SJABBAT SJALOM. Haftara voor Parasjat Bamidbar (Hosea 2:1-22)

Transcriptie

1 SJABBAT SJALOM Jaargang XI, Nr. 428v Parasjat Bamidbar / Sjavoe ot 5/7 Sivan /28 mei 2012 Zondag 26 mei (buiten Israël ook maandag de 27 ste ) is het Sjavoe ot. Op Sjabbat wordt Parasjat Bamidbar gelezen. Op Sjavoe ot wordt gelezen uit het Boek Sjemot (Exodus) 19:1-20:23. Op de tweede dag Sjavoe ot (buiten Israël) wordt gelezen uit het Boek Devariem (Deuteronomium) 15:19-16:17. Overzicht Parasjat Bamidbar (Numeri 1:1-4:20) Het boek Bamidbar In de woestijn begint met Hashem die Mosjé opdraagt een volkstelling te houden onder al de mannen boven de leeftijd van twintig jaar oud genoeg om dienst te doen. De telling levert iets meer dan op. De Levieten worden later apart geteld, omdat hun dienst uniek is. Zij zullen verantwoordelijk zijn voor het transport van het Misjkan en alles wat daarin staat en om dat weer in elkaar te zetten wanneer het volk zijn leger opslaat. De stammen van Israël, ieder met zijn banier, worden in vier afdelingen rondom het Misjkan gerangschikt: oost, zuid, west en noord. Daar Levie apart gehouden wordt, wordt de stam van Joseef in tweeën gesplitst, Efraïm en Menasje, zodat er vier groepen van drie ontstaan. Wanneer het volk reist, gaan zij in dezelfde formatie als waarop zij gelegerd zijn in een kamp. Er wordt een formele uitwisseling gedaan tussen de eerstgeborenen en de Levieten, waarbij de Levieten de rol overnemen, die de eerstgeborenen zouden spelen bij de dienst in het Misjkan, als zij niet bij het gouden kalf gezondigd zouden hebben. De uitwisseling vindt plaats tegenover al de Levieten van een maand en ouder. Maar alleen Levieten tussen de 30 en 50 jaar zullen in het Misjkan werken. Het aantal eerstgeborenen boven die worden gelost met zilver, op een zelfde manier als wij dat vandaag de dag nog doen met onze eerstgeboren zoon. De zonen van Levie worden verdeeld in drie families, Gersjon, Kehat en Merari (behalve de Cohaniem een speciale afdeling van de Kehat-familie). De familie Kehat droeg de menora, de tafel en de Heilige Ark. Vanwege zijn grote heiligheid mogen de Ark en het altaar alleen door Aharon en zijn zonen worden ingepakt, voordat de Levieten het voorbereiden voor de reis. Haftara voor Parasjat Bamidbar (Hosea 2:1-22) Korte inhoud van het verhaal van deze week De Haftara begint met een belofte dat er in de toekomst zoveel Israëlieten zullen zijn, dat het onmogelijk zal zijn hen te tellen. In plaats van Lo-ami [ niet mijn volk ] te worden genoemd, zullen zij Bnei-E-l-Chai [de Kinderen van de levende G-d ] genoemd worden. Een inzameling van de ballingen zal plaatsvinden en dan zal het volk van Jehoeda en Israël weer verenigd worden en één leider aanstellen. Hosea vergelijkt Israël met een ontrouwe vrouw die berouwvol wil terugkeren naar haar eerste echtgenoot. Maar misschien is het te laat. De Haftara eindigt met de belofte dat Hasjem Israël voor eeuwig aan Hem zal binden, in gerechtigheid en recht, in liefde en barmhartigheid, in oprechte trouw. Het verband met Parasjat Bemidbar In de parasja wordt ons verteld dat de Israëlieten door Mosjé in de woestijn geteld werden. De Haftara begint met de belofte dat Israël in de toekomst te talrijk zal zijn om te tellen. De gebeurtenissen in de parasja spelen zich af, zoals de naam van de afdeling al zegt, in de woestijn. De Haftara voorspelt dat Hij in de toekomst Israël, allegorisch voorgesteld, als een ontrouwe, overspelige vrouw, naakt in de woestijn zal zetten, dat wil zeggen dat Hij de Joden opnieuw door de woestijn zal laten trekken, om hun vertrouwen in Hasjem te testen. Rasji zegt in zijn commentaar op vs. 1:18 dat bij de telling ieder gezin bewijzen van afstamming moest overleggen. In de toekomst zal Hasjem Israël als Zijn zonen erkennen. De allegorie van de ontrouwe vrouw Door de gehele Bijbel heen wordt de verhouding tussen Hasjem en het Volk Israël vergeleken met een man en zijn echtgenote, want dat weerspiegelt de meest blijvende en intieme liefdesband. Uitgave: Zwi Goldberg P.O.Box 3220 Netanya Israël zwigold@netvision.net.il 1

