De familie Damoiseaux komt rond 1710 uit het Belgische Bolland (gelegen tussen Blégny en Herve) naar Sibbe-

Transcriptie

1 24 De familie Damoiseaux in het Geulrandgebied Hans Franssen Een van oorsprong pachtersfamilie met verhalen, beelden en accenten op de omgeving Oud-Valkenburg, Sibbe-IJzeren en Schin op Geul. Herkomst en achtergrond De familie Damoiseaux komt rond 1710 uit het Belgische Bolland (gelegen tussen Blégny en Herve) naar Sibbe- IJzeren, dan behorend tot de Heerlijkheid Oud-Valkenburg. Bijna alle mensen in Zuid-Limburg die bij hun voorouders de naam Damoiseaux tegenkomen, zullen van dit gezin afstammen. Vandaar dat we dit stamgezin verder onder de loep nemen. Niet lang na het overlijden van zijn eerste echtgenote is Henri (Henricus) le Damoiseaux hertrouwd en verhuisd (gebageerd) van Bolland naar Sibbe, een afstand van tegen de dertig kilometer. Dit gezin Damoiseaux bestaat bij aankomst daar uit vader Henri, zijn tweede echtgenote Maria Grandjean en de vijf kinderen uit zijn eerste huwelijk. Hier nemen zij allereerst de Smitserhof in IJzeren en vervolgens de Hellinxhof (huisnr. 29, zie de kadasterkaart van Sibbe; momenteel in gebruik als camping De Linde) in pacht aan. Deze Hellinxhof is het eigendom van baron de Selys de Fanson en ongeveer 54 bunder groot. De Hellinxhof, hoek Dorpstraat/Sint Rosastraat te Sibbe (luchtfoto 1953) De ouders van Henri zijn Servais Henri Guillaume dit le Damsay en Catharine Sauvaige. Hierdoor is duidelijk dat de naam (le) Damoiseaux dan recent ontstaan is als een verdere verduidelijking van de namen Guillaume of Servais. In Wallonië wisselden voornaam en achternaam per generatie vaak en als het onderscheidend vermogen te klein werd kwam er een nadere aanduiding bij, in dit geval le Damsay, later vervormd tot (le) Damoisaux. De familie Damoiseaux had dus ook bijvoorbeeld Guillaume of Servais kunnen heten. Het is niet precies bekend wat le Damsay betekent. Damoiseaux kan uit het Frans qua betekenis de oude mannelijk tegenhanger van la Damoiselle zijn, en dan jongeheer, page en minder gunstig saletjonker of modefatje betekenen. In aktes van verpachting (1740) aan Jean Malvaux en verkoop (1743) aan docteur en médecine Guillaume DeVos, ten overstaan van notaris L Allemand te Valkenburg, draagt de familie Damoiseaux haar goederen in Bolland huizen, boerderij en 3,5 bunder weiland over. De ligging van deze goederen is nabij Bolland op de Gey, hauteur de Bolland. Diverse boeren en pachtersfamilies migreren in die tijd tussen het huidige Zuid-Limburg en het aangrenzende Luikse en Herfse land. Henri (le) Damoiseaux geeft ruimschoots de tijd bij hem stil te blijven staan. Als hij op 81-jarige leeftijd overlijdt voor die tijd een gezegende leeftijd heeft hij succesvol geboerd met kinderen die in zijn voetsporen zijn getreden.

2 I: Henri (Henricus) le Damoiseaux Waarschijnlijk geboren in 1666 te Bolland, overleden in 1747 te Sibbe, 81 jaar oud. Hij was gehuwd (1) met Marguerite Malvaux, overleden op 1 juni 1709 te Bolland, vermoedelijke dochter van Jacques Malvaux en Elisabeth Froidthier. Hij was gehuwd (2) met Maria Grandjean, overleden in 1715 op de Hellinxhof te Sibbe. Hij huwde (3) in 1716 met Jeanne del Nooyz, afkomstig uit de parochie Saint-André. Uit het eerste huwelijk: 1. Servais (Servaes, Servatius) le Damoiseaux, volgt onder [II]. 2. Jacques le Damoiseaux, geboren in 1697 te Bolland. Hij was gehuwd met Catharina Smitsmans, uit Wijlre. 25 Jacques gaat boeren in IJzeren, in het gedeelte dat tot Wijlré behoorde, dus zeer waarschijnlijk aan de Heerstraat. Zijn nakomelingen trekken naar Meerssen en omgeving. In mannelijke lijn sterft deze tak uit; zodoende komen zij ook niet terug binnen dit aandachtsgebied. 3. Michel le Damoiseaux, geboren in 1700 te Bolland. Hij was gehuwd met Johanna Mors, uit Mheer. Michel betrekt na zijn huwelijk een boerderij in Amby; het gezin telt liefst veertien kinderen. Deze kinderen en verder nageslacht zijn actief als pachter en grondeigenaar in Schinnen (hoeve Groot Breinder), Kerkrade (Nieuw Ehrenstein, Heerenanstel), Schinnen, Geleen, Sittard, Nuth, Born, Amby (Hartelstein), Bunde etc. Ook deze tak is van minder belang voor het Geulrandgebied, maar enkele bijzonderheden wil ik toch niet onvermeld laten. In Schinnen zitten tussen 1800 en 1940 maar liefst zes leden van de familie in de gemeenteraad. In één generatie worden drie neven Damoiseaux pastoor en treden twee familieleden in bij de Zusters onder de Bogen in Maastricht. Tot circa 1900 is men meestal boer, maar beroepen als herbergier, tapper, drankenhandelaar, frisdrankproducent en dergelijke komen ook relatief vaak voor. Na 1900 is de diversiteit in beroepen groot. Veel Damoiseaux wonen in de omgeving van Geleen, Schinnen en Sittard, en dus komt werk in de mijnen en later bij DSM frequent voor. Ik kom één gezin tegen dat emigreert naar Zuid-Afrika en één gezin dat naar Luik vertrekt. In Schin op Geul wordt Joseph Geuskens, gehuwd met Maria J.H. Damoiseaux en een nakomelinge van deze Michel, hoofdonderwijzer in de periode na de Tweede Wereldoorlog. 