Anna Paulowna, grootvorstin van Rusland, koningin der Nederlanden ( )

Transcriptie

1 Nummer Toegang: A41 Anna Paulowna, grootvorstin van Rusland, koningin der Nederlanden ( ) Koninklijke Verzamelingen, Den Haag (c) 2000 This finding aid is written in Dutch.

2 2 A41

3 A41 3 I N H O U D S O P G A V E BESCHRIJVING VAN HET ARCHIEF...5 Aanwijzingen voor de gebruiker...6 Aanvraaginstructie...6 Citeerinstructie...6 Archiefvorming...7 Geschiedenis van het archiefbeheer...7 Geschiedenis van de archiefvormer...7 Anna Paulowna van Rusland, Koningin der Nederlanden...7 Inhoud en structuur van het archief...12 Bereik en inhoud...12 BESCHRIJVING VAN DE SERIES EN ARCHIEFBESTANDDELEN...13 A41-I Overlijden...13 A41-II Boedel...14 A41-III Correspondentie...15 A41-IIIA Leden van het Huis van Oranje-Nassau...15 A41-IIIB Leden van het Huis Romanov...17 A41-IIIC Andere vorstelijke personen...22 A41-IIID Particulieren...24 A41-IIIE Diversen en onbekenden...32 A41-IV Hofhouding...34 A41-IVA Kapel A41-IVB Audiënties en diners...34 A41-IV? Gevolgen A41-IVD Paleizen A41-IVE Personeel en huishouding...35 A41-IVF Stallen A41-IVG Financiën A41-V Juwelendiefstal (Polari)...39 A41-VI Tsaar Peter-huisje...44 A41-VII Willem's Hospitaal (voor gewonde soldaten in de Tiendaagse veldtocht)...45 A41-VIII Meisjes-Vakschool te Scheveningen...47 A41-VIIIa Diverse liefdadige instellingen...48 A41-IX Stukken betreffende de Russische tsaren familie en Rusland (ook vóór haar huwelijk)...49 A41-X Diversen...51 BIJLAGEN... 55

4

5 A41 5 Beschrijving van het archief Beschrijving van het archief Naam archiefblok: Anna Paulowna, grootvorstin van Rusland ( ), echtgenote van Willem II, koning der Nederlanden Periode: (1788) (1897) Archiefbloknummer: A41 Omvang: 7 m. Archiefbewaarplaats: Koninklijk Huisarchief, Den Haag Archiefvormers: Anna Paulowna van Rusland, Koningin der Nederlanden

6 6 A41 Aanwijzingen voor de gebruiker Aanwijzingen voor de gebruiker Aanvraaginstructie AANVRAAGINSTRUCTIE Voor de raadpleging van de archieven in het beheer van de Koninklijke Verzamelingen dient u toestemming te vragen. U kunt uw onderzoeksaanvraag schriftelijk indienen bij de Directeur van het Koninklijk Huisarchief. Gebruik hiervoor dit formulier. Nadat aan u toestemming voor onderzoek is verleend kunt u een afspraak maken voor een bezoek aan het Koninklijk Huisarchief. Citeerinstructie CITEERINSTRUCTIE Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling. VOLLEDIG: Koninklijke Verzamelingen, Den Haag, Archief: Anna Paulowna, grootvorstin van Rusland ( ), echtgenote van Willem II, koning der Nederlanden, inventarisnummer A41... VERKORT: KV Archief: Anna Paulowna, grootvorstin van Rusland, koningin der Nederlanden ( ), inv.nr. A41...

