Achtbare Meester, waarde Broederen,
|
|
- Melanie Veenstra
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Achtbare Meester, waarde Broederen, Op 26 april 1819 richtte Thomas Wildey samen met enkele andere vanuit Engeland geëmigreerde Odd Fellows in Baltimore de Washington Loge nr. 1 op. 1819, wat was dat voor een tijd? In Nederland regeert koning Willem I, le roi marchand. Er rijdt in ons land nog geen trein. De Slag bij Waterloo ligt nog maar vier jaar achter ons. Op de Balkan staat de Griekse Vrijheidsoorlog op het punt van uitbreken. Het Noord-Hollands kanaal en het Apeldoorns-Dierens kanaal worden gegraven. Fulton heeft de eerste stoomboot pas enkele jaren geleden uitgevonden. Volta heeft de elektrische elementen ontdekt en Lamark legt de grondslag voor de evolutieleer. Ludwig von Beethoven werkt aan zijn 9 e symfonie, Chopin is dan pas 4 jaar oud. Goethe schrijft zijn autobiografie Aus meinen Leben, Dichtung und Wahrheit. In ons land zijn Bilderdijk en A.C.W. Staring beroemde dichters; in Engeland Lord Byron en John Keats. Het is de tijd van de romantiek. De vraag is welke situatie er in Engeland de oorzaak van is, dat er in die tijd zoveel emigranten het land verlaten om hun heil in Amerika te zoeken. Rond 1815 was Engeland ontegenzeggelijk de grootste handels- en industriestaat, de sterkste zeemogendheid, en nummer een onder de koloniale machten. Maar toch bleef er veel te wensen over. Koning George III regeerde vrijwel als een absoluut vorst. Het Parlement was een plutocratie; dat wil zeggen het House of Lords kende uitsluitend erfelijke zetels voor de hoge adel en de geestelijkheid; terwijl in het House of Commons alleen grootgrondbezitters en industriemagnaten zitting hadden. Het kiesrecht was sinds de Middeleeuwen niet meer herzien. De positie van de arbeiders was erbarmelijk door de economische crisis na de Napoleontische oorlogen en door de Corn-Law, die na de oorlog het brood op de hongersnoodprijs hield ten believen van de grondbezitters. Armoede en grote werkloosheid waren het gevolg. Geen wonder dat zoveel Engelse handwerkslieden en boeren, die het hoofd niet meer boven water konden houden, hun vaderland verlieten om te trachten elders een nieuw en beter bestaan op te bouwen. In Noord Amerika waren het vooral de Engelse koloniën, die talloze immigranten aantrokken. Zij zochten er politieke vrijheid, omdat zij vervolging in eigen land vreesden. Ook zochten zij er de mogelijkheid om de eigen godsdienst te belijden. En natuurlijk zochten zij er betere landbouwgronden. In Engeland waren immers veel boeren zonder werk geraakt, doordat de grootgrondbezitters landbouwgronden veranderden in weidegrond voor de veel lucratievere schapenteelt. En in de steden was voor de boeren geen werk te vinden. Triest was echter, dat veel van de emigranten uit Europa niet eens voldoende geld bezaten om de overtocht te betalen. Zij tekenden contracten met handelsondernemingen of particulieren en verplichtten zich als contractarbeiders in ruil voor de overtocht vier tot zeven jaar zonder loon te werken voor degenen die de overtocht betaalden.
2 Terwijl de Spanjaarden en Fransen met weinig mensen enorme oppervlakten van Noord-Amerika in beslag namen, vestigden de Engelse kolonisten zich in groter aantal in een smal gebied langs de Oostkust. Vooral langs de rivieren die naar de Atlantische Oceaan stromen en aan de kust bouwden zij steden. Opvallend is de grote verdraagzaamheid op godsdienstig gebied. Deze verdraagzaamheid leidde ertoe, dat zich in deze koloniën een zeer gemengde bevolking vestigde. Onder de immigranten vanuit Engeland bevond zich ook Thomas Wildey. Wie was deze Thomas Wildey? Geboren op 15 januari 1782 te Londen, ging hij van zijn 5 e tot zijn 15 e jaar naar school. Zijn schooljaren waren niet zo n succes, want hij bleek later nauwelijks te kunnen schrijven. Al zijn brieven zijn door anderen geschreven. Na zijn schooltijd werd hij leerling rijtuigverenmaker. Hij groeide uit tot een uitstekende handwerksman. In 1806 trad hij tot als lid van de Odd Fellowloge nr. 17 in Londen; en hij doorliep er alle graden.in 1807 is hij verhuisd en richtte hij de Morning Star Lodge nr. 38 op, waarvan hij gedurende 10 jaren de stuwende kracht is geweest. Ook is van hem bekend, dat hij tevens Vrijmetselaar was. In 1817 trad hij in het huwelijk, maar over zijn vrouw is vervolgens nooit meer iets vernomen. En opvallend is, dat hij in hetzelfde jaar nog is geëmigreerd naar Baltimore in Noord-Amerika. Hij heeft zich daar gevestigd als rijtuigverenmaker samen met een compagnon. In die tijd was het leven in Baltimore ernstig ontwricht door een epidemie van gele koorts. De ellende die daarvan het gevolg was: ziekte, dood, weduwen en wezen; en natuurlijk veel armoede, moet Thomas Wildey zeer hebben aangegrepen en een stimulans hebben gevormd voor zijn menslievende activiteiten later. Hij heeft in Baltimore overigens veel meer activiteiten ontplooid. Zo bezat hij een grofsmederij, was kolenhandelaar, en leverancier aan scheepswerven. Hij leverde groenten aan markthallen en is op een gegeven moment zelfs een boerenbedrijf begonnen. Ook heeft hij een herberg geëxploiteerd en lokalen verhuurd aan de loges en zelfs aan de Grootloge. Hij heeft op deze wijze een ruim bestaan opgebouwd en was bepaald niet onbemiddeld. Zijn meest aansprekende eigenschap was zijn hartelijke medeleven met anderen. Wie met Wildey gesproken had, zag weer licht in de duisternis en niemand ging ongetroost heen. Hij bezat een zeer grote mensenkennis; hij sprak altijd het juiste woord op precies het goede moment. Hij was welbespraakt, een leider en een vredestichter. De Vrijheidsoorlog van Amerika was in het begin van de 19 e eeuw nu wel ten einde, maar de rust in de geest der strijdenden was zeker niet teruggekeerd. Er heerste hier en daar een grote animositeit tegen de Engelsen en het verblijf van de pioniers was daardoor menigmaal verre van aangenaam. Nieuw aangekomen voelden zich al te vaak op elkaar aangewezen. Aldus verging het ook de huisschilder Welch en de grofsmid Wildey, toen zij in de winter van 1819 met elkaar kennis maakten. De Orde met haar stelsel van mutual relief, steun aan werklozen en dergelijke, vormde menigmaal onderwerp van hun gesprekken.