4. Emerentiana le Damoiseaux, geboren in 1703 te Bolland, begraven op 1 juli 1791 te Oud-Valkenburg. Zij was gehuwd te Sibbe en voor de kerk te Oud-Valkenburg met Cornelius Haesen, landbouwer en herbergier, begraven op 24 oktober 1778 te Oud-Valkenburg. De familie Haesen woont op dat moment al eeuwenlang in Sibbe-IJzeren en omgeving. Op 17 oktober 1746 wordt in de Sibbergroeve (montibus de Sibbe) Cornelius Haesen geboren. De moeder had hier haar toevlucht genomen omdat oorlogsgeweld en de onbeschaamdheid van rondtrekkende en plunderende troepen de streek onveilig maakten. Cornelius boerderij lag op de hoek Kenkersweg/Gats (huisnr. 16, zie de kadasterkaart op de volgende pagina). De Gats heet tegenwoordig Sibberkerkstraat. De familie Haesen komt later nog prominent terug in het verhaal van de nakomelingen van Servais Damoiseaux (zie onder II) vanwege diverse onderlinge huwelijken en de nadrukkelijke aanwezigheid in Oud-Valkenburg, Strucht, Schin op Geul en Sibbe-IJzeren. 5. Henri(cus) le Damoiseaux, geboren in 1706 te Bolland. Hij huwde circa 1743 met Anna Maria Brouwers, uit Wijlre. Henri(cus) blijft thuis op de Hellinxhof en neemt het pachtbedrijf in de voetsporen van zijn vader over. In 1748 wordt hij al direct geconfronteerd met plunderingen, diefstal en inkwartiering door Franse soldaten. Hij dient een schadeclaim in ter grootte van gulden. In reuzenstappen zullen hier enkele bijzondere gebeurtenissen de revue passeren, met steeds het oog op het Geulrandgebied. Henricus boert goed, want hij kan in Sibbe twee boerderijtjes en meerdere percelen land kopen.

3 26 Zijn oudste dochter, Anna Margaretha Damoiseaux, trouwt met Michel Smeets. Zij kunnen bij de verkoop van domein- en kerkelijke goederen in de Franse tijd de Walemerhof kopen. Een andere dochter, Anna Elisabeth Damoiseaux, trouwt met Leonard Jacobs. Deze Leonard neemt samen met zijn vrouw en zijn broer Theodoor de Hellinxhof in pacht over, die hij vervolgens in 1792 koopt. Nog later zijn ze pachter op het goed Bethlehem te Limmel/Meerssen. Zoon Christiaan Damoiseaux trouwt in Voerendaal met Johanna Catharina Cuypers. Deze Christiaan pacht het Sibberhuis(ke) dat dan eigendom is geworden van de familie Schoenmaeckers-Sleijpen. Ook hij heeft al direct last van plundering, vorderingen en inkwartiering van Franse (Napoleontische) troepen. In 1794 heeft generaal Kléber Maastricht veroverd en rondtrekkende troepen zorgden, georganiseerd of niet, dat ze niets tekort kwamen. Als de familie Schoemaeckers op het einde van de achttiende eeuw het Sibberhuis betrekt, wordt Christiaan pachter op hoeve Blankenberg bij Cadier en Keer. Hij en zijn echtgenote sterven echter weer in Sibbe, waarschijnlijk in hun boerderij aan de Maastrichterweg. Diverse van hun kinderen zijn niet getrouwd en gaan rentenieren. Vermeldenswaard is de rijke Max Damoiseaux die met zijn broer Pieter Henricus in Maastricht (in de Bokstraat) rentenierde en bij zijn overlijden een dikke erfenis achterlaat. Hij zorgt echter ook voor zijn zielenheil door een grote schenking aan de kerk te doen, ten behoeve van jaargetijden na zijn overlijden. Ook schenkt hij in 1869 twee percelen land aan de gemeente Oud-Valkenburg, om daarop het nieuwe kerkhof tegenover de eerder gebouwde kerk te Sibbe (hulpkerk in 1844; volledige kerk in 1866) te realiseren. De verdere nakomelingen komen terecht in Hulsberg, Schimmert, Margraten, Gulpen, Ubach over Worms, Herkenbosch, Huy/Brussel, en in Duitsland en Australië. Naast landbouwer komen de beroepen caféhouder en mijnwerker voor. Ook is er in Mechelen (België) een kapelaan: Jan Hubert Damoiseaux, geboren in 1851 te Wijlré. Het echtpaar Carboex-Damoiseaux schonk de (restauratie) van de schaapsput met ondergrond aan Staatsbosbeheer. Maria Hubertina Damoiseaux (* 1879 te Hulsberg) trouwde met Hubertus Johannes Carboex, hoofd van de Sint Catharinaschool te Ulestraten. II: Servais (Servaes, Servatius) le Damoiseaux Geboren in 1695 te Bolland, zoon van Henri (Henricus) le Damoiseaux [I] en Marguerite Malvaux. Hij was gehuwd met Catharina Houtermans, uit Scheulder. Uit dit huwelijk o.a.: 1. Henricus Damoiseaux, volgt onder [IIIa]. 2. Mathias Damoiseaux, volgt onder [IIIb]. Servatius blijft na zijn huwelijk wonen op de Hellinxhof totdat hij, voldoende aangespand, op 38-jarige leeftijd met zijn echtgenote Catharina de ouderlijke boerderij verlaat en pachter wordt op de hoeve bij kasteel Vaeshartelt. Zijn kinderen zijn overigens nog allen in Sibbe geboren. De nazaten van Servatius komen talrijk terug in het Geulrandgebied. De geschiedenis van het landgoed Vaeshartelt gaat wellicht terug tot de tiende eeuw, toen koningin Gerberga haar bezittingen in Meerssen, inclusief een bosrijk landgoed, aan de abdij van Reims schonk. De naam Vaeshartelt werd voor het eerst genoemd in 1381, toen Servaes van Mulcken, schepen van Maastricht, het landgoed Hartelt verwierf. Hij liet er een verdedigbare hoeve bouwen, waarvan tegenwoordig niets meer resteert. Van 1415 tot 1668 was het landgoed in bezit van de familie Cortenbach; daarna wisselden de eigenaren elkaar snel af. In 1739 werd de huidige oostvleugel van het kasteel gebouwd door de toenmalige eigenaar, kolonel Sturler van het Maastrichtse garnizoen. In 1805 werd de noordvleugel toegevoegd. In deze periode werden ook een aantal salons gedecoreerd in Empirestijl. Kadasterkaart kern Sibbe (ca. 1825)

