Juni 2008 jaargang 19. Ontwikkelingen in CAD, CAM en CAE

Transcriptie

1 Ontwikkelingen in CAD, CAM en CAE 4 Juni 2008 jaargang 19 Architectural Geometry Rubberen uitbreekvormen Printen met kauwgumballen? Visualisaties zijn Expressief Booleaanse bewerkingen gebruiken

2 GOUDA PROCESSING SOLUTIONS Professional Digital Prototyping Workshops Een digitaal prototype is een simulatie van een product of installatie die kan worden getest op functie, vorm en samenhang. Het prototype bevat naast de geometrie uit Autodesk Inventor eventueel ook de elektrische installatie uit AutoCAD Electrical en het leidingwerk. Door tijdens alle ontwerpstadia kennis toe te voegen aan één digitaal prototype gaat geen kennis meer verloren bij overdracht tussen de ontwerpstadia en personen. Leer op onze workshops hoe u kunt besparen op kosten van fysieke prototypes en fouten en frustraties kunt voorkomen.

3 Colofon CAD-Magazine is een vaktijdschrift voor (po tentiële) gebruikers van CAD, CAM, CAE, Mapping en Visua li sa tiesystemen en informeert over de ontwikke lingen en toepassingsgebieden, alsmede over software- en hardware-produc ten, leveranciers en gebruikers. CAD-Magazine verschijnt 8x per jaar in Nederland en België. Directie/uitgever: Dhr. R. Groothuis Redactie: Tel.: (0527) Fax: (0527) Hoofdredacteur: Redacteur: Aan deze uitgave werkten mee: Jaap Dubbelaar Jean-Pierre van Gastel Guido van den Heuvel Gerard IJzermans Lambert-Jan Koops Renso Kuster Remco Takken Advertentie-exploitatie: Tel.: (0527) Fax: (0527) Dhr. W. Westerhof Abonnementenservice: Tel.: (0527) Fax: (0527) Mw. L. Pels drs. J.F.O. van Haaften drs. E. van Rees Doorbraak Een dijkdoorbraak is meteen duidelijk, daar hoef je niet over te twijfelen. Op kleiner formaat, het opblaasbare zwembadje van de kinderen dat doorbreekt, is ook een duidelijke doorbraak en leuk om op YouTube te zetten. Maar wanneer noem je in de ontwikkeling van software of hardware iets een doorbraak? Ontwikkelingen zijn er dagelijks in de techniek. De meeste software-produ - centen komen elk jaar wel met een nieuwe versie uit. En ook in printers, PC s, Mac s, beeldschermen en muizen, overal is ontwikkeling in, verandering en verbetering. Zonder die ontwikkelingen zou dit magazine ook niet kunnen bestaan. Als je denkt dat je met Google een uitleg kunt vinden en je vindt de website kom je op een website over een beek die aangelegd wordt in Twente. Er is een speeltuin die zo heet en een Nederlands Instituut voor Jeugdzorg. Achter zit een linkse, politieke organisatie. Ook is Doorbraak een CD uit 2004 van de band Zijlstra. Daar schiet je dus niets mee op. (Voor de marketeers onder de lezers: zowel als zijn nog niet geclaimd.) Toch durf ik te beweren dat we in dit nummer van CAD-Magazine zeker twee doorbraken kunnen melden. En daar berichten wij jullie graag over. Rob Sman doet verslag van een doorbraak bij Siemens PLM Software: Synchronous Technology. Zelf ben ik bij Océ op bezoek geweest in Venlo om hun TonerPearls in de hand te mogen houden, een doorbraak in de printtechnologie, en echt, ze vlekken niet! Ontwerp: Sander van der Kolk CMedia Productions, Emmeloord Druk: Drukkerij Giethoorn ten Brink, Meppel Uitgever: CMedia Productions B.V. Noordzijde 2b, 8302 GL Emmeloord Postbus 231, 8300 AE Emmeloord Abonnementen: Uitgebreide informatie over een abonnement op CAD-Magazine vindt u in de rubriek Lezersservice. Job van Haaften Hoofdredacteur CAD-Magazine CAD-Magazine op Internet: ISSN Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk worden overgenomen en vermenig vuldigd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Copyright 2008 CMedia Productions B.V. 3

4 Meer doen met de software Helmut Pottmann, Andreas Asperl, Michael Hofer en Axel Kilian zijn de auteurs van het boek Architectural Geometry. Geometrie is de basis van het ontwerpproces voor bouwkundige en architect, het is overal aanwezig. En de moderne computertechnologieën hebben geleid tot een ware revolutie in de mogelijkheden met deze geo me - trie. Bouw & Civiel, Pagina 18. Gefaseerde opleiding en duurzaam bouwen 6 Meer doen met de software 18 Beroepsdeformatie? column 19 Spannend! column 27 Antwerpen bouwt langst gekromde brug ter wereld 29 Te pas en te onpas. column 34 Samenwerking Europa en Noord- Amerika in kaart gebracht 36 CAD en GIS voor lokaal gebruik 55 Alle klanten Autodesk aan de visualisatiesoftware? Net zoals elke jaar een nieuwe lente met zich meebrengt, brengt elk jaar tegenwoordig ook een nieuwe releasegolf van Auto - desk-producten met zich mee. Dit jaar hield Autodesk op 28 en 29 april een persbijeenkomst in Londen. Platform, Pagina 10. Kruisbestuiving speerpunt Autodesk 2009-producten 10 Uitklapmenu voor afzonderlijke objecten 58 Macro s kunnen het werk verlichten 68 Zomer, column 71 Printen met kauwgumballen? Océ presenteerde op 7 mei op het hoofdkantoor in Venlo een nieuwe afdruktechnologie en grootformaat printer aan de Europese pers. De printer is de Océ ColorWave 600 en hij print niet met conventionele inkt of toner maar met toner parels, een vinding van Océ zelf, en ze worden in een nieuwe fabriek in Venlo geproduceerd. Hardware, Pagina 22. Printen met kauwgumballen? 22 Direct het aanzicht manipuleren 44 Meervoudig gebruik en snelle doorvoer 49 Achter de schermen bij HP 52

5 Vormen en ver - vorming in de lucht Hoe krijg je een goed 3D-model van het oppervlak van een voorwerp waar geen volledig betrouwbare ontwerptekening van is? Jochem Lesparre is dit gaan onderzoeken, daarvoor is hij begonnen met een paar casestudies, twee vliegtuigen: een Cesna Citation II en een Edge 540, en een Pulse 2 vlieger (kite). Mechanical & Design, Pagina 30. Voordelen benutten 9 Rubberen uitbreekvormen 14 Vormen en vervorming in de lucht 30 Staat er inderdaad een revolutie voor de deur? 50 Drogers voor de industrie 61 Antwoord vinden op alledaagse vragen 62 Productiever dan zijn voorgangers 64 Solid Edge - Product Manufacturing Information 66 Visualisaties zijn Expressief 3D-visualisaties worden veel gevraagd en gebruikt in de industrie, maar niet elk bedrijf heeft de mogelijkheden, tijd, personeel en software, om die zelf te maken. Expressief in Emmen biedt de service aan om 3D-visualisaties en animaties te maken. Andries Velting vertelt hoe de aanpak is. Visualisatie, Pagina 56. Booleaanse bewerkingen gebruiken 33 Digitale wegenbouw: 3D en online 46 Visualisaties zijn Expressief 56 De standaard is Mental Ray 72 Voorplaat Deze rendering is gemaakt met Arkey en Artlantis op basis van het ontwerp dat Jan Huurdeman heeft gemaakt voor de CAD-Uitdaging op de Bouw & ICT (zie ook CAD- Magazine 3, april/mei 2008). Zoals Altijd Adverteerdersindex 74 Agenda 20 CAD Courant 41 Kort nieuws 24 Lezersservice 74 Trainingswijzer 16 Volgende keer 74

