van hoge verwachtingen naar keiharde feiten

Transcriptie

1 monitoringsresultaten van klein PoelhuiS installatietechniek van hoge verwachtingen naar keiharde feiten EEN UITSTEKEND GEÏSOLEERDE WONING, INDIVIDUELE VERTICALE THERMOPLUS BODEMWARMTE- WISSELAARS, EEN ALPHA-INNOTEC BRINE/WATER WARMTEPOMP EN UPONOR VLOERVERWARMING. EEN BEWEzEN COMBINATIE WAAR LOWERGy CONCEPTS AL jaren VIERKANT ACHTER STAAT. SINDS DE INTRODUCTIE VAN DEzE SUCCESFORMULE TELT NEDERLAND AL zo N WONINGEN MET DIT LOWERGy TOTAALCONCEPT. 88 VAN DEzE WONINGEN VINDT U IN DE EDENSE WOONWIjK ELzENBRINK. AM EN VAN CAMPEN BOUWGROEP, DE VERANTWOORDELIjKE ONTWIKKELAAR EN BOUWPARTNER VAN DIT PROjECT, LATEN TWEE WONINGEN GEDURENDE VIjF jaar INTENSIEF MONITOREN DOOR KLEIN POELHUIS INSTALLATIETECHNIEK. SAMEN MET COLLEGA KOOS FOLMER SCHUIVEN WE AAN BIj KLEIN POELHUIS DIRECTEUR ELzO TER HORST EN HOOFD BEDRIjFSBUREAU jan WILLEM BRINKMAN OM DE RESULTATEN DOOR TE NEMEN. het principeschema Van de installatie met de registratiepunten 26 Nathan

2 ons duurzame project Van links naar rechts: jan Willem Brinkman, elzo ter horst en koos Folmer monitoring Het tussen eind 2011 en begin 2012 opgeleverde project Elzenbrink is onderdeel van de tweede fase van de grootschalige nieuwbouwwijk Ede Kernhem. De naadloze samenwerking tussen de van Campen Bouwgroep, AM, Klein Poelhuis en Lowergy Concepts zorgde voor een perfecte afstemming van de bouwkundige schil en de WKO installatie. De 88 woningen hebben een uitmuntende kierdichtheid en zijn ieder voorzien van een of twee verticale gesloten bodemwarmtewisselaars, een Alpha-InnoTec brine/water warmtepomp en Uponor vloerverwarming en vloerkoeling. Op initiatief van AM en van Campen Bouwgroep worden twee van de woningen binnen het project vijf jaar lang continu gemonitord. Eind 2011, kort voor de oplevering van de woningen, startte Klein Poelhuis de uitgebreide meting. Aan de hand van verschillende registratiepunten in de woning en de installatie wordt nauwkeurig vastgesteld hoeveel warm water en warmte de WKO aan de woning levert, hoeveel energie inclusief hulp- en stuurstroom de warmtepomp verbruikt en wat de temperaturen in de vijf afzonderlijke vertrekken van de woning zijn. In een jaarlijkse rapportage brengt Klein Poelhuis deze energiestromen in kaart. Vandaag nemen we de uitkomsten van de eerste veertien maanden door met Klein Poelhuis directeur Elzo ter Horst en jan Willem Brinkman, als hoofd bedrijfsbureau verantwoordelijk voor het opstellen van de rapportage. SchOPPEN tegen BEStaaNDE NOrmEN EN PuBlIcatIES In de inleiding van het bondige rapport lezen we: Het doel van deze registratie is het optimaliseren van de selectie van de warmtepompinstallatie. Omdat de huidige berekeningsmethodieken statisch zijn, maar de optredende warmtevraag dynamisch is, is de warmteopwekker doorgaans te groot. Bij warmtepompen leidt dit tot een te dure en slecht functionerende installatie met een tegenvallend rendement. Elzo ter Horst legt ons uit: Met het project in Ede hebben we geschopt tegen de bestaande normen en publicaties. Er is naast ISSO publicatie 72 en 73 eigenlijk geen echt goede onderlegger voor warmtepomptechniek voor individuele woningen, dus we moeten vertrouwen op onze eigen systeemkennis en het door ons opgestelde dynamische model. Volgens dat model zou een woning zijn volle comfortsituatie behouden als we gaan stoken met een aanvoertemperatuur van 35 C. Dat kan natuurlijk alleen als je een bouwkundig goede woning met een uitstekende kierdichtheid oplevert. Elzo ter Horst knikt richting het rapport dat voor hem op tafel ligt en vervolgt: Dit rapport geeft op alle facetten aan dat het concept, zoals we hier op basis van ervaring en aannames hebben neergezet, gewoon klopt. De verwachtingen zijn waargemaakt. Als je kijkt naar het comfort voor de mensen, maar ook naar het gemeten energieverbruik. Met de in het verslag opgenomen COP s en het Enervision 27

