperiode, overwinteringsperiode 3 Gebruikte onderzoeksmethode en/of bronnen voor vaststellen soorten en functies. Bijvoorbeeld gebruik gemaakt van NDFF gegevens (actualiteit gegevens noemen) of Waarneming.nl in combinatie met gericht onderzoek, bijvoorbeeld onderzoek naar verblijfplaatsen, routes en jachtgebied vleermuizen op basis van het vleermuisprotocol. 4/10

20 3 Soorten en verbodsbepalingen 3.1 Voor welke soorten wordt een ontheffing aangevraagd? Geef daarbij aan welke verbodsbepaling(en) van toepassing is (of zijn) Beschermingsregime / verbodsbepalingen Nederlandse en soorten van bijlage IV HR wetenschappelijke Soorten genoemd in bijlage Vogels (VR) en bijlage I en II Bonn en naam soort A en B van de Wnb Soort 1: Watervleermuis Myotis daubentonii Art. 3.1, opzettelijk: doden vangen storen 4 Bern m.u.v vogels VR Art. 3.5, in hun natuurlijke verspreidingsgebied opzettelijk: doden vangen verstoren Art. 3.10, in hun natuurlijke verspreidingsgebied, opzettelijk: doden vangen Art. 3.1, nesten, rustplaatsen en eieren opzettelijk: vernielen beschadigen nesten weg te nemen Art. 3.5, vaste nesten, voortplantings- of rustplaatsen opzettelijk: vernielen beschadigen Art. 3.10, vaste nesten, voortplantingsplaatsen of rustplaatsen opzettelijk: beschadigen vernielen Art. 3.1, eieren : rapen en onder zich hebben Art. 3.5, eieren opzettelijk: vernielen rapen Art. 3.2 lid 6, (delen van) vogels of uit vogels verkregen producten anders dan voor verkoop onder zich hebben vervoeren 5 Art. 3.6 lid 2, dieren, m.u.v. vogels, en planten 6 anders dan voor verkoop: onder zich hebben vervoeren Art. 3.5, planten opzettelijk: plukken verzamelen afsnijden ontwortelen vernielen Art. 3.10, vaatplanten opzettelijk: plukken verzamelen afsnijden ontwortelen vernielen Soort 2, etc: Art. 3.1, opzettelijk: doden vangen storen 7 Art. 3.5, in hun natuurlijke verspreidingsgebied opzettelijk: doden vangen verstoren Art. 3.10, in hun natuurlijke verspreidingsgebied, opzettelijk: doden vangen Art. 3.1, nesten, rustplaatsen en eieren opzettelijk: vernielen beschadigen nesten weg te nemen Art. 3.5, vaste nesten, voortplantings- of rustplaatsen opzettelijk: vernielen beschadigen Art. 3.10, vaste nesten, voortplantingsplaatsen of rustplaatsen opzettelijk: beschadigen vernielen Art. 3.1, eieren : rapen en onder zich Art. 3.5, eieren opzettelijk: vernielen 4 Dit verbod is niet van toepassing indien de storing niet van wezenlijke invloed is op de staat van instandhouding van de desbetreffende vogelsoort, artikel 3.1 lid 5 Wnb. 5 Dit verbod is niet van toepassing als deze vogels, delen of producten aantoonbaar overeenkomstig de Wnb zijn gedood of gevangen, onderscheidenlijk verkregen 6 Deze verboden zijn niet van toepassing ingeval de dieren en planten aantoonbaar zijn gefokt of gekweekt. 7 Dit verbod is niet van toepassing indien de storing niet van wezenlijke invloed is op de staat van instandhouding van de desbetreffende vogelsoort, artikel 3.1 lid 5 Wnb. 5/10

21 hebben Art. 3.2 lid 6, (delen van) vogels of uit vogels verkregen producten anders dan voor verkoop onder zich hebben vervoeren 8 rapen Art. 3.6 lid 2, dieren, m.u.v. vogels, en planten 9 anders dan voor verkoop: onder zich hebben vervoeren Art. 3.5, planten opzettelijk: plukken verzamelen afsnijden ontwortelen vernielen Art. 3.10, vaatplanten opzettelijk: plukken verzamelen afsnijden ontwortelen vernielen 3.2 Periode ontheffing Geef aan voor welke periode ontheffing wordt gevraagd. 1 januari 2018.(dmj) t/m 31 maart 2018 (dmj) 4 Effectanalyse Bij vraag 3 heeft u aangegeven voor welke soort(en) mogelijk een verbodsbepaling wordt overtreden. Geef bij deze vraag aan wat het effect is van uw activiteit op de betreffende soorten. Maak hierbij onderscheid tussen tijdelijke en permanente effecten. Betrek bij de effectanalyse ook de maatregelen die u heeft getroffen of alsnog zal treffen om de effecten tot een acceptabel minimum te beperken (tabel 4.1) of om de effecten achteraf te herstellen (tabel 4.2). 4.1 Maatregelen die effecten op de soort tot een minimum beperken (mitigerende maatregelen). Geef in onderstaande tabel per soort aan welke maatregelen u heeft genomen of tijdens de werkzaamheden zal nemen. Soort(en) Nederlandse en wetenschappelijke naam Maatregelen voor start initiatief Maatregelen tijdens uitvoering initiatief Watervleermuis Plaatsen kasten Aanvullende beplanting 8 Dit verbod is niet van toepassing als deze vogels, delen of producten aantoonbaar overeenkomstig de Wnb zijn gedood of gevangen, onderscheidenlijk verkregen 9 Deze verboden zijn niet van toepassing ingeval de dieren en planten aantoonbaar zijn gefokt of gekweekt. 6/10

