Doe mee aan de museumrondleiding exclusief voor Brabeau-lezers

Transcriptie

1

2 Doe mee aan de museumrondleiding exclusief voor -lezers 68

3 Brabantsbedrijf Van idealistische coöperatie tot toonaangevende stoffenfabrikant Weverij De Ploeg Wie in Brabant is opgegroeid, kent zeker de stoffen van Weverij De Ploeg uit Bergeijk. Maar de faam ervan reikt een stuk verder dan de provinciegrenzen. Ploegstoffen hebben een behoorlijke invloed gehad op ons interieur. Een merk met een rijke traditie. Tekst: Mariëtte Schrader. Beeld en stoffen: Audax Textielmuseum Tilburg 69

4 Aan de vormgeving, kwaliteit en toepasbaarheid van de gordijnen interieurstoffen worden geen concessies gedaan Weverij De Ploeg wordt in 1923 opgericht in het Brabantse Bergeijk. Als Coöperatieve Productie- en Verbruiksvereeniging De Ploeg komt ze voort uit de gelijknamige landbouwkolonie in Best. De oprichters ervan hebben zich laten leiden door de idealen van Frederik van Eden, een ethisch bevlogen activist. De nieuwe weverij krijgt als beeldmerk een ploeg die de wereld omploegt voor het nieuwe zaad, die het militarisme, de drankellende, de uitbuiting, de gevangenis, etcetera opruimt om ruimte te geven aan de vrijheid. Behalve een vegetarisch herstellingsoord, beginnen de leden van de coöperatie een weverij voor huishoudtextiel in Bergeijk. Betrokkene van het eerste uur is Carl Hijner, een christensocialist. Hij trekt als vertegenwoordiger voor de weverij Piet Blijenburg ( ) aan, een pacifist en dienstweigeraar die sympathie koestert voor de idealen van De Ploeg. Piet is het ermee eens dat hij geen loon krijgt uitbetaald, maar naar behoefte geld ontvangt uit een gemeenschappelijke pot, net als de overige leden van de coöperatie. Zijn grootste beloning - zo laat Carl hem weten - zal eruit bestaan dat hij zijn medearbeiders kan bevrijden uit het kapitalistisch systeem. Op de fiets en per trein probeert Piet zowel Ploegstoffen als de stoffen van andere gelijkgezinde weverijen, te slijten aan Nederlandse en Duitse winkeliers. Maar het herstellingsoord en de eigen weverij maken onvoldoende winst en worden na enkele jaren opgeheven. Carl vertrekt. Maar den handel in textiel floreert dankzij de inspanningen van Piet. Vooral als hij het assortiment uitbreidt met woningtextiel die De Ploeg door andere weverijen laat weven. Nog beter gaan de zaken als hij omstreeks 1930 voor het ontwerpen van de stoffen gaat samenwerken met de kunstnijverheidsschool in Amsterdam, de latere Gerrit Rietveld Academie. De lichtechte Ploegstoffen voor Gordijnen, maar ook voor Terras- en Bootkussens, Tafelkleedjes, Waschzakken, Zomerkleeding enz. die zo ontstaan, sluiten aan bij De Stijl, een kunstbeweging die dan furore maakt. Vorige pagina s, grote foto: Vrolijke gestileerde bloemen figureren op deze ontwerptekening van Frits Wichard uit de fifties. Daarnaast: Wever aan het werk in de ruime lichte weverij. Rechtsonder: Logo Weverij De Ploeg. Ontwerp Roelof van Daalen, Deze pagina: Weverij De Ploeg is voortgekomen