Orde van dienst voor de morgendienst in de protestantse gemeente Beusichem- Zoelmond

Transcriptie

1 Orde van dienst voor de morgendienst in de protestantse gemeente Beusichem- Zoelmond Datum: 28 september 2014 Locatie: Beusichem - Zoelmond Dienst van de voorbereiding Aanvangslied: gezang 322: 1, 2 Moment van stilte Onze Hulp Psalm van de Zondag: Psalm 84: 1, 2 Kyrie Glorialied: NLB 657: 1, 4 Dienst van het woord Gebed om licht van de Geest Bijbellezing I Koningen 16: 29-17:7 29 Achab, de zoon van Omri, werd koning van Israël in het achtendertigste regeringsjaar van koning Asa van Juda. Tweeëntwintig jaar regeerde hij in Samaria. 30 Achab deed wat slecht is in de ogen van de HEER; zijn gedrag was nog erger dan dat van zijn voorgangers. 31 Alsof het nog niet erg genoeg was dat hij het voorbeeld volgde van Jerobeam, de zoon van Nebat, nam hij Izebel tot vrouw, de dochter van koning Etbaäl van Sidon, en begon hij Baäl te vereren. 32 Hij liet in Samaria een tempel voor Baäl bouwen en richtte er een altaar voor hem op. 33 Ook maakte hij een Asjerapaal. Zo deed hij allerlei dingen waarmee hij de HEER, de God van Israël, tergde, meer nog dan de vorige koningen van Israël gedaan hadden. 34 In de tijd van Achab werd Jericho weer opgebouwd door Chiël uit Betel. Ten koste van zijn oudste zoon, Abiram, legde hij de fundamenten, en de poortdeuren bevestigde hij ten koste van Segub, zijn jongste zoon, zoals de HEER bij monde van Jozua, de zoon van Nun, had voorzegd. 1 De Tisbiet Elia uit Gilead zei tegen Achab: Zo waar de HEER leeft, de God van Israël, in wiens dienst ik sta, de eerstkomende jaren zal er geen dauw of regen komen tenzij ik het zeg. 2 De HEER richtte zich tot Elia met de woorden: 3 Ga weg van hier. Ga naar het oosten en zoek een schuilplaats in de wadi Kerit, aan de overkant van de Jordaan. 4 Drinken kun je uit de rivier, en ik heb de raven opgedragen je daar van voedsel te voorzien. 5 Elia deed wat de HEER hem had gezegd, hij ging weg en trok zich terug in de wadi Kerit, ten oosten van de Jordaan. 6 De raven brachten hem daar s ochtends en s avonds brood en vlees, en water dronk hij uit de rivier. Gezang 322: 5 Bijbellezing I Koningen 17: Maar doordat het almaar niet regende in het land, viel de rivier na verloop van tijd droog. 8 Toen richtte de HEER zich tot Elia met de woorden: 9 Ga naar Sarefat, in de buurt van Sidon, en neem daar je intrek. Ik heb een weduwe daar opgedragen je van voedsel te voorzien. 10 Elia ging op weg

2 naar Sarefat, en toen hij bij de stadspoort aankwam, zag hij een weduwe die bezig was hout te sprokkelen. Hij riep haar en vroeg of ze een kommetje water voor hem wilde halen, zodat hij zijn dorst kon lessen. 11 Terwijl ze wegliep om water te halen, riep hij haar na of ze ook een stuk brood voor hem wilde meenemen. 12 Zo waar de HEER, uw God, leeft, antwoordde zij, ik heb niets meer in voorraad, alleen een handjevol meel in de pot en een restje olijfolie in de kruik. Kijk, ik heb net een paar takken geraapt om iets te eten te maken voor mij en mijn zoon. Als dat op is, zullen we van honger sterven. 13 Maar Elia zei: Maak u niet ongerust. Doe wat u van plan was, maar bak van wat u in huis hebt eerst iets voor mij en kom me dat brengen. Daarna kunt u voor uzelf en uw zoon iets klaarmaken, 14 want dit zegt de HEER, de God van Israël: Tot op de dag dat ik weer regen op de aarde zal laten vallen, zal er meel in de pot zijn en zal de oliekruik niet leeg raken. 15 De vrouw ging naar huis en deed wat Elia had gezegd. En ze hadden elke dag te eten, zij, Elia en haar familie. 16 Er was meel in de pot en de oliekruik raakte niet leeg, zoals de HEER bij monde van Elia had beloofd. Gezang 322: 6 Preek (zie p. 3vv) Gezang 484: 1, 2, 3, 4 Dienst van de gebeden en gaven Voorbeden, Stil gebed, Onze Vader Slotlied: gezang 249: 3 GAAN Zegen en gezongen amen `(gezang 456: 3)