22 4.2 Maatregelen die de effecten achteraf herstellen (compenserende maatregelen). Beschrijf per soort welke maatregelen worden getroffen die de effecten achteraf herstellen. Het gaat hier om compenserende maatregelen.. Soort(en) Nederlandse en wetenschappelijke naam Watervleermuis Maatregelen dialoog (Plan van Aanpak) 5 Belangenafweging 5.1 Op grond van welk belang wordt een ontheffing aangevraagd? Vogelrichtlijn (artikel 3.1 Wnb) De volksgezondheid of de openbare veiligheid De veiligheid van het luchtverkeer Ter bescherming van flora of fauna Voor onderzoek of onderwijs, het uitzetten of herinvoeren van soorten, of voor de daarmee samenhangende teelt Om het vangen, het onder zich hebben, of elke andere wijze van verstandig gebruik, van bepaalde vogels in kleine hoeveelheden selectief en onder strikt gecontroleerde omstandigheden toe te staan Habitatrichtlijn (artikel 3.5 Wnb) Volksgezondheid of de openbare veiligheid of andere dwingende redenen van groot openbaar belang, met inbegrip van redenen van sociale of economische aard en met inbegrip van voor het milieu wezenlijke gunstige effecten Ter bescherming van wilde flora of fauna of in het belang van de instandhouding van de natuurlijke habitats Onderzoek en onderwijs, repopulatie of herintroductie van soorten of voor de daartoe benodigde kweek, met inbegrip van de kunstmatige vermeerdering van planten Om het vangen, plukken of het onder zich hebben van bepaalde dieren of planten in kleine hoeveelheden selectief en onder strikt gecontroleerde omstandigheden toe te staan Andere soorten (artikel 3.10 Wnb) Volksgezondheid of de openbare veiligheid of andere dwingende redenen van groot openbaar belang, met inbegrip van redenen van sociale of economische aard en met inbegrip van voor het milieu wezenlijke gunstige effecten Ter bescherming van wilde flora of fauna of in het belang van de instandhouding van de natuurlijke habitats 7/10

23 Onderzoek en onderwijs, repopulatie of herintroductie van soorten of voor de daartoe benodigde kweek, met inbegrip van de kunstmatige vermeerdering van planten Om het vangen, plukken of het onder zich hebben van bepaalde dieren of planten in kleine hoeveelheden selectief en onder strikt gecontroleerde omstandigheden toe te staan In het kader van de ruimtelijke inrichting of ontwikkeling van gebieden, daaronder begrepen het daarop volgende gebruik van het ingerichte of ontwikkelde gebied Bestendig beheer of onderhoud in de landbouw of bosbouw Bestendig beheer of onderhoud aan vaarwegen, watergangen, waterkeringen, waterstaatswerken, oevers, vliegvelden, wegen, spoorwegen of bermen, of in het kader van natuurbeheer Bestendig beheer of onderhoud van de landschappelijke kwaliteiten van een bepaald gebied Algemeen belang 5.2 Motivatie belang(en) Geef hier in het kort aan wat het doel is van uw initiatief en waarom u van mening bent dat deze noodzakelijk is in het kader van het door u onder 4.1 aangekruiste belang. Een verwijzing naar bijvoorbeeld een plan-mer is niet voldoende. Zie toelichting 6 Andere bevredigende oplossing (alternatievenafweging) Afweging alternatieven Voor alle beschermde soorten geldt dat aangetoond moet worden dat er geen andere bevredigende oplossing (alternatief) is voor het door u geplande initiatief, die minder schade oplevert voor de betreffende soort(en). In de toelichting wordt uitgelegd wat hier mee bedoeld wordt. Geef hieronder in het kort aan welke alternatieven in tijd, plaats en werkwijze/inrichting u heeft afgewogen en waarom het voorgestelde plan volgens u de oplossing is met de minst negatieve effecten op de beschermde soorten. Zie toelichting 8/10

