Maria, de moeder van de Heere Jezus

Transcriptie

1 BIJBELSTUDIE 6 Maria, de moeder van de Heere Jezus Ds. E. van den Ham 1. Kennismaking met Maria We kennen Maria vooral uit de geboortegeschiedenis van de Here Jezus. We leren haar kennen als ongetrouwd meisje, en we horen hoe zij haar kind ter wereld brengt. We horen hoe zij zelf aan het woord komt in haar lofzang, en we horen hoe zij als moeder op diverse plaatsen verschijnt in de Evangeliën. We horen hoe haar aanstaande man haar verlaten wil als hij het nieuws van haar zwangerschap hoort, en hoe zij op Golgotha de laatste woorden van haar zoon hoort. In de bijlage vindt u alle teksten over Maria bij elkaar. De woorden van Maria zelf zijn rood gemarkeerd. 2. Waarom een Bijbelstudie over Maria? Juist over Maria verschillen de Rooms-Katholieke en Protestantse traditie sterk van elkaar. Maar dat kan voor protestanten echter geen reden zijn om Maria te negeren. In de Rooms-Katholieke traditie wordt Maria de moeder Gods genoemd.. Vaak wordt haar voorspraak als middelares ingeroepen tijdens de gebeden. Volgens de Rooms Katholieke traditie is Maria geboren zonder erfzonde, is zij altijd maagd gebleven en is zij opgevaren naar de hemel. De Maria-devotie bloeit vooral op plaatsen waar Maria zou zijn verschenen (Lourdes bij voorbeeld). In de protestantse traditie heeft Maria geen bijzondere plaats en wordt zij niet vereerd. Maria wordt niet aangeroepen tijdens de gebeden, protestanten geloven bovendien dat Maria en Jozef nog meer kinderen hebben gekregen en er is geen (Bijbelse) reden om aan te nemen dat Maria naar de hemel is opgevaren. Denkend aan het jaarthema Met hart en ziel, ontmoeten we niemand in de Bijbel die meer met hart en ziel de Heere heeft gediend. Het antwoord van Maria aan de engel Gabriël zegt alles: Zie, de dienares van de Heere, laat met mij geschieden overeenkomstig uw woord. Wat door de engel tot haar gezegd wordt (zie paragraaf 5), is op z n minst reden om haar te zien als een voorbeeld van geloof, gelijkwaardig aan de befaamde opsomming uit Hebreeën 11. En misschien een reden voor meer aandacht uit protestantse kring? 3. De afkomst van Maria Over de afkomst van Maria is niet veel bekend. In de Vroegchristelijke periode wordt zij in een apocrief geschrift de dochter van Joachim en Anna genoemd, maar deze namen komen we niet tegen in het Nieuwe Testament. Er wordt nogal eens van uit gegaan dat Maria van het geslacht van David is. Dit is echter niet uit de Bijbel op te maken. De stamboom van Jozef wordt herleid tot David (Mattheüs 1 : 16) en via zijn stamboom wordt Jezus de Zoon van David. Maria is de nicht van Elizabet (Lukas 1 : 36), die een afstammeling van Aaron was (Lukas 1 : 5). Dit zou er op kunnen wijzen dat ook Maria van Levitische (en zelfs priesterlijke) afkomst was. In de Lofzang van Maria lezen we over haar nederige staat (Lukas 1 : 48). Als we dit letterlijk nemen, spreekt ze daarin uit dat ze van heel gewone of zelfs arme komaf was. 1

2 Zij blijkt in Nazareth te wonen. Maria draagt een veel voorkomende naam. Zij is net als vele andere meisjes vernoemd naar Mirjam, de zuster van Mozes. Zij heeft een plaats in de heilsgeschiedenis: zij speelt een belangrijke rol in de redding van Mozes en wordt zelfs een profetes genoemd (Exodus 15 : 20). 