6 Door Job van Haaften BOUW & CIVIEL De Mâr Houtkonstrukties werkt met Wood Gefaseerde opleiding en duur De Mâr Houtkonstrukties in Grou is producent van geprefabriceerde delen voor de woning en utiliteitsbouw, meest uit hout. Jaring Rijpma, directeur, vertelt over zijn bedrijf, de automatisering en de opleidingen op maat die Cadix heeft verzorgd. In het kort wat De Mâr doet, Rijpma: De architect ontwerpt de woning en wij ontwerpen de bouw. Meestal krijgen we een schets aangeleverd en wij ontwerpen de onderdelen en maken ze. Onze belangrijkste producten zijn voor de woningbouw en utiliteitsbouw, zoals gevels en daken. We doen ook vrij veel aan duurzaam bouwen met hoge Rcwaarden (warmte weerstandswaarde volgens berekening uit Bouwbesluit) tot en met 5,6 en tegenwoordig zelfs al 7,0. Met dat duurzaam bouwen zijn we vijf jaar geleden begonnen, ondertussen zijn er al zo n zestig tot zeventig woningen door ons gemaakt in dit systeem. Het product hout heeft ook een veel mindere CO2-belasting dan bijvoorbeeld beton dat veel CO2-uitstoot veroorzaakt. Wij kunnen zeggen dat we CO2-neutraal werken. Rijpma vervolgt: Onze schanier- en klapdaken zijn ongeveer vijftig procent van het werk, ook veel prefab kappen zoals de witte schanierkap. Verder een 1500 tot 1700 dakkapellen per jaar. Ook totaal geprefabriceerde woningen vanaf een betonnen fundament. Daarnaast maken we woningen in een bouwpakket waar alleen een schil van stenen en dakpannen op komt. We breiden nog steeds uit en hebben ook al projecten in België en Engeland gedaan, zelfs in Mexico en Zuid-Afrika. Vanuit onze nieuwe vestiging Valkenswaard wordt de Belgische markt nu steeds meer benaderd, het buitenland trekt al wel. AutoCAD en Wood Op de tekenkamer tekenen ze nu nog in 2D en dat wordt omgezet naar 3D. In 2000 zijn we met InterCAD begonnen, maar uiteindelijk overgestapt naar AutoCAD. Cadix verzorgt de training en draagt voor ons oplossingen aan. De tekentafels zijn er inmiddels uit, de laatste tekenaar is net met pensioen. Hij was heel goed en snel in het tekenen dat wel, maar maakte regelmatig gebruik van een collega die wel op de pc werkte. De opleidingen in het pakket waren gesplitst. De meest gevorderden, die ook aan konden geven welke aspecten belangrijk waren voor de meeste gebruikers, kwamen het eerst De directeur van De Mâr Houtkonstrukties, de heer Jaring Rijpma, voor het nieuwe gebouw van de hoofdvestiging in Grou. aan de beurt. De volgende opleidingen konden daar op worden toegespitst. Naast de gevorderden waren er nog twee groepen: de gebruikers maar ook een basisgroep die alle beginselen nog moesten leren. Rijpma: Er zijn nu zeventien tekenaars met allemaal eigen specialisaties, een paar beheerders van de bouwstenen en verder een stuk of zeven die het pakket Wood gebruiken dat draait op AutoCAD. Er zijn er nog drie die op het oude InterCAD draaien. Alle nieuwe tekenaars beginnen op AutoCAD. Alle machines kunnen nu vanuit Wood worden aangestuurd. Per dag moet er voor 2000 m2 getekend worden omdat die hoeveelheid ook wordt geproduceerd. 6

7 zaam bouwen Hotel Paal 8 op Terschelling werd in Grou geproduceerd en ter plekke gebouwd. Indertijd heeft Cadix ook geadviseerd om de overschakeling gefaseerd te doen omdat anders de productie stil komt te liggen. De medewerkers van De Mâr zijn in verschillende groepen op de AutoCAD-cursussen geweest. De meest gevorderden kwamen op de eerste cursus waarbij ook de onderwerpen voor de andere cursussen werden bepaald. Deze cursus duurde een paar dagen en was zo opgezet dat ze tussendoor op het bedrijf en thuis waren. Na deze groep kwamen de andere medewerkers die respectievelijk een basis,- vervolg- of update-cursus hebben gevolgd. De opleidingen waren Assessment en scholing Cadix heeft niet alleen de opleiding op maat verzorgd voor De Mâr, ze bieden ook de mogelijkheid voor assessment. Het gebeurt regelmatig dat mensen die in de productie werken de ambitie hebben om verder te komen. Ze hebben al de praktische kennis en als ze dan met het tekenen uit de voeten kunnen dan is dat heel goed voor het bedrijf. Ook kan er soms een lichamelijke reden zijn om niet langer in de productie te werken en is zittend werk wel een optie. Zo n werknemer is gemotiveerd, de arbeidsmarkt is krap voor CAD-professionals en hij heeft al veel kennis van het bedrijf, de producten en procedures. Cadix kan dan de mogelijkheden van die werknemer testen in een assessment om erachter te komen of het mogelijk is dat deze werknemer CAD-tekenaar wordt na een opleiding. Bij goed resultaat kan de werknemer dan aan een scholingstraject deelnemen. Die bestaat uit zowel trainingsdagen als praktijkdagen en begeleidingsdagen. De praktijkdagen zijn oefendagen waarbij aan een project wordt gewerkt. De combinatie van training en praktijk geeft een goede basis om als CAD-tekenaar aan de slag te gaan. met alleen mensen van De Mâr om specifieke trainingen te kunnen geven. Ze konden tekeningen van het bedrijf meenemen om zo goed mogelijk op de bedrijfssituatie aan te sluiten. Een aantal medewerkers heeft een compleet scholingstraject gevolgd waarvoor ze drie weken extern waren om alle kneepjes te leren en op het bedrijf meteen aan de slag te kunnen. Het waren productiemedewerkers met veel praktijkervaring die met de cursus konden doorstromen naar de tekenkamer. Door veel te oefenen hebben ze meteen ook de routine, dus de snelheid om te kunnen tekenen meteen voor de productie. Ze kregen voor thuis een dertig-dagen versie van de software om aan de gang te kunnen. Wat ze dan tekenen maakt niet uit, een dakkapel voor het eigen huis, wat dan ook. Het is oefening en versnelt het leren. Robottechnieken We zullen in de toekomst zeker verder automatiseren. Ook robottechnieken gaan er zeker komen, maar de invoering moet langzamerhand gebeuren, eerst moet de verdere automatisering ingeburgerd zijn. Dat begint in de tekenkamer en van daaruit gaat het verder door naar de productie. We hebben nu een Hundegger en een H&M afkortstraat. Bij ons moet alles gemaakt kunnen worden, lang kort, driehoekig rond, noem maar op. Dat kunnen we niet willen we niet bij de klant neerleggen. Je moet alles kunnen leveren en snel. De tekenkamer levert alle tekeningen aan, intern worden alle onderdelen gemaakt en vervolgens de frames in elkaar gezet. De spijkerstraten die er nu te leveren zijn kunnen niet alles, die zijn erg beperkt en geven op dit moment geen toevoeging aan het bedrijf. We hebben best wel eens honderd woningen, met honderd gelijke dakelementen, maar nooit het soort aantallen als in de metaal of Mechanical. 7