24 7 Staat van instandhouding Staat van instandhouding Voor alle beschermde soorten waarvoor ontheffing wordt aangevraagd moet worden aangetoond dat het initiatief niet leidt tot verslechtering van de staat van instandhouding van de desbetreffende soort (VR) en/of dat er geen afbreuk wordt gedaan aan het streven de populaties van de betrokken soort in hun natuurlijke verspreidingsgebied in een gunstige staat van instandhouding te laten voortbestaan (HR, Bonn en Bern en andere soorten). In de toelichting wordt hierop uitvoerig ingegaan. Geef hieronder per soort en per beschermingsregime (2 tabellen) gemotiveerd aan op welke wijze wordt voldaan aan deze voorwaarde(n). Soort(en) Nederlandse en wetenschappelijke naam Soort 1 Vr Onderbouwing dat de activiteit niet leidt tot verslechtering van de staat van instandhouding van de soort Soort 2, etc. Hr, Bonn en Bern en andere soorten Soort(en) Nederlandse en wetenschappelijke naam Watervleermuis Onderbouwing dat er geen afbreuk wordt gedaan aan het streven de populaties van de betrokken soort in hun natuurlijke verspreidingsgebied in een gunstige staat van instandhouding te laten voortbestaan Zie toelichting 9/10

25 8 Bijlagen module 2 Soortenbescherming Wnb Toe te voegen bijlagen Toelichting Kaartmateriaal Inventarisatie bomen ivm onderbouwing belang Plan van Aanpak Groningen zuid 10/10

26 NOTITIE Aan : Jeroen Bevers (provincie Groningen) Van : Jorna Arisz (gemeente Groningen) Datum : Onderwerp : Toelichting ontheffingsaanvraag Wnb Felixlocatie 1. Inleiding en werkzaamheden De gemeente Groningen is voornemens enkele bomen op de Felixlocatie te kappen teneinde de waterkwaliteit van een op het terrein aanwezige vijver te verbeteren. Als onderdeel van deze werkzaamheden zal deze vijver ook gebaggerd worden. Voor de toetsing van de plannen aan soortenbescherming is op de locatie een vleermuisonderzoek opgestart omdat in één van de beoogd te kappen bomen enkele holten aanwezig zijn. Tijdens dit onderzoek werd een verblijfplaats aangetroffen (zie punt 3). Vanwege de aangetroffen verblijfplaats is het terrein met de voornaamste betrokken projectmedewerker bezocht om een alternatieve inrichting te bespreken vanwege de aangetroffen verblijfplaats. Tijdens dit veldbezoek op 05 oktober werd echter vastgesteld dat de boom met verblijfplaats inmiddels half was omgewaaid. Het resterende deel is bijna hol en dreigt om te vallen. Vanwege het recreatieve gebruik van het parkje is nu sprake van gevaarzetting. Hierdoor wil de gemeente Groningen ontheffing aanvragen om de boom met verblijfplaats nog deze winter te kunnen kappen, ondanks dat er geen afdoende mitigerende maatregelen zijn getroffen (geen mogelijkheid tot gewenning). Deze winter wordt ook de vijver gebaggerd en nieuwe beplanting aangebracht. De te kappen bomen binnen het project zijn opgenomen in figuur 1. Figuur 1. Te kappen bomen binnen het project

27 Er wordt ontheffing aangevraagd voor overtreding van: Art 3.5 lid 2 Het is verboden dieren opzettelijk te verstoren (hierbij is sprake van voorwaardelijke opzet). Art 3.5 lid 4 Het is verboden de voortplantingsplaatsen of rustplaatsen van dieren te beschadigen of te vernielen. De genoemde ingrepen hebben effect op de volgende soorten en functies: 1. Verblijfplaats en foerageergebied van de Watervleermuis (Myotis daubentonii). 2. Locatie De locatie bestaat uit een klein parkje gelegen aan de Elsschotlaan en de Felix Timmermanslaan te Groningen. Het parkje bezit zelf geen NAW gegevens. Het parkje bestaat uit een mengeling van monumentale bomen (beuken, eiken, naaldbomen en vleugelnoot) en opschot (vleugelnoot, den, els). Centraal ligt een kleine vijver die door slib nauwelijks nog water bevat. Door het parkje loopt een wandelpad met een bruggetje over de vijver. Aan noord- zuid- en westzijde zijn bebouwing en verharding aanwezig. Aan de oostzijde grenst de locatie aan een parkachtige tuin met woonhuis. Het parkje bevindt zich in een zeer groene enclave in zuidwest Groningen. De villa s beschikken vrijwel allemaal over grote en groene tuinen. Naar de Verlengde Hereweg lopen twee bomenlanen, beide onverlicht. Figuur 2. Begrenzing van het complete plangebied 2

28 Figuur 3. Impressie van de Elsschotlaan met rechts achter op de foto het parkje Figuur 4. Ingang naar het parkje vanaf de Felix Timmermanslaan 3