4 Het gaat op en af; figuurlijk, maar ook letterlijk, namelijk het Geuldal op en af. Meestal wordt er geschreven over positieve en succesvolle zaken. Daarover is meer te vinden in de archieven; ook in de mondelinge overlevering overheerst geluk. En opstellers van heemkundige verhalen hebben daarnaast vaak (de menselijke) last van mooischrijverij. Enfin Van al zijn kinderen zijn hier de oudste Henricus (zie IIIa) en daarnaast Mathias (zie IIIb) van belang. IIIa: Henricus Damoiseaux 27 Gedoopt op 18 februari 1722 te Oud-Valkenburg, begraven op 14 december 1770 te Bunde, 48 jaar oud, zoon van Servais (Servaes, Servatius) le Damoiseaux [II] en Catharina Houtermans. Hij was, na een eerste kinderloze huwelijk, gehuwd met Anna Maria Lemeer, gedoopt op 5 oktober 1718 te Meerssen, als weduwe pachtster van de hoeve bij kasteel Genhoes te Oud-Valkenburg, overleden op 12 juni 1811 te Oud-Valkenburg, 92 jaar oud. Uit dit huwelijk o.a.: 1. Joannes Mathias Damoiseaux, volgt onder [IVa]. 2. Michael (Michel Jan) Damoiseau, volgt onder [IVb]. Henricus overlijdt vrij jong, na twee tousten van elk zes jaar [een toust is een pachtovereenkomst voor een bepaalde periode, meestal zes jaar]. Zijn weduwe is echter uit hard hout gesneden en pacht vanaf 1773, met haar opgroeiende kinderen, de boerderij bij kasteel Genhoes in Oud-Valkenburg en komt zo weer retour naar het Geuldalgebied. Of de geschiedenis van kasteel Genhoes daadwerkelijk tot de elfde of twaalfde eeuw is terug te voeren, kan voorlopig niet met zekerheid worden aangetoond, hoewel een akte van keizer Hendrik III uit 1041 melding maakt van de Villa Falchenberg. Het eerste vaststaande jaartal uit de geschiedenis van Oud-Valkenburg is het jaar 1381, toen Johan van Hulsberg en Johan van Aldenvalckenborgh genoemd werden als eigenaren van de hof Oud-Valkenburg. Of dit toen al een kasteel betrof is onduidelijk. In 1475 werd Johan van Ghoor, heer van Eys, door vererving eigenaar van het goed. Zijn zoon Herman liet het bezit in 1535 na aan Johan van Streithagen, die getrouwd was met Maria van Goor. Deze bouwde tussen 1540 en 1560 het kasteel, zoals dit nog ten dele bestaat. Dit gebouw, met drie vleugels en een voorburcht, is terug te zien in geschematiseerde vorm op de kaart die Jacob van Deventer in 1555 tekende. Tijdens één van de belegeringen aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog werd het kasteel verwoest waarschijnlijk door Alexander Farnese, hertog van Parma, in 1578 of 1579 net als veel andere kastelen in het Maasland. Rond 1600 werd het door de toenmalige bezitters, de Van Streithagens, herbouwd. Een lid van de familie Hoen van Hoensbroeck erfde het als schoonzoon van deze familie. Een Letse maarschalk in dienst van de Oostenrijkse keizer, Georg baron von Tunderfeld ( ), was de volgende eigenaar. Na de dood van de maarschalk werd het kasteel gekocht door de Akense lakenfabrikant Leonard Thimus. Deze liet het kasteel moderniseren en voegde de noordvleugel en de huidige economiegebouwen toe. Zijn dochter trouwde met ene Pelser en hun nazaten bleven gedurende anderhalve eeuw, tot begin twintigste eeuw, de vaste bewoners. Van deze nazaten bleven uiteindelijk vier ongetrouwde zusters over, waarvan één van hen tot 1929 de laatste eigenaresse van Genhoes was. Daarna werd het kasteel achtereenvolgens bewoond door de families Huygen en Dankelman, de gebroeders Krijnen (die er een antiquairzaak dreven) en de kunstschilder William Halewijn. Vanaf 1955 is de Vereniging Natuurmonumenten eigenaar van het kasteel. De huidige bewoners zijn de kunstschilder Leendert van Dijk en zijn echtgenote. Zij hebben de historische tuinaanleg, waar vrijwel niets meer van over was, gedeeltelijk hersteld. In 2008 zijn in de kasteelboerderij appartementen gebouwd, waarbij ook archeologisch onderzoek is gedaan en zodoende sporen van oudere bebouwing is gevonden. Kasteel en boerderij Genhoes te Oud-Valkenburg Heeft haar zwager Mathias, de pastoor van Oud-Valkenburg, hierin wellicht een rol gespeeld? Omdat Maria Anna vrij jong weduwe is geworden, was het nuttig om voor de schepenbank een akte op te maken en te wettigen waarbij haar kinderen tezamen in elk geval 4/5 e deel van haar erfenis zullen krijgen, ook indien zij mocht hertrouwen. Anna Maria is echter niet hertrouwd, dus de akte heeft geen dienst hoeven bewijzen. Zij is op 92-jarige leeftijd in Oud-Valkenburg overleden. De pachthof brengt daarbij genoeg geld op om de boerderij naast de kerk in Schin op Geul te kunnen kopen.