4. Maria, ondertrouwd met Jozef Mattheüs en Lucas stemmen overeen in de vermelding dat Maria ondertrouwd was met Jozef, toen de engel Gabriel tot haar kwam. Wat heeft deze uitdrukking te betekenen? In de Joodse wereld van die tijd was de leeftijd van 12 / 13 jaar een heel belangrijke markering in het leven van jongens zowel als meisjes. Jongens werden op dertienjarige leeftijd bar-mitswa, zoon der wet, en werden gerekend onder de volwassenen. Het ritueel om bar-mitswa te worden vindt plaats op de dag na de dertiende verjaardag. De jongen wordt dan voor het eerst naar voren geroepen in de synagoge om een gedeelte uit de Tora (de vijf boeken van Mozes) voor te lezen. In zijn dertiende levensjaar (als hij nog twaalf jaar is) bereidt hij zich voor op deze belangrijke gebeurtenis. Dit zou de reden kunnen zijn dat we lezen over de twaalfjarige Jezus in de tempel een voorbereiding op de bar-mitswa. Ook voor een meisje was dit een belangrijke leeftijd. Als ze 12 jaar is, wordt ze een naarah genoemd, het beste te vertalen als huwbaar meisje. Vanaf dat moment kan ze uitgehuwelijkt worden: de familie van het meisje en de familie van haar aanstaande man komen de bruidsschat overeen. Ze woont dan nog bij haar ouders in huis, maar wordt al beschouwd als een getrouwde vrouw. Op dertienjarige leeftijd zal ze haar intrek nemen in het huis van haar man. Mogelijk werd Maria dus moeder toen ze veertien was. De Rabbijnen uit die tijd vinden dat ouders ervoor moeten zorgen dat hun zoons tussen hun 18 e en 20 ste zullen trouwen, iets later dan de meisjes dus. Het huwelijk is in de eerste plaats iets tussen families, en dus niet zozeer gevolg van de keuze van de jonge mensen zelf. Je komt de gedachte tegen dat juist de (in onze ogen) jonge leeftijd voor het huwelijk eraan bij zal dragen dat bruid en bruidegom beter naar elkaar toe zullen groeien en zo een sterk huwelijk zullen vormen. Overigens noemt de Bijbel geen leeftijd voor Maria of voor Jozef. De veronderstelling dat Maria dertien jaar oud geweest moet zijn toen de engel bij haar kwam, is gebaseerd op de aanname dat Maria en Jozef volgens de gangbare Joodse traditie hebben geleefd. Volgens datzelfde uitgangspunt moet Jozef tussen 18 en 20 jaar oud zijn geweest. 5. Begenadigd en gezegend onder de vrouwen De groet van de engel tot Maria heeft een wat dubbele lading. Enerzijds kan het als een gewone groet worden vertaald, zoiets als goede morgen. Anderzijds kan het gebruikte woord vertaald worden met verheug je. Wordt een echo van deze groet hoorbaar in Lukas 1 : 47 ( mijn ziel verheugt zich )? Aan dat laatste kan gedacht worden vanwege de sterke uitdrukkingen die op deze groet volgen. Maria is begenadigd; de Heere is met haar; en zij is gezegend. Deze concentratie en opeenvolging van positieve uitdrukkingen komt nergens anders in de Bijbel voor. Hoe belangrijk dit is, zien we als we deze uitdrukkingen nagaan in het bredere verband van de Schrift. Het is in Genesis 6 : 8 Noach die genade gevonden heeft in de ogen van de Heere; Het is Abraham die Gods zegen ontvangt (Genesis 12 : 1-3) Het zijn Jozua en Gideon met wie de Heere is (Jozua 1 : 9 en Richteren 6 : 12). 2

3 Deze voorbeelden gaan over mensen die een zeer belangrijke rol in de geschiedenis van Israël vervullen! We doen er dus goed aan om deze woorden te betrekken op de bijzondere rol die Maria gaat vervullen in de heilsgeschiedenis. Als we begenadigd en genade gevonden verbinden met de geschiedenis van Noach, dan zien we een contrast met de omgeving: Noach was een rechtvaardig, oprecht man onder zijn tijdgenoten. Noach wandelde met God. (Genesis 6 : 9). Abraham ontvangt niet alleen Gods zegen, maar zal tot een zegen zijn en in hem zullen alle geslachten van de aardbodem gezegend worden. Jozua en Gideon krijgen allebei te horen dat God met hen is, als zij de opdracht krijgen om het volk te leiden. Het is de verzekering van Gods aanwezigheid. 