29 Figuur 5. Vogelvluchtfoto van de locatie (vijver is niet zichtbaar onder het bladerdek) 3. Beschermde soort Op 21 augustus 2017 is een verkennend veldbezoek op de locatie uitgevoerd. Hierbij is vastgesteld dat in één van de bomen die ten behoeve van de waterkwaliteitsverbetering zouden worden gekapt, holtes geschikt voor vleermuizen aanwezig waren. Hierop heeft vervolgonderzoek plaatsgevonden. Veldbezoeken zijn uitgevoerd door gemeentelijk ecoloog (en vleermuisdeskundige) Jorna Arisz op 26 augustus en 20 september Op beide dagen is gestart vanaf zonsondergang en waren de omstandigheden geschikt voor onderzoek naar vleermuizen (overeenkomstig Vleermuisprotocol). Tijdens het eerste veldbezoek werden vanaf zonsondergang 1-2 foeragerende gewone dwergvleermuizen waargenomen, hoog in de kronen boven de vijver. Minder dan een uur na zonsondergang werd vanuit oostelijke richting een Myotis vleermuis waargenomen die vervolgens enige tijd op het terrein foerageerde. Op basis van opgenomen geluiden betrof dit watervleermuis. Tijdens het tweede bezoek is gericht gepost bij een vleugelnoot met holte, die op de oosthoek van het plangebied staat. Hierbij bleek de verblijfplaats in de betreffende boom te zitten. Een tweede watervleermuis kwam vanuit oostelijke richting aanvliegen (landgoed aan de Verlengde Hereweg). Watervleermuis is tijdens de winterperiode niet aanwezig in de verblijfplaats, winterverblijfplaatsen bevinden zich ondergronds, zoals in de nabij gelegen bunker Rabenhaupt. 4. Mitigatieplan Vanwege de aanwezige vleermuiswaarden in het gebied worden binnen het project de volgende maatregelen getroffen: Op 21 december 2017 zijn in het parkje 6 vleermuiskasten geplaatst onder begeleiding van gemeentelijk ecoloog en vleermuisdeskundige Jorna Arisz. De kasten zijn geplaatst aan te handhaven bomen, waarbij rekening is gehouden met aanwezige lichtbronnen om zodoende lichtverstoring te voorkomen. Er is gebruik gemaakt van de volgende typen kasten: o 2 stuks type Waveka 2FN 4

30 o 2 stuks type Waveka 1FD o 2 stuks type Waveka 2F Deze typen kasten zijn het meest effectief om in te zetten voor watervleermuis (Korsten, 2012). In type 2F zijn in de gemeente Groningen vaker watervleermuizen aangetroffen (zoals in het nabijgelegen park Coendersborg). In de noordwesthoek wordt extra opgaande beplanting gerealiseerd om het parkje voldoende luwte te behouden teneinde geschikt te laten blijven voor Myotis vleermuizen en zelfs luwte toe te voegen. Deze beplanting is aangegeven in figuur 6. Ter plaatse van de vleugelnoot worden 2 sleedoorns aangeplant, deze zijn niet in figuur 6 opgenomen, maar zijn als zodanig wel opgenomen in de kapvergunning die de gemeente aan zal vragen. Door het baggeren van de vijver neemt het areaal oppervlakte water toe, waardoor het gebied aan afwisselender karakter krijgt en zo geschikter wordt voor foeragerende vleermuizen. Figuur 6. Invulling van de beplanting in de noordwest hoek van de locatie, ingevuld met hazelaar en meidoorn (samen 95 stuks) 4. Staat van instandhouding De watervleermuis kent in het zuiden van Groningen een ongunstige staat van instandhouding. Hierom is met diverse partijen en dialoog gaande, waaruit diverse maatregelen moeten voortvloeien om de staat van instandhouding te verbeteren. In de huidige situatie is de aanleiding weliswaar uitvoering van een project, maar de betreffende boom had zonder dit project ook gevaarzetting opgeleverd, zonder dat de verblijfplaats was vastgesteld. Binnen het project worden diverse vleermuiskasten geplaatst, teneinde de functie van de 5

31 locatie te kunnen behouden. De gekozen type kasten richten zich volledig op de eisen van boombewonende vleermuizen uit het geslacht Myotis. Uit zenderonderzoek door Regelink Ecologie & Landschap (Thijs Molenaar) blijkt dat een van de gevangen watervleermuizen regelmatig verhuisde (nog geen rapportage beschikbaar). De populatie bestaat momenteel in Groningen zuid voornamelijk uit losse mannetjes, die minder hoge eisen stellen aan hun verblijfplaats. De ongunstige staat van instandhouding wordt dan ook voornamelijk veroorzaakt door verlies van een kolonie boom en aantasting van vliegroutes en foerageergebied. De conditie van de boom had ertoe geleidt dat deze binnen enkele seizoenen op natuurlijke wijze zou omvallen. Derhalve heeft de vervroegde kap niet direct een effect op de staat van instandhouding, want de verblijfplaats was binnen enkele jaren toch verloren gegaan. Het plaatsen van kasten, waarvan bekend is dat ze door de soort worden gebruikt, draagt bij aan het op langere termijn verzekeren van verblijfplaatsen op de locatie. Door het aanpassen van het inrichtingsplan met soorten die aantrekkelijk zijn voor vleermuizen, blijft de locatie aantrekkelijk voor vleermuizen en gaat geen deel van het leefgebied verloren. 5. Belang en alternatieven Ontheffing wordt aangevraagd op basis van het belang: Volksgezondheid of de openbare veiligheid of andere dwingende redenen van groot openbaar belang, met inbegrip van redenen van sociale of economische aard en met inbegrip van voor het milieu wezenlijke gunstige effecten. De aanvraag betreft boom 54 uit de inventarisatie. Deze kent holtes aan de stamvoet en tijdens het najaar is een dragende tak al afgebroken. Voor deze boom is sprake van gevaarzetting (figuur 7, onderdeel van de aan te vragen kapvergunning). Aangezien deze boom dicht tegen een wandelpad aan ligt, is er sprake van gevaar voor de openbare veiligheid. Er is geen mogelijkheid voor een alternatieve locatie. Door de aanpassen van de herplant naar de eisen van vleermuizen en het plaatsen van vleermuiskasten wordt de locatie geschikt gehouden voor vleermuizen en is er de mogelijkheid om ook de verblijfplaats te behouden. Vanwege de acute gevaarzetting kan echter de hiervoor geldende gewenningsperiode niet in acht worden genomen. Figuur 7. Details van boom 54 6