8 cursussen AutoCAD-Inventor TEC, het CAD College, is een uniek kenniscentrum, volledig gespecialiseerd in CAD. Middels professionele boeken en opleidingen werkt TEC aan een gedegen kennisoverdracht. Autodesk heeft haar naam gekoppeld aan TEC met de titel Autodesk Training Center. TEC-docent Ronald Boeklagen ontving een award voor zijn werk als Best ATC Instructor. c u r s u s s e n CAD tekenen AutoCAD Optimalisatie AutoCAD & VBA Basis AutoCAD & VBA Gevorderden CAD Systeembeheer AutoCAD of AutoCAD LT AutoCAD Basis AutoCAD Gevorderden AutoCAD AutoCAD 3D 3ds Max Basis HBO diploma AutoCAD Update Ontwerpen 3D illustraties 3ds Max Ronald Boeklagen Ook HBO-opleidingen AutoCAD en Inventor Inventor of Inventor Professional Inventor Basis Inventor Gevorderden Inventor Ontwerpen WTB ontwerpen Inventor Professional Autodesk Certificaat Complete leerboeken of of Authorised Training Center ATC Best the Benelu x Autodesk NIEUW voor nieuwe boeken zie ook tel (024) fax (024) info@cadcollege.nl Internet: Kerkenbos 1018 B 6546 BA Nijmegen Het project is complex, groot en daarom moest alles heel strak op elkaar afgestemd worden. Het zou goed kunnen zijn dat we daarom in twee stromen gaan automatiseren, maatwerk en puur geautomatiseerd met robots. Ook geen opdrachten In 1993 is het bedrijf gestart in Sneek met helemaal niks, ook geen opdrachten. Na de start ging het voorspoedig en in 1996 verhuisden we naar Grou met inmiddels een bedrijf van twintig man. Dat was vooral omdat de snelweg werd aangelegd, dat bood goede vervoersmogelijkheden, zodat onze markt groter kon worden dan Friesland. Dat kantoor en de productiehal van toen hebben we inmiddels verlaten voor nieuwbouw, met nu 175 man. In Grou is onze hoofdvestiging, daar doen we projecten tot ongeveer 200 woningen. In Sneek doen we alleen de kleinere projecten. Eind vorig jaar zijn we in Valkenswaard ook begonnen met een compleet nieuwe vestiging. Die zal alle projecten van één tot veel gaan doen, dat is nu in opbouw zowel de tekenkamer als de productie. In Grou hebben we nu een gebouw van 5000 m 2 staan waarvan 2000 m 2 productie inmiddels. Het totaal aan industriegrond is m 2, dus we kunnen nog even vooruit. Hotel Paal 8 Een voorbeeld van een groter project is Hotel Paal 8 op Terschelling. Het is complex, groot en moest heel strak op elkaar afgestemd worden. Het werd hier geproduceerd en ter plekke gebouwd, alles moest perfect passen met diverse complexe onderdelen en dakkapellen. Voor de Universiteit in Groningen hebben we voor het FBOR faculteitsgebouw zo n 6000 m 2 gevels geleverd. We werden benaderd door de architect en hebben alles in samenspraak getekend. In 2004 werd de bouw gestart en de laatste delen zijn er in 2007 naar toe gegaan. Tegenwoordig zijn we ook bezig met groten in de bouwwereld zoals BAM en Strukton. Door de investeringen in de tekenkamer kunnen we ook met de grote projecten meedoen. Job van Haaften job.van.haaften@cadmag.nl is hoofdredacteur van CAD-Magazine. Voor meer gegevens over dit onderwerp zie: en

9 MECHANICAL & DESIGN Staalmach ontwikkelt spanmiddelen met Esprit Voordelen benutten Door de redactie Staalmach te Almelo is ontwikkelaar van spanmiddelen. Deze spanmiddelen vinden toepassing op frees en draaibanken. Staalmach werkt sinds 2003 met Esprit CAD- en CAM-software. De software wordt ingezet voor het aansturen van een vier-assige freesbank en een twee-assige draaibank. Esprit ingelezen in het orginele CADformaat. Door in Esprit handig gebruik te maken van de mogelijkheid om bestaande bewerkingen op nieuwe producten toe te passen kan er snel en foutloos gewerkt worden. Een spanmiddel in opbouw binnen Esprit. De belangrijkste reden om met CAD en CAM te gaan werken was omdat de besturing van de aan te sturen freesbank slechts beperkte mogelijkheden heeft. De eisen die verder gesteld werden waren: gebruiksvriendelijkheid, compatibel met Inventor 3D CAD, speciale opspangereedschappen met schuine zijden moesten gefreesd kunnen worden en het aansturen van een Fanuc-besturing met mogelijkheid van een vierde as. Bij het streven naar optimalisatie in productie en om hogere herhalings - nauwkeurigheden te kunnen realiseren, ging Staalmach uit Almelo op zoek naar een CAM-leverancier die hun ter zijde kon staan. Het door Somatech aangeboden Esprit CAM-systeem bleek een goede match voor Staalmach. Vertrouwen De reden om met Esprit te gaan werken was met name door het vertrouwen van Staalmach in Somatech. In een demo lijkt de ene software nog mooier Op de omtrek van het product zijn de gravures goed te zien die vier assen simultaan worden gefreesd. dan de ander. Maar doordat Somatech al vijfentwintig jaar in de Nederlandse maakindustrie actief is, maakte dat de keuze voor Esprit CAD en CAM makkelijker. Binnen het gestelde budget leverde Somatech een 2,5D freesoplossing. Door de moderne interface kon één van de gebruikers na een halve dag training al werken met de software. Binnen Staalmach wordt er veel gebruik gemaakt van bestaande eerder ingevoerde gegevens. Een nieuw spanmiddel wordt in 3D CAD getekend en daarna zonder verlies van gegevens in Gunstig scenario Het terugverdienen van de software en zelfs machine was sneller dan verwacht. Zelfs het meest gunstige scenario werd overtroffen. Naast het kostentechnische terugverdienen zijn de voordelen verder dat de levertijd naar klanten sterk kan worden terug gedrongen. Verder voorkomt het intern produceren communicatiefouten. De engineer bepaalt zelf hoe het product moet worden gemaakt en denkt dus ook na over het frezen of draaien. Verder geldt voor uitbesteden dat een klant-leverancier relatie opbouwen niet altijd mogelijk is omdat in drukke tijden de levertijd niet bij het tijdsintensieve uitbesteden kan worden gehaald. Medio 2007 werd de sofware bij Staalmach uitgebreid met de module voor het frezen met een vierde as. Deze module maakt het mogelijk continue freesbewerkingen te programmeren met Esprit maar ook gaten op de omtrek te herkennen en automatisch te programmeren. De laatste uitbreiding betreft een uitbreiding voor het aansturen van de onlangs aangeschafte draaibank. Met deze aanwinst worden de voordelen van Esprit bij het frezen nu ook voor het draaien benut. In de afbeeldingen staan de verschillende fasen van een spanmiddel in opbouw. Allereerst in Esprit en daarna het uiteindelijke product. Op de omtrek van het product zijn de gravures goed te zien die vier assen simultaan worden gefreesd. Voor meer informatie over dit onderwerp: en 9