6. Maria, moeder van de Zoon van God Mattheüs en Lucas laten er geen twijfel over bestaan dat Maria op een heel bijzondere wijze moeder is geworden. Ze was nog maagd, en dat wordt zowel door haar eigen vraag aan de engel (Lucas 1 : 34) als door het woord van een engel tot Jozef (Mattheüs 1 : 20) bevestigd. Het is opmerkelijk dat Maria zelf al vraagt hoe het mogelijk is dat zij (maagdelijk) zwanger zal worden. Dat is kennelijk niet een vraag die zich pas in onze tijd voordoet! Het antwoord van de engel luidt: De Heilige Geest zal over u komen en dat brengt ons opnieuw naar de Schrift. In Genesis 1 : 2 wordt de Heilige Geest genoemd als hemel en aarde geschapen worden. De geboorte van Jezus zal dus een groter wonder zijn dan de geboorte van Johannes de Doper, door de onvruchtbaarheid heen. De verwijzing naar de Heilige Geest spreekt over de scheppende macht van God ( de kracht van de Allerhoogste zal u overschaduwen ). Jezus zal niet een kind van God zijn, zoals mensen kinderen van God genoemd kunnen worden. Hij zal Zoon van God zijn op een geheel unieke manier. 7. Maria, moeder van Jezus Zo uitvoerig als we over Maria horen rond de geboorte van Jezus, zo weinig horen we later over haar. De indruk kan zelfs ontstaan dat haar relatie met Jezus enigszins moeizaam is geweest houden de teksten uit Mattheüs 12 : 46-50, Marcus 3 : en Lucas 8 : geen afwijzing in? Marcus 3 : 21 geeft aan dat de verwanten van Jezus hem tegen willen houden. Enkele verzen later lijkt Maria ook bij degenen te zijn die Jezus tegen willen houden. Het lijkt me duidelijk dat Maria aanvankelijk de missie van haar zoon niet heeft begrepen. Johannes 7 : 5 stelt onomwonden: Want ook Zijn broers geloofden niet in Hem. Het onbegrip van Maria blijkt ook als de twaalfjarige Jezus in Jeruzalem achterblijft, terwijl zij al op weg is naar Nazareth. Het staat er expliciet: En zij begrepen het woord niet dat Hij tot hen sprak. ( ) (Lukas 2 : 50). Opvallend zijn de daaropvolgende woorden: En Zijn moeder bewaarde al deze dingen in haar hart. (Lukas 2 : 51) Zij vormen een echo van woorden die we ook in Lukas 2 : 19 horen. Maria moet verwerken wat ze van- en over haar zoon hoort. Hoort dit bij het zwaard dat door haar ziel zal gaan, waar Simeon in de tempel over gesproken had? (Lukas 2 : 35) Ook de woorden van Jezus tot Maria op de bruiloft in Kana trekken de aandacht. Jezus zei tegen haar: Vrouw, wat heb Ik met u te doen? (Johannes 2 : 4) Dat is het beste weer te geven als Mens, waar bemoei je je toch mee? Het is echter de toon die de muziek maakt, en de toon van deze woorden maakt het verschil tussen een harde afwijzing of een hoofdschuddende opmerking. 3

4 Uit het vervolg blijkt dat Maria het niet als een afwijzing heeft opgevat. Het heeft haar vertrouwen in haar zoon niet aangetast, en er klinkt ook geen teleurstelling in haar woorden door. We horen hoe Jezus aan het kruis zijn moeder noemt en voor haar zorgt. En in Handelingen wordt Maria genoemd te midden van de discipelen. De dingen die ze in haar hart heeft bewaard, zijn tot rijpheid gekomen. 4