32 NOTITIE Aan : Jeroen Bevers (provincie Groningen) Van : Gemeente Groningen (opgesteld door Jorna Arisz) Datum : Onderwerp : Plan van aanpak leefgebieden herstel vleermuizen Groningen-zuid. Definitief, maar in ontwikkeling Deel 1. Cumulatie vleermuizen Alle vleermuissoorten zijn opgenomen in de Habitatrichtlijn. De hieruit voortvloeiende toetsingscriteria zijn overgenomen in de Wet natuurbescherming. Onderdeel daarvan is het toetsen van een zogenaamd cumulerend effect. Toetsing van cumulatieve effecten vindt zowel binnen de aanvraag zelf plaats als in combinatie met ontwikkelingen in verleden, heden en nabije toekomst. Rekening houden met al deze ontwikkelingen dient de staat van instandhouding gewaarborgd te zijn. De gemeente Groningen wil bij de provincie Groningen ontheffing aanvragen voor het ontwikkelen van een woonprogramma in twee deelgebieden aan beide zijden van de Kempkensberg. De provincie heeft hierbij aangegeven dat de gemeente expliciet dient in te gaan op het cumuleren van effecten en meer belangrijk op het opzetten van een maatregelen pakket met als doel het herstel en versterken van leefgebieden van vleermuizen en hiermee indirect de staat van instandhouding. Hoewel dit Plan van Aanpak voor het eerst zal worden toegepast als onderdeel van de aanvraag voor het woonprogramma, zal deze ook onderdeel vormen van ontwikkelingen in de toekomst. Aangezien niet alle maatregelen al concreet zijn uitgewerkt is hierbij min of meer sprake van een levend document, die steeds wordt geactualiseerd. Doelsoorten zijn gewone dwergvleermuis en watervleermuis, waarbij andere vleermuissoorten kunnen meeliften. Hierbij wordt tevens zoveel mogelijk ingezet op gebruik van groen dat ook functioneel kan zijn voor andere diersoorten. 1.1 Cumulatie gewone dwergvleermuis (Pipistrellus pipistrellus) Gewone dwergvleermuis is een soort die zowel aan noord- als zuidzijde van de zuidelijke ringweg kolonieplaatsen heeft. Daarnaast vindt tijdens de voortplanting (najaar) uitwisseling plaats tussen mannetjes (die deels aanwezig zijn aan de noordzijde van de ringweg) en vrouwtjes (aanwezig aan noord en zuidzijde van de ringweg. De grootste kolonie bevindt zich in de Helpermolenstraat, met kleinere kolonies aan de noordzijde van de ringweg en vermoedelijk een tweede kolonie in de wijk Coendersborg. Belangrijke foerageerlocaties worden met de verblijfplaatsen verbonden door vliegroutes. De komende jaren spelen er in Groningen zuid twee belangrijke projecten die effect kunnen hebben op de dwergvleermuis, de aanpak van de zuidelijke ringweg en de aanleg van woningbouw langs beide zijden van de Kempkensberg. Vanuit diverse partijen is de noodzaak tot een dialoog aangaande deze soort op te zetten, om effecten die van invloed kunnen zijn op de staat van instandhouding in kaart te brengen en met name om maatregelen op te stellen die dit zo goed mogelijk voorkomen. In het kader van deze dialoog hebben diverse meetings plaatsgevonden. Deze dialoog is ook nog niet beëindigd. Betrokken partijen zijn met name ARZ, VWG, gemeente en Bevoegde Gezagen (in dit geval provincie én RVO).