2 De Haftara beschrijft hoe Israël, afgebeeld als een ontrouwe vrouw, achter vreemde afgoden aangaat, zoals een overspelige vrouw achter vreemde mannen aangaat en immorele verhoudingen met hen heeft. Hasjem wordt een Keel kana een jaloerse G-d genoemd, vergelijkbaar met een jaloerse echtgenoot, die zijn ontrouwe vrouw veroordeelt. Maar Hasjem is niet persoonlijk gekwetst door het ontrouwe gedrag van Zijn volk, maar is bezorgd om hun lot, want Hij weet, dat als zij Hem inruilen voor hun afgoden, dat rampen over hen brengt. Overzicht Tora-lezing voor de eerste dag Sjavoe ot (Sjemot 19:1-20:23) De Bnei Jisraël komen aan bij de Berg Sinai, waar Hasjem hen de Tora aanbiedt. Nadat zij die bereid zijn te accepteren, geeft Hasjem Mosjé de opdracht dat het volk zich drie dagen moet voorbereiden. Op de derde dag, te midden van donder en bliksem, klinkt de stem van Hasjem op uit de met rook omhulde berg en Hij spreekt tot het Joodse volk en geeft het de Tien Geboden: 1. Ik ben Hasjem. 2. Dien geen afgoden. 3. Spreek de Naam van Hasjem niet nodeloos uit. 4. Neem de Sjabbat in acht. 5. Eer je vader en je moeder. 6. Moord niet. 7. Pleeg geen echtbreuk. 8. Steel niet. 9. Wees geen valse getuige. 10. Begeer niet wat van een ander is. Na de eerste twee geboden te hebben ontvangen, is het Joodse Volk overweldigd door de G-ddelijke ervaring, en het vraagt Mosjé dat hij de woorden van Hasjem aan hen overbrengt. Hasjem geeft Mosjé opdracht het Joodse Volk te waarschuwen voor hun verantwoordelijkheid om getrouw te zijn aan die Ene G-d die tegen hen gesproken heeft. De Haftara voor de eerste dag van Sjavoe ot (Jechezkel/Ezechiël 1:1-28,3:12) door Reuben Ebrahimoff De haftara voor (de eerste dag van) Sjavoe ot gaat hoofdzakelijk over het visioen van de Profeet Jechezkel (Ezechiël) het visioen van de Hemelse Wagen. Het verband tussen de feestdag van Sjavoe ot en de Haftara Deze haftara wordt op Sjavoe ot gelezen vanwege zijn verband met de openbaring die de Joden bij Matan Tora (de Gift van Tora) op de berg Sinai ervoeren. Toen had het hele volk een directe ervaring van de Sjechina Hasjems aanwezigheid. Zo ook was het visioen van Jechezkel een directe ervaring van Hasjems aanwezigheid. Historische achtergrond Koning Nevoechadnedsar voerde de Joden in ballingschap naar Bavel in drie etappes. Tijden de tweede fase van de ballingschap, die 11 jaar voor de verwoesting van het Beit Hamikdasj (de Tempel) plaats vond, tijdens de regering van Koning Jehojachiem, werden vele Joden weggevoerd, waaronder de Porfeet Jechezkel. Veel Joden voelden zich verdrietig en hadden het gevoel dat Hasjem hen in de steek gelaten had. Jechezkel bad tot Hasjem ten behoeve van de verbannen Joden, dat Hij medelijden met hen zou hebben. Hasjem antwoordde met te zeggen dat Hij met ons is. Jechezkels visioen van de Hemelse Wagen is een van de grootste mysteries van Tanach. Toen zij de profetie hoorden, was Bnei Jisraël ervan overtuigd dat Hasjem ook met hen zou zijn in ballingschap. Samenvatting van de Haftara 1:1-3 De tijd en plaats van Jechezkels profetie. Jechezkels visioen vond ongeveer 11 jaar voor de verwoesting van de eerste Tempel plaats. Hij profeteerde terwijl hij in ballingschap was in Bavel, aan de rivier K var (mogelijk de rivier Eufraat). 1:4-14 Het visioen van de Chajot of Engelen. De profeet beschrijft de gezichten, vleugels en benen van de Engelen. 1:15-21 Het visioen van de Ofaniem Engelen. 1:22 De Rakia of Hemel boven de Chajot. De schittering en glans ervan. 1:23-25 Een gedetailleerde beschrijving van de vleugels van de Chajot. 1:26-28 Het verheven visioen van de Hemelse Troon. 3:12 De lof van de Engelen voor Hasjem. 2

3 Biografie van Jechezkel De naam Jechezkel betekent Hasjem maakt sterk of moge Hasjem sterk maken. Jechezkel was een Kohen (priester). Hij was geboren in het dorp Anatot, vlak bij Jeruzalem. Zijn vrouw stierf onverwachts voordat de profetie begon. Hij was één van de bannelingen in het jaar 597 voor de gewone jaartelling. Zijn profetieën duurden 30 jaar, verschillende waarvan datum, maand en jaar precies vermeld zijn. Hij was de enige persoon in de Tanach (Bijbel) die Ben Adam mensenzoon genoemd werd. Overzicht Tora-lezing voor de tweede dag Sjavoe ot (buiten Israël) Devariem (Deuteronomium) 15:19-16:17. De voorschriften voor de Eerstgeborenen van het vee