3 Gemeente des Heren, zusters en broeders, Professor Miskotte schreef ooit: De Heer verheft zich te midden van de goden om partij de kiezen voor zijn volk en daarin voor de bedreigde mensheid. Het lezen van de Elia verhalen brengt mij deze uitspraak te binnen. De verhalen maken indringend duidelijk dat het spreken van de Heer een spreken is tussen de goden... Wij hebben het in het christelijk taalgebruik afgeleerd om zo te spreken. We zeggen liever dat er maar één God is, en dat al die andere goden niet bestaan, dat ze een illusie zijn. Maar toch we redden het daar niet mee, zo is mijn overtuiging. We lopen er op stuk om te blijven volhouden dat alle andere goden dan de Heer niet bestaan. Er zijn, ook nu, krachten, invloeden in ons leven, die we niet met de Heer kunnen verbinden. Maar die we ook niet kunnen herleiden tot natuurkrachten. En toch beïnvloeden die krachten ons fundamenteel. We merken dat ze op zijn minst onze overgave aan God bedreigen. We merken dat ze ons afleiden. We merken dat ze ons denken leiden, ons leven bepalen - zelfs als we dat niet willen. Maar we kunnen er geen naam aan geven. Eén van de grootste overwinningen van het heidendom is misschien wel dat we deze krachten in het christendom tot een illusie hebben verklaard. Maar een illusie blijken ze allerminst En dan is het bevrijdend om te ontdekken hoe werkelijk het Oude Testament spreekt over de goden. Dan weet je waar je mee te strijden krijgt En juist dan, als je de goden serieus neemt, juist dan krijgt het spreken en het handelen van de Heer, de God van Abraham, Izaäk en Jakob, zijn eigen betekenis. [ ] De Heer verheft zich te midden van de goden om partij te kiezen voor zijn volk en daarin voor de bedreigde mensheid... Over welke goden spreekt het bijbelverhaal rond Elia? De Baäl... Achab is er gevoelig voor. Want die Baäl, die is zo tastbaar, zo berekenbaar - tenminste, op het oog.

4 Maar Baäl is vooral aantrekkelijk. Want het gaat over groot-groter-grootst. In de Baälsgodsdienst mag je rekenen op groei. Hoe meer je geeft, hoe meer je er aan over houdt. Groei is leven. Groei is succes. Groei is zingeving. Dus Achab rekende en berekende. En zo kwam hij op het idee van een huwelijk met Isebel uit Sidon. Nu was hij zelf nog een soort grote herenboer die het tot koning had geschopt. Het agrarische zat m nog steeds in zijn bloed. Hij woonde nog tussen de boeren. We komen hem op zeker moment als boer tegen: zelf op zoek naar voedsel voor zijn paarden... Hij was gevoelig voor de tradities van het platteland. Naboth de boer was zijn buurman, ook al heette Achab inmiddels koning. Maar dan komt Isebel. Ze is gewend aan een samenleving waarin je van bovenaf regeert. Een samenleving waarin je je macht moet laten zien. Want in die samenleving buigen ze voor Baäl. Voor groot-groter-grootst. Voor sterk-sterker-sterkst. Voor de macht van het getal. Een wereld van verschil, maar Achab ziet er wel wat in. Ze huwen, die twee. En Achab omarmt ook de dienst aan Baäl... Historici hebben uitgedokterd dat de regering van Achab ongeveer de gouden eeuw is geweest voor Israël. Groot-groter-grootst Wat zal hij hebben genoten... Zijn manier van regeren wierp vruchten af waar toch weinig tegen in stelling gebracht kon worden, zo zou je denken Toch is er ook een teken aan de wand. In de tijd van Achab werd Jericho weer opgebouwd door Chiël uit Betel. Ten koste van zijn oudste zoon, Abiram, legde hij de fundamenten, en de poortdeuren bevestigde hij ten koste van Segub, zijn jongste zoon, zoals de HEER bij monde van Jozua, de zoon van Nun, had voorzegd. De goden van groei vragen nu eenmaal hun offers. De waan van groot-groter-grootst leidt in dit geval tot het opofferen van kinderen. De oudste en de jongste... Geen erfgenaam, geen nageslacht. Omdat je groot wilt bouwen.