5 De kinderen van Henricus en Anna Maria aarden goed langs de Geul. Op basis van het Geulrandcriterium wordt het spoor van Joannes Mathias (zie IVa) en Michael (zie IVb) gevolgd. 28 IIIb: Mathias Damoiseaux Geboren in 1729 te Oud-Valkenburg (Sibbe), overleden in 1810 te Schin op Geul, 81 jaar oud, zoon van Servais (Servaes, Servatius) le Damoiseaux [II] en Catharina Houtermans. Mathias wordt priester en in 1763 pastoor in Oud-Valkenburg de kerk waar hij is gedoopt en blijft dit tot 1807, maar liefst 44 jaar lang. Hij was een strijdbaar man. Zowel de pastorie als de kerk waren slecht onderhouden. De erfgenaam van zijn pastoor-voorganger was verantwoordelijk voor de pastorie, terwijl de tiendheffers uit Oud-Valkenburg dit voor de instandhouding van de kerk waren. Herstel bleef echter uit en de situatie werd onveilig. Pastoor Damoiseaux ijverde bij de verantwoordelijken om aan hun verplichtingen te voldoen. Toen dat te lang duurde was hij gedwongen om delen van de kerk af te sluiten en als drukmiddel ging hij er naar streven om een nieuwe kerk te bouwen, en wel in de kernen Sibbe-IJzeren, waar tenslotte 6/7 e deel stond van de huizen die de parochie telde, echter niet de invloedrijke huizen Schaloen en Genhoes. Zo ontstond een lokale revolutionaire strijd tussen adel en volk, althans zo stellen we ons dat nu voor. Over en weer werden talrijke pogingen en manipulaties in de strijd geworpen. De kerk werd zelfs tijdelijk gesloten en de kerkdiensten werden tussentijds opgedragen in een schuurkerk te Sibbe. De kerk van Oud-Valkenburg dateert uit circa 1050 en gaat nu dus op naar de duizend jaar! Er is een inspectierapport uit 1771 en een plattegrond uit de periode rond Oorspronkelijk is het een éénbeukig zaalkerkje geweest, waaraan in twee fasen zijbeuken zijn toegevoegd die in de kerk zijn geïntegreerd door het doorbreken van de oude zijmuren met arcaden. In de feodale tijd waren drie heren rechthebbend, te weten de heren van Schaloen, Genhoes en de Hellinxhof te Sibbe. Uit bovengenoemd inspectierapport bleek dat de onderhoudstoestand van de noordbeuk matig was en niet lang meer houdbaar, het dak van de zuidbeuk werd als ruïneus omschreven. De pastoor werd beschuldigd om ook zijn eigen belang te dienen, want hij was eigenlijk boer-pastoor en had wat land in Sibbe liggen. Het was heel gebruikelijk dat pastoors vroeger, om in hun onderhoud te voorzien, een (kerk)boerderij exploiteerden. Ook zou hij graag op jacht gaan. Het conflict duurde van 1764(!) tot Toen kwam er toestemming van het bisdom om een nieuwe kerk op de berg te bouwen. Dat was het juiste signaal om de voorstanders van Oud-Valkenburg in beweging te krijgen. Het benodigde geld werd nu fluks gefourneerd en in 1782 werd de historisch belangrijke kerk van Oud-Valkenburg eindelijk gerestaureerd. Het duurde daarna nog tot 1844 alvorens een hulpkerk in Sibbe werd gebouwd. Deze nam langzaam in betekenis toe door de bouw van een pastorie (1852), een kerktoren (1866) en aanleg van een kerkhof (1870). De kerk in Sibbe bleef rectoraatskerk tot na de Tweede Wereldoorlog. Pas daarna werd het een volledig zelfstandige parochie. Tussendoor had pastoor Damoiseaux ook nog last van een beroving. In de nacht van 6 op 7 oktober 1760 werden uit de kerk zilveren en koperen voorwerpen en kerkelijke gewaden gestolen. Eén van de daders werd drie jaar later gevangen en terechtgesteld: opgehangen aan de galg in Kerkrade. De dief was Arnold Fnauf, bijgenaamd de Pannenduivel. Later in 1773 en 1774 op de hoogtijdagen van de heftige Bokkenrijdersprocessen, heeft pastoor Damoiseaux geestelijke bijstand geleverd aan diverse Bokkenrijders, gevangengenomen in het Landhuis van Valkenburg. Zo bezocht hij de vermeende Bokkenrijders Lins Schouteden uit Aerensgenhout, Willem Heuschen uit Weustenrade, en Willem Ramakers, Koen Sporken, Paul Drummen en Johannes Hasen uit Retersbeek. De laatste vijf zijn in eerste instantie vrijgekomen, maar later toch weer gearresteerd. Vier van hen kwamen alsnog aan de galg; Paul Drummen wist te ontsnappen. Waarom pastoor Damoiseaux zo actief was bij deze gevangenen, die immers niet zijn parochianen waren, is niet bekend. Uit de processtukken blijkt dat hij hen in elk geval wist te troosten. Pastoor Damoiseaux is ook één van de geestelijken die in de Franse tijd weigeren om de eed van trouw aan de revolutionaire regering en haat aan het (Franse of Oostenrijkse) koningschap te zweren. Daarop mag hij het priesterambt niet meer uitoefenen en duikt hij onder. Hij zal vanuit zijn geheime verblijfplaats toch zijn geestelijke functie hebben waargenomen.