10 PLATFORM Alle klanten Autodesk aan de visualisatiesoftware? Kruisbestuiving speerpunt Aut Net zoals elke jaar een nieuwe lente met zich meebrengt, brengt elk jaar tegenwoordig ook een nieuwe releasegolf van Autodeskproducten met zich mee. Dit jaar hield Autodesk op 28 en 29 april een persbijeenkomst in Londen. Hierbij ging het slechts mondjesmaat over de nieuwe versies van de producten, maar werd er vooral veel gepraat over de strategie die Autodesk voor ogen heeft op het gebied van productontwikkeling. Door Lambert-Jan Koops De eerste spreker op de Autodesk World Press Day in Londen was natuurlijk Mark Paraskeva, Vice President Autodesk Northern Europe. Na een algemene inleiding over de overnames die het afgelopen jaar zijn gedaan, zoals die van SkyMatter en Robobat, en een praatje over de investeringen in R&D, zo n 25 procent van de winst, bracht hij de nieuwe slogan van Autodesk naar voren: Great, Good and Important. Typisch zo n slogan die de gemiddelde toeschouwer in eerste instantie doet denken dat het maar goed is dat Autodesk 25 procent van de winst in R&D steekt en niet in marketing, want erg veelzeggend is een dergelijke kreet natuurlijk niet. Paraskeva nam echter de tijd om de slogan nader te verklaren. Great staat voor de software die we maken. We doen ons best om software te maken die volledig aansluit bij de wensen van onze gebruikers. Good staat voor de doelstelling om goed te zijn voor onze werknemers, partners en klanten. Daarnaast denken we na over duurzame ontwerpen en sponsoren we projecten op dat gebied. Tenslotte Autodesk Showcase is bedoeld voor het maken van representaties van 3D CAD-modellen en past goed bij de nadruk die Autodesk legt op digital prototyping. willen we ook Important zijn. En dat kunnen we bereiken door te blijven groeien, zowel in bedrijfsomvang als op het gebied van productontwikkeling. Overigens wil ik benadrukken dat we met Great, Good and Important duidelijk een doelstelling formuleren: dat is wat we willen worden, niet wat we denken dat we al zijn. Wereldwijde trends De ontwikkeling van software staat niet op zichzelf, maar sluit aan bij wereldwijde ontwikkelingen. Paras - keva noemde vier macro-economische trends die invloed hebben op de klantenkring van Autodesk: digita - lisering, globalisering, de infrastructuurexplosie en de klimaatverandering. Omdat onze software wordt gebruikt bij de ontwikkelaars van zowel gebruiksvoorwerpen, huizen als infrastructuur, hebben we te maken met deze vier trends. We zien bijvoorbeeld dat door de globalisering het er niet alleen toe doet welk product je maakt, maar ook hoe je als bedrijf een product maakt dat zich onderscheid van dat van de concurrent. Vandaar ook dat we sterk de nadruk leggen op digital prototyping. Een ontwerper moet zijn ontwerp kunnen ervaren voordat het er daadwerkelijk is. Hij moet het niet alleen kunnen visualiseren, maar vooral ook kunnen analyseren. Bijvoorbeeld door te bepalen hoeveel daglicht er in een kamer van een te ontwerpen gebouw valt of hoeveel lading een nieuw ontwikkelde hijskraan kan tillen. Door de brede opzet van Autodesk, met uiteenlopende programma s voor analyses, visualisatie en ontwerp, zijn we in staat om technieken te mixen en een soort kruisbestuiving te laten plaatsvinden. Een goed voorbeeld hiervan is Autodesk 3ds Max Design, een versie van ons visualisatiepakket 3ds Max dat speciaal bedoeld is voor de bouw en architectuur. Een ander voorbeeld van kruisbestuiving is de mogelijkheid om Revit- en Inventortekeningen uit te wisselen. 10

11 odesk 2009-producten Bouw & Architectuur De Autodesk-software voor BIM bestaat uit Revit Architecture, Revit Structure, Revit MEP, AutoCAD Civil 3D, and Autodesk NavisWorks. Deze laatste is relatief nieuw binnen de portfolio van Autodesk en bedoeld om bouwinformatie, data en geometrie te integreren die afkomstig is uit uiteenlopende softwareplatformen en applicaties. Hiervoor is het pakket beschikbaar in vier uitvoeringen. NavisWorks Review biedt basisfuncties voor modelaanpassingen; Autodesk NavisWorks Simulate bevat NavisWorks Review met daarbij 4D-mogelijkheden. Autodesk NavisWorks Manage is een nog uitgebreidere versie waarmee het ook mogelijk is om analyses uit te voeren, visualisaties te maken, 4D-constructieschema s te simuleren en alle projectgenoten te voorzien van de benodigde digitale informatie, of ze nu creëren, bekijken of controleren. Tenslotte is er ook nog Autodesk NavisWorks Freedom. Dit is een gratis viewer voor het bekijken van bestanden in de Autodesk Navis Works NWD- en 3D DWFTM-formaten. Mark Paraskeva noemde vier macro-economische trends die invloed hebben op de klantenkring van Autodesk. Werktuigbouw Autodesk Inventor, AutoCAD Mechanical, AutoCAD Electrical, Autodesk AliasStudio, Autodesk Showcase en Autodesk Productstream zijn de producten die het belangrijkst zijn in de werktuigbouwkundige hoek van het Autodeskportfolio. Autodesk AliasStudio biedt tools voor het ontwerpproces, vanaf de eerste sketches tot 3D-conceptmodellen. Hiervoor bevat de software zowel functies voor het modelleren van een ontwerp als reverse engineering. Autodesk Showcase is bedoeld voor het maken van representaties van 3D CAD-modellen. Het pakket bevat schaduwfeatures en een bibliotheek met realistische materialen om een ontwerp te kunnen presenteren. Showcase is in staat om data te verwerken uit uiteenlopende 3D-bronnen waaronder Inventor. Autodesk Productstream beheert en bewaart ontwerpdata en bijbehorende documenten. Het programma is in de 2009-versie uitgerust met een nieuwe zoekmachine en een multi-site replicatiemodule. Dit laatste is een tool die er voor zorgt om digitale informatie te delen over verschillende locaties, waardoor er per locatie minder tijd nodig is voor het vinden van data. Visualiseren voor iedereen Dat het mixen van technieken voor Autodesk een serieuze zaak is bleek ook wel uit het verhaal van Patrick Jocelyn, media & entertainment director Noord-Europa. Van nature zijn Maya en 3ds Max pakketten die veel gebruikt worden in respectievelijk de film- en games-wereld. Daarbij worden echter technieken gebruikt die ook heel nuttig kunnen zijn voor architecten of werktuigbouwkundigen. Dat zien wij momenteel dan ook als de markt waar we de meeste groei kunnen halen. Er zijn momenteel negen miljoen licenties van ontwerpsoftware verstrekt aan Autodesk-klanten en in principe willen we al die licentiehouders ook van visualisatiesoftware voorzien. Dat past natuurlijk ook bij onze strategie om digital prototyping te promoten. De bouw- en architectuurwereld kan niet alleen gebruik maken van ontwikkelingen uit de games-industrie, zo maakte Peter Baxter, AEC Sales Director Noord-Europa duidelijk. Hij vertelde over een bouwbedrijf in de VS dat ideeën uit de werktuigbouwkundige wereld had overgenomen. Hierbij werden specifieke gebouwonderdelen in een fabriek gemaakt en pas in elkaar gezet op locatie. Belangrijk is hierbij dat het hier geen traditionele prefab betreft, maar een bouwmethode waarbij specifieke, niet-standaard onderdelen worden ontworpen en ge- 11

12 Noteer nu alvast in uw agenda! More Business Events organiseert in samenwerking met CAD Magazine woensdag 19 & donderdag 20 november 2008 Euretco Expo Center, Houten Voor stand- en sprekersmogelijkheden neem contact op met:

13 Met de meest uitgebreide versie van NavisWorks zijn uiteenlopende analyses uit te voeren op gebouwmodellen. maakt, vergelijkbaar met de auto- of vliegtuigindustrie. Onder controle Ook Amina West, Sales Director Manufacturing Noord-Europa, sprak over digital prototyping. Dat lijkt enigszins overbodig, aangezien digital prototyping al jaren geleden is doorgedrongen in de werktuigbouw. Mikael Löwenhielm, PR Chef bij Autodesk, gaf uitleg waarom dit toch een vermelding waard was. Autodesk was niet het eerste bedrijf dat 3D-software leverde voor de maakindustrie, andere partijen, zoals PTC, waren eerder met het concept. We hebben in de afgelopen jaren echter het principe helemaal onder controle gekregen en niet alleen dat, we hebben het ook uitgebouwd en bieden bijvoorbeeld ook software aan voor verschillende soorten analyses. Dat is de boodschap die we nu sterk willen benadrukken. Robobat Bij de AEC-tak van Autodesk ligt de nadruk sterk op het integreren van alle verschillende disciplines binnen de ontwerp- en bouwketen, oftewel BIM. Om alle spelers van software te kunnen voorzien zijn er verschillende overnames gedaan, zoals die van Green Building Studio en Robobat. Van Robobat zijn verschillende functies al opgenomen in de 2009-versie van Revit, voor een ander deel wordt nog een plek gezocht binnen de suite van Autodesk-producten. De overname moet dus nog worden geoptimaliseerd, maar is een goede keuze geweest, aldus Paul Stefan, hoofd AEC Marketing voor Noord-Europa. De overname van Robobat zorgt er voor dat we kunnen investeren in de ontwikkeling van de techniek in deze software. Daarmee is het veel beter te handhaven dan met een stand-alone programma. De overnames van verschillende bedrijven en eigen R&D-werk hebben er volgens Stefan voor gezorgd dat Autodesk nu alle tools kan leveren voor de stappen die nodig zijn binnen BIM. Dat wil overigens niet zeggen dat Autodesk een poging doet om alle specifieke functies te leveren die nodig zijn voor individuele wensen van klanten. Stefan: Het is mogelijk om applicaties te bouwen op Revit, zoals Trevit, een calculatietool die in gebruik is bij het Engelse bedrijf HBG Design. Die oplossingen hoeven we niet zelf aan te leveren. Het enige wat wij als Autodesk moeten doen is er voor zorgen dat onze software open genoeg is om maatwerk toe te laten en eventueel commerciële applicaties. Lambert-Jan Koops is voormalig hoofdredacteur van CAD-Magazine. Voor verdere informatie over het onderwerp van dit artikel zie: AutoCAD Alhoewel er in de mediatoespraken van Autodesk relatief weinig aandacht aan werd besteed, heeft het bedrijf ook gewerkt aan een nieuwe versie van AutoCAD en de daarmee verwante pakketten: AutoCAD LT 2009, AutoCAD Architecture 2009, AutoCAD Civil 3D 2009, AutoCAD Electrical 2009, AutoCAD Map 3D 2009, AutoCAD Mechanical 2009, AutoCAD MEP 2009, AutoCAD P&ID 2009 en AutoCAD Raster Design Belangrijke, algemene veranderingen zijn de aangepaste 3D-navigatiemogelijkheden met de nieuwe ViewCube en Stee - ringwheels tools. Daarnaast zijn alle pakketten in deze reeks gecertificeerd voor de 32- en 64-bit Microsoft Windows Vista operating systemen. Voor klanten met een subscription is er daarnaast een extra programma beschikbaar gekomen: Autodesk Impression. Dit is illustratiesoftware voor het maken van sketchafbeeldingen op basis van DWF- en DWG-bestanden. Voor alle gebruikers van producten uit de AutoCAD 2009-familie is bovendien Autodesk Design Review 2009 beschikbaar. Dit programma bevat tools voor het elektronisch bekijken, annoteren en reviseren van modellen en maakt het daarmee voor alle leden van het ontwerpteam mogelijk deel te nemen aan het digitale reviewproces. Visualisatie Grote afwezige in de 2009-golf van Autodesk-producten is het in 2005 met de overname van Alias meegekomen pakket Maya. Hiervan valt later dit jaar een nieuwe versie te verwachten. Wel is er natuurlijk een 2009-versie van Autodesk 3ds Max uitgegeven. Nieuw is het hiernaast verschenen 3ds Max Design 2009, speciaal bedoeld voor architecten. Een typische functie voor dit pakket is Recognize, een technologie die scènes laadt en met name bedoeld is voor samenwerking met Revit. 3ds Max Design 2009 bevat alle features die Autodesk 3ds Max 2009 ook heeft, met uitzondering van de software development (SDK) toolkit. De SDK is een set ontwikkeltools die worden gebruikt in de entertainmentindustrie om software te integreren in het productieproces en waarmee eigengemaakte tools te maken zijn die bij 3ds Max te gebruiken zijn. 3ds Max Design bevat tevens de zogenaamde Exposure-technologie voor het simuleren en analyseren van de zon, de lucht en kunstlicht. 13

14 MECHANICAL & DESIGN EskoArtwork introduceert ArtiosCAD 7.3 Rubberen uitbreekvormen Door de redactie ArtiosCAD 7.3 designsoftware voor structureel verpakkings ontwerp, biedt nu bijzondere functies voor rubberen uitbreek vormen. EskoArtwork, producent van ontwerp-, preproductie- en samenwerkingsoplossingen voor de verpakkingsindustrie en handelsdrukkerijen, heeft ArtiosCAD 7.3 uitgebracht. Het is één van de meest gebruikte designsoftware voor structureel verpakkingsontwerp. Ten opzichte van de vorige versie biedt het eenvoudigere ontwerpfuncties, meer realistische voorstelling van verpakkingen tegen een achtergrond en uitgebreide ondersteuning voor nieuwe operating-systemen en toepassingen. Artios CAD omvat tools, specifiek ontwikkeld voor verpakkingsprofessionals, voor het structurele verpakkingsontwerp, productontwikkeling, virtuele prototyping en de verpakkingsproductie. Artios - CAD integreert goed met productontwerp-pakketten zoals SolidWorks. Dit is een belangrijke reden waarom veel structurele verpakkingsontwerpen met Artios CAD worden gemaakt. ArtiosCAD kan goed overweg met golfkarton, vouwkarton en POPdisplays. De ontwerp- en tekentools omvatten functies die verpakkingsontwerpers nodig hebben om accuraat en efficiënt te werken. Volledige 3D integratie maakt het mogelijk snel prototypes te maken van ontwerpen en presentaties. Bovendien elimineert het communicatiefouten en wordt het goedkeuringsproces aanzienlijk verkort. Realistische achtergronden EskoArtwork heeft verder de ArtiosCAD background image functionaliteit verbeterd waarmee gebruikers hun structurele 3D-ontwerpen in een winkelomgeving plaatsen. Met de nieuwe tools in ArtiosCAD 7.3 kan de gebruiker nog realistischere weergaven creëren, dankzij een reeks controlefuncties die het visuele model nog mooier maken: voorbereiding van de juiste schaalgrootte, oriëntatie en perspectief en het aangeven van schaduwen, afhankelijk van de lichtpositie. Hiermee krijgt de merkfabrikant een zeer realistische voorstelling van zijn product in het winkelschap voordat tijd en geld worden besteed aan het maken van verpakkingsmodellen. Rubber ontwerp ArtiosCAD 7.3 omvat een module voor het ontwerpen van rubberen uitbreekvormen. Het is een automatische één klik -oplossing voor het creëren van rubberen uitbreekvormen voor een stansvorm. Het beschikt over een geavanceerde reeks door de gebruiker te configureren regels die het soort stanslijn, de locatie, de geometrie en andere parameters toepassen. Zelfs herkent het knikken en boorgaten. Parametersets kunnen worden opgeslagen voor verschillende klantenwensen en verschillende soorten stansvormen. Een volledige reeks van aanpassingstools maakt het mogelijk de automatische oplossing te veranderen of bij te stellen, wat maximale flexibiliteit en controle biedt over het ontwerpen van rubberen uitbreekvormen. Een automatische lay-out functie bijvoorbeeld kan de snijprofielen nesten waardoor het rubbervel efficiënt gebruik wordt. Dat bespaart niet alleen productietijd maar ook materiaalkosten. In combinatie met een Kongsberg-tafel worden de ontwerpen rechtstreeks naar de snijtafel gestuurd voor het automatisch creëren van de snijprofielen, in een droogproces waardoor ze zonder vertraging voor de productie kunnen worden gebruikt. Een bedrijf kan aanzienlijke tijd- en kostenbesparingen realiseren, zonder dat de ontwerpen met de hand gesneden worden. Terry Schroeder, General Manager van Schroeder & Bogardus Die Co. in Anaheim, CA (USA), zegt: Wij gebruiken de ArtiosCAD 7.3 rubber ontwerpmodule om de rubberen vorm te maken op het stansbord die het materiaal moet uitbreken. De module stelt ons in staat om snel en automatisch de rubbergeometrie voor een breed scala van orders te creëren. Deze functie is zeer krachtig en veelzijdig, waardoor ze voor zowel verpakkingen als andere toepassingen kan worden gebruikt. En het bestandsformaat is open, we gebruiken het ook op onze lasersnijmachine. De 14