worden gegeven. Vervolgens wordt een beschrijving gegeven van de drie pelgrimfeesten, Pesach, Sjavoe ot en Soekot en hun voorschriften. Haftara voor de tweede dag Sjavoe ot (Habakuk 2:20-3:19) door Reuben Ebrahimoff De Haftara komt uit Habakkuk, de 8 e van de 12 Kleine Profeten uit het Boek Trei-Assar. Het verband tussen de Tora-afdeling en de Haftara Op Sjavoe ot vieren we dat Hasjem aan het Joodse Volk de Tora gegeven heeft. Habakkuk roept in herinnering hoe Hasjem het Volk Israël geleid heeft van het zuiden door de Sinaiwoestijn naar het Land Israël. De Kohaniem droegen de Ark met de Tien Geboden bij de gevechten en Hasjem liet ons nimmer zakken en stelde ons in staat onze vijanden te overwinnen. Korte samenvatting van de Haftara Habakkuk zingt een gebed tot Hasjem, waarbij hij zijn spijt betuigt voor zijn valse uitlatingen. Habakkuk zegt dat Hasjem zijn woede op de Joden zal tonen door hen uit hun land te verbannen. Uiteindelijk zal Hasjem het Joodse volk redden en zij zullen zich verheugen omdat zij herenigd zullen worden met Hasjem na de terugkeer naar hun thuisland Israël. Inzicht in Parasjat Bamidbar Hasjem sprak tot Mosjé in de woestijn Sinai in de tent-der- samenkomst, op de eerste van de tweede maand, in het tweede jaar van hun uittocht uit het land Egypte (Bamidbar 1:1) Hasjem sprak tegen Mosjé in de woestijn Sinai.Dit vers introduceert de bepalende gebeurtenis van de telling van het Joodse volk in het Boek Bamidbar in de woestijn. Het vers stelt de tijd van de volkstelling nauwkeurig vast op jaar, maand en dag. De Midrasj verklaart deze nauwkeurigheid met een aanhaling van de woorden van Koning David tegen Hasjem: Uw rechtvaardigheid is als de machtige bergen en Uw rechtspraak is als de grote diepte (Tehilliem 36:7). Wanneer Hasjem Israël behandelt met gestrengheid (in de rechtspraak), verhult Hij dat als de grote diepte. Echter, wanneer Hasjem grootheid aan Israël wil toekennen, zoals hier in de opening van Sidra Bamidbar, dan specificeert Hij de details van tijd en plaats. De volkstelling in de woestijn was precies zo n gelegenheid. De verwoesting van de Tempel in Jeruzalem was duidelijk een belangrijke gebeurtenis in het leven van het Joodse volk. Maar hoewel de profeet Jechezkel daar uitgebreid over spreekt, vermijdt hij zorgvuldig het jaar, de maand of de dag waarop dit plaats vond, want Hasjem verhult dit als de grote diepte. Daarentegen was de volkstelling een gebeurtenis van grote vreugde voor Israël. Rasji verklaart dat aangezien Hasjem een grote liefde voor Israël voelt, Hij hen herhaaldelijk telt. Toen zij Egypte verlieten telde Hij hen (Sjemot 12:37); nadat velen waren gestraft vanwege de Zonde van het Gouden Kalf telde Hij de overlevenden (Sjemot 30:11) en nu dat het Tabernakel was gevestigd en Hij Zijn Aanwezigheid tussen hen had doen wonen, telde Hij hen opnieuw. En zo gebeurde het dat op de eerste van Niessan het Tabernakel werd opgericht en op de eerste van de volgende maand, Ijar, telde Hasjem Zijn volk. Echter, deze telling had een andere nadruk dan die welke werd opgetekend na de Zonde van het Gouden Kalf, zeven maanden daarvoor. Na de plaag die op Israëls zonde volgde, drukt Hasjem Zijn blijvende liefde uit door om een telling van de overlevenden te vragen. Die tel- ling richtte zich tot de natie in zijn geheel, zonder onderscheid van stam of familie. De volkstelling die hier geboden werd in Bamidbar was van een totaal ander karakter. Mosjé werd opgedragen om het aantal op te nemen van de hele gemeenschap van de Israëlieten, volgens hun families, volgens de stamhuizen van hun 3