5 Vragen Bespreek altijd eerst de vragen die uit de Bijbelstudiegroep opkomen. Jullie eigen vragen zijn de belangrijkste vragen! De volgende vragen kunnen behulpzaam zijn bij het voortzetten van het onderlinge gesprek. 1. In de lofzang van Maria (Lukas 1 : 46-54) horen we de stem van Maria verreweg het meest. a. Wat zegt deze lofzang over de Heere? b. Wat zegt deze lofzang over Maria? c. Denkt u dat deze lofzang door een 13- of 14-jarige geschreven zou kunnen zijn? Of zou dit een aanwijzing kunnen zijn dat ze ouder geweest zou kunnen zijn? 2. De lofzang van Maria kan heel goed worden beschouwd als een Nieuwtestamentische Psalm. Ziet u overeenkomsten met (bepaalde) Psalmen of met motieven die we ook in de Psalmen tegenkomen? 3. Hoe denken we tegenwoordig over een zwangerschap op 14-jarige leeftijd? Zou het te maken kunnen hebben met de veel lagere levensverwachting in die tijd? 4. Kun je algemeen aanvaarde gebruiken uit het verleden eigenlijk wel beoordelen (of veroordelen!) met de normen die in onze tijd gelden? 5. Gabriël noemt Maria begenadigd en gezegend onder de vrouwen. Wat heeft haar zoon Jezus haar uiteindelijk meer gegeven: verdriet of vreugde? 6. Welke emotie zou de aankondiging van de engel bij Maria teweeg hebben gebracht? Neem hierin mee de reactie van Maria. 7. Wat hoort u uit de reactie van Maria op de aankondiging van de engel: Zie, de dienares van de Heere, laat met mij geschieden overeenkomstig uw woord. 8. Waar zou Maria het meest tegenop hebben gezien nadat de engel bij haar was weggegaan? 9. Hoe heeft de Heere Maria geholpen in de situatie waarin ze terecht is gekomen? 10. Simeon heeft gezegd dat een zwaard door de ziel van Maria zou gaan. Op welke wijze is dat werkelijkheid geworden? 11. In de Rooms-Katholieke- en Oosters-Orthodoxe traditie wordt Maria de moeder Gods genoemd. Deze uitdrukking wordt in Protestantse kringen (vrijwel) niet gebruikt. Wat zou hiervan de reden zijn? 12. Wat vertellen de woorden van de engel ons over de plaats van Maria in de heilsgeschiedenis (zie paragraaf 5 van deze Bijbelstudie)? 13. Wat heeft het optreden van de Heere Jezus teweeggebracht in het gezin van Maria en Jozef? 14. Wat spreekt jou het meeste aan in de persoon van Maria, wanneer je haar leven, zoals beschreven in de Bijbelstudie overziet? 15. Welke geloofstrekken van Maria kunnen als voorbeeld voor ons dienen? 5

6 Schriftgedeelten Mattheüs 1 16 Jakob verwekte Jozef, de man van Maria, uit wie geboren is Jezus, Die Christus genoemd wordt. 17 Al de geslachten dus, van Abraham tot David, zijn veertien geslachten; en van David tot de Babylonische ballingschap zijn veertien geslachten; en van de Babylonische ballingschap tot Christus zijn veertien geslachten. 18 De geboorte van Jezus Christus was nu als volgt. Terwijl Maria, Zijn moeder, met Jozef in ondertrouw was, bleek zij, nog voordat zij samengekomen waren, zwanger te zijn uit de Heilige Geest. 19 Jozef, haar man, wilde haar onopgemerkt verlaten, omdat hij rechtvaardig was en haar niet in het openbaar te schande wilde maken. 20 Terwijl hij deze dingen overwoog, zie, een engel van de Heere verscheen hem in een droom en zei: Jozef, zoon van David, wees niet bevreesd Maria, uw vrouw, bij u te nemen, want wat in haar ontvangen is, is uit de Heilige Geest; 21 en zij zal een Zoon baren, en u zult Hem de Naam Jezus geven, want Hij zal Zijn volk zalig maken van hun zonden. 22 Dit alles is geschied opdat vervuld werd wat door de Heere gesproken is door de profeet, toen hij zei: 23 Zie, de maagd zal zwanger worden en een Zoon baren, en u zult Hem de Naam Immanuel geven; vertaald betekent dat: God met ons. 24 Toen Jozef uit de slaap ontwaakt was, deed hij zoals de engel van de Heere hem bevolen had, en hij nam zijn vrouw bij zich; 25 en hij had geen gemeenschap met haar totdat zij haar eerstgeboren Zoon gebaard had; en hij gaf Hem de Naam Jezus. Marcus 3 20 En zij kwamen thuis; en er kwam opnieuw een menigte bijeen, zodat zij zelfs geen brood konden eten. 21 En toen Zijn verwanten dat hoorden, gingen zij eropuit om Hem tegen te houden, want zij zeiden: Hij is buiten Zichzelf. 