15 rubber ontwerpmodule maakt de productie van onze stansvormen veel eenvoudiger. Kwart ontwerpen ArtiosCAD 7.3 heeft een aantal nieuwe ontwerpfuncties, gemaakt om taken te vereenvoudigen en tijd te besparen. Een aantal van de belangrijkste verbeteringen: opnieuw opbouwen van ontwerpen na verwijderen van lagen; de mogelijkheid om kwart ontwerpen te maken en deze automatisch horizontaal of verticaal te kopiëren, met aansluitende lijnen tussen alle secties voor een symmetrische vorm; aangeven van lijnafmetingen bij het kopiëren van ingewikkelde secties en constructielijnen; gemakkelijker inen uitzoomen en panning met behulp van het scrollwiel van de muis; en een tool waarmee, al naar gelang de wens van de gebruiker, dezelfde hoek, radius, boog of lijnlengte, kan worden behouden als een verpakking wordt uitgerekt. Betere 3D functionaliteit ArtiosCAD 7.3 heeft ook de functionaliteit in zijn 3D Designer voor beoordeling en rapportage verbeterd. Met een eenvoudig proces bijvoorbeeld kunnen PDF-bestanden of rapporten een 3D -venster omvatten waarin een interactief 3D-model kan worden geplaatst. Als open systeem ondersteunt Artios - CAD 7.3 de universele U3D standaard voor driedimensionale data: exporteren van het ArtiosCAD A3D formaat naar het nieuwe U3D formaat en exporteren van data naar een PDFbestand waarin een U3D model is opgenomen. Naast Microsoft Windows Vista, Windows XP64, en SQL Server 2005 en SQL Server 2005 Express support draait ArtiosCAD 7.3 nu ook op Apple Macintosh-computers die Windows operating-systemen aansturen binnen de Parallels desktop. Om de werkvelden gemakkelijker, en beter toegankelijk, te maken voor alle gebruikers heeft ArtiosCAD 7.3 dual monitor support. Daardoor kunnen gebruikers werken met weergave op twee beeldschermen. Met ArtiosCAD s Portable Workstation kunnen gebruikers op een laptop werken, weg van het centrale bedrijfsnetwerk. Kopieën van belangrijke bestandsbibliotheken, tabellen en algemene data, worden in een lokale folder opgeslagen zodat deze gemakkelijk kunnen worden opgezocht. We hebben belangrijke functionaliteiten toegevoegd aan ArtiosCAD 7.3. legt Richard Deroo, Product Manager Structural Design, uit. Ze zijn gericht op vier algemene gebieden: tools om makkelijker te werken en navigeren binnen ArtiosCAD; focus op het handhaven van de open toegankelijkheid tot Esko ArtiosCAD op een reeks van operating-systemen en in omgevingen zoals een laptop en dual-monitor gebruik; tools om nog eenvoudiger 3D-beelden in perspectief in een achtergrond te plaatsen; en een nieuwe module voor het ontwerpen van rubberen uitbreekprofielen. ArtiosCAD 7.3 is vanaf eind januari beschikbaar en zal worden aangeboden in versie 7.3 van Esko Software Suite 7. Voor meer informatie over deze producten: 15

16 Software gekocht en een training nodig? PER 1 SEPTEMBER NIEUWE CURSUSLOCATIE Wij dragen onze kennis graag en deskundig aan u over. Diverse trainingslocaties in Nederland, alsmede bij u op locatie. Algemeen: AutoCAD (LT) Basis, Update, 3D en gevorderden Datamanagement: Autodesk Vault Autodesk Product Stream Werktuigbouwkunde: Autodesk Inventor (Professional) AutoCAD Mehanical AutoCAD Electrical Bouwkunde: Autodesk Revit Autodesk Revit Structure AutoCAD Architecture Media & Entertainment: Autodesk VIZ Autodesk 3ds Max Autodesk Maya ICN Training Center s-hertogenbosch Tel. +31 (0) Fax +31 (0) Rotterdam Tel. +31 (0) Fax +31 (0) verkoop@icn-solutions.nl Bel voor onze speciale aanbiedingen, groepskortingen en trainingskalender. Autodesk Value Added Reseller 2 daagse basiscursus ARKEY 2 daagse basiscursus vmv-methodiek 2 daagse schoolverlaterscursus 2 - daagse cursus ARKEY en/of vmv-methodiek 2 daagse cursus ARKEY voor ontwerpers 1 - daagse cursus SketchUp 1 - daagse workshop Piranesi 1 daagse workshop ArtLantis Voor grote(re) groepen speciale tarieven en opleiding op locatie! Inschrijven of meer info? VMV CAD-Adviseurs, Den Haag 20 jaar software voor de bouw info@vmv-cad.nl of Ons doel: U een perfecte CAD-specialist maken USG Innotiv Training Center is gespecialiseerd in het ontwikkelen en organiseren van standaard- en maatwerk trainingen voor CAD-specialisten. Bel of mail voor een informatiepakket of kijk voor trainingsdataen prijzen op Hier kunt u ook onze brochure downloaden. AutoCAD 2D - AutoCAD 3D - AutoCAD Advanced Autodesk Inventor Professional MicroStation V8 - Essentials (2D)- Level 2 (3D) (Introduction to) Pro/ENGINEER Wildfire 3.0 Update from Pro/ENGINEER Wildfire 2.0 Introduction to Windchill PDMLink 8.0 Wij adviseren, trainen en begeleiden bedrijven om de centrale rol van de engineering ten volle te kunnen benutten voor een optimaal rendement van uw investeringen en een hoger bedrijfsresultaat. Change Management ** maatwerk opleidingen ** standaard producttrainingen Meerstoel SV Oosterhout (Nb) tel trainingcenter@usginnotiv.nl Training Center Autodesk Inventor Professional Hofstede van Erkel Bilderdijkkade 13a 1053 VA Amsterdam tel. : fax : info@inventor-professional.nl * AutoCAD Basis * AutoCAD Update * AutoCAD Gevorderd * AutoCAD Mechanical * Inventor Basis Spoed (3 dagen) * Inventor Basis Stnd (5 dagen) * Inventor Basis Extra (6 dagen) * Inventor Gevorderd * Inventor Professional * Inventor Release Update * Thema Training kijk op : Uw trainingen een heel jaar lang in CAD-Magazine en op voor slechts 1300, Eenmalig 1 daags learning evenement met een fenomenale line-up