3 Samen vatten zij het plan op om contact te zoeken met andere Odd Fellows en in Amerika een Odd Fellow Loge te stichten. Op hun advertentie in de Baltimore American reageerden inderdaad nog een aantal Odd Fellows. Op 26 april 1819 stichtte Thomas Wildey de Washington Loge nr. 1 samen met John Welch, John Duncan, John Cheatham en Richard Ruschworth, eveneens immigranten uit Engeland en allemaal in Engeland lid geworden van de Odd Fellows. De Washington Loge nr. 1 is dus door zelfconstitutie tot stand gekomen. Het ligt voor de hand om de oorsprong van de Odd Fellows in Engeland te zoeken, omdat een aantal Odd Fellows vanuit dit land naar Amerika gemigreerd was. Een recente grondige en diepgaande studie van br. Jacques Bijl laat een nieuw licht schijnen op de ontstaansgeschiedenis van de Odd Fellows. Het verhaal over het ontstaan van de Odd Fellows in de Middeleeuwen en de gilden verwijst hij naar het rijk der fabelen. De eerste Odd Fellows komen wij tegen in Londen. Daar ontstond de eerste loge waarschijnlijk omstreeks 1736 en in 1748 blijkt er al een behoorlijke organisatie te bestaan, want dan lezen we over het bestaan van de Loyal Aristarchus Loge nr. 9 van de Orde der Odd Fellows. In de 2 e helft van de 17 e eeuw was Londen getroffen door een tweetal grote rampen, namelijk de pestepidemie in 1665 waarbij mensen (15% van de bevolking) het leven lieten en een jaar later, in 1666, de grote brand van Londen, waarbij in 5 dagen 89 kerken en huizen verloren gingen. Dit verlies aan bewoners, gekoppeld aan de grote bouwactiviteiten daarna, betekende dat er een grote hoeveelheid immigranten Londen binnenstroomde waarvoor geen huisvesting was. Londen werd een mensenverslindende stad, waar de toestanden in het begin van de 18 e eeuw bijzonder slecht waren. Door de overbevolking en de slechte behuizing waren het de mannen uit alle lagen van de bevolking, die hun heil zochten in de lokale pub, de taveerne of het koffiehuis. Mensen met gelijke wensen en ideeën ontmoetten elkaar in die gelegenheden. Hier ontstonden de eerste Friendly Societies en vele andere clubs, waarvan er sommige nu nog bestaan. Maar bij een zwerftocht door het Londen van die tijd komen we de Odd Fellows nog niet tegen. Een hint in de goede richting verschaft de onlangs verschenen biografie van Samuel Pepys door Claire Tomalin. In dit boek lezen we dat deze mijnheer Pepys werd uitgenodigd om lid te worden van een gentlemen s club en dat hij in 1662 in die club werd opgenomen als jonge broeder. Enige jaren later werd hij bevorderd tot oudere broeder en in 1672 werd hij verheven tot Meester. Hieruit blijkt dat er zelfs in de 2 e helft van de 17 e eeuw organisaties bestonden, die gebruik maakten van termen als jongere broeder, oudere broeder en Meester. De schrijfster van de biografie merkt daarbij op, dat we hier te maken hebben met zoiets als een vrijmetselaarsloge. Het woord Vrijmetselaar komen we ook al tegen in een artikel dat in 1910 werd geschreven door ene br. Shapley ter gelegenheid van het 100 jarige bestaan van
4 de Manchester Unity. Daarin lezen we dat de eerste Odd Fellow loges omstreeks 1736 ontstonden in de Londense taveernes. Ze hielden 4 keer per jaar een bijenkomst. Het lidmaatschap kostte 2 guineas per jaar, terwijl het nog 3,50 pond koste om de verschillende graden te krijgen. De rituelen, emblemen en organisaties waren maçonniek, wat zou aantonen dat het een organisatie was die door Vrijmetselaars was gesticht, aldus br. Shapley. Het is nu dus tijd om naar de Vrijmetselaren te gaan kijken. Over het ontstaan en de geschiedenis van de Vrijmetselarij doen ook meerdere verhalen de ronde. Sommigen beweren dat de Orde al stamt uit de tijd van koning Salomo, terwijl anderen een relatie zien met de colleges van ambachtslieden in de Romeinse tijd. Zeker is dat wij de Vrijmetselaren als loges van steenhouwers tegenkomen in de Middeleeuwen bij de bouw van kathedralen, kerken en kloosters. Gezien het feit dat het bouwen van een kathedraal als regel meer dan een mensenleven in beslag nam, is het duidelijk dat die vaklieden veelal hun hele werkzame leven op dezelfde bouwplaats doorbrachten en dat de loges van steenhouwers op zo n bouwplaats een min of meer permanent karakter hadden. Ongetwijfeld hadden ze daar ook een soort onderkomen, een bouwkeet of een werkplaats, en dat verklaart dan tevens hoe we aan het woord loge zijn gekomen. Want het Engelse woord voor Loge lodge -, dat we overigens pas in de 13 e eeuw in de Engelse taal tegenkomen, betekende toen schuilhut of klein onderkomen, terwijl het werkwoord to lodge kan worden vertaald door verblijven of tijdelijk bewonen. De groepen steenhouwers, die zich loges zijn gaan noemen, waren dus degenen die gebruik maakten van de loge (the lodge) op het bouwterrein. In 1839 is een reeks van 100 zgn. constituties-in-handschrift ontdekt. Daaruit blijkt dat er al in de 14 e eeuw bepaalde regels en gebruiken in zwang waren die voor een goede gang van zaken in de loge moesten zorgen. Om de vakgeheimen te beschermen moesten degenen die daarmee bekend gemaakt werden zweren, dat zij die vakgeheimen zouden bewaren. De toen geldende gedragsregels tonen een duidelijk verband met de latere maconnieke werkwijze. Gezien de aard van hun werkzaamheden werkten de steenhouwers vrijwel altijd voor een zeer rijke opdrachtgever en dat was in die tijd de kerk van Rome, waarbij de kloosters als bron van kennis ongetwijfeld een belangrijke rol speelden. Dat ging blijkbaar allemaal goed totdat in 1534 Hendrik VIII brak met Rome. Dit betekende dat de kloosters werden gesloten en dat alle rijkdommen van kerken en kloosters in beslag genomen werden. Hierdoor kwam er een einde aan de geldstroom die het bouwen van kerken mogelijk maakte. Het betekende ook dat er plotseling veel te veel steenhouwers waren.