31 Nu kwamen dan Zijn broers en Zijn moeder; en terwijl zij buiten stonden, stuurden zij iemand naar Hem toe om Hem te roepen. 32 En de menigte zat om Hem heen; en ze zeiden tegen Hem: Zie, Uw moeder en Uw broers daarbuiten zoeken U. 33 En Hij antwoordde hun en zei: Wie is Mijn moeder, of wie zijn Mijn broers? 34 En terwijl Hij rondom Zich keek naar hen die om Hem heen zaten, zei Hij: Zie, Mijn moeder en Mijn broeders; 35 want wie de wil van God doet, die is Mijn broeder en Mijn zuster en Mijn moeder. Lucas 1 26 In de zesde maand werd de engel Gabriël door God gezonden naar een stad in Galilea, waarvan de naam Nazareth was, 27 naar een maagd die ondertrouwd was met een man, van wie de naam Jozef was, uit het huis van David; en de naam van de maagd was Maria. 28 En toen de engel bij haar binnengekomen was, zei hij: Wees gegroet, begenadigde. De Heere is met u. U bent gezegend onder de vrouwen. 6

7 29 Toen zij hem zag, raakte zij in verwarring door zijn woorden, en zij vroeg zich af wat de betekenis van deze groet kon zijn. 30 En de engel zei tegen haar: Wees niet bevreesd, Maria, want u hebt genade gevonden bij God. 31 En zie, u zult zwanger worden en een Zoon baren en u zult Hem de Naam Jezus geven. 32 Hij zal groot zijn en de Zoon van de Allerhoogste genoemd worden, en God, de Heere, zal Hem de troon van Zijn vader David geven, 33 en Hij zal over het huis van Jakob Koning zijn tot in eeuwigheid en aan Zijn Koninkrijk zal geen einde komen. 34 Maria zei tegen de engel: Hoe zal dat mogelijk zijn, aangezien ik geen gemeenschap heb met een man? 35 En de engel antwoordde en zei tegen haar: De Heilige Geest zal over u komen en de kracht van de Allerhoogste zal u overschaduwen. Daarom ook zal het Heilige Dat uit u geboren zal worden, Gods Zoon genoemd worden. 36 En zie, uw nicht Elizabet is eveneens zwanger van een zoon, in haar ouderdom. Dit is de zesde maand voor haar, die onvruchtbaar genoemd werd. 37 Want geen ding zal bij God onmogelijk zijn. 38 Maria zei: Zie, de dienares van de Heere, laat met mij geschieden overeenkomstig uw woord. En de engel ging van haar weg. ( ) 46 En Maria zei: Mijn ziel maakt de Heere groot, 47 en mijn geest verheugt zich in God, mijn Zaligmaker, 48 omdat Hij heeft omgezien naar de nederige staat van Zijn dienares. Want zie, van nu aan zullen alle geslachten mij zalig spreken, 49 want Hij Die machtig is, heeft grote dingen aan mij gedaan en heilig is Zijn Naam. 50 En Zijn barmhartigheid is van geslacht tot geslacht over hen die Hem vrezen. 51Hij heeft een krachtig werk gedaan door Zijn arm. Hij heeft hen die hoogmoedig zijn in de gedachten van hun hart, uiteengedreven. 52 Hij heeft machtigen van de troon gestoten en nederigen heeft Hij verhoogd. 53 Hongerigen heeft Hij met goede gaven verzadigd en rijken heeft Hij met lege handen weggezonden. 54 Hij heeft het opgenomen voor Israël, Zijn knecht, door aan Zijn barmhartigheid te denken, 55 zoals Hij gesproken heeft tot onze vaderen, tot Abraham en zijn nageslacht, tot in eeuwigheid. 56 En Maria bleef ongeveer drie maanden bij haar en keerde terug naar haar huis. Lucas 2 22 En toen de dagen van haar reiniging volgens de wet van Mozes vervuld waren, brachten zij Hem naar Jeruzalem om Hem de Heere voor te stellen 23 zoals geschreven staat in de wet van de Heere: al wat mannelijk is dat de moederschoot opent, zal heilig voor de Heere genoemd worden 24 en om een offer te brengen volgens wat gezegd is in de wet van de Heere, een paar tortelduiven of twee jonge duiven. 