17 TRAININGSWIJZER TEC / CAD College BV Autodesk Authorized Training Centre AutoCAD Basis AutoCAD Update AutoCAD Gevorderden AutoCAD 3D AutoCAD Optimalisatie AutoCAD & VBA Basis AutoCAD & VBA Gevorderden Inventor Basis Inventor Gevorderden Inventor Ontwerpen 3ds Max Het CAD-Centrum TEC, ook wel genoemd het CAD College, verzorgt sinds 1984 kennis-overdracht in de vorm van CAD -opleidingen, -leerboeken en educatieve software. Bij de cursus ontvangt u een uitgebreid Nederlandstalig leer- en naslagwerk van R. Boeklagen die tevens uw docent is. U krijgt een Autodesk-certificaat bij de cursussen en een HBO-diploma bij de opleidingen. Trainingen mét certificaat: AutoCAD en AutoCAD LT AutoCAD Architecture of ADT Revit Building, Architecture én Structure AutoCAD MAP AutoCAD Civil3D Autodesk Naviswork Zie onze trainingswijzer op: Of bel: Autodesk HBO instituut Behaal uw HBO diploma! TEC biedt de mogelijkheid u verder te bekwamen tot een Autodesk Certified Engineer (ACE). U doorloopt een bepaald traject van cursussen, maakt een praktische eindopdracht, bij voorkeur passend binnen uw werk en bij uw eigen werkgever en verdedigt deze. Slaagt u, dan heeft u een Autodesk HBO diploma verdiend! De opleiding is inclusief materialen als boeken en software. Toelatingseisen: MBO. Studierichtingen: System Manager (AutoCAD), 3D Designer (AutoCAD/3ds Max) en Mechanical Designer (Inventor). Kerkenbos 1018 B 6546 BA Nijmegen T: (024) F: (024) E: info@cadcollege.nl CP: Leonie Bergsma Kijk op Internet of vraag de brochure aan. Holland Engineering Consultants bv (HEC) verzorgt trainingen en workshops voor de software die wij aan onze klanten kunnen leveren. Deze trainingen vinden doorgaans plaats in ons pand in Nieuwegein maar kunnen op verzoek ook op locatie gegeven worden. De trainingen hebben een hoog hands-on gehalte daar de praktijk nog steeds de beste leermeester is. Ons trainingsaanbod bestaat o.a. uit: 3D CAD Pro/ENGINEER Basis training Pro/ENGINEER Update training Pro/ENGINEER voor Pro/MECHANICA gebruikers Sterkte- en stijfheidsberekeningen Pro/ENGINEER Mechanica Basis training Pro/ENGINEER Mechanica Update training Pro/ENGINEER Fatique Advisor Stromings- en warmteoverdracht NIKA EFD Basis training Mechanisme berekeningen Pro/ENGINEER MDO Basis training Code P10 Pipestress Basis training P10 Pipestress Advanced training P10 Pipestress Update training Microprotol Basis training Realiseer voorsprong met kennis! Met een beginners-, gevorderden-, of updatetraining van CAD & Company haalt u kennis in huis die u direct in de praktijk kunt brengen. U werkt meteen effectiever, sneller én beter met uw CAD software. Bekijk het actuele trainingsaanbod op CAD & Company Training Centers: Alkmaar - Amsterdam - Boxtel - Emmen - Oosterhout - bij u op locatie NedGraphics B.V. Autodesk Authorized Training Center Ir. D.S. Tuynmanweg 10 AutoCAD Basis 4131 PN VIANEN AutoCAD Upgrade AutoCAD Applicatiebeheer/Gevorderden AutoCAD MAP tel: +31 (0) AutoCAD Civil 3D fax: +31 (0) cursussen-gis@nedgraphics.nl Contactpersoon: mevrouw K. van t Reve Voor meer informatie: Databeheer Windchill PDMLink Windchill ProjectLink CM II Change management Kijk voor meer informatie op de website of neem contact met ons op. Holland Engineering Consultants bv Ratelaar 39, 3434 EW Nieuwegein T F E info@hecbv.nl W Onze sterke punten: Persoonlijke aandacht Flexibel Uitstekende trainers Goed uitgeruste leslokalen Gevarieerd cursusaanbod Mogelijkheid van maatwerk Officiële certificaten Certificering van Autodesk Certificering van Microsoft Aansluiting bij VOI Locaties: Gouda, Heerlen, Meppel, Vianen, Hasselt (be) of onsite o.a. AutoCAD Basis AutoCAD Gevorderden AutoCAD Upgrade Inventor Basis Inventor Advanced Inventor Upgrade Inventor Professional AutoCAD Architecture Revit Architecture Revit Structure training@cadac.com 17

18 BOUW & CIVIEL Architectural Geometry Meer doen met de software Door Job van Haaften Helmut Pottmann, Andreas Asperl, Michael Hofer en Axel Kilian zijn de auteurs van het boek Architectural Geometry. Geometrie is de basis van het ontwerpproces voor bouwkundige en architect, het is overal aanwezig. En de moderne computertechnologieën hebben geleid tot een ware revolutie in de mogelijkheden met deze geometrie. Torre Agbar in Barcelona lijkt een voorbeeld van een rotatieoppervlak maar het grondvlak is niet rond, het is een ellips. De mogelijkheden voor vormen in de architectuur zijn met de nieuwe technologieën bijna onbeperkt, de beperkingen die er nog zijn liggen niet alleen bij het budget, maar ook het onderwijs beperkt de inzet van deze technologieën. Het onderwijs blijft achter bij de ontwikkelingen in de software, de architecten en bouwkundigen krijgen gereedschappen in handen waar ze niet mee uit de voeten kunnen omdat ze dat simpelweg niet hebben geleerd. De schrijvers van het boek zien het als belangrijkste taak van hun boek om die kloof te overbruggen. Voortbouwen Een hechte samenwerking tussen drie geometristen en de Nederlandse architect Axel Kilian resulteerde in Architectural Geometry. Het boek is geschreven als studieboek voor studenten architectuur, bouwkunde of industrieel ontwerp. Het bevat een basiscursus geometrie op universitair niveau en leidt de weg naar allerlei vrije vormen, onderzoek naar mogelijkheden en het experimenteren met vormen in de architectuur. Hoewel enige kennis van wiskunde noodzakelijk is om het boek te begrijpen, vraagt het niet meer dan bekendheid met de stof die op de middelbare school wordt onderwezen. Het boek bouwt daarop voort. Tot nu toe werden in geometrieboeken voor architectuur voornamelijk de klassieke vormen beschreven zoals bogen en koepels, en met gebruik van elementaire materialen zoals natuursteen, hout en baksteen. Mede door het inzetten van CAD voor het ontwerp is de keuze uit vormen en materialen fors uitgebreid tot bijna onbeperkt. Voordeel is ook dat de gebruiker niet alle wiskunde hoeft te begrijpen, de software rekent voor hem. Opgebouwd uit veelvlakken In het boek komen diverse vormen aan de orde die door architecten zijn gebruikt. De gebouwen worden getoond op foto s en veelal is er een uitleg van hoe de vorm tot stand kwam met tekeningen. Het begint met hoe je een driedimensionaal model maakt en de uitleg van de x-, y- en z-as, wat een surface en wat een solid model is en het extruderen van eenvoudige vormen. Dan volgen projecties, perspectief licht en schaduw. Het gebruik van veelvlakken en oppervlakken opgebouwd uit veelvlakken is populair in de architectuur. Meestal betreft het platte vlakken omdat gebogen vlakken of dubbel gebogen vlakken veel rekenwerk vragen. Met de huidige software is dat laatste een stuk makkelijker door voor de veelvlakken vervormingsfactoren met een verloop in te geven. Daardoor kunnen allerlei vrije vormen worden opgebouwd zoals het gebouw BMW-Welt in München waar dan ook de SmartGeometry-gemeenschap bijeenkwam voor de conferen- 18