6 Pastoor Mathias Damoiseaux overlijdt te Schin op Geul, in de boerderij naast de kerk van zijn neef/oomzegger Joannes Mathias Damoiseaux. IVa: Joannes Mathias Damoiseaux Gedoopt op 19 juli 1756 te Meerssen, overleden 28 april 1833 te Schin op Geul, 74 jaar oud, zoon van Henricus Damoiseaux [IIIa] en Anna Maria Lemeer. Hij huwde op 28 februari 1790 te Schin op Geul met Anna Gertrudis (Gertrude) van Weerst (Wierts), gedoopt op 5 augustus 1753 te Oud-Valkenburg, overleden op 27 september 1819 te Oud-Valkenburg, 66 jaar oud, dochter van Joannes Wierts en Clara Gerckens. Uit dit huwelijk o.a.: 1. Henricus Mathias Damoiseaux, volgt onder [Va]. 2. Maria Anna Damoiseaux. Zij was gehuwd met Johannes Petrus Coenjaerts. 29 Dit deel van de familie blijft meer kleven aan Schin op Geul. Joannes Mathias is weliswaar ouder, maar heeft zich mogelijk laten inspireren door zijn jongere broer Michel Jan en is hem zes jaar later in het huwelijk gevolg met een zus van diens vrouw. Zij boeren vervolgens goed en hebben naast hun broer en zus gewoond in de linkerhelft van de kerkboerderij. Hun dochter Maria Anna gaat weer de berg op naar Sibbe en trouwt daar met Johannes Petrus Coenjaerts. Met zoon Henricus Mathias (zie Va) wordt het geheel relatief nog spannender, en in elk geval verwarrender. IVb: Michael (Michel Jan) Damoiseau Gedoopt op 7 april 1759 te Meerssen, overleden op 9 januari 1830 te Oud-Valkenburg, 73 jaar oud, zoon van Henricus Damoiseaux [IIIa] en Anna Maria Lemeer. Hij huwde op 20 september 1784 te Schin op Geul met Maria Christina Wierts, gedoopt op 13 juli 1760 te Schin op Geul, overleden op 27 januari 1830 te Schin op Geul, 69 jaar oud, dochter van Joannes Wierts en Clara Gerckens. Uit dit huwelijk o.a.: 1. Servaes Damoiseaux, volgt onder [Vb]. Uitsnede kadasterkaart Schin op Geul: Joannes Mathias Damoiseaux woonde rond 1800 in het linkerdeel van de boerderij tegenover de kerk en Michael (Michel Jan) Damoiseau in het rechterdeel (overzijde kerkpad) Michael (Michel Jan) gaat als landbouwer nabij de kerk van Schin op Geul wonen. Het gezin krijgt maar liefst twaalf kinderen. Twee dochters worden dienstmaagd in Maastricht en trouwen nadien beide met een winkelier. Diverse kinderen blijven ongehuwd of overlijden op jongere leeftijd. Ook binnen dit gezin gaat men weer bergop: twee zonen trouwen met jonge dames uit Sibbe, dan onderdeel van de gemeente Oud-Valkenburg, en gaan daar ook wonen en landbouw bedrijven. Va: Henricus Mathias Damoiseaux Gedoopt op 5 januari 1795 te Schin op Geul, overleden op 29 januari 1881 te Schin op Geul, 86 jaar oud, zoon van Joannes Mathias Damoiseaux [IVa] en Anna Gertrudis (Gertrude) van Weerst (Wierts). Hij huwde op 19 februari 1830 te Oud-Valkenburg met Maria Elisabeth Haesen, geboren op 17 augustus 1810 te Oud- Valkenburg (Sibbe), overleden op 3 juli 1835 te Oud-Valkenburg, 24 jaar oud, dochter van Michiel Haesen en Anna Maria van Reij. Uit dit huwelijk:

7 30 1. Lambert Servaas Damoiseaux, volgt onder [VIa]. 2. Alexandra Hubertina Damoiseaux, geboren op 9 mei 1833 te Oud-Valkenburg, overleden op 24 december 1911 te Schin op Geul, 78 jaar oud. Zij was gehuwd op 15 februari 1860 te Schin op Geul met Joannes Martinus Theodorus Maessen, geboren 12 maart 1827 te Strucht, overleden op 31 juli 1898 te Schin op Geul, 71 jaar oud, zoon van Henricus Maessen en Maria Anna Doutsenbergh. 3. Johannes (Jan) Joseph Damoiseaux, volgt onder [VIb]. Henricus Mathias heeft zich op zijn beurt laten inspireren door zijn neef Servaes Damoiseaux (zie Vb) en huwt met Maria Elisabeth Haesen, een zus van diens echtgenote. Wellicht heeft hij even moeten wachten met trouwen, want Maria Elisabeth was nog geen twintig jaar bij hun huwelijk. Het echtpaar krijgt in hun kortdurend huwelijk drie kinderen. Henricus Mathias Damoiseaux wordt uiteraard landbouwer, maar ook burgemeester van Schin op Geul ( ) en van Strucht ( ). Ook schoonzoon Joannes Martinus Theodorus Maessen, gehuwd met zijn dochter Alexandrina Hubertina Damoiseaux, wordt