33 1.2 Watervleermuis (Myotis daubentonii) Watervleermuis is een vrij zeldzame vleermuissoort. Groningen-zuid is in het verleden erg belangrijk geweest voor de soort, met een kolonie en diverse losse verblijfplaatsen in de wijk. Diverse ontwikkelingen in het gebied hebben gezorgd voor een significante omslag van een gezonde kolonie tot de aanwezigheid van slechts enkele dieren. Er zijn bomen met kolonies gekapt, de werkzaamheden rond station Europapark hebben gezorgd voor aantasting van een bestaande vliegroute. In 2017 heeft Buro Bakker de situatie in het verleden en heden beschreven. In het leefgebied van watervleermuis worden de komende jaren nog de nodige projecten uitgevoerd, die allemaal verder afbreuk kunnen doen aan de toch al wankele staat van instandhouding van de lokale populatie. Met die reden heeft de gemeente Groningen in 2017 een monitoring gestart om inzicht te krijgen in de huidige belangrijke delen van het leefgebied en het effect van herstelmaatregelen in het leefgebied. Doel hiervan is tweeledig geweest. Door a) het leefgebied te versterken en de kolonie weer vitaal te maken kunnen b) weer diverse projecten in het gebied plaatsvinden zonder dat die afbreuk doen aan de staat van instandhouding waardoor het Bevoegd Gezag van de Wnb (in dit geval de provincie Groningen) hiervoor indien nodig ontheffing kan verlenen. Deze ontwikkeling heeft een vlucht genomen omdat in samenspraak met de ARZ en VWG een dialooggroep is opgezet. Hierbij zijn diverse specialistische vleermuisdeskundigen betrokken (waaronder Herman Limpens van de Zoogdiervereniging) en stakeholders zoals het waterschap. Op 1 november 2017 heeft een kennisdag plaatsgevonden waarbij de wijk is beschouwd op de belangrijkste maatregelen om het leefgebied van de soort te versterken.

34 Deel 2. Vastgelegde maatregelen leefgebieden herstel en versterking 2.1 Binnen begrenzing plangebied Engelse Park en Kempkensberg Binnen het plangebied van Engelse Park en Kempkensberg kunnen zowel effecten op gewone dwergvleermuis als watervleermuis optreden. Hoewel laatvlieger hier ook nog onder valt, wordt ervan uitgegaan dat deze soort meelift op de maatregelen die voor beide andere gidssoorten worden getroffen. De maatregelen die binnen het project worden getroffen zijn concreet uitgewerkt in het rapport Activiteitenplan. Hierbij geldt dat waar dit mogelijk en/of noodzakelijk is groenmaatregelen al uitgevoerd worden als onderdeel van het bouwrijp maken. Dit houdt in dat deze maatregelen al worden uitgevoerd winter (voor medio maart 2018, aangegeven met *). Het doel van de maatregelen en de belangrijkste onderdelen hiervan worden hier nog genoemd: 1. Behouden vliegroute langs de Engelse Kamp a. Aanplant doorlopende kroonstructuur met bomenrij (eik) langs westzijde Engelse Kamp* b. Aanpassen verlichting Engelse Kamp* c. Aanplant ondergroei thv parkeervakken* 2. Behouden foerageergebied dwergvleermuizen gehele plangebied a. Behouden boomstructuur Kempkensberg* b. Versterken groenstrook langs Helperdiepje* c. In 2019 voorzien in nieuw groen langs oostzijde Engelse Kamp 3. Foerageergebied watervleermuis a. Versterken groenstrook langs Helperdiepje* b. Tevens zien Behouden vliegroute over de Kempkensberg a. Bestaande verlichting vervangen door amberkleurige LED verlichting* b. Herstel natuurlijke kroonstructuur noordzijde Kempkensberg (ondersteund met tijdelijk scherm) c. Extra struikzone tussen weg en boomstructuur langs zuidzijde Kempkensberg* d. Aangepaste verlichting langs inrit en bij appartementencomplex e. Extra mantel binnenzijde Kempkensberg f. Achtervang: monitoring en reeds gedefinieerde maar op dit moment ongewenste maatregel van tweede bomenrij (binnenzijde) langs Kempkensberg of tussen appartementencomplex en DUO. 2.2 In directe omgeving van begrenzing Engelse Park en Kempkensberg, maar binnen projectplan voor dit project Buiten het plangebied voor Engelse Park en Kempkensberg worden bovenop de hierboven genoemde maatregelen de volgende maatregelen uitgevoerd in de winter van : 1. Aanleg plasberm Helperdiepje Haydnlaan. Ondersteund door het periodiek kroosvrij houden van het Helperdiepje indien dit noodzakelijk mocht zijn 2. Tijdelijke maatregelen hop-over Kempkensberg Helperzoom a. Bomen in potten b. Aanpassen/verplaatsen lichtmast kop Helperdiepje 3. Aanpassen verlichting langs Balkgat zodat deze niet langer op Balkgat schijnt 4. Plaatsen ca 3m hoog scherm tussen spoor en Balkgat (op ca 5m van oever Balkgat) 5. Plaatsen wilgenstruweel tussen oever Balkgat en scherm, aangevuld met enkele andere interessante soorten zoals meidoorn en hazelaar