4 vaders (1:2). Rasji voegt daaraan toe dat zij hun genealogische papieren toonden en met getuigen kwamen om hun afkomst te bevestigen, zodat ieder geregistreerd kon worden volgens zijn stam en familie. Hierdoor werd ieder die geteld werd, verheven en erkend voor zijn uniekheid. Als individu zou hij voortaan aan iedere plaag ontsnappen die een anonieme massa in zijn geheel zou treffen. En zo beschrijft de Zohar deze volkstelling als de enige manifestatie van Goddelijke zegen in zijn volledige zuiverheid. De telling van Israël aan het begin van dit vierde boek van Tora introduceert ook nog een ander aspect, dat deze telling onderscheidt van die in het vorige boek. In het Boek Wajjikra schilderde Tora heiligheid af als het grote ideaal voor Israël. In het Boek Bamidbar, dat de titel חוּמ שׁה פ קוּד ים het boek van de getelden draagt, wordt dit ideaal aangevuld met dat van de soldaat. Dat is de reden waarom dit boek begint met een telling van heel Israël. Al diegenen die twintig jaar of ouder zijn, worden opgeroepen om Hasjem te dienen. Zij zullen de opdracht hebben om niet alleen Zijn boodschappers te zijn, maar ook Zijn soldaten. Het Boek Bamidbar schildert de Joden voortdurend af als vechtend voor de verdediging van idealen. Soms worden ze verslagen, soms zijn ze zegevierend. Maar we zien hen altijd als dappere soldaten, vechtend voor hun geloof. Hier zien we een beschrijving van de ziel van het Joodse volk dat gesmeed wordt door de lange ervaring van een levenlang volgen van God in de woestijn. Er is bijna een militair aspect aan de eerste hoofdstukken van het Boek Bamidbar: eenheden worden gevormd, leiders aangesteld, marsorders worden gegeven en instructies voor het legeren worden uitgevaardigd. Hasjem maakte van het volk geen militaire organisatie, maar hij begiftigde hen met de waardevolle kwaliteiten van discipline en orde, die Israël in de toekomst zo nodig zouden hebben. Het volk moest een coherente eemheid zijn, die instructies zou gehoorzamen en orders zou opvolgen en niet een bende slaven die hun meesters zojuist ontvlucht waren. In deze eerste hoofdstukken van het Boek Bamidbar komen we ook voor het eerst een exacte volkstelling tegen, waarvan de algemene principes zijn om in de Joodse traditie te blijven. Want Israël vormt een eenheid door alle generaties heen. De familieband vormt een van de hoekstenen van het Joodse volk. Het hoofd van de familie is de vader, wiens geestelijke en materiële erfenis zijn naam moeten blijven verder dragen, ondanks dat hij het werk dat hij begon niet kan continueren. Op deze manier zal de continuïteit en identiteit van het werk van opeenvolgende generaties volledig in stand gehouden worden (R. Hirsch). Neem het aantal op van de hele gemeenschap van de Israëlieten, volgens hun families, volgens de stamhuizen van hun vaders, naar het aantal namen, alle mannen per hoofd (Bamidbar 1:2). kunnen twee extra betekenissen hebben: iemands hoofd שׂ אוּא ת- ר אשׁ Neem het aantal op. De woorden שׂ אוּא ת- ר אשׁ opnemen (verheffen) in ere, of iemands hoofd afnemen (verwijderen) als straf. Deze zelfde woorden, maar met deze twee volkomen verschillende betekenissen, werden gebruikt door Joseef toen hij de dromen van de wijnschenker en de bakker interpreteerde, toen zij in de kerker van Paro waren in het oude Egypte. Het hoofd van de wijnschenker werd in ere verheven (Bereisjiet 40:13), terwijl de bakker werd onthoofd (Bereisjiet 40:19). Hier waarschuwen deze woorden Mosjé dat de volkstelling zijn gevaren heeft en om die reden wordt de stam Levi niet samen met de anderen geteld (1:49). Hasjem voorzag dat de zonde van het volk bij de gebeurtenis met de verspieders (14:23) de hele generatie zou weerhouden hun land binnen te gaan, maar de stam Levi behield zijn eer en werd zo uitgesloten van dit lot. Zij werden daarom apart van de anderen geteld. Voor sommigen was de volkstelling een eer, voor anderen een schande. [Het buitengewone gedrag van de stam Levi tijdens de Zonde van de Verspieders en die van het Gouden Kalf wordt besproken door Rasji. Zie ook ons commentaar op 1:49 en 14:29]. Het aantal (lett.: het hoofd). In navolging van de Midrasj verklaart Rasji: met behulp van sjekels, een beka א ת ר - שׁא (halve sjekel) per hoofd. Dit is consistent met de wet die in Sjemot 30:12 genoemd wordt: Wanneer je een volkstelling houdt onder de Israëlieten naar hun aantal, dan zal iedere man een verzoening voor zijn ziel aan Hasjem geven. Rasji verklaart op Sjemot 30:15 dat het zilver dat ingezameld werd bij de volkstelling die gehouden werd vóór de bouw van het Misjkan, gebruikt werd voor de vervaardiging van de voetstukken waar de pilaren van het Misjkan op stonden. Het zilver dat hier in het Boek Bamidbar ingezameld werd, nadat het Misjkan was opgericht, werd gebruikt om de regelmatige offers van de gemeenschap aan te schaffen en het was dus direct gerelateerd aan het begrip van verzoening voor de zonden van het volk. volgens hun families, volgens de stamhuizen van hun vaders. Hier onthult Tora een belangrijk ל מ שׁ פּ ח ת םל ב יתא ב ת ם ל מ שׁ פּ ח ת ם familie principe: het belang van familieleven. De telling houdt rekening zowel met de als met de stam.ל ב יתא ב ת ם Iedere lichamelijk gezonde man kon het volk alleen maar dienen wanneer hij de onmiddellijke verplichtingen van het familieleven vervuld had. Anderzijds moest het volk het welzijn van de familie bevorderen en verzekeren. De staat is gebouwd op de fundering van het familieverband. Zonder dat kan er geen staat zijn. De bezorgdheid van Tora voor de familie-eenheid suggereert een antwoord op een andere vraag: daar een jongeman volwassen wordt in de ogen van de wet op de leeftijd van dertien jaar, waarom werden de mannen dan bij de volkstelling geteld vanaf de leeftijd van twintig jaar? Vermoedelijk wilde de Tora de eerste zeven jaar van volwassenheid reserveren om de geestelijke en morele waarden van de familie in te planten in de adolescent, voordat hem zijn plichten als lid van de natie opgelegd worden. Natuurlijk moet iedere Jood zelfs tijdens zijn jeugd bereid zijn zichzelf verantwoordelijk te beschouwen voor Hasjem om alle godsdienstige verplichtingen te vervullen. Niettemin zou het schadelijk zijn om jonge mensen te veel verantwoordelijkheid te geven in aangelegenheden die de natie betreffen voordat zij hun leertijd voor het leven voltooid hebben (R. Hirsch). 4

5 De Woestijn Deze week beginnen we een nieuw boek, het Boek Numeri, in het Hebreeuws bekend als Bamidbar. Bamidbar en niet Bemidbar zoals sommigen menen. Het woord midbar betekent woestijn of woestenij, of nauwkeuriger in het Nederlands: een woestijn. Ha-midbar, met het voorvoegsel Ha als 'ה י ד עה,ה het bepalend lidwoord, betekent de woestijn. Be-midbar betekent in een woestijn en Ba-midbar een samentrekking van Be-midbar en Ha-midbar betekent in de woestijn. Maar als twee woorden in ה 'ה י ד semichoet staan, schuift de ד בר woestijn. Bemidbar Hagadol in de grote ה גּוֹדל ת ס מוּכי ב מ bijvoorbeeld: naar het tweede zelfstandig naamwoord. Dus עה ב מ ד ב ר ס יי נ Hier in onze parasja staat: be-midbar Sinai. Ook dit is een semichoet, alleen voor het woord Sinai komt geen lidwoord, maar de 'ה י ד עה voorה het woord midbar verdwijnt wel. Er staat dus, in het Nederlands vertaald wel degelijk: Hasjem sprak tegen Mosjé in de woestijn Sinai en niet: Hasjem sprak in een woestijn Sinai, want er bestaan geen 17 woestijnen met de naam Sinai, in één waarvan Hasjem tegen Mosjé sprak. Maar als wij het hebben over het Boek De Woestijn in het Hebreeuws, dan hebben we het over het Sefer Bamidbar en niet Sefer Bemidbar, hetgeen zou betekenen Het Boek (over) een woestijn. Het is dus Bamidbar. Maar nu onze parasja zelf. De Nederlandse naam is een vertaling van het woord hapikoediem dat telling of volkstelling betekent, waarover uitgebreid in dit boek gesproken wordt. Op het eerste gezicht lijkt het niet vreemd dat dit boek de naam draagt van één van de eerste woorden van het boek. Dat is het geval met alle boeken van Tora en zelfs met alle parasjiot. Echter, in dit geval is misschien de essentie van het verhaal vervat in dit ene woord. Het boek gaat over de lange reis door de woestijn, en beschrijft de grote omweg die de Joden maakten op hun weg naar het Heilige Land. Echter, deze reis was niet het originele plan, maar slechts het resultaat van de zonde van de verspieders en de reactie daarop van het volk. Op dat moment werd beslist dat deze generatie zou wegkwijnen in de woestijn en uiteindelijk zou omkomen tussen de zandduinen. En Hasjem sprak tot Mosjé en Aharon als volgt: Hoe lang nog moet ik deze slechte gemeenschap, die tegen mij morren, verdragen? Ik heb het gemor van het Volk Israël tegen Mij gehoord. Zeg tegen hen: Zo waar als Ik leef, zegt Hasjem, zoals jullie tegen Mij gesproken hebben, zo zal Ik met jullie doen. Jullie lijken zullen in de woestijn vallen. Ieder van jullie die geteld werd, heel jullie aantal, van twintig jaar en ouder, die tegen mij geklaagd hebben, zij zullen in geen geval het Land