19 Bij de entrée van BMW-Welt is een paddestoel - achtige kolom, opgebouwd uit driehoeken die dubbel gebogen opervlakken vormen. tie, zie artikel in CAD-Magazine nummer 3 op de pagina s 18 en 19. De architect onder de schrijvers, Axel Kilian van de TU in Delft, was daar ook één van de sprekers, en het boek was er te koop. Hiernaast een foto van dit gebouw waarvan een tekening de cover van het boek siert. Het gebouw is aan de buitenkant opgebouwd uit vierhoeken in glas in een metalen frame. Door variaties in de maten en hoeken van de vierhoeken, die geleidelijk verlopen, ontstaat een dubbel gebogen oppervlak, zowel horizontaal als verticaal gebogen. Meermalen wordt in het boek gebruik gemaakt van illustraties van de geometrisch kunstenaar M.C. Escher die veel gewerkt heeft aan repeterende figuren en vormen die een vlak verdelen en tweedimensionale tekeningen met 3D-verwikkelingen en grapjes. Verrassende effecten Bochten en oppervlakken zijn basiselementen in de architectuur maar kunnen met zeer veel variatie worden aangewend. Er valt veel te experimenteren met vormen als cilinders, bollen, piramides, prisma s, en meer en vooral door die te combineren, te vervormen, te draaien; al of niet met regelmaat en spiegeling. Een verloop daarin zoals een spiraal bij een slakkenhuis, of een variant op een cirkel: de ellips en die weer schuin te plaatsen, kunnen verrassende effecten opleveren. Ook al bekend uit de oudheid zijn vormen die doen denken aan pottenbakken op een draaischijf, ofwel rotatie-oppervlakken. Denk aan de ui-vormige daken op bijvoorbeeld Oostenrijkse of Russische kerktorens. Eén van de voobeelden in het boek, de Torre Agbar in Barcelona lijkt dat ook te zijn, maar de basisvorm is niet helemaal rond, het is een ellips. Bovendien zijn deze ellipsen binnen in het gebouw niet parallel ten opzichte van elkaar geplaatst. Verder zijn opmerkelijk aan dit gebouw de glazen zonnewering die afhankelijk van de positie ten opzichte van het noorden een andere hoek heeft in verband met de gemiddelde hoogte waarmee de zon naar binnen schijnt. Daarnaast heeft het glas afhankelijk van de te verwachten lichtintensiteit een graad van matheid om de zonnewarmte en het licht te temperen, dat gecombineerd met ruimte tussen glas en wand van de toren, houdt de opwarming van het gebouw beperkt. Op de plaatsen waar ramen zijn, werd het glas van deze zonnewering geheel transparant gehouden. Soort tegels Op het moment is het nog zo dat gebogen en dubbel gebogen oppervlakken meestal worden opgebouwd uit een soort tegels van platte elementen, vooral vanwege de kosten. De software kan het al wel aan, maar als elke element anders van maat en vorm is, kom je al gauw terecht bij digital prototyping. Aan het denken zetten Diverse mogelijkheden met lijnen, bewegingen en meer om oppervlakken te creëren worden besproken en met illustraties getoond. Het boek is nooit volledig, zo is het ook niet bedoeld. Het is meer om architecten en bouwkundigen aan het denken te zetten over de mogelijkheden die de huidige software biedt. Uitgegeven door Bentley Institute Press ISBN: Job van Haaften job.van.haaften@cadmag.nl is hoofdredacteur van CAD-Magazine. Voor meer gegevens over dit onderwerp zie: COLUMN Beroepsdeformatie? Help, ik lijd aan beroepsdeformatie. Althans, dat denk ik. En ik vind het nog leuk ook. Wat is er aan de hand? BIM (Building Information Modelling) staat momenteel volop in de belangstelling. Daarbij gaat het niet langer om de binnen de CAD-wereld gebruikelijke grafiek, maar om de semantiek, de betekenis van de objecten. Dus niet meer over kleuren en lagen, maar over ramen en deuren. Als maker van een bouwkundig CAD-systeem houd ik me al vele jaren hiermee bezig, maar de laatste paar jaar in verhevigde mate. Om deze semantiek zinnig te kunnen gebruiken is classificatie nodig. Het gaat er daarbij om, de (bouwkundige) objecten in te delen in soorten en die te voorzien van eigenschappen. Nu is classificatie op zich niet nieuw. In de Bijbel staat dat Adam de dieren namen gaf, elk naar hun soort. Dus niet de exemplaren kregen een naam, maar de typen. In 1735 schreef de Zweed Carolus Linnaeus in Leiden Systema Naturae waarin hij startte met het classificeren van het stenen-, planten- en dierenrijk. Datzelfde is nodig voor de bouwkundige objecten. Mijn probleem is nu dat het denken over classificatie heeft geleid tot de gewoonte om zo n beetje alles wat ik om me heen zie te gaan classificeren. Ik neem, zoals iedereen, in die werkelijkheid uitsluitend exemplaren waar en toch vertaal ik alles permanent in typen. Zijn voor- en garagedeuren nu subtypen van deur of hebben ze alleen maar andere eigenschappen? Is een kattenluik een deur? Als ik een raam maar hoog genoeg maak wordt het dan een deur? Is een raam niet gewoon een stukje wand van glas? Zomaar een paar vragen van de vele, die bij me opkomen als ik om me heen kijk. Ondanks het bijna obsessieve karakter van deze gewoonte kan ik iedereen aanraden om zo eens om zich heen te kijken. Het helpt om het inzicht in het eigen vakgebied te vergroten. Zelfs als het meer vragen oproept dan beantwoordt. Arie van Kranenburg directeur Arkey Systems 19

20 De agenda bevat aankondigingen van gratis workshops, seminars, themadagen en andere kosteloze activiteiten van CAD-leveranciers en dealers. Daarnaast is er natuurlijk ook aandacht voor relevante beurzen in Nederland en België. De agenda is doorlopend en beslaat in ieder geval de evenementen tot aan de volgende uitgave van CAD-Magazine. Hiervoor kunnen beurzen, gratis seminars en workshops per worden aangemeld bij de redactie: Vermeld de datum, plaats, website en een korte inhoud, en geef als onderwerp van uw mail Agenda. Juni 19 juni, BIMformatiedag Gouda 19 juni, Presentatie Van 3D naar 4D: Digital Prototyping Emmen 19 juni, Presentatie Autodesk Data Management Oosterhout 19 juni, Seminar COSMOSFloWorks Bruchem 19 juni, Update Session: Ervaar uw idee voordat het realiteit is met AutoCAD 2009 Antwerpen (B), Crowne Plaza Hotel 19 juni, Seminar EPLAN Electric P8 - Change over Reeuwijk 20 juni, Workshop AutoCAD 2009 voor de ervaren gebruiker Oss 24 juni, Autodesk Live - Digital Prototyping Workshop Hasselt (B) 24 juni, Seminar Databeheer (PLM) Nieuwegein 24 juni, Seminar ArchiCAD voor Ontwerpers Utrecht, Meeting Plaza 26 juni, BIMformatiedag Meppel 26 juni, Workshop AutoCAD & Civiele Techniek Oss 26 juni, Presentatie Autodesk Data Management Amsterdam 26 juni, Presentatie Autodesk Data Management Emmen 26 juni, Presentatie Autodesk Inventor Oosterhout 27 juni, Seminar Wegwijs in PDM Oldenzaal 27 juni, AutoCAD Management Workshop Oss 27 juni, Demo en Workshop Mastercam s-hertogenbosch Juli 1 juli, Autodesk Live - Digital Prototyping Workshop Heerlen 1 juli, ArchiCAD Testdrive Eindhoven 3 juli, BIMformatiedag Vianen 3 juli, Demo en Workshop SolidWorks Gent (B) 3 juli, Seminar Mathcad, Engineering Calculations Software Breda 4 juli, AutoCAD & Civiele Techniek Workshop Oss 8 juli, Inloopdag voor de Proces industrie Heerlen AGENDA 20 9 juli, Seminar Dit moet u met uw eigen ogen zien (Pro/ENGINEER en Windchill) Kortrijk 10 juli, BIMformatiedag Heerlen 10 juli, Presentatie AutoCAD Electrical Amsterdam 10 juli, Presentatie Van 3D naar 4D: Digital Prototyping Boxtel 10 juli, Presentatie Autodesk Inventor Emmen 10 juli, Demo en Workshop SolidWorks s-hertogenbosch 15 juli, Autodesk Live - Digital Prototyping Workshop Gouda 15 juli, ArchiCAD Testdrive Eindhoven 17 juli, BIMformatiedag Hasselt (B) 17 juli, Presentatie Autodesk Inventor Amsterdam 17 juli, Presentatie Autodesk Data Management Boxtel 17 juli, Presentatie AutoCAD Electrical Emmen 22 juli, Inloopdag voor de Proces industrie Gouda