burgemeester van Schin op Geul en Strucht, en wel tussen 1877 en Op 1 januari 1879 wordt Strucht overigens bij de gemeente Schin op Geul gevoegd. Nakomelingen van de familie Maessen wonen onder andere in Schin op Geul, Walem, Berghoven en in IJzeren op de Smitserhof (evenals eerder stamvader Henricus le Damoiseaux). Het spoor van de beide zonen van Henricus Mathias Damoiseaux en Maria Elisabeth Haesen wordt verder gevolgd: Lambert Servaas (zie VIa) en Johannes (Jan) Joseph (zie VIb). Grafstenen van het echtpaar Maessen-Damoiseaux op het kerkhof van Schin op Geul Gevelsteen Sibberkerkstraat 101 te Sibbe: Servaes Damoiseaux en Alexandrina Haesen (1852) Vb: Servaes Damoiseaux Gedoopt op 5 januari 1795 te Schin op Geul, overleden op 29 januari 1881 te Schin op Geul, 86 jaar oud, zoon van Joannes Michael (Michel Jan) Damoiseau [IVb] en Maria Christina Wierts. Hij huwde op 16 oktober 1823 te Oud-Valkenburg met Alexandrina Haesen, geboren op 21 juli 1800 te Oud-Valkenburg (Sibbe), overleden op 11 januari 1890 te Oud-Valkenburg (Sibbe), 89 jaar oud, dochter van Michiel Haesen en Anna Maria van Reij. Over Servaes de voornaam wordt trouw gevolgd is nog het volgende te vertellen: in eerste instantie pacht hij in Sibbe de boerderij (vroeger het Jan Nelis- of Colsonsleen geheten), eigendom van de kinderen van zijn achterneef Christiaan Damoiseaux (zie onder I.5). Via zijn echtgenote Alexandrina Haesen (kleindochter van Cornelis Haesen en Emerentiana Damoiseaux, dus tevens zijn achternicht is het nog te volgen?) erft hij de helft van hun boerderij op de hoek Kenkersweg/Gats in Sibbe (huisnr. 16, zie eerdergetoonde kadasterkaart). Dit echtpaar krijgt twaalf kinderen, waardoor de verdeling van de erfenis moeilijk verloopt. Het ene deel van de boerderij vererft naar een zoon van Servaes Damoiseaux, Pieter Willem, terwijl de andere helft van de boerderij in de familie

8 31 Geboorteakte uit de Franse tijd van Servaes Damoiseaux ( ) Het echtpaar Pieter Willem Damoiseaux en Anna Elisabeth Huntjens (zoon en schoondochter van Servaes Damoiseaux en Alexandrina Haesen) blijft vanwege het feit dat (schoon)broer Thomas Haesen kinderloos sterft en een dochter van Servaes de enige erfgename is. Verder hou ik dit kort, want deze tak blijft gedeeltelijk in Sibbe/Valkenburg en verder verspreid in de regio. Via de genoemde Servaes en Alexandrina in Sibbe komen we onder andere achtereenvolgens via de volgende generaties Damoiseaux-Huntjens, Damoiseaux-Huijnen (Huijnen weer van de Hellinxhof) en Franssen-Damoiseaux bij schrijver dezes terecht. En telkens in dezelfde boerderij aan de Gatsestraat, nu Sibberkerkstraat geheten. Enkele nakomelingen van het gezin van Servaes Damoiseaux en Alexandrina Haesen komen nog terug in dit artikel vanwege onderlinge relaties met tak [IVa], of omdat er iets bijzonders te melden valt. VIa: Lambert Servaas Damoiseaux Geboren op 26 juli 1831 te Schin op Geul, overleden op 14 december 1914 te Schin op Geul, 83 jaar oud, zoon van Henricus Mathias Damoiseaux [Va] en Maria Elisabeth Haesen. Hij huwde op 6 januari 1872 te Schin op Geul met zijn achternicht Maria Ida Philomena Damoiseaux (uit tak IVb), geboren op 30 december 1848 te Schin op Geul, overleden op 28 maart 1913 te Schin op Geul, 64 jaar oud, dochter van Jean Guillaume Damoiseaux en Maria Anna Jacobs. Uit dit huwelijk o.a.: 1. Jan Martinus Damoiseaux, volgt onder [VIIa]. 2. Hubert Mauritius Hendrik Damoiseaux, volgt onder [VIIb]. 3. Joannes Emil Joseph [Sjeuf] Damoiseaux, geboren op 30 januari 1891 te Schin op Geul, overleden op 22 mei 1977 te Heerlen, 86 jaar oud. Hij was gehuwd (1) met Maria Helena Paulina Simens, geboren op 24 januari 1885 te Schinnen, overleden op 30 april 1947 te Valkenburg-Houthem (Schin op Geul), 62 jaar oud. Hij huwde (2) op 16 februari 1949 te Schin op Geul voor de kerk met Maria Mathilda Eijssen, geboren op 31 augustus 1899 te Schin op Geul, overleden op 15 januari 1976 te Heerlen, 76 jaar oud, dochter van Martin Hubert Eijssen en Anna Maria Hubertina Vromen.