uit een idealistische landbouw-kolonie. Dat wordt meteen duidelijk uit het eerste beeldmerk. Ontwerp Cees de Haas, Grote foto rechts: Gordijnstof Contura, katoen, geweven, bedrukt, ontwerp Maarten Vrolijk, 1988, Weverij De Ploeg, Bergeijk. Rechtsboven: Tentoonstelling Spel van glas en licht, Weverij De Ploeg In vijver kunstwerk van A.D. Copier, uitgevoerd door Leerdam. Rechtsmidden: Stoel Columbus is bekleed met een hippe Ploegstof van ontwerper Lewin Alcopley, Productie Weverij De Ploeg i.s.m. de Maastrichtse meubelfabrikant Artifort. Rechtsonder: Geconcentreerd stopt een mèske van De Ploeg een minuscuul gaatje. Veranderingen Vele ontwerpen voor Ploegstoffen volgen. Hiervoor schakelt Piet kunstenaars in die zich verwant voelen met het gedachtegoed van de coöperatie. Onder hen bevinden zich kunstschilder Frits Wichard, architect Gerrit Adriaans, en Otti Berger, voormalig docent aan het Bauhaus in Weimar. Hun ontwerpen, weefsels die helder van kleur en structuur zijn, versterken het eigen gezicht van de collectie Ploegstoffen. Grote successen in de periode voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog zijn de zogeheten Colora-stoffen en Dobby-stoffen. Niet alleen in de collectie maar ook in de statuten vinden veranderingen plaats. Herstellingsoord en weverij zijn opgeheven en de leden van de coöperatie ontvangen al enige tijd geen geld meer uit de gemeenschappelijke pot, maar een weekloon, aanvankelijk aangevuld met groenten uit den tuin. In 1937 wordt de Coöperatieve Productie- en Verbruiksvereeniging omgezet in een Coöperatieve Weverij en Textielwarenhandel. De weverij bestaat alleen in naam. De nieuwe coöperatie wil haar doel bereiken door de productie van en handel in textielgoederen, met inachtneming van eenvoudige eisen van goeden smaak. Vernieuwend Aan de vormgeving, kwaliteit en toepasbaarheid van de Ploegstoffen worden geen concessies gedaan. Het nabootsen van stijlen uit het verleden is taboe. Deze vernieuwende uitgangspunten sluiten aan bij het Nieuwe Bouwen, een stroming in de architectuur tussen de twee wereldoorlogen, die onder meer verwant is aan De Stijl. De aanhangers ervan stellen de functionaliteit van een woning en het welbevinden van de bewoners voorop. Zonlicht en frisse lucht krijgen meer aandacht. Daarbij passen heldere Ploegstoffen en steeds vaker worden die door de binnenhuisarchitecten toegepast. Zo weet Weverij De Ploeg haar bekendheid en klantenkring uit te breiden. Geselecteerde kunstnijverheidswinkels verkopen Ploegstoffen, en toonzettende zaken, zoals De Bijenkorf, Pander en Metz & Co, nemen de hele collectie op in hun assortiment. Vooraanstaande meubelfabrikanten als Artifort, Gelderland en Pastoe worden belangrijke afnemers. Kortom: Ploegstoffen veroveren het Nederlandse interieur. Ploegstoffen zijn een toonbeeld van goede smaak. Hoogtijdagen Het gaat De Ploeg dusdanig voor de wind dat directeur Piet Blijenburg een geheel nieuwe fabriek in Bergeijk noodzakelijk vindt. Dit spraakmakend pand, het enige 70