3 klein poelhuis directeur elzo ter horst dynamisch gedrag hebben we een heel succesvol statement gemaakt. We hebben het rapport in opdracht van de Van Campen Bouwgroep gemaakt, maar voor ons zelf is het natuurlijk een heel sterke bewijsvoering van de discussie. Deze steekhoudende argumenten vormen een mooie onderbouwing van ons verhaal. Die garantie kunnen we nu gewoon afgeven. StaBIElE BrON De woningen werden opgeleverd in een van de koudste winters die ons land heeft gekend. Niet de meest ideale weersomstandigheden. Lowergy Concepts manager Koos Folmer: Kort voor de oplevering ben ik in de woningen geweest. Toen waren de ramen en deuren overal geopend en stonden de warmtepompen vol te draaien om de woningen droog te stoken. Sommige warmtepompen hadden toen al zo n 700 uur gedraaid. Op het meest ongunstige moment ga je de bron dan maximaal belasten, maar ondanks dat, presteert de WKO uitstekend. je ziet gewoon hoe stabiel die bron is door de goede dimensionering en dat is dan toch belangrijk. GElEVErDE WarmtE VOOr VErWarmING Op pagina negen van het rapport treffen we een registratieoverzicht met de geleverde thermische energie in kwh per week aan. De grafiek wordt weergegeven in graaddagen, de referentiemaat voor het energieverbruik van een verwarmingsinstallatie. In de grafiek wordt de geleverde energie voor de verwarming gedeeld door het aantal gewogen graaddagen in die week. Hieruit blijkt dat er in bewoonde staat structureel minder energie nodig is per graaddag dan in onbewoonde staat het geval is. De woning is in week vijf van 2012 in gebruik genomen. In de grafiek is dit duidelijk te zien aan de interne warmtelast door huishoudelijke apparatuur en de bewoners zelf. In de zomermaanden is deze factor niet betrouwbaar, omdat het aantal graaddagen dan zeer gering is. Dit heeft slechts een kleine invloed op het totale verbruik, omdat de geleverde energie ook erg klein is. cop VaN 5,16 Een tweede interessante weergave vinden we in de tabel met de opgenomen vermogens van de warmtepomp. Doordat de grafiek oplopend gesorteerd is met een interval van vijf minuten, is het verschil tussen het verwarmings- en warmtapwaterbedrijf duidelijk te onderscheiden. jan Willem Brinkman legt uit: De stand-by modus staat niet in de grafiek, maar daar zie je dat de warmtepomp in rust circa 8 W gebruikt. In het eerste deel draait de compressor voor verwarming van 28 Nathan

4 ons duurzame project cv ENErGIE [kwh/week] geleverde thermische energie in kwh per Week 3500 OPGENOmEN VErmOGEN WarmtEPOmP [W] opgenomen Vermogen Van de Warmtepomp Enervision 29