9 32 Boerderij Damoiseaux naast te kerk te Schin op Geul, vanaf ca tot ca in bezit van de familie Lambert Servaas is landbouwer op de boerderij naast de kerk te Schin op Geul. Van zijn zeven kinderen worden er weer twee gevolgd, te weten Jan Martinus (zie VIIa) en Hubert Mauritius Hendrik (zie VIIb). De jongste zoon Joannes Emil Joseph [Sjeuf] blijft op de ouderlijke boerderij in Schin op Geul. Hij trouwt eerst met Maria Simens en na haar overlijden met Mathilde Eijssen. Uit beide huwelijken komen geen kinderen. Sjeuf was kerkmeester en gemeenteraadslid van Schin op Geul. Na zijn overlijden wordt de boerderij overgedragen aan zijn neef Maurice [Ries], zoon van Jan Martinus. VIb: Johannes (Jan) Joseph Damoiseaux Geboren op 28 december 1834 te Oud-Valkenburg, overleden op 1 november 1926 te Bunde, 91 jaar oud, zoon van Henricus Mathias Damoiseaux [Va] en Maria Elisabeth Haesen. Hij huwde op 24 november 1873 te Schin op Geul met Johanna Maria Ida Habets, geboren op 29 maart 1842 te Strucht, overleden in 1911 te Bunde, dochter van Franciscus Josephus Habets en Maria Agnes Bours. Na zijn huwelijk verhuist Johannes (Jan) Joseph in 1873 met zijn gezin op dat moment met één kind naar een pachtbedrijf aan de Kruisberg te Bunde en na één pachtperiode naar de Kalverhof (Hof Ingendael), eveneens in Bunde. Na deze vierentwintig jaar gepacht te hebben, wordt de hof in 1905 gekocht. De Kalverhof of Hof Ingendael, Pasweg 3 te Bunde, voor het eerst vermeld in 1443 als grootleen van Valkenburg. In 1962 is hij nog in eigendom van de familie Damoiseaux. Deze hof heeft door herhaalde delingen zeer geleden. Vermeldenswaard is nog slechts een lage vleugel onder een zadeldak, voorzien van segmentboogvensters in hardsteen en ten dele bepleisterd. Diverse van hun acht kinderen blijven de landbouw trouw en verblijven ook grotendeels rond Bunde. Eén zoon, Hubert (* 1875 te Bunde), wordt pater en later priester-missionaris in Colombia. Na 1949 verblijft hij enkele jaren in België en overlijdt in 1965 te Heerlen. Dochter Maria Philomena Francisca (* 1880 te Bunde) trouwt met Joseph Wintraecken (* 1882 te Bunde). Deze wordt eerst hoofd van de lagere school in Valkenburg en daarna hoofd van de St. Canisius Mulo, eveneens in Valkenburg. Deze tak wordt niet verder onder de loep genomen. VIIa: Jan Martinus [Tinus] Damoiseaux Geboren op 29 augustus 1878 te Schin op Geul, landbouwer, overleden op 21 november 1961 te Valkenburg-Houthem (Sibbe), 83 jaar oud, zoon van Lambert Servaas Damoiseaux [VIa] en Maria Ida Philomena Damoiseaux. Hij huwde op 16 februari 1911 te Schin op Geul met Maria Barbara [Marie] Lemmens, geboren op 1 april 1884 te Schin op Geul, overleden op 24 mei 1972 te Meerssen, 88 jaar oud, dochter van Jan Pieter Hubert Lemmens en Maria Christina Widdershoven.

10 In de traditie van de familie Damoiseaux pacht het gezin van Jan Martinus [Tinus] Damoiseaux en Maria Barbara [Marie] Lemmens achtereenvolgens een boerderij op t Rooth, daarna in Groot Welsden (de boerderij op de hoek van de weg tussen Margraten en Sibbe, waar zij naast het boerenbedrijf ook een herberg uitbaten) en vervolgens in IJzeren de pachtboerderij naast de Smitserhof, destijds eigendom van dokter Quaedvlieg. In dit gezin worden negen kinderen geboren, waarvan twee zussen trouwen met twee broers Jacobs. Grootvader Gerard Jacobs was op zijn beurt weer getrouwd met Agnes Damoiseaux, dochter van Servaes Damoiseaux en Alexandrina Haesen. Gerard Jacobs was destijds onderwijzer aan de Heilig Hartschool te Sibbe. Zoon Hub trouwt met Maria Delahaye en ging in IJzeren wonen; zoon Harie [Hay] trouwt met Henrica Debie en woonde in Sibbe; zoon Jan Martinus [Sjeng] trouwt met Maria Barbara Schijns en bleef boeren op de ouderlijke boerderij in IJzeren. Het zevende kind en de jongste zoon, Maurice [Ries], trouwt met Maria Rosalia Josephina Eijssen Het gezin van Tinus Damoiseaux en Marie Lemmens bij hun 40-jarig huwelijk te IJzeren (1951) Staand v.l.n.r.: An, Sjeng, Martha, Ries, Paula en Hay Zittend v.l.n.r.: Hub, vader Tinus, moeder Marie en Christien en betrekt de boerderij van zijn oom Sjeuf naast de kerk in Schin op Geul. Hierdoor blijft deze boerderij ruim 180 jaar in handen van de familie Damoiseaux. 