25 En zie, er was een man in Jeruzalem, van wie de naam Simeon was, en die man was rechtvaardig en godvrezend. Hij verwachtte de vertroosting van Israël en de Heilige Geest was op hem. 26 En hem was een Goddelijke openbaring gegeven door de Heilige Geest dat hij de dood niet zien zou voordat hij de Gezalfde van de Heere zou zien. 27 En hij kwam door de Geest in de tempel. En toen de ouders het Kind Jezus binnenbrachten om met Hem te doen volgens de gewoonte van de wet, 28 nam hij Het in zijn armen, loofde God en zei: 7

8 29 Nu laat U, Heere, Uw dienstknecht gaan in vrede, volgens Uw woord, 30 want mijn ogen hebben Uw zaligheid gezien, 31 die U bereid hebt voor de ogen van alle volken, 32 een licht om de heidenen te verlichten en om Uw volk Israël te verheerlijken. 33 En Jozef en Zijn moeder verwonderden zich over wat er over Hem gezegd werd. 34 En Simeon zegende hen en zei tegen Maria, Zijn moeder: Zie, dit Kind is bestemd tot val en opstanding van velen in Israël en tot een teken dat tegengesproken zal worden 35 ook door uw eigen ziel zal een zwaard gaan opdat de overwegingen uit veel harten openbaar worden. 41 En Zijn ouders reisden elk jaar voor het feest van het Pascha naar Jeruzalem. 42 En toen Hij twaalf jaar was en zij naar de gewoonte van het feest naar Jeruzalem gegaan waren, 43 en die dagen tot het einde doorgebracht hadden, bleef het Kind Jezus, terwijl zij terugkeerden, in Jeruzalem achter zonder dat Jozef en Zijn moeder het wisten. 44 Maar omdat zij dachten dat Hij bij het reisgezelschap was, gingen zij een dagreis ver, en daarna zochten zij Hem onder de familieleden en onder de bekenden. 45 En toen zij Hem niet vonden, keerden zij terug naar Jeruzalem en zochten Hem daar. 46 En het gebeurde dat zij Hem na drie dagen in de tempel vonden, terwijl Hij te midden van de leraars zat, naar hen luisterde en vragen aan hen stelde. 47 Allen die Hem hoorden, stonden versteld van Zijn verstand en antwoorden. 48 En toen zij Hem zagen, stonden zij versteld, en Zijn moeder zei tegen Hem: Kind, waarom hebt U ons dit aangedaan? Zie, Uw vader en ik hebben U met angst gezocht. 49 En Hij zei tegen hen: Waarom hebt u Mij gezocht? Wist u niet dat Ik moet zijn in de dingen van Mijn Vader? 50 En zij begrepen het woord niet dat Hij tot hen sprak. 51 En Hij ging met hen mee en kwam in Nazareth en was hun onderdanig. En Zijn moeder bewaarde al deze dingen in haar hart. Johannes 2 En op de derde dag was er een bruiloft te Kana in Galilea; en de moeder van Jezus was daar. 2 En Jezus was ook voor de bruiloft uitgenodigd, en Zijn discipelen. 3 En toen er een tekort aan wijn ontstond, zei de moeder van Jezus tegen Hem: Zij hebben geen wijn meer. 4 Jezus zei tegen haar: Vrouw, wat heb Ik met u te doen? Mijn uur is nog niet gekomen. 5 Zijn moeder zei tegen de dienaars: Wat Hij ook tegen u zal zeggen, doe het. 12 Daarna ging Hij naar Kapernaüm, Hij, Zijn moeder, Zijn broers en Zijn discipelen; en zij bleven daar niet veel dagen. Johannes En bij het kruis van Jezus stonden Zijn moeder, de zuster van Zijn moeder, en Maria, de vrouw van Klopas, en Maria Magdalena. 26 Toen nu Jezus Zijn moeder zag en de discipel die Hij liefhad, bij haar zag staan, zei Hij tegen Zijn moeder: Vrouw, zie, uw zoon. 27 Daarna zei Hij tegen de discipel: Zie, uw moeder. En vanaf dat moment nam de discipel haar in zijn huis. 8