7 A41 7 Archiefvorming Archiefvorming Geschiedenis van het archiefbeheer GESCHIEDENIS VAN HET ARCHIEFBEHEER Het archief is in de jaren dertig van de twintigste eeuw geïnventariseerd. Wijzigingen door de jaren heen en een grote aanvulling op het archief van stukken ontvangen van het Staatsarchiv Weimar (voormalige DDR) in 1989, maakten een aanpassing op deze inventaris noodzakelijk. Er is voor gekozen om de schenking uit Weimar als één collectie onder toegangsnummer G054 bijeen te houden, omdat zij ook stukken bevat betreffende koning Willem II, prins Alexander en prins Hendrik. De onderzoeker kan in één oogopslag zien welke stukken verwijzen naar de collectie G054 door opname van het G- nummer in het inventarisnummer. Geschiedenis van de archiefvormer GESCHIEDENIS VAN DE ARCHIEFVORMER Anna Paulowna van Rusland, Koningin der Nederlanden ANNA PAULOWNA VAN RUSLAND, KONINGIN DER NEDERLANDEN ANNA PAULOWNA (geb. St. Petersburg gest. Den Haag ), door haar huwelijk koningin der Nederlanden. Dochter van Paul Romanov ( ), tsaar van Rusland (1797), en Maria Fjodorovna ( ). Anna Paulowna trouwde op in St. Petersburg met Willem Frederik George Lodewijk prins van Oranje-Nassau ( ), de latere koning Willem II. Uit dit huwelijk werden 4 zoons en 1 dochter geboren. Anna Paulowna was de jongste dochter van tsaar Paul I en Maria en het achtste kind in een gezin van tien. Toen zij zes jaar oud was vond haar vader, van wie werd gezegd dat hij krankzinnig was, bij een militaire machtsgreep de dood. Haar broer Alexander, die ook in het complot zat, volgde hem op. Haar moeder meed sindsdien St. Petersburg en verbleef met haar jongste kinderen in de zuidelijker gelegen paleizen in Gatsjina en Pavlovsk en in haar zomerverblijf Tsarskoje Selo. Hier groeide Anna Paulowna op met haar twee jongere broers Nicolaas ( ) en Michael ( ). Gedrieën richtten zij als teken van hun hechte band de Triopathie op, met als symbool voor ieder een ring. Hun moeder kreeg een erering. Anna Paulowna had een Zwitserse gouvernante Louise de Sybourg ( Bourcis genoemd) en kreeg een veelzijdige opvoeding: zij las, schreef en sprak vloeiend Russisch, Duits en Frans en kreeg ook les in wis- en natuurkunde. Voor haar ontspanning schilderde ze en borduurde historische taferelen op stoelen en kamer- en haardschermen. In het paleis van Pavlovsk hingen schilderijen van haar hand en er bestaat nog steeds een aantal door haar geborduurde stoelen. Haar moeder en broers behielden een grote invloed op Anna, ook na haar huwelijk. Zij voerde met hen een intensieve correspondentie. Zij was zeer gesteld op haar oudste broer tsaar Alexander ( ), maar meer nog op Nicolaas, zijn opvolger, met wie Anna door hun gezamenlijke jeugd op voet van gelijkheid stond. Na haar moeders dood in 1828 steunde zij op Nicolaas. Hij

8 8 A41 was haar bondgenoot en vertrouwenspersoon en hij verwende haar met cadeaus. Van haar zusters waren er bij Anna s huwelijk nog slechts twee in leven: Maria ( ) en Catharina ( ). Met de eerste kon zij het goed vinden, met de tweede was de verhouding slecht, vooral na Catharina s huwelijk met Wilhelm van Würtemberg. Deze slechte verhouding vormde de basis voor Anna s latere afkeer van haar schoondochter Sophie, dochter van Catharina en Wilhelm. Huwelijk met Willem II Als grootvorstin van Rusland en zuster van de tsaar was Anna Paulowna een gewilde partij in Europa. Nadat kandidaten als keizer Napoleon, de Franse troonpretendent de hertog De Berry, aartshertog Ferdinand en de Britse hertog van Clarence om verschillende redenen waren afgewezen, liet tsaar Alexander in 1815 zijn oog vallen op de erfprins van Oranje. Na een briefwisseling tussen Alexander en Willem I kon in herberg La Belle Alliance bij Waterloo worden getoast op een schoon verbond van staten en familiën. Dat kon niet zonder de instemming van Anna. Tsaar Peter de Grote had bepaald dat geen Romanov mocht huwen zonder dat de partners elkaar tevoren hadden ontmoet en toestemden in de verbintenis. Erfprins Willem moest daarom op zicht naar St. Petersburg. En hoewel Anna zichzelf van hogere geboorte achtte dan de prins van Oranje, verliep de ontmoeting toch naar beider tevredenheid: het huwelijkscontract kon worden opgemaakt. Anna kreeg een bruidsschat mee van één miljoen roebel, waarover haar schoonvader beloofde vijf procent rente te zullen betalen. In een afzonderlijke akte werd afgesproken dat de kinderen een protestantse opvoeding zouden krijgen. Anna zelf bleef het Russischorthodoxe geloof trouw. Op 21 februari 1816 bevestigde de Waalse predikant De la Saussaye volgens de protestantse liturgie het naar Russisch-orthodox ritueel voltrokken huwelijk in de Witte Zaal van het Winterpaleis in St. Petersburg. In augustus 1816 arriveerde het paar in Nederland, met in Anna s gevolg ook haar gouvernante Bourcis. Zij namen voorlopig hun intrek in het Huis van Huguetan aan het Lange Voorhout in Den Haag. De voor hen bestemde paleizen, het Haagse paleis aan de Kneuterdijk en paleis Soestdijk, moesten grondig worden verbouwd. Vooral met paleis Soestdijk was Anna zeer ingenomen. Het was op voorstel van de Staten-Generaal aan Willem geschonken vanwege zijn verdiensten in de strijd tegen Napoleon. Anna Paulowna, met haar gevoel voor grandeur en status, cultiveerde Willems Waterloo-verleden. Het enorme schilderij van J.W. Pieneman De Prins van Oranje tijdens de slag bij Quatre Bras (1824) kreeg een plaats in de zaal die vanaf dat moment bekendstaat als de Waterloozaal. Mede vanwege Willems slechte verstandhouding met zijn vader verbleven Anna en hij het liefst in Brussel. De erfprins had daar eerst de beschikking over het Hof van Brabant en na de brand van 1820 over een nieuw paleis. Anna genoot van het Brusselse hofleven, dat met zijn uitbundigheid sterk