33 VIIb: Hubert Mauritius Hendrik Damoiseaux Geboren op 2 maart 1890 te Schin op Geul, overleden op 11 oktober 1980 te Heerlen, 90 jaar oud, zoon van Lambert Servaas Damoiseaux [VIa] en Maria Ida Philomena Damoiseaux. Hij huwde op 4 april 1918 te Schin op Geul met Margaretha Anna Lemmens, geboren op 26 april 1891 te Schin op Geul, overleden op 23 september 1976 te Heerlen, 85 jaar oud, dochter van Jan Pieter Hubert Lemmens en Maria Christina Widdershoven. Na zijn huwelijk met Margaretha Anna Lemmens een zus van de echtgenote van zijn broer Jan Martinus (zie VIIa) verhuist Hubert Mauritius Hendrik naar Schaesberg en gaat als mijnbeambte aan de slag. Uit dit gezin worden meerdere kinderen geboren. Mauritius heeft veel verhalen geschreven over het leven in Schin op Geul zoals dat rond 1900 was. Deze verhalen zijn in 1978 gepubliceerd in het weekblad Land van Valkenburg. Tot slot Er zijn heel wat aangetrouwde onderwijzers binnen de familie Damoiseaux geweest; in dit overzicht zijn er vier geteld. De twee broers Josephus Henricus Hubertus en Peter Josephus Stephanus Damoiseaux voegen daar nog een stuk aan toe. Ze zijn beide achterkleinkinderen van Michael (Michel Jan) Damoiseaux en Anna Gertrudis (Gertrude) van Weerst (zie IVb). Josephus Henricus Hubertus (* 1880 te Hulsberg, 1963 te Amby) blijft ongehuwd. Hij is hoofd der school in Bemelen geweest. In 1919 verhuist hij van Bemelen naar de Wilhelminasingel 32 te Maastricht. De jongere Peter Josephus Stephanus (* 1885 te Hulsberg, 1958 te Sibbe) is hoofdonderwijzer te Sibbe en trouwt met Maria Josephina Wilhelmina Mols (* 1892 te Margraten, 1949 te Sibbe). Behalve hoofdonderwijzer is hij tevens Mester Josephus Henricus Hubertus Damoiseaux met de volledige schoolbezetting in Bemelen (1930)

11 34 kassier. Ook is hij medeoprichter van de plaatselijke Rabobank geweest, en medeoprichter en secretaris van het Groene Kruis. In dit gezin zijn eerst twee dochters geboren, Ursula en Isabella, vervolgens een zoon die getrouwd en verhuisd is naar Amsterdam, en als laatste een priesterzoon: Joseph H.H.M. Damoiseaux (* 1916 te Oud-Valkenburg (Sibbe), 1979 te Tienray (B)). Na zijn priesterwijding is hij ondermeer dertig jaar rector van het klooster van de Missiezusters van het Kostbaar Bloed te Tienray (B). Meester Peter Josephus Stephanus Damoiseaux (zonder hoed) te Sibbe, bij de gelegenheid van de viering van de priesterwijding van zijn zoon Joseph (links vóór hem) (ca. 1948) Sjeng, Ries, Anna en Martha Damoiseaux op de boerderij te IJzeren tijdens de oorlogsjaren, vermoedelijk met het oudste neefje Jef Jacobs Heel veel informatie heb ik geput uit de familiekroniek Damoiseaux van Arnold Hubert (Bèr) Gulikers. Zelf is hij bescheiden aanwezig in genoemde familiekroniek; hij was getrouwd met Maria Johanna Gertrudis Damoiseaux uit de tak VIb. Bèr was boekhouder, belastingconsulent en kerkmeester, en heeft geleefd van 1910 tot Mijn moeder Annie ( ) en haar zus Bertha Damoiseaux ( ) hebben in hun jeugd enkele jaren op het pensionaat in het Belgische Habay-la-Neuve doorgebracht. Hun tante soeur Marie Imelda de l enfant Jésus was daar ingetreden als novice. Zij waren de enige kinderen van Johannes [Sjeng] Damoiseaux en Agnes Huijnen. Agnes Huijnen had voorheen trouwplannen met Pierre Damoiseaux die, voordat het huwelijk voltrokken was, overleed aan tuberculose. Schoonvader Pieter Damoiseaux vond dan maar dat Agnes met de jongere broer Sjeng zou moeten trouwen. Dat vonden ze kennelijk zelf ook een goed idee. Maar ook Sjeng Damoiseaux overleed aan tuberculose, een half jaar nadat de tweede dochter Annie geboren was. Aan Pierre, Sjeng, Bertha en Annie Damoiseaux draag ik dit verhaal dan ook op. Bronnen: Familiekroniek Damoiseaux Bèr Gulikers (1985) Parochieregisters Bolland Archives de l État Liège Archieven Landen van Overmaze, notaris l Allemand RHCL Maastricht Limburgs Tijdschrift voor Genealogie, 1992: Franstalige familienamen in Zuid-Limburg Régis de La Haye Limburgs Tijdschrift voor Genealogie, 2014, nr. 3 De Maasgouw, 1949 Sibbe-IJzeren, mensen, woorden, beelden Historisch Genootschap Sibbe-IJzeren (2013) DTB parochies en BS gemeenten Schin op Geul en Oud-Valkenburg RHCL Maastricht Archiefstukken en foto s van de schrijver Bokkenrijders: De schande van Limburg II François Van Gehuchten (2014) Zuid-Limburg uitgezonderd Maastricht J.F. van Agt (Den Haag, 1962) De bouwgeschiedenis van de kerk van Oud-Valkenburg Heemkundevereniging Schin op Geul Peter Urlings, Stichting Heemkunde Bemelen Jef Jacobs (Mheer), Marcel Damoiseaux (IJzeren), Hub Damoiseaux (Sibbe) en Funs Patelski (Klimmen) Wikipedia inzake kasteel Genhoes, kasteel Vaeshartelt en de Kalverhof in Bunde en website Wat Was Waar betreffende oerkadaster- kaarten en OATs van circa 1830