5 En in één adem vervolgen de schrijvers: 1 De Tisbiet Elia uit Gilead zei tegen Achab: Eén onverwachte tegenstem. Met een korte boodschap die pas later zijn effect zal hebben. Zo waar de HEER leeft, de God van Israël, in wiens dienst ik sta, de eerstkomende jaren zal er geen dauw of regen komen tenzij ik het zeg. Heeft Achab dit meteen serieus genomen? Hoe heeft hij gereageerd? Dat willen we weten. Want wij willen eigenlijk altijd weten wat de grootste, de machtigste of de rijkste ervan vindt. De bijbelschrijvers doen iets heel anders. Ze laten Achab meteen weer los. Hij mag gaarkoken in zijn eigen sop. Hij, de grootste, moet maar even wachten. Want het gaat de schrijvers om die ene tegenstem. Het gaat hen niet om groot-groter-grootst. Maar om een tegenstem. In al het regeringsgeweld niet meer dan een fluistering. Binnen een uur al weer vergeten. Maar die ene stem die valt op in het verhaal zoals het wordt verteld. En die stem zet ook ons stil. Wij zijn geneigd om te kijken naar de machtigen der aarde. Wat doen zij? De Obama s, de Poetins, de Assad s? De VN s, de CIA s, de IS'en en hoe ze ook allemaal mogen heten. Dat is onze natuurlijke blikrichting. We kijken naar degenen met de meeste macht. Of met het meeste geweld. We kijken naar wie groot, groter of het grootst is... Maar de schrijvers stellen een profetische daad. Te midden van de goden staat de Naam op. En spreekt één zin, meer niet. En kijk: de Naam ziet om naar de raven en stelt hen in dienst van die éne man, Elia. Zoals de raaf Noach diende... Zo spreekt de Heer. En dan lees je verder: hij ziet ook om naar die éne weduwe en haar zoon. Op de grens van leven en dood... Zo spreekt de Heer.

6 De Naam ziet om naar de minstmachtige in het verhaal. Hij gaat de paleizen voorbij... Zo spreekt de Heer. Niet door een machtsdaad, maar door bij die minstmachtige te zijn. Te midden van de goden is hij bij hen. Daar, zo schrijven de rabbijnen nadrukkelijk. Eerst gebeurt het aan die beek, een zijtak van de Jordaan. Als het ware op de grens van Israël. Daar zullen de raven je verzorgen. Maar ze gebruiken het woordje daar nog een keer nadrukkelijk als Elia verder is getrokken. Als de Naam hem heeft gestuurd naar Sarfat. En Sarfat, vertellen de rabbijnen, ligt in Sidon. Juist in het land waarvandaan Achab de Baäl heeft geïmporteerd. Juist in het land dat al lang wordt gestuurd door het overheids beleid van groot-groter-grootst. Daar... verheft de Heer zich. 17:9 sta op, ga naar Tsarefat, bij Tsidon, en zet je daar neer; Daar - God spreekt tussen de goden in Sidon van Isebel. En door die stem gebeurt in dat Sidon, in dat land van groot-groter-grootst, een groot wonder. Nee, niet groot in de zin van Achab, in de zin van Isebel. Nee, juist niet. Het grote wonder is op het oog zo klein, zo onbetekenend dat geen camera ervoor vrij zou worden gemaakt. Het is zo inefficiënt dat geen bedrijf het zou willen publiceren in zijn jaarrapportage. En ik vrees dat het ook in menig jaarverslag van een predikant niet zou worden genoemd. Maar de bijbelschrijvers hebben er oog voor. Want daar, waar iedereen rekent op groot-groter-grootst, daar heeft een vrouw, met de dood in de ogen, het lef om te vertrouwen. Daar hoort die vrouw, op de grens van de dood, de stem van de Heer, tussen de goden. Hij begint bij haar een nieuw begin. Ze heeft nog wat meel en een klein beetje olie. Zij zal een laatste brood bakken. En dan zullen ze sterven, zij en haar zoon. Wat die vreemde man ook lijkt te beweren - ze zullen sterven. Dat is wat berekening oplevert.