5 Toen Hendrik VIII in 1545 opnieuw veel geld nodig had, legde hij door de Chantries Act van 1545 en 1547 beslag op de bezittingen van alle katholieke organisaties zoals broederschappen en gilden, hetgeen betekende dat in de periode na 1600 de meeste van deze organisaties waren verdwenen. Een aantal Vrijmetselaarsloges kon overleven door hun loges ook open te stellen voor niet-steenhouwers. In eerste instantie werden architecten in de loges opgenomen, later gevolgd door wetenschappers, landeigenaars en kooplieden. Door het toelaten van niet-steenhouwers ontstaat er in de loges een tweedeling tussen de oorspronkelijke operatieve vrijmetselaren en de nieuwe speculatieve vrijmetselaren, waarbij de laatste groep steeds meer de dienst gaat uitmaken. Hoewel het woord loge nog steeds wordt gebruikt zijn de loges nu meer gentlemen s clubs geworden, zoals we die in Londen in de 2 e helft van de 17 e eeuw en de 1 e helft van de 18 e eeuw veel meer aantreffen Het zijn dan de invloedrijke leden van een viertal, deels nog operatieve Londense loges die ervoor zorgen, dat op 24 juni 1717 de 1 e Grootloge wordt gesticht. Vanaf dat moment ontstaat er grote onrust in de Vrijmetselarij, een onrust die tot ongeveer 1760 zou duren. Alles wordt in het werk gesteld om meer invloedrijke leden aan te trekken en dat lukt, want al gauw zijn grote geleerden en hertogen lid van de organisatie en maken zij in hoge mate de dienst uit. Dat dit niet altijd in de smaak valt bij een deel van de logeleden moge duidelijk zijn en er zijn in die tijd ongetwijfeld logeleden geweest, die zich in hun loges niet meer thuis voelden en die besloten om hun loges te verlaten. Zíj zijn dan de broeders, die niet meededen en dus de overgebleven broeders. En het is dan ook niet te verwonderen, dat we juist in die tijd (omstreeks 1736) voor het eerst een Odd Fellow loge tegenkomen. Dat zou dan tegelijk een goede verklaring zijn voor onze vreemde naam, want hoewel het woord Odd veel betekenissen heeft, betekent het ook: dat wat overblijft en Fellows vertaald door Broeders is zeker niet fout. En dus werden de overgebleven broeders de 'Odd Fellows genoemd. Zij waren dus Vrijmetselaren, die onder de naam Odd Fellows een nieuwe organisatie stichtten. Mogelijk dateert uit die tijd ook de kreet, die wij in Vrijmetselaarskringen wel eens over de Odd Fellows horen, namelijk: Odd Fellowship is poor man s masonry, ofwel Odd-Fellowship is vrijmetselarij voor de arme man. Er zijn vele tekenen, die er op wijzen, dat dit het juiste verhaal is omtrent het ontstaan van de Odd Fellows. Wij zien dat het duidelijkst in de oudst bekende Odd Fellow ritualen van 1797, die u op het Centraal Secretariaat kunt inzien. Hoewel het gedachtegoed, dat wij in die ritualen vinden, heel anders is dat dat wij in Vrijmetselaarsritualen tegenkomen, zijn die ritualen duidelijk maçonniek van karakter. Want waarom zouden Odd Fellows, als ze niets met Vrijmetselarij te maken hebben, evenals de Vrijmetselaren een voorschoot moeten dragen? En waarom laten de Odd Fellows (in 1797) bij een inwijding in de 1 e graad, evenals de
6 Vrijmetselaren, de kandidaat een drietal rondgangen door de Tempel maken waarbij hij zgn. struikelblokken op zijn weg vindt? En als de kandidaat dan de gelofte moet afleggen, doe hij dat, evenals bij de Vrijmetselaren het geval is, geknield voor het altaar met een hand op de bijbel. Verder zien wij bij de Vrijmetselarij zowel als bij de Odd Fellows dat bij de opening van een zitting in de 1 e graad de zon als symbool wordt gebruikt om aan te geven dat de dag is begonnen en de zitting kan worden geopend. En dan die afschuwelijke straffen die de Odd Fellows (in 1797) evenals de Vrijmetselaren boven het hoofd hangen, als zij zich niet houden aan de beloofde geheimhouding. Tenslotte dan nog de structuur van de ritualen, de gang van zaken in de zittingen, de beambten, de handgrepen en passeerwoorden. Het is allemaal overgenomen van de Vrijmetselarij. Het is toch niet denkbaar dat nietvrijmetselaren al deze zaken hebben kunnen verzinnen? Gelukkig zijn bij de stichting van onze Orde in Amerika al spoedig de meest storende maconnieke elementen uit onze ritualen verwijderd, hoewel de organisatiestructuur van onze Orde en de ritualen zoals wij die nog steeds hanteren, een maçonniek karakter hebben. Inhoudelijk hebben wij, en dat is ook in de ritualen van 1797 al het geval, gelukkig een heel ander verhaal te vertellen dan de Vrijmetselarij. Zij zijn vooral naar binnen gericht, terwijl wij onze opdracht van Thomas Wildey buiten de loge in praktijk brengen. Maar de conclusie moet toch wel zijn, dat het Vrijmetselaren waren die aan de wieg stonden van de eerste Odd Fellow organisatie. Het wordt dan ook tijd dat we stoppen met verhaaltjes te vertellen over in de Middeleeuwen rondzwervende vaklieden, aldus br. Jacques Bijl. Tenslotte. Ik sprak zojuist over de oudst bekende Odd Fellow ritualen en ik noemde een aantal maconnieke elementen, die we in die ritualen tegenkomen. Deze ritualen van meer dan 200 jaar geleden zijn ook van grote betekenis geweest voor latere Odd Fellow ritualen tot en met de ritualen, die wij vandaag gebruiken. Hoewel daar in de Ordegeschiedenis niets over wordt geschreven, is het niet ondenkbaar dat Thomas Wildey, die in 1806 Odd Fellow werd, deze ritualen heeft gekend. Hoewel tekens, passerwoorden, handgrepen en symbolen in deze ritualen niet met naam en toenaam worden genoemd, vinden we toch veel zaken, die we ook in onze huidige ritualen nog tegenkomen. Het zou echter te ver voeren daar op dit moment nader in te gaan. Ik zou er een aparte bijdrage aan kunnen wijden. Leo Beuger
De Independent Order of Odd Fellows. Vriendschap Liefde waarheid
De Independent Order of Odd Fellows 1 De Independent Order of Odd Fellows De oorsprong van het Odd Fellowship werd al enige eeuwen geleden in Engeland gelegd. Vermoedelijk waren Odd Fellows vaklieden,
Nadere informatieSamenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties
Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De
Nadere informatieIndependent Order of Odd Fellows
Introductie 1 (IOOF) U heeft deze presentatie geopend om meer te weten te komen over de Odd Fellows. Graag informeren wij u op de volgende pagina s hierover. Het kost u ongeveer 5 minuten. 2 Odd Fellows?