5 Brabantsbedrijf 71

6 De 1,2,3 jurken van Ulf Moritz uit 1968 sluiten naadloos aan bij de muziek van The Beatles en de mode van Mary Quant industriële complex van de beroemde architect Gerrit Rietveld, vormt één geheel met het omringende park van de net zo beroemde landschapsarchitect Mien Ruys. De nieuwe fabriek opent haar deuren in In de hoogtijdagen werken er vierhonderd mensen onder wie veel vrouwen. In Brabant staan die bekend als de mèskes van De Ploeg. In 1957 wordt om het voortbestaan en de ideeën en doelstellingen van De Ploeg veilig te stellen, de coöperatie omgezet in een naamloze vennootschap. Modern management en een vooruitstrevend personeelsbeleid doen hun intrede. De aandelen gaan over naar de Stichting Werkgemeenschappen Bergeijk die ook buiten de weverij, invloedrijke initiatieven ontplooit op het gebied van vormgeving, beeldende kunst en architectuur. De Ploeg voelt de tijdgeest perfect aan. Niet alleen met de interieurstoffen, maar ook met de kledingstoffen die vanaf de jaren vijftig opgang maken. Zo spreken de 1, 2, 3 jurken uit 1968 van ontwerper Ulf Moritz sterk tot de verbeelding. Deze mini-jurken sluiten naadloos aan bij The Sixties, een periode waarin de muziek van The Beatles en de mode van Mary Quant hoogtij vieren. Ploeglabel nu Maar na 1980 keert het tij. De Ploeg verliest haar eigenzinnig signatuur, en krijgt last van de crisis die in de Nederlandse textielindustrie rondwaart. Er vallen ontslagen. Dat komt keihard aan bij het bedrijf dat altijd veel waarde heeft gehecht aan een sterk sociaal gezicht. In 1991, als het aantal medewerkers is teruggebracht tot 150, neemt branchegenoot Vescom Weverij De Ploeg over. Het befaamde Ploegsignatuur komt weer centraal te staan en de vernieuwing van garens en kleuren volgt. Jonge freelance ontwerpers als Barbara Broekman, Maarten Vrolijk en Mariëtte Wolbert zorgen voor nieuwe dessins. De samenwerking met vooraanstaande meubelfabrikanten krijgt meer aandacht. In 2007 koopt Artex Deze pagina: jurkje Catarina, geweven, bedrukt, ontwerp Ulf Moritz 1968, Weverij De Ploeg, Bergeijk. Collectie Textielmuseum Grote foto rechts: Staal kleding- of interieurtextiel Multifesta, katoen, geweven, bedrukt, 1978, ontwerp Frans Dijkmeijer, Weverij De Ploeg, Bergeijk / Vlisco, Helmond. Rechtsboven: Ploegstof Manifesta toegepast in gordijn en dames- en kinderkleding, ontwerp Frans Dijkmeijer, ca Rechtsonder: Een wever van De Ploeg aan de grote weefmachine. Dankzij de opvallend hoge ramen kon hij over het Ploegpark uit kijken. Helemaal passend in de filosofie van De Ploeg: de beste werkcondities voor de werknemers. Weverij De Ploeg. Daarmee valt het doek in Bergeijk. De beroemde fabriek van architect Gerrit Rietveld wordt ontmanteld. De overgebleven medewerkers worden overgeplaatst naar de Artex-fabriek in Aarle-Rixtel. Het bedrijf zet het Ploeglabel voort met verschillende Ploeg-klassiekers. Ze passen perfect in huidige woontrends als Back to the Sixties. Duurzaamheid en het gebruik van natuurlijke materialen als katoen en wol staan weer voorop. Terug naar de top van de markt. De geschiedenis heeft het bewezen, Ploegstoffen zijn sterke stoffen. Ploeg-tentoonstelling in Tilburg Nog tot t/m 16 september te zien: de overzichtstentoonstelling De Ploeg. Sterke stoffen in het Audax Textielmuseum Tilburg. Een aanrader als je geïnteresseerd bent in vormgeving, interieur en mode. Je kunt je vergapen aan Ploegstoffen, proefstalen, kleding, gordijnen, honderden foto s. Ook bijzonder zijn de affiches, folders, drukwerk en reclameplaten. Want ook op grafisch gebied was De Ploeg haar tijd ver vooruit. Open: dinsdag t/m vrijdag van tot uur; zaterdag en zondag van tot uur. Adres: Audax Textielmuseum Tilburg, Goirkestraat 96, 5046 GN Tilburg, www. textielmuseum.nl Boek Weverij De Ploeg Bij de tentoonstelling verschijnt het prachtig vormgegeven boek: Weverij De Ploeg. Ontwerpers aan het woord van Hanneke Oosterhof en Marjan Blomjous. Prijs 17,90. Te koop in de Textielshop van het Textielmuseum Tilburg. ISBN Tentoonstelling in fabriek in Bergeijk Gelijktijdig met de tentoonstelling in het Textielmuseum Tilburg is in de voormalige Ploegfabriek in Bergeijk de expositie Stof tot zitten te zien. De Stichting Rietveld & Ruys en de firma Artex uit Aarle-Rixtel tonen het ontwerpproces van een Ploegstof en de invloed ervan op vintagemeubelen. Open: woensdag t/m zondag van tot uur. Adres: Rijksmonument De Ploeg, Riethovensedijk 20, 5571 CR Bergeijk, 72

7 Brabantsbedrijf Rondleiding Exclusief voor -lezers Op donderdag 26 juli en woensdag 12 september 2012 om uur organiseert het Textielmuseum Tilburg een rondleiding door de Ploeg-expositie exclusief (en gratis) voor -lezers. Hanneke Oosterhof, hoofd Presentatie en Collectie van het Textielmuseum en samensteller van de tentoonstelling, zal u rondleiden. U kunt zich aanmelden via adres info@textielmuseum.nl, of telefonisch: Vermeld de datum van uw voorkeur. Het aantal deelnemers is beperkt, dus reageer snel 73