9 A41 9 contrasteerde met het sobere leven in Den Haag en haar herinnerde aan St. Petersburg. In de jaren twintig stond Anna s leven in het teken van haar kinderen. Haar oudste zoon Willem was op 19 februari 1817 in Brussel geboren. Op Soestdijk kwamen nog drie zoons ter wereld: Alexander (2 augustus 1818), Hendrik (13 juni 1820) en Casimir (21 mei 1822, een zwak kindje dat na vier maanden in Brussel overleed). Haar enige dochter, Sophia, werd op 8 april 1824 in Den Haag geboren. De opvoeding van haar oudste zoon, de troonopvolger, stelde Anna voor problemen. Zij maakte zich soms ernstige zorgen over hem en verweet hem inferieure smaken en een zekere losbandigheid. Uit bedekte opmerkingen in haar brieven blijkt dat ze hem probeerde bij te sturen: er zijn enige ontwikkelingen in de door ons gewenste richting. Haar lievelingszoon was Alexander, maar hij had een zwakke gezondheid en overleed in 1848 nog geen dertig jaar oud op Madeira, waar hij kuurde vanwege tuberculose. Met Hendrik en Sophia had Anna haar hele leven een rustige, goede band. Vanaf 1829 maakte het huwelijk van Anna en Willem moeilijke jaren door. Toen in Brussel vrijwel al Anna s juwelen werden gestolen (uiteindelijk werd een groot deel teruggevonden) raakte zij zo overstuur, dat zij Willem beschuldigde van betrokkenheid. Dit was tekenend voor het beeld dat zij toen van haar echtgenoot had: hij had verkeerde vrienden en maakte grote schulden. Maar zij was loyaal toen Willem in de eerste jaren van de Belgische opstand ( ) ernstige meningsverschillen had met zijn vader over de te volgen lijn. Anna steunde haar man waar mogelijk, zij trachtte plooien glad te strijken en begrip te kweken voor zijn houding. Toen hem dubbelhartigheid werd verweten en hij zich enige tijd moest terugtrekken in Willemsdorp bij de Moerdijk, voegde Anna zich met haar oudste zoon bij hem: Plutot une cabane avec mon Guillaume que de souscrire au deshonneur (Liever een hutje met mijn Willem dan ontering aanvaarden). Koningin en koningin-moeder Nadat Willem I op 7 oktober 1840 afstand van de troon had gedaan, vond op 28 november de inhuldiging van Willem II plaats in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Anna beschreef de plechtigheid uitvoerig in een brief aan haar broer Nicolaas. Willem droeg onder zijn koningsmantel een donkerblauw uniform, gelijk aan dat uit de Tiendaagse Veldtocht (1831). Anna was gehuld in een bovenmantel van zilverlaken met hermelijn over een mantel van goudlaken, eveneens met hermelijn en, voor de warmte, daaronder een jurk van zilverlamé. Onder Anna s invloed kreeg het hofleven meer koninklijke allure. Ondanks haar, door haar opvoeding bepaalde, afstandelijke en soms hooghartige houding als koningin, was zij sterk betrokken bij de Nederlandse samenleving. Zij had Nederlands geleerd van hofonderwijzer Arie van der Spuij en beheerste de taal beter dan haar echtgenoot, met wie zij meestal Frans sprak. Reeds als erfprinses zette zij zich met overtuiging in voor het volk. Zo richtte zij in Soest en Baarn commissiën van weldadigheid op en in 1832 kwam met haar steun