Nadere informatieNaam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn
Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn Filips II In 1566, meer dan vierhonderd jaar geleden, zijn veel mensen boos. Er is onrust in de Nederlanden. Er zijn spanningen over het geloof, veel mensen
Nadere informatieGeschiedenis groep 6 Junior Einstein
De oude Grieken en Romeinen hadden ze al en later ook de Vikingen. Koloniën. Koopmannen voeren met hun schepen over zee om met andere landen handel te drijven. Langs de route richtten ze handelsposten
Nadere informatieGESCHIEDENIS LES 2 STAP VOOR STAP VOORUIT
GESCHIEDENIS LES 2 STAP VOOR STAP VOORUIT Wie zei: Het is mijn taak om dit land goed te besturen. Maar al die ministers moeten zich er niet mee bemoeien. 1. koning Willem I 2. koning Willem II 3. koning
Nadere informatieTijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus
138 Tijdwijzer Het begin Op deze tijdbalk past niet de hele geschiedenis van de mens. Er lopen namelijk al zo n 100.000 jaar mensen rond op aarde. Eigenlijk zou er dus nog 95.000 jaar bij moeten op de
Nadere informatieDe Jefferson Bijbel. Thomas Jefferson
De Jefferson Bijbel Thomas Jefferson Vertaald en ingeleid door: Sadije Bunjaku & Thomas Heij Inhoud Inleiding 1. De geheime Bijbel van Thomas Jefferson 2. De filosofische president Het leven van Thomas
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme
Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme Werkstuk door een scholier 1970 woorden 12 oktober 2005 6,7 72 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdvraag: Hoe beschrijven en verklaren we
Nadere informatieDagboek Sebastiaan Matte
Vraag 1 van 12 Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen
Nadere informatieGeschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren
Geschiedenis kwartet jagers en boeren jagers en boeren jagers en boeren Reusachtige stenen die door mensen op elkaar gelegd zijn. Zo maakten ze een begraafplaats. * Hunebedden * Drenthe * Trechterbekers
Nadere informatiegermaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk).
Jeanne d'arc Aan het begin van de 15de eeuw slaagden de Fransen er eindelijk in om de Engelsen uit hun land te verdrijven. De strijd begon met een vrouw die later een nationale heldin werd, van de meest
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Samenvatting Hoofdstuk 2
Samenvatting Geschiedenis Samenvatting Hoofdstuk 2 Samenvatting door Y. 1162 woorden 6 september 2012 10 1 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 2.1 In Frankrijk regeerde absolute vorsten. Rond
Nadere informatieDe klassieke tijdlijn
De klassieke tijdlijn In de lessen geschiedenis heb je waarschijnlijk al gehoord over de tijdlijnen, of de historische periodes en waarschijnlijk ook over exacte datums zoals 476. In dit documentje kom
Nadere informatieInfo plus Het leenstelsel
Project Middeleeuwen F- verrijking week 1 Info plus Het leenstelsel Inleiding De Middeleeuwen betekent letterlijk de tussentijd. Deze naam is pas later aan deze periode in de geschiedenis gegeven. De naam
Nadere informatieDe Bijbel open 2012 37 (22-09)
1 De Bijbel open 2012 37 (22-09) Onlangs kreeg ik een vraag over twee genezingen in de bijbel. De ene gaat over de verlamde man in Lukas 5 die door het dak van een huis tot Jezus wordt gebracht en door
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Romeinen
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Ro Samenvatting door S. 1180 woorden 29 maart 2016 6,4 11 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Hoofdstuk 5 De Ro Paragraaf 1 t/m 7 1 Van dorp
Nadere informatieLandenspel. Duur: 30 minuten. Wat doet u?
Landenspel Korte omschrijving werkvorm: In deze opdracht wordt de klas verdeeld in vijf groepen. Iedere groep krijgt een omschrijving van een land en een instructie van de opdracht. In het lokaal moeten
Nadere informatieHet begin van staatsvorming en centralisatie. Onderzoeksvraag; Hoe vond de staatsvorming van Engeland, Frankrijk en het hertogdom Bourgondië plaats?
Onderzoeksvraag; Hoe vond de staatsvorming van Engeland, Frankrijk en het hertogdom Bourgondië plaats? Voorbeeld 1: Engeland De bezittingen van de Engelse koning Hendrik II in Frankrijk rond 1180 zijn
Nadere informatieNaam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt
Naam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt De Gouden Eeuw duurde niet precies honderd jaar. Hij begon aan het eind van de 16de eeuw, beleefde zijn hoogtepunt rond 1675 en was in de 18de eeuw voorbij. De Gouden
Nadere informatieApostolische rondzendbrief
oktober 9, 2011 Jaargang 1, nummer 1 Lieve mensen, Zo bent u een voorbeeld voor alle gelovigen in Macedonië en Achaje geworden. Wij zijn nu al weer een tijdje hier in het zuiden van Griekenland, in de
Nadere informatieSittard, dominicanen en Sint Rosa
Sint Rosa Sittard, dominicanen en Sint Rosa Wanneer de Amerikaanse dominicanessen naar Sittard komen, treden zij in de voetsporen van eerdere dominicanen en dominicanessen, die voor Sittard heel veel betekend
Nadere informatieKastelen in Nederland
Kastelen in Nederland J In ons land staan veel kastelen. Meer dan honderd. De meeste van die kastelen staan in het water. Bijvoorbeeld midden in een meer of een heel grote vijver. Als er geen water was,
Nadere informatieEen weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het Christendom. Naam:
Een weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het Christendom Naam: Het Christendom Hallo, dit is de vragenlijst die hoort bij de website over geestelijke stromingen. Je kunt de website vinden
Nadere informatieF r a n c i s c u s. v a n. Leven met aandacht. w e g D e. Erfgoed Congregatie Zusters Franciscanessen van Oirschot
Leven met aandacht Erfgoed Congregatie Zusters Franciscanessen van Oirschot w e g D e v a n F r a n c i s c u s 2 Leven met aandacht Inhoud 1 De weg van Franciscus 9 2 De oprichting van de congregatie
Nadere informatieVerslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen
Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen Verslag door Lotte 1570 woorden 19 juni 2017 3 4 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Tijdvak: Tijd van Grieken
Nadere informatieNaam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel
Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Willibrord Willibrord werd geboren als zoon van pas bekeerde ouders en werd als zevenjarige jongen door zijn vader Wilgis toevertrouwd aan het klooster van Ripon nabij
Nadere informatieToelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 7
Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 7 Hierbij treft u een toelichting aan bij de beelden die in de tijdbalk van Argus Clou Geschiedenis groep 7 zijn opgenomen. Inhoud Thema 1 Boze
Nadere informatieIn het voetspoor van...
In het voetspoor van... Bijbelse figuren en hun levensgeheim voor jongeren van 2 en 3 jaar drs. M. van Campen Zevende druk Zoetermeer Inhoud. Timotheüs - op school bij God 7 2. Adam - een gevallen mens
Nadere informatieGenesis 1 en 2 enkele verzen Marcus 16: 1 8 11-04-2004. Pasen is opstaan
Gelezen: Genesis 1 en 2 enkele verzen Marcus 16: 1 8 11-04-2004 Pasen is opstaan Gemeente, Het woord, het werkwoord dat bij Pasen hoort is: opstaan. Daarbij horen de afgeleide zelfstandige naamwoorden:
Nadere informatieVerspreiding Christendom - HV 1. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62218
Verspreiding Christendom - HV 1 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 25 June 2015 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62218 Dit lesmateriaal is
Nadere informatieGeschiedenis Amerika en Frankrijk in de tijd van pruiken en revoluties: een overzicht. Een les van: Bor
Geschiedenis Amerika en Frankrijk in de tijd van pruiken en revoluties: een overzicht. Een les van: Bor Terugkijken: Bij de ene revolutie ontstaat een nieuw en onafhankelijk land. Vrijheid is voor de inwoners
Nadere informatieHitler op weg naar de macht Wie was Adolf Hitler?
Hitler op weg naar de macht Wie was Adolf Hitler? Iedereen heeft wel eens van Adolf Hitler gehoord. Hij was de leider van Duitsland. Bij zijn naam denk je meteen aan de Tweede Wereldoorlog. Een verschrikkelijke
Nadere informatieWERKBOEK VOOR DE DALTON-VERSIE. Dit werkboek is van:. Ik zit in groep:.
WERKBOEK VOOR DE DALTON-VERSIE De Middeleeuwen Dit werkboek is van:. Ik zit in groep:. 1 Hoi! Ik ben Tim de Wekker! Ik wil graag weten hoe vaak en hoe lang je bezig bent met een taak. Daarom heb ik een
Nadere informatie10. Gebarentaal [1/3]
10. Gebarentaal [1/3] 1 Gebarentalen Stel, je kunt niets horen. Je bent doof. Hoe praat je dan met andere mensen? Je kunt liplezen, maar dat is moeilijk en je mist dan toch nog veel van het gesprek. Bovendien
Nadere informatieGROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1
GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1 Tijdvak Jagers en boeren; van de eerste mensen 3000 v. C. prehistorie; van de eerste mensen - 3000 v.c. Samenlevingstype: eerst jagers/verzamelaars,
Nadere informatieSessie 68. Meningen over Wat Tyler. Mening in 1381. Mening Nu. Niet waar of Valt niet te zeggen
Sessie 68. Meningen over Wat Tyler Mening in 1381 Mening Nu Niet waar of Valt niet te zeggen Sessie 68. Uitspraken over Wat Tyler Mensen moeten niet als slaven hoeven werken alleen maar omdat ze arm zijn.
Nadere informatieOver het toneelstuk Gijsbrecht van Amstel
Voorwoord Gijsbrecht van Amstel leefde rond 1300. Hij was de belangrijkste man van de stad Amsterdam in die tijd. Gijsbrecht was geliefd bij de bevolking van Amsterdam, maar hij had ook veel vijanden.
Nadere informatieTijd van regenten en vorsten 1600 1700. 6.2 Wie heeft de macht? Deel 2. Wie hadden in de Republiek, in Frankrijk en in Engeland de politieke macht?
Onderzoeksvraag: Wie hadden in de Republiek, in Frankrijk en in Engeland de politieke macht? Kenmerkende aspect: Het streven van vorsten naar absolute macht. De bijzondere plaats in staatskundig opzicht
Nadere informatieJagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten
Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten Van de oogst van hun land en van hun dieren Jagers & boeren Wat
Nadere informatieVoorwoord Met oprechte blijdschap schrijf ik het voorwoord voor dit boek. Ik ken Henk Rothuizen al vele jaren en heb hem zien opgroeien tot een man van God, met een bediening die verder reikt dan zijn
Nadere informatieCanonvensters Michiel de Ruyter
ARGUS CLOU GESCHIEDENIS LESSUGGESTIE GROEP 8 Canonvensters Michiel de Ruyter Michiel Adriaanszoon de Ruyter werd op 23 maart 1607 geboren in Vlissingen. Zijn ouders waren niet rijk. Michiel was een stout
Nadere informatieOp weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon
Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn
Nadere informatieLatijn: iets voor jou?
: n j i t a L r o o v s iet jou? De Romeinen en wij Waar komen onze letters vandaan? Hoe komen we aan de namen van de maanden? De antwoorden op vele van deze vragen vind je vaak in het verleden bij de
Nadere informatieJanusz Korczak. door Renée van Eeken
Janusz Korczak door Renée van Eeken Hoofdstukken 1. Inleiding 2. Wie was Janusz Korczak? 3. Zijn levensverhaal 4. Janusz Korzcak in deze tijd 5. Waarom ik hem gekozen heb 6. Nawoord 7. Bronvermelding 1
Nadere informatieJezus, het licht van de wereld
Jezus, het licht van de wereld Het evangelie naar Johannes 8: 1-30 1 Overzicht 1. De overspelige vrouw 2. Jezus als het Licht der wereld 3. Twistgesprekken met de Farizeeën 2 De overspelige vrouw Bijbeltekst
Nadere informatieDeze (autarkisch agrarische samenleving) veranderde in de tijd van steden en staten (11 e en 12 e eeuw).wat waren de Oorzaken?
Onderzoeksvraag; Waar en waardoor konden in de Tijd van Steden en Staten, oude steden weer tot bloei komen en nieuwe steden ontstaan? In vroege middeleeuwen was er sprake van een agrarische samenleving
Nadere informatieUitleg voor kinderen die gevormd willen worden. Voordat je informatie krijgt over het vormsel zelf is het wel handig om te weten wat een symbool is:
Uitleg voor kinderen die gevormd willen worden. Voordat je informatie krijgt over het vormsel zelf is het wel handig om te weten wat een symbool is: Een symbool is iets wat je helpt herinneren of je in
Nadere informatieLes 5 God: Zoon Ketters over Jezus
Les 5 God: Zoon Doelstelling: de catechisant kan in 1 minuut aan een ander uitleggen wie Jezus voor hem/haar is, weet welke afwijkende meningen er in de loop der tijd geweest is m.b.t. de Here Jezus en
Nadere informatieverzoeking = verleiden om verkeerde dingen te doen dewijl = omdat wederstand doen = tegenstand bieden de overhand behouden= de overwinning behalen
Zondag 52 Zondag 52 gaat over de zesde bede. Leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze. Want van U is het Koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid, in der eeuwigheid. Amen. Lees de tekst
Nadere informatieGeschiedenisproefwerk groep 7 Hoofdstuk 5 Een nieuwe wereld: Amerika
Geschiedenisproefwerk groep 7 Hoofdstuk 5 Een nieuwe wereld: Amerika In het vroegere Amerika woonden Indianenstammen. Columbus ontdekte dit land van de Indianen in 1492. Het waren de Azteken, de Inca s
Nadere informatieHet verhaal van William Booth
Lesmateriaal bij Het verhaal van William Booth Inhoudsopgave Geroepen om te dienen woordzoeker 3 Graaf in het verhaal! 4 Graaf dieper 5 Gods weg doolhof 6 Nieuw leven interview 7 Het Leger des Heils verspreid
Nadere informatieWie was Schafrat(h)? En wat was de relatie met Van Gogh?
Wie was Schafrat(h)? En wat was de relatie met Van Gogh? Soms weten bezoekers ons tijdens rondleidingen te vermelden dat Vincent van Gogh ooit een kamertje bewoonde in hotel Schafrath aan het Park in Nuenen.
Nadere informatieDe renaissance!! Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis.!
De renaissance Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis. Deze term betekent letterlijk de wedergeboorte, en is een kunststroming uit
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Afgelopen maandag hebben we met de deelnemers van de kring Eigentijds Bijbellezen Paasverhalen gelezen. Vier verhalen van de opstanding, verteld door
Nadere informatieHoe zagen de omringende volken David, en waar was de tabernakel op dat moment?
Het erfelijk koningschap aan David toegezegd. Hoe zagen de omringende volken David, en waar was de tabernakel op dat moment? Zie 2 Samuel 7 Veel van de omringende volken, die de voorspoed van Israël zagen,
Nadere informatieGijsje zonder staart geschreven door Henk de Vos (in iets gewijzigde vorm) Er was eens een klein lief konijntje, dat Gijs heette. Althans, zo noemden
Gijsje zonder staart geschreven door Henk de Vos (in iets gewijzigde vorm) Er was eens een klein lief konijntje, dat Gijs heette. Althans, zo noemden zijn ouders hem, maar alle andere konijntjes noemden
Nadere informatieHC zd. 6 nr. 32. dia 1
HC zd. 6 nr. 32 wie Jezus wil kennen moet de verhalen over hem lezen beschreven door Matteüs, Marcus, Lucas en Johannes terecht worden ze evangelisten genoemd ze beschrijven het evangelie ze vertellen
Nadere informatieweetje weetje weetje weetje weetje weetje weetje
Een processie is een godsdienstige plechtigheid in de vorm van een optocht van geestelijken en gelovigen. Een processie zorgt voor een gevoel van samen horen omdat ze mensen verenigt. 1 4 Rond Sint-Macharius
Nadere informatieOpeningsgebeden INHOUD
Openingsgebeden De schuldbelijdenis herzien Openingsgebeden algemeen Openingsgebeden voor kinderen Openingsgebeden voor jongeren INHOUD De schuldbelijdenis herzien De schuldbelijdenis heeft in de openingsritus
Nadere informatieMet welk doel wil God Zijn kinderen leiden?
Scholen die door Samuel zijn gesticht. Met welk doel wil God Zijn kinderen leiden? Psalm 23:3 3 Hij verkwikt mijn ziel, Hij leidt mij in het spoor van de gerechtigheid, omwille van Zijn Naam. De Here zelf
Nadere informatieDe muur. Maar nu, ik wil uitbreken. Ik kom in het nauw en wil d r uit. Het lukt echter niet. De muur is te hoog. De muur is te dik.
De muur Ik heb een muur om me heen. Nou, een muur? Het lijken er wel tien. En niemand is in staat om Over die muur bij mij te komen. Ik laat je niet toe, Want dan zou je zien Hoe kwetsbaar ik ben. Maar
Nadere informatieThema: In kruiken en kannen (2 Koningen 4:1-7)
Liturgie aangepaste dienst Baflo, 28-09-14 om 14.30 uur Thema: In kruiken en kannen (2 Koningen 4:1-7) Welkom en mededelingen a. Opw. 334 Heer, uw licht en uw liefde schijnen b. Opw. 88 Een rivier vol
Nadere informatieDit product wordt u aangeboden door ComputerBijbel (http://www.computerbijbel.com) ComputerBijbel Alle rechten voorbehouden 1/6
ComputerBijbel Alle rechten voorbehouden 1/6 EEN MAN NAAR GOD'S HART. Handelingen 13:22 INTRODUCTIE. 1. In zijn toespraak in Antiochië, gaat Paulus kort in op de geschiedenis van Israël, hij citeert een
Nadere informatieHet hindoeïsme heeft geen stichter. Voor het ontstaan van het hindoeïsme moeten we naar India gaan: een groot land in Azië.
Het hindoeïsme Hoe is het hindoeïsme ontstaan? Het hindoeïsme heeft geen stichter. Voor het ontstaan van het hindoeïsme moeten we naar India gaan: een groot land in Azië. Eeuwenlang leefden in dat land
Nadere informatieVan Pasen naar Pinksteren Van Pinksteren naar het Loofhuttenfeest. 1. Pesach (Pasen) 2. Sjawoeot (Pinksteren) 3. Soekot (Loofhuttenfeest)
Van Pasen naar Pinksteren Van Pinksteren naar het Loofhuttenfeest 1. Pesach (Pasen) 2. Sjawoeot (Pinksteren) 3. Soekot (Loofhuttenfeest) De betekenis van het feest Wat is de oorspronkelijke betekenis?
Nadere informatieVerhaal: Jozef en Maria
Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele
Nadere informatieDescartes schreef dat er geen ander land was "où l'on puisse jouir d'une liberté si entière" (waar men een zo volledige vrijheid kan genieten)
Verslag 25 mei 2018, Salon der Verdieping: Spinoza s politieke filosofie De bespreking van de politieke filosofie doe ik aan de hand van zijn belangrijkste politieke werk, te weten het Theologisch-politiek
Nadere informatieDE MIDDELEEUWEN. Gemaakt Door: Amy van der Linden Leonardo Middenbouw groep 6
DE MIDDELEEUWEN Gemaakt Door: Amy van der Linden Leonardo Middenbouw groep 6 INHOUDSOPGAVE Middeleeuwen. Karel de Grote. Middeleeuwse straffen. De pest. Dokters in de Middeleeuwen. Beroepen in de Middeleeuwen.
Nadere informatieZondag 11 januari - een verhaal om moed te houden
Zondag 11 januari - een verhaal om moed te houden Bij Marcus 1 - de doop van Jezus Ik weet niet hoe goed u al de zondagsbrief hebt gelezen. Maar wellicht is u opgevallen dat er helemaal bovenin staat dat
Nadere informatieToetsvragen Geschiedenis toelating Pabo. Tijdvak 7 Toetsvragen
Tijdvak 7 Toetsvragen 1 In de Tijd van Pruiken en Revoluties hielden kooplieden uit de Republiek zich bezig met de zogenaamde driehoekshandel. Tussen welke gebieden vond deze driehoekshandel plaats? A
Nadere informatieTIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES
TIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES Hoofdstuk 4 PARAGRAAF 4.1 Pruikentijd Standenmaatschappij De verlichting VERVAL EN RIJKDOM In de 17 e eeuw was Nederland het rijkste land ter wereld Van stilstand komt achteruitgang
Nadere informatie2 De oprichting van de VOC en de WIC zorgde ervoor dat overal op de wereld Zeeuwse en Hollandse schepen voeren.
Tijdvak 6 Toetsvragen 1 In de Tijd van Vorsten en Regenten werden in ook in de Nederlanden de eerste handelstochten naar Azië georganiseerd. Hoe werden deze tochten gefinancierd? A De Nederlandse overheid
Nadere informatieNEDERLAND IN DE 16e EEUW
NEDERLAND IN DE 16e EEUW In de 16e eeuw vielen de Nederlanden onder de Spaanse overheersing. Er bestonden grote verschillen tussen de gewesten (= provincies), bv: - dialect - zelfstandigheid van de gewesten
Nadere informatieDeze (autarkisch agrarische samenleving) veranderde in de tijd van steden en staten (11 e en 12 e eeuw).wat waren de Oorzaken?
Onderzoeksvraag; Waar en waardoor konden in de Tijd van Steden en Staten, oude steden weer tot bloei komen en nieuwe steden ontstaan? In vroege middeleeuwen was er sprake van een agrarische samenleving
Nadere informatieBijbel voor Kinderen. presenteert DE VERLOREN ZOON
Bijbel voor Kinderen presenteert DE VERLOREN ZOON Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Lazarus Aangepast door: Ruth Klassen en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd door: Bible
Nadere informatieStofomschrijving Deze opdracht hoort bij 2.1-3.1 en 3.2 van De Republiek in tijd van Vorsten (Geschiedenis Werkplaats).
Het verhaal van 1588 Bodystorming Inleiding Het jaar 1588 is een belangrijk jaar in de geschiedenis van de Republiek. De gebeurtenissen die eraan vooraf gaan worden als feiten voorgelezen en tussen de
Nadere informatieAANTEKENINGEN WAAROM WERD GOD EEN MENS?
AANTEKENINGEN Alles draait om de visie op Jezus Christus. Door de eeuwen heen is er veel discussie geweest over Jezus. Zeker na de Verlichting werd Hij zeer kritisch bekeken. De vraag is waar je je op
Nadere informatieDe Bijbel open 2013 40 (12-10)
1 De Bijbel open 2013 40 (12-10) Er was eens een man die de studeerkamer van een predikant binnenkwam. Hij keek om zich heen en zag al die boeken staan die je in een studeerkamer aantreft. Toen zei die
Nadere informatieDe gelijkenis van de barmhartige Samaritaan.
De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen
Nadere informatieLoge Delta , Algemeen. Bestuurders (laatste wijziging KvK: )
Loge Delta 2012-2013, Algemeen Bestuurders (laatste wijziging KvK: 16-11-2012) Doelstelling / missie: De Loge heeft ten doel de beoefening van de reguliere Vrijmetselarij. Zij gedraagt zich daarbij naar
Nadere informatieDoor welke oorzaak voelde Saul zich alleen en onbeschermd? En wat had hij vernomen?
Dood van Saul en zijn zonen. Door welke oorzaak voelde Saul zich alleen en onbeschermd? En wat had hij vernomen? Zie 1 Samuel 30 en 31 Saul echter voelde zich alleen en onbeschermd, omdat God hem verlaten
Nadere informatieWie is er nou blind? Het evangelie naar Johannes 9:1-41 22-9-2015
Wie is er nou blind? Het evangelie naar Johannes 9:1-41 1 Inleiding (1) Schrijver: Johannes, discipel en apostel (noemt zichzelf: de discipel van wie Jezus hield) Doel (Joh 20:31): dat je gelooft dat Jezus
Nadere informatieLeerlingen hand-out stadswandeling Amsterdam
Leerlingen handout stadswandeling Amsterdam Groep 1: de Surp Hoki Armeens Apostolische kerk Adres: Kromboomsloot 22, Amsterdam Namen leerlingen: In deze handout staat alle informatie die je nodig hebt
Nadere informatieWaarom is deze avond
Waarom is deze avond Het doel Kinderen, vanavond ga ik jullie een verhaal vertellen wat mij lang geleden eens overkomen is. Of het iets goeds was, dat mij was overkomen? Ja het was iets goeds. Hoewel,
Nadere informatieRomeinen. Romeinen. Germanen
Romeinen Romeinen Grieken en Romeinen lijken op elkaar qua levensstijl. Het Romeinse rijk is ontstaan in Rome (753 v. Chr.). De Romeinen kwamen 50 v. Chr. naar Nederland. De Romeinen hebben het Latijns
Nadere informatieToespraak van Anouchka van Miltenburg, Voorzitter van de Tweede Kamer, bij de bijeenkomst van de Stichting Herdenking 15 augustus 1945, op 14 augustus 2015 in de Tweede Kamer We dachten dat we na de capitulatie
Nadere informatieAls wij dan eten van dit brood en drinken uit deze beker, verkondigen wij de dood des Heren totdat Hij komt.
Huwelijk Eucharistische gebeden 2. Eucharistisch Gebed XII-b Jezus, onze Weg. Brengen wij dank aan de Heer, onze God. Heilige Vader, machtige eeuwige God, om recht te doen aan uw heerlijkheid, om heil
Nadere informatieJEZUS IS MIJN SUPERHELD
JEZUS IS MIJN SUPERHELD NAAM Studielessen voor 8-12 jarigen Lessen zijn geschreven door Beryl Voorhoeve, Ilja Witte en Judith Maarsen Mei 2007Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling HET BOEK
Nadere informatie2.2. Het Nieuwe Testament, of het verhaal van Jezus en de eerste kerk 1
2.2. Het Nieuwe Testament, of het verhaal van Jezus en de eerste kerk 1! " #$% & #& '$' '& + ()" *% $, $ -% 1 H. Jagersma en M. Vervenne, Inleiding in het Oude Testament, Kampen, 1992. J. Bowker, Het verhaal
Nadere informatieExodus 35:4-36:7 Bijdrage voor de bouw van de tabernakel. Zondag 20 januari 2013 Thema: Je geld of
Exodus 35:4-36:7 Bijdrage voor de bouw van de tabernakel 35:4-5 Mozes zei tegen de Israëlieten: De HEER draagt u op hem geschenken te geven. Laat iedereen die daartoe bereid is iets aan de HEER afstaan:
Nadere informatieVrijmetselaarsloge in Leiden ALGEMENE INFORMATIE
Vrijmetselaarsloge in Leiden ALGEMENE INFORMATIE Belangstelling? L Age d Or is een vrijmetselaarloge die gevestigd is in Leiden. Deze loge werkt in het Leids Maçonniek Centrum aan de Steenschuur 6. L Age
Nadere informatieSamenvattingen Geloof ABC
Samenvattingen Geloof ABC Info 1ABC: Wat is geloof? Het gaat in dit project om de belangrijkste wereldgodsdiensten: jodendom, christendom, islam, hindoeïsme en boeddhisme. Deze godsdiensten geven antwoorden
Nadere informatie1. Zet de onderstaande gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde. Noteer alleen de letters.
Oefenrepetitie geschiedenis SUCCES!!! 4 Havo Periode 1 Tijdvakken 1 t/m 4 Dyslectische leerlingen slaan de vragen met een asterisk (*) over. DOOR DE TIJD HEEN 1. Zet de onderstaande gebeurtenissen in de
Nadere informatie0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1
Zwanger Ik was voor het eerst zwanger. Ik voelde het meteen. Het kon gewoon niet anders. Het waren nog maar een paar cellen in mijn buik. Toch voelde ik het. Deel 1 0-3 maanden zwanger Veel te vroeg kocht
Nadere informatieUitvaart voorbede Voorbeeld 1.
Uitvaart voorbede Voorganger: Genadige en barmhartige God. U ziet ons hier bijeen in ons verdriet rond het sterven van N. Hij / zij was één van ons, wij zullen hem / haar missen. Geef ons de kracht samen
Nadere informatieFiladelphia - Overzicht van de brieven aan de zeven gemeenten
Filadelphia - Overzicht van de brieven aan de zeven gemeenten (Openbaring 2:18-29 en 3:1-6) De brief aan de gemeente van Filadelfia Vers 7: En schrijf aan de engel van de Gemeente in Filadelfia: Dit zegt
Nadere informatieZondag 30 augustus Kijken met nieuwe ogen
Zondag 30 augustus Kijken met nieuwe ogen Bij Marcus 8 : 22 26 Begrijpen jullie het dan nog niet, ontbreekt het jullie aan inzicht? Dat waren de verwijten die vorige week aan de leerlingen van Jezus werden
Nadere informatie