7 Maar ze hoort door de woorden van Elia heen een stem die spreekt, fluisterend, tussen de goden: vrees niet, [ ] doe naar je woord, maar maak eerst voor mij [ ] een kleine koek en breng die voor mij naar buiten; voor jou en je zoon kun je daarna iets klaarmaken; En het grote wonder is: Dan gaat zij heen en doet naar het woord van Elia; [...] Eén tegenstem. Eerst tegen het groot-groter-grootst. Door Achab aan te spreken. Dan het wachten van de tegenstem, het geduldig wachten bij die beek, dat zijtakje van de Jordaan. Dag in dag uit gevoerd worden door de raven. En het water zien opdrogen. Al die tijd denken: was mijn woord dan inderdaad het spreken van de Heer tussen de goden? En dan nóg een beproeving. Ga, naar dat land, naar die bron van de waanzin, waartegen je juist strijdt. Ga, naar dat land, het land van de goden, van de kindoffers, van de Baäl. Ga - daar zal ik voor je zorgen. En dan, eindelijk dat teken. Een vrouw die totaal niet meetelt voor de leiders, voor de machthebbers. Zij doet wat Elia haar zegt. Ze maakt eerst voor hem wat brood. En dan pas voor zichzelf en haar zoon. Tegen het groot-groter-grootst in. Ze erkent de stem van de Heer, die spreekt tussen de goden. Ze doet wat de economen, wat het groeigeloof, wat de machtigen in de ivoren torens waanzin vinden: ze geeft weg wat ze nog heeft. Omdat ze tussen de goden het spreken van JHWH heeft erkend [ ]

8 Het heidendom boekte misschien wel de grootste overwinning toen ze het voor elkaar kreeg de goden door christenen te laten verklaren tot een illusie. Zo kon hun macht zich hullen in christelijk-vrome woorden. Zo kon het heidendom de christelijke zegen ontfutselen voor allerlei vormen van machtsmisbruik, onderdrukking en buitensluiting. Want groot-groter-grootst kan niet zonder misbruik. De kracht van Israël is dat zij de andere goden niet ontkent, maar laat staan. En dat Israël durft geloven in de Heer - déze God - die niet wegloopt, maar tussen de goden zijn stem verheft, ons zó nabij is in leven en in sterven. En ik denk dat daarom Lucas, eeuwen later, het zo zegt als de tijd van de geboorten is aangebroken, dat dit gebeurde toen keizer Augustus een beetje zat te regeren, Quirinius wat zat te stadhouderen, en Herodes voor koning speelde. Mannen die vonden dat ze toch wel wat aanbidding mochten verwachten. Tussen die goden spreekt de Heer in de geboorten van Johannes en Jezus. [...] Wij leven in een tijd waarin vele machten zich tenminste voordoen als goden, maar ontkennen het te zijn. Die menen dat zij het recht hebben ons leven te bepalen, maar de religieuze taal hebben ingewisseld voor zakelijkheid en cijfers, de taal van angst en terreur. Machten die ons beloven dat wij groot, groter, grootst worden, en in ruil van ons vragen dat we steeds meer van onszelf inleveren zodat elke volgende generatie minder wapens in handen heeft om zich te verzetten tegen hun invloed. Nederland raakt al in paniek als we níet tot de top 10 van de wereld behoren. We spreken van een crisis, van achteruitgang, van stagnatie. Het heilige groeien ligt stil. Noem dat maar eens geen heidendom... [ ] En dan geloven dat tussen die goden de Heer, déze God, zijn stem verheft om partij te kiezen voor de minstmachtigen Dat zijn zoon zegt: komt tot mij, allen die vermoeid en belast zijt... En dan durven om weg te geven wat misschien wel je laatste stukje groei zou kunnen zijn, omdat je de stem van de Heer herkent tussen de machten van onze tijd Omdat Jezus van Nazareth met vijf broden en twee vissen in de hand zegt: Geef bij hen te eten... En dan een tegenstem erkennen, die Pauw niet haalt, en zelfs Knevel en van den Brink niet interessant genoeg is Omdat een vrouw in Sarfath besloot op de stem van een vreemdeling om haar laatste brood weg te geven vóór zij voor haarzelf en haar kind brood ging bakken.

9 [...] Wij geloven in de Heer, die zich tussen de machten verheft. Die begint bij die ene, minstmachtige mens. Omdat hij het heil van jou, u, mij op het oog heeft, als zijn stem klinkt over Golgotha: Mijn God, mijn God, waarom hebt gij mij verlaten? En dan naar deze stem te luisteren Amen.