5 jan Willem Brinkman, hoofd BedrijFsBureau Bij klein poelhuis de woning en dan zie je dat het gevraagde elektrisch vermogen oploopt. Bij de knik begint vervolgens het tapwaterbedrijf. De compressor heeft een opgenomen nominaal vermogen van 1,67 kw in verwarmingsbedrijf. Wat je ziet is dat die 1,67 kw de hele periode voorbij komt en bij warm tapwater oploopt tot 3 kw. De bedrijfsuren voor warmtapwaterbereiding bedragen in de eerste circa veertien monitoringsmaanden 559 h, de bedrijfsuren voor de verwarmings periode komen neer op h. Voor de bereiding van warm tapwater is kwh aan elektriciteit gebruikt. In totaal is kwh aan elektrische energie opgenomen, waarvan kwh voor de verwarming van de woning. Aan de woning is kwh warmte geleverd. Op basis hiervan berekent Klein Poelhuis een schitterende COP van 5,16. Een uitstekend resultaat in verhouding met de door TNO vastgestelde nominale COP van 4,6. Deze verrassend hoger uitvallende COP wijst op een optimale afstemming van de bron, de woning, de warmtepomp en het afgiftesysteem. Een gegeven waar het bouwteam van het project bijzonder trots op mag zijn. PrEStatIES BIj -20 c We vragen jan Willem Brinkman welke bevindingen in het rapport hij zelf het meest interessant vindt. Hij bladert door het document en wijst ons op de grafiek met een momentopname van de temperaturen in week vijf, een week met 196 gewogen graaddagen. De maximale aanvoertemperatuur in deze extreem koude week bedroeg 36,8 C, terwijl de buitentemperatuur op dat moment zelfs onder de -20 C dook. Gedreven legt hij ons uit: Uit deze grafiek kun je halen dat de warmtepomp bij een buitentemperatuur van -10 C eigenlijk niet eens constant hoeft te draaien. Pas bij een buitentemperatuur van -20 C is hij continu actief om de woning te verwarmen met nette, comfortabele ruimtetemperaturen als gevolg. De installatie is ontworpen bij een buitentemperatuur van -10 C, met een aanvoertemperatuur van 35 C en een retourtemperatuur van 30 C. Koos Folmer vertelt: Dat de warmtepomp bij -20 C nog volledige capaciteit en rendement haalt, dat is iets waar we trots op mogen zijn! Eigenlijk zou je lagere ruimtetemperaturen verwachten bij deze extreme omstandig heden, maar zowel de ruimtetemperaturen, als de aanvoerwatertemperaturen en de brontemperaturen presteren gewoon perfect bij -20 C. Dat houdt in dat de capaciteit van de warmtepomp goed is afgestemd op de woning. 30 Nathan

6 ons duurzame project 40 Week Temperaturen WEEk temperaturen Buiten CV-Ret CV-Aanv Zolder Slaap3 Slaap2 Slaap1 Woonkamer een momentopname met ruimte en cv-temperaturen Van de uitzonderlijk lage Buitentemperaturen in Week 5 Van 2012 FEEDBack BEWONErS De prachtige gegevens in het rapport bieden uiteraard zeer waardevolle input voor alle betrokken partijen binnen het project. Het belangrijkste onderwerp is echter de ervaring van bewoners. Brengt het systeem hen het beloofde wooncomfort, zijn de bewoners enthousiast over de koeling in de zomer, kunnen zij op hun installatie vertrouwen, zijn er klachten? Elzo ter Horst vertelt tevreden: Als serviceverlenend bedrijf staan we dag en nacht voor onze relaties klaar, maar bij warmtepompen kennen we eigenlijk geen acute problemen. Ondanks de extreme temperaturen die we deze winter gehad hebben, hebben we het afgelopen jaar eigenlijk vrijwel geen storingen in dit project gehad. Wel hebben we de bewoners bij de eerste fase net na het inbedrijfstellen wat moeten begeleiden. Er is vaak wat onbekendheid met het systeem, ze moeten even weten hoe ze ermee om moeten gaan, maar de overall feedback van bewoners is gewoon heel positief. constante resultaten Lowergy Concepts en haar relaties zweren bij conceptueel seriematig bouwen. Ook bij dit project blijkt de kwaliteit van de woningen en installaties hierdoor zeer constant. jan Willem Brinkman vertelt: We hebben recent ook bij een aantal andere woningen binnen het project gekeken wat het aantal draaiuren van de warmtepomp was. Als je dan twee identieke woningen naast elkaar pakt, dan kom je op precies dezelfde draaiuren. De verwarming en de ruimteverwarmingsvraag is gewoon overal gelijk en dat is mooi om te zien GElIjkSOOrtIGE PrOjEctEN Het voor dit project gekozen totaalconcept van bron, warmtepomp en afgifte is door Lowergy Concepts inmiddels ingezet in zo n optimaal geïsoleerde nieuwbouwwoningen. Koos Folmer: Natuurlijk heeft ieder project haar eigen unieke nuances, maar feitelijk is het concept overal hetzelfde. Bij de bouw van iedere woning wordt er door de bouwende partij nauwkeurig gelet op de kierdichtheid. Overal doen we blowerdoortesten en ook de samenstelling van ons totaalconcept komt in grote lijnen op hetzelfde neer. Ook uit de prachtresultaten die we in dit project weer samen met AM, van Campen Bouwgroep en Klein Poelhuis Installatietechniek hebben weten neer te zetten blijkt weer dat het Lowergy Concept gewoon klopt. Doordat we die kwaliteit blijven vasthouden, hoeven we nooit achterom te kijken. Het rapport dat hier nu voor ons ligt is daarvan het overtuigende bewijs. Enervision 31

7 32 Nathan

8 Van links naar rechts: jan Willem Brinkman, elzo ter horst en koos Folmer ons duurzame project alle feiten op een rij Woning 1 Woning 2 woning bron TypE geschakelde, uitgebouwde EEngEZinsWoning uitgebouwde rijtjeswoning oplevering 8 DECEmBEr januari 2012 oppervlak 175,2 m 2 115,5 m 2 EpC 0,43 (nen 5128:2004) 0,48 (nen 5128:2004) ventilatie natuurlijke ToEvoEr, natuurlijke ToEvoEr, mechanische afvoer mechanische afvoer ramen hr++ glas hr++ glas rc vloer 3,5 m 2 K/W 3,5 m 2 K/W rc DaK 4 m 2 K/W 4 m 2 K/W rc WanDEn 4 m 2 K/W 4 m 2 K/W BWW TWEE gesloten verticale BoDEmWarmTEWissElaars één gesloten verticale BoDEmWarmTEWissElaar DiEpTE 130 meter 200 meter BroninsTallaTiE ThErmoplus ThErmoplus warmtepomp alpha-innotec BrinE/WaTEr alpha-innotec BrinE/WaTEr ToEsTEl WarmTEpomp WZs 81 h/k met WarmTEpomp WZs 61 h/k met 190 liter WarmTapWaTErBuffErvaT 190 liter WarmTapWaTErBuffErvaT vermogen 7,7 KW (B0/W35) 6,0 KW (B0/W35) opgen. verm. 1,67 KW, 3,2 a (B0/W35) 1,30 KW, 2,6 a (B0/W35) ComprEssor Cop verdelers 4,6 (B0/W35) 4,6 (B0/W35) 3,7 (B0/W45) 3,5 (B0/W45) KomforT 4100 KomforT 4100 vloerverwarmingsverdeler vloerverwarmingsverdeler inregeling oventrop stranginregelappendages oventrop stranginregelappendages afgifte vloerverwarming/ uponor pe-mdx, hoh 150 mm uponor pe-mdx, hoh 150 mm vloerkoeling in hele Woning in hele Woning regeling uponor BEDraDE ruimtetemperatuurregeling uponor BEDraDE ruimtetemperatuurregeling WarmTEgEBruiK KWh KWh verwarming WarmTEgEBruiK Warm TapWaTEr KWh KWh ToTaal Prestaties WarmTEgEBruiK KWh KWh 14 MaaNDeN GeMeteN over CirCa ElEKTra verbruik WarmTEpomp KWh KWh overall Cop 4,2 3,8 Cop 5,16 4,72 ruimteverwarming WarmTEgEBruiK 110 KWh/m KWh/m 2 ElEKTra verbruik WarmTEpomp 30 KWh/m 2 38 KWh/m 2 meer WEtEN? De in dit artikel vermelde rapportages werden ontwikkeld in opdracht van AM en Van Campen Bouwgroep. De documenten zijn te downloaden op de nieuwspagina van klein PoelHuis installatietechniek b.v. lorentzstraat jh WinTErsWijK TElEfoon: +31(0) WEBsiTE: Kpv@KlEinpoElhuis.Com Enervision 33