35 2.3 Maatregelen die worden uitgevoerd in het kader van de ARZ Vanuit ARZ worden diverse maatregelen uitgevoerd om het leefgebied van watervleermuis en dwergvleermuis te versterken, met name rond de werkzaamheden bij de ringweg en ten behoeve van vervangend leefgebied rond de nieuwe vijver bij de Vondellaan/Brailleweg en de Hora Siccamavijvers. Uit het overzicht hieronder verbindt de ARZ zich ten minste aan die maatregelen die zijn aangekruist of heeft deze maatregel reeds uitgevoerd. Hierbij dient te worden opgemerkt dat maatregel 5 is geschrapt omdat tijdens het overleg van 1 november is vastgesteld dat deze maatregel onvoldoende efficiënt (in het kader hoeveel watervleermuizen hier extra van gebruik zouden kunnen maken) is om nu middelen voor in te zetten. Maatregel 12 is geschrapt en wordt vervangen door 15.

36

37

38 Deel 3. Plan van aanpak en dialoog overige maatregelen Op dit moment loopt de dialoog nog tussen verschillende partijen zoals VWG, provincie, gemeente, ARZ en diverse externe deskundigen en betrokkenen. In diverse dialoogoverleggen zijn maatregelen voorgesteld, waarvan sommige kon worden toegevoegd in een van beide bestaande plannen en van andere maatregelen wordt verkend of deze technisch en sociaal haalbaar zijn en welke financieringsbronnen hiervoor mogelijk zijn. Sommige maatregelen kunnen pas in de nabije toekomst worden uitgevoerd en van andere maatregelen wordt dit zoals aangegeven, nog verkend. Deze maatregelen komen in dit deel terug. Ten behoeve van de uitvoer van deze maatregelen is er door de gemeente al een projectteam opgestart bestaande uit projectleider Judith Wilke en projectassistent Mirjam Wagter ondersteund door medewerkers vanuit diverse specialismen (o.a. Stadsbeheer, landschap, water, bomen & groen, etc.). 3.1 Gefaseerd herstel van de verbinding langs de Helperzoom tot aan de grote Helperzoomvijver Maatregelen voor het herstel vliegroute langs de Helperzoom: 1. De aanleg permanente hop-over van de Kempkensberg naar de Helperzoom zal bestaan uit een doorlopende boomkroonstructuur. Hiervoor is in de huidige situatie geen ruimte vanwege de aanwezigheid van verharding en kabels en leidingen. De Helperzoom noord (vanaf de Helperzoomtunnel) zal worden afgewaardeerd tot een fietsstraat zodat één gehele rijbaan wordt afgebroken (inclusief bushaltes) en wordt omgevormd tot een groen-recreatieve omgeving. Als onderdeel van dit project wordt de permanente hop-over gerealiseerd en wordt een nieuwe vliegroute langs de Helperzoom tot aan het station gerealiseerd. Vanaf de onderdoorgang voldoet de bestaande groenstructuur maar zal verder versterkt worden. Hiernaast wordt de bestaande verlichting afgewaardeerd tot gerichte verlichting en wordt ook de verlichting langs de onderdoorgang aangepast tot vleermuisvriendelijk. Status: Uitvoering in Herstel groenstrook tussen nieuwe scherm en spoor. ProRail zal een 4 de perron aanleggen voor station Europapark. Hiervoor gebruiken zij enkel de aanwezige strook tussen het nieuw te plaatsen scherm (maatregel binnen project EP / KB) en het bestaande spoor. De gemeente verplicht ProRail tot aanplant van een nieuwe boomstructuur in deze strook welke tevens het licht vanaf het station op het Balkgat / Helperdiepje dient te dempen. Status: Uitvoering Maatregelen in vergevorderd stadium, maar die nog niet concreet kunnen worden vastgelegd 1. Aanleg nieuw foerageergebied woonwijk ten noorden van de ringweg a. Hiervoor zijn locaties al verkend (zie figuur hieronder). b. Met name de locaties 1, 3, 4 en 5 zijn op korte termijn interessant en beschikbaar. In figuur 2 wordt voor de locaties 3, 4 en 5 een inrichtingsschets gedaan. Status: alle locaties afhankelijk van budget, locatie 3 ook afhankelijk van draagvlak bewoners, locatie 2 ook afhankelijk van werkruimte ARZ. Locatie 5 zal deel uitmaken van het pakket maatregelen dat ARZ treft. c. Locatie 2 is ook zeer interessant vanwege de relatief grote hoeveelheid ruimte, maar hier gaan in het kader van de ARZ (aansluiting Julianaplein) werkzaamheden plaatsvinden waardoor hier op de korte termijn mogelijk geen locaties beschikbaar zijn. Er wordt contact gezocht met ARZ waar de werkgrens exact komt te liggen en hierbuiten toch alvast enkele maatregelen

39 kunnen worden uitgevoerd. Figuur 3 geeft een impressie van de gewenste inrichting, waarmee een groene locatie beschikbaar komt en een hop over wordt gerealiseerd waarmee uiteindelijk het Stadspark ook kan worden bereikt (via Hoornsediep WZ en Concourslaan) 2. Baggeren noordelijke Hora Siccamavijver. Deze vijvers worden onderhouden door het Waterschap (niet door de gemeente). De eerste gesprekken zijn geweest en hier lijkt het enige obstakel financiering. 3. Verbeteren waterverbinding Hora Siccamavijvers (verbeteren waterkwaliteit). Hier wordt verkend of het mogelijk is voor watervleermuis passeerbare duikers te bouwen. Een alternatief waarbij de doorstroming verbeterd maar alle vleermuizen wel over de weg moeten passeren is een stuk kansrijker, want gesprekken hierover tussen waterschap en gemeente lopen al. Ondersteuning door het verder aanpassen van de verlichting (budget). Lage beplanting kopse kanten is in het programma van ARZ opgenomen Figuur 1. Zoeklocaties aan de noordzijde van de ringweg (dwergvleermuis)

40 Figuur 2. Voorgestelde maatregelen voor de locaties 3, 4 en 5 Figuur 3. Beoogde inrichting ter hoogte van aansluiting Hoornsediep / Brailleweg met aansluiting met het Julianaplein

41 3.3 Overige maatregelen die betrekkelijk nieuw zijn, maar die wel als erg effectief worden gezien en die nu verkend worden Deze maatregelen kunnen overeenkomstig de dialooggroep van 1 november bewezen bijdragen aan leefgebieden herstel van vleermuizen in het gebied, maar waarvoor nog geen concrete invulling is gegeven: 1. Verblijfplaatsen. Aangezien er in het Sterrebos kolonies van soorten als grootoorvleermuis en rosse vleermuis aanwezig zijn, ligt het voor de hand dat het tekort aan verblijfplaatsen minder speelt dan issues ten aanzien van de bereikbaarheid van foerageerlocaties. Desondanks is het essentieel monitoring van de aanwezige verblijfplaatsen te continueren en beheer op bestaande locaties af te stemmen. In Groenestein en Esserhaag zal nog gekeken worden of hier kasten voor losse dieren een aanvulling kunnen zijn. In het Sterrebos zijn al veel kasten aanwezig en lijkt hiervoor minder noodzaak. Echter kasten zijn relatief goedkoop en kunnen in beperkte oplage ook toegevoegd worden in het Sterrebos. Op plekken die nieuw bereikbaar worden gemaakt voor vleermuizen (zoals De Vork) is het wel zinvol om kasten te plaatsen. Hiermee kunnen dieren worden aangemoedigd om een groter deel van het actieve periode op deze nieuwe goede locaties te benutten. 2. Aanleggen waterverbinding onder Helperzoom door. Dit zou de waterkwaliteit van het Helperdiepje zeer ten goede komen. Deze maatregel is in de verkennende fase. Haalbaarheid is afhankelijk van aanwezige kabels en leidingen en financiering. 3. Voor gewone dwergvleermuis worden diverse andere locaties onderzocht om foerageergebied te realiseren. Het gaat hierbij om locaties zowel ten noorden als zuiden van de ringweg. Een groot deel is enkel afhankelijk van financiering. Incidenteel speelt draagvlak vanuit de buurt een rol. Op enkele locaties kan gekoppeld worden aan de boomstructuurvisie van de gemeente Groningen. Enkele van de zoeklocaties zijn het Boutenspad, rond de noordelijke Hora Siccamavijver, Rivierenhof, vervangen beplanting langs Helperdiepje door interessante soorten, versterken groenstructuur rondom sportvelden, etc. Bij de Van Ketwich Verschuurlaan wordt nog gekeken van het verbeteren van een hop over en tevens zal met de ontwikkelaar (Volker Wessels) worden verkend of binnen het ontwerp van de groene ruimte nog enkele verbeteringen ten aanzien van vleermuizen kunnen worden gedaan. 4. Versterken groenstrook gracht Van Mesdagkliniek. De oostzijde kan met extra financiering worden meegenomen met de aanleg van de Engelse Park, de westkant is afhankelijk van de Van Mesdag. 5. Aanpassing inrichting De Vork. Hier wordt om het nieuwe rangeerterrein een grote ecologische zone ingericht. Deze is waterrijk, maar er wordt gekeken in beperkte aanpassingen van het ontwerp zodat deze vleermuisvriendelijker wordt (zonder dat het ten koste gaat van een andere doelsoort voor de locatie: de poelkikker). Inrichting voor vleermuizen is ook positief voor steenuil. Aan de overzijde van het spoor Groningen Bad Nieuweschans liggen enkele driehoekige vijvers. Deze kunnen interessant voor (water)vleermuizen worden gemaakt door aanplant van wilgenstruweel op de oever en een verbindende opgaande groenstrook (bomen en/of hogere struiken). 6. Aanpassen verlichting rondom bekende foerageerlocaties van watervleermuis. Dit gaat dan met name om de Haydnlaan en Bachkade en de verlichting aan de woningenzijde van de Hora Siccamalaan. Beperking hierbij lijkt financiering, want de masten op deze locaties zijn nog niet aan vervanging toe.

42

43

44

45

46