binnenkomen dat Ik gezworen heb dat jullie je daar zouden vestigen, behalve Kalev, de zoon van Jefoenneh en Josjoea, de zoon van Noen. Jullie zullen je misdaad dragen, veertig jaar lang (Bamidbar 14:26-34). Hieruit zouden we misschien kunnen concluderen dat wanneer deze zonde niet had plaats gevonden, de woestijn geen deel zou hebben uitgemaakt van ons collectieve bewustzijn. Echter, vanaf het begin van het proces van de Exodus werd Mosjé verteld dat de woestijn de bestemming zou zijn van de godsdienstige ervaring: En zij zullen naar je stem luisteren; en dan zul je komen, jij en de oudsten van Israël, bij de koning van Egypte, en jullie zullen tegen hem zeggen: Hasjem, de G-d van de Hebreeërs heeft ons ontmoet, en nu, laat ons toch drie dagen weg gaan, naar de woestijn, zodat wij kunnen offeren voor Hasjem, onze G-d (Sjemot 3:18). EEN RELIGIEUZE ZOEKTOCHT Dat de woestijn het doel is van de religieuze zoektocht wordt talloze malen herhaald bij de onderhandelingen met Paro 1. Wanneer de Joden ten slotte bij de berg Sinai aankomen om de Tora in ontvangst te nemen, wordt de nadruk gelegd op hun aankomst in de woestijn: In de derde maand nadat het Volk Israël uit het Land Egypte was getrokken, op diezelfde dag kwamen zij in de woestijn Sinai. Ze waren uit Refidiem vertrokken en waren aangekomen in de Sinaiwoestijn en daar sloegen de Israëlieten hun kamp op ten oosten van de berg Sinai (Sjemot 19:1-2). De woestijn speelt ook een essentiële rol bij het visioen van Mosjé bij het Brandende Braambos: 1 Zie bijvoorbeeld: Sjemot 5:2-3; 7:16; 8:23. 5

6 Mosjé was herder van het kleinvee van Jitro, zijn schoonvader, de priester van Midjan, en dreef het kleinvee tot achter de woestijn, naar de berg van G-d, naar Chorev (Sjemot 3:1). De Zohar verklaart: Rabbi Jossi zegt: Vanaf het moment dat Mosjé geboren werd, verliet de Roeach HaKodesj hem nimmer. Hij wist dank zij de Roeach HaKodesj dat de woestijn geheiligd en voorbereid was door G-d als de plaats waar Israël het Juk van het Koninkrijk van de Hemel (de Wet van Sinai) zou accepteren. Daarom leiddde hij de kudde weg want hij wilde niet dat zij die heilige plek zouden betreden (Zohar Sjemot 21a). Mosjé werd als een magneet naar de plaats van geestlijke openbaring getrokken en de kern van die plaats was de woestijn. Echter, de keuze van de woestijn als plaats van geestelijkheid is niet onmiddellijk te begrijpen. Toen de mens geschapen werd, werd hij geplaatst in een tuin. Eden was een schitterende plaats, met stromende rivieren, een welige flora, aangenaam voor het oog. Een meer pastorale omgeving kan men zich niet voorstellen. En het belangrijkste, de Geest van G-d drong er tot alles door. Werk was er onbekend, strijd was nog niet ontdekt. Mens en dier leefden samen in eendracht, idyllisch en ideaal. In één woord: het paradijs. De woestijn lijkt een volkomen antithesis van Eden te zijn: dor en leeg, hetzij te warm, hetzij te koud, verlaten, levenloos, gespeend van hoop. De Tora beschrijft de woestijn waar de Joden rondzwierven: Die grote en verschrikkelijke woestijn, waar giftige slangen en schorpioenen zijn, waar droogte heerst en waar geen water is (Devariem 8:15). De enige aanwijzing voor Eden is de giftige slang die zijn slachtoffer zoekt. Inderdaad, het lijkt vreemd dat deze woestijn het epicentrum van geestelijkheid zou zijn. EEN PLAATS VAN VOLLEDIGHEID Bij nader overdenken illustreert deze antithese precies waarom de woestijn een plaats is waar men geestelijke volledigheid kan vinden. In de Tuin van Eden, toen de mens met G-d wandelde, was er geen noodzaak om te werken of te zwoegen. Maar de mens vernielde die wereld, hij verborg zich voor zijn Maker en veroorzaakte een afschuwelijke ballingschap die tot vandaag toe duurt. Misschien is die grote woestijn, waar alles, behalve zand, schaars is en waar zelfbescherming een kort leven beschoren is, wel de perfecte plaats om G-d te vinden. Inderdaad, de Joodse ervaring tijdens deze reis is in bepaalde opzichten paradijselijk. Hier hoefde de mens niet te ploegen, te oogsten of te irrigeren. Al het voedsel kwam uit de hemel. De mens was vrij. De beschrijving van de woestijn door Tora, zoals hierboven weergegeven, stelt het gevaar van de woestijn in schril contrast met de G-ddelijke welwillendheid die daar getoond werd: Hij die je geleid heeft door die grote en verschrikkelijke woestijn, waar giftige slangen en schorpioenen zijn en waar droogte heerst en waar geen water is; Hij die je water uit een keiharde rots gebracht heeft, Die je in de woestijn gevoed heeft met manna, dat je vaderen niet gekend hebben en jij denkt bij jezelf: Mijn kracht en de macht van mijn hand heeft mij deze welvaart gebracht. Maar je zult je Hasjem je G-d herinneren, want Hij is het die jou de kracht geeft om die welvaart te verkrijgen, om Zijn verbond, dat Hij met je voorouders gesloten heeft, gestand te doen, als op deze dag (Devariem 8:15-18). Het nadeel van de verbannen mens die moet werken voor zijn dagelijks brood, is de waanvoorstelling van grootheid wanneer hij een beetje succes heeft. De woestijn is een schitterende plaats om vertrouwen in G-d te ontwikkelen, om te worden gerehabiliteerd van de verwarring die geboren is uit de na-edense ervaring. Het doel van de woestijn-ervaring was voor de geblaseerde mens om meer vertrouwen in G-d te ontwikkelen. In de toekomst, wanneer de Joden zouden rebelleren, zou hun heldhaftige mars in het onbekende herinnerd worden: Ga en huil in de oren van Jeruzalem en zeg: Aldus zegt Hasjem: Ik herinner mij jou, de toewijding van je jeugd, je liefde als een bruid, toen je achter Mij aan kwam in de woestijn, in een land dat onbezaaid was. (Jeremiahoe 2:2). G-d was zeker te vinden in de woestenij. De Wolk van Heerlijkheid vertegenwoordigde misschien meer dan enig ander symbool hun speciale relatie met G-d in de woestijn. Als de wolk omhoog ging, reisden zij af en als de wolk neer kwam, daar sloegen zij hun kampement op. De wolk was hun constante begeleider, en 6

7 vertegenwoordigde de G-ddelijke welwillendheid en zorg. Gedurende bijna veertig jaar vergezelde de Wolk en het Misjkan hen op hun reis door de woestijn. HET SOEKOTFEEST Het Soekot feest is nauw verbonden met onze rondzwerving door de woestijn, waar het een aandenken aan is. Er is een meningsverschil tussen de Geleerden van de Talmoed 2 of de soekot-hutjes een herinnering zijn aan de hutjes die de Joden in de woestijn bouwden, of dat ze de wolken die de Joden G-ddelijke bescherming boden vertegenwoordigen. In ieder geval is het de bedoeling van de soeka dat we ons realiseren dat de bescherming van ons luxe huis maar schijn is, en dat de werkelijke bescherming te vinden is in de woestijnhutjes, de bescherming van G-d. DE ZONDEBOK Er is een gebod dat ook dient als een verband tussen de twee ideeën. Het contrast tussen de heiligheid van de Tempel en de woestijn: de zondebok. En de bok zal al hun misdaden met zich meenemen naar een onbewoond gebied en hij zal de bok naar de woestijn sturen (Wajjikra 16:21-22). Zelfs nadat de Joden in hun Land wonen, is er nog het woestijnsyndroom dat geneutraliseerd moet worden. In de literatuur van de Midrasj wordt deze kracht geassocieerd met de duistere krachten van het kwaad, geïdentificeerd met Esav en zijn engel Samaël. Zo ook kwamen er uit Jitschak twee zonen voort, de één was gezegend en woonde in tenten en zijn nakomelingen woonden in het Heilige Land, terwijl de ander vervloekt was, een jager en een man van het veld (Bereisjiet 25:27) die zijn huis had in de woestijn, de berg Seïer, een verlaten woestenij. Dus er zijn twee kanten, een gezegende en een vervloekte, ieder aan zijn eigen kant. Vanuit de één komen alle zegeningen in de hogere en in de lagere werelden, al het goede, al het licht, alle verlossing. De ander is de bron van alle vloeken, alle oorlogen en bloedvergieten, alle verlatenheden en al het kwaad en alle verontreiniging (Zohar Bereisjiet 184b). De Zohar legt uit dat de veertig jaar in de woestijn bedoeld waren om deze macht eens en voor al uit te roeien. (Het getal 40 is volgens de Zohar geassocieerd met de 40 zweepslagen, die een zondaar krijgt om zijn zonden uit te drijven.) Waarom leidde HaKadosj Baroech hoe Israël veertig jaar door die verschrikkelijke woestenij, waar giftige slangen en schorpioenen waren? Waarom? Omdat in het uur dat zij Egypte verlieten en hun aantal zeer vermeerderd had tot zielen, was het Heilige Koninkrijk versterkt en stond het stevig, hoog verheven boven alles en de Maan werd verlicht en dus was het domein van de slechtheid, de sitra achra of andere kant onderworpen. De Heilige bracht de Israëlieten uit Egypte door de verschrikkelijke woestijn van Samaël de kwaadaardige engel van Esav, opdat die kracht zou worden gebroken en de heerser van de wereld der duisternis verpletterd zou worden en dat hij zijn lelijke kop nooit meer zou opsteken. Als de Israëlieten niet gezondigd hadden, dan had de Heilige, geloofd is Hij, het kwaad definiteif uit de wereld geruimd. Maar zij zondigden, de slang beet hen en spoot zijn gif in hen vele keren en toen werd vervuld wat er geschreven staat (Bereisjiet 3:15): Hij zal je kop verpletteren en jij zal hem in de hiel bijten. (Zohar Sjemot 183b). En nadat de Joden het Land Israël waren binnen gegaan en de Tempel gebouwd hadden, bestond deze spanning nog steeds. Toen Hasjem de wereld schiep, verdeelde Hij die in tweeën: een bewoonbaar deel en een onbewoonbare woestenij. De een kant en de andere kant de sitra achra. Het bewoonbare, het goede deel hervormde Hij tot een cirkel, met Jeruzalem in het midden, waar alle het goede voor de hele wereld van boven binnenkomt. In de woestijn heerst de sitra achra, de andere kant, het tegenovergestelde van het goede dat van G-d afkomstig is. De Joden trokken daar veertig jaar doorheen. Wanneer zij Hasjem trouw gediend hadden, zou Hij die andere kant vernietigd hebben. Maar door hun zonden kon de andere kant blijven regeren en het gevolg is dat die nog altijd over ons regeert. Maar waarom gebood Hasjem dat de zondebok op de Dag van de Verzoening naar de woestijn gestuurd wordt, die Azazel heet en niet naar een berg in de woestijn waar de Joden hadden rondgezworven? Het antwoord is dat door het veertigjarige verblijf van Israël in de woestijn de kracht van de andere kant 2. Soeka 11b. 7

8 gebroken was (maar niet volledig verdwenen). En de berg waarnaar de zondebok gestuurd werd is een grote machtige rots en daaronder is een diepte waar geen mens ooit gelopen had. Daar heeft de andere kant genoeg kracht om ongestoord zijn prooi te verorberen, zodat hij Israël alleen laat en er is niemand die beschuldigingen tegen hen uitbrengt. Het domein van het mysterie van het Geloof is in dat centrale punt van het Heilige Land, in het Heilige der Heiligen, de plek waar de Sjechina woont. En zelfs nu zij daar niet meer woont en het Allerheiligste niet meer bestaat wordt toch de hele wereld van voedsel voorzien en gevoed en verzadigd ter wille van haar (Zohar 2:157a). DE STRIJD MET DE SLANG De geestelijke strijd met de slang is moeilijk. Zoals de slang de oorzaak was van de eerste ballingschap uit Eden, zo werden de Joden in de woestijn keer op keer aangevallen door slangen. De strijd tussen de tenten van Ja akov en de woestenij van Esav is de eeuwige strijd tussen goed en kwaad, tussen leven en dood. In de woestijn werden de Joden verleid om in de woestijn te blijven, in plaats van het Land Israël binnen te trekken. Op dat moment werd de dood hun erfenis de dood in de woestijn. In de loop van de tijd gingen we te veel op Esav lijken: in plaats van de wereld te verbeteren, evenaarden we Esav en de wereld werd dieper in de afgrond van zonde en leegheid gegooid. Het resultaat was dat de Tempel vernield en het Land Israël een woestenij en verlaten werd. De tijd zal komen dat het kwaad zal worden uitgewist en de wereld genezen wordt. Op die dag zal Jeruzalem herbouwd worden en worden als Eden en een lied zal het land vullen. Want Hasjem zal Zion troosten; Hij zal al haar ruïnes troosten; Hij zal haar woestenij maken als Eden en haar woestijn als de tuinen van Hasjem; vreugde en blijheid zal daar heersen en waar muziek en lofzang zal klinken (Jesjaja 51:3). We zijn gezegend geworden om getuige te zijn dat een deel van deze profetie tot waarheid is geworden. Daarvoor zijn wij Hasjem dankbaar. Wij zijn overweldigd dat onze generatie uitgekozen is om deze wonderen te mogen aanschouwen. Maar we weten dat er nog veel te doen is. We hopen en bidden dat we deze uitdaging aankunnen. Want op die dag zal er geen rouw meer zijn, alleen maar vreugde en blijdschap en gezang. 8