10 10 A41 de Koninklijke Winternaaischool Scheveningen tot stand, bedoeld om behoeftige vrouwen en meisjes vaardigheden in naai- en handwerken bij te brengen. Tijdens de Belgische opstand stichtte zij uit eigen fondsen het Willemshospitaal in Den Haag, ten behoeve van gewonde militairen. Zij bezocht het ziekenhuis en verpleegde er de gewonden. Na het overlijden van haar schoonmoeder bekostigde Anna de door haar opgerichte moedergenootschappen. Namen als Anna Paulowna- en Sophiaschool herinneren nog aan haar bijdrage aan de oprichting van die scholen. Vanwege haar positie kon koningin Anna niet met haar politieke opvattingen naar buiten treden, maar zij was wel goed op de hoogte van de Nederlandse en de Europese politiek, zoals blijkt uit haar correspondentie. Ook uit de dagboeken van baron Mackay van Ophemert, haar kamerheer die in 1862 benoemd zou worden tot vicepresident van de Raad van State, blijkt dat ze op politiek terrein zeer meelevend was en heel duidelijke opvattingen had. In maart 1849 werd Willem ernstig ziek. Anna en haar zoon Hendrik kwamen naar Tilburg, waar Willem in hun bijzijn op 17 maart overleed. Zijn stoffelijk overschot werd overgebracht naar Delft. Volgens toenmalig gebruik woonde Anna de bijzetting in de koninklijke grafkelder niet bij. In een brief van 20 april aan tsaar Nicolaas beschrijft ze het bezoek dat ze enige dagen later aan de grafkelder bracht. Haar verslagenheid was zo groot dat zij niet meer in het paleis aan de Kneuterdijk wilde wonen. Zij trok zich terug uit het openbare leven en nam eerst haar intrek op Boschlust, het huis van haar in 1848 overleden zoon Alexander. Later woonde zij tijdelijk op kasteel Biljoen bij Velp. De nalatenschap van Willem II bleek te bestaan uit schulden. Met toestemming van de tsaar gebruikte Anna de opbrengst van de verkoop van een deel van haar Russische bezittingen om Soestdijk, haar Waterloo paleis, te kunnen behouden. Willems schilderijenverzameling ging voor Nederland verloren. De kunstverzameling, die als onderpand had gediend voor een omvangrijke lening van tsaar Nicolaas aan Willem, verdween voor een deel naar St. Petersburg en vormt daar nog steeds een onderdeel van de collectie van de Hermitage. Laatste jaren Aan het eind van haar leven vereenzaamde Anna Paulowna. Met haar zoon Willem (inmiddels koning Willem III) bleef Anna s verhouding gespannen. Ooit liet zij zich ontvallen: gelukkig dat hij vorst is van een constitutioneel rijk. In 1855 liep een conflict met hem over de toekenning van de Willemsorde zo hoog op dat zij besloot het land te verlaten en naar familie in Rusland te gaan. Toch koos zij onvoorwaardelijk partij voor hem in zijn ongelukkige huwelijk met Sophie van Würtemberg, met wie hij in 1839 tegen haar zin was getrouwd. Zij noemde haar schoondochter eens een verwaten en sluwe echtgenote, zijn gesel hier op aarde. Met haar kinderen Hendrik en Sophia had Anna een sterke band, maar beiden bevonden zich in het buitenland. Hendrik, gehuwd met Amalia van Saksen-Weimar (1853), was namens zijn broer stadhouder in Luxemburg. Sophia was vanaf 1853 groothertogin in Weimar, door haar

11 A41 11 huwelijk (1842) met Karel Alexander van Saksen-Weimar, zoon van Anna s zuster Maria. Anna Paulowna stierf op 1 maart 1865 s middags om 4.38 uur in Den Haag, op Buitenrust. Haar stoffelijk overschot werd opgebaard in haar Russischorthodoxe kapel op Rustenburg. Op 17 maart vertrok de begrafenisstoet te voet van Rustenburg naar Delft, waar Anna werd bijgezet in de koninklijke grafkelder. In haar testament bedacht zij Willem III met een geldbedrag en een deel van haar juwelen. Haar persoonlijke bezittingen gingen naar haar twee andere kinderen. Aan haar dochter Sophie vermaakte zij haar Haagse landgoederen, aan Hendrik Soestdijk, waar de Waterloozaal de herinnering aan Anna Paulowna en Willem II levend houdt. Auteur: Hélène J. de Muij-Fleurke

12 12 A41 Inhoud en structuur van het archief Inhoud en structuur van het archief Bereik en inhoud BEREIK EN INHOUD Dochter van Paul Romanov ( ), tsaar van Rusland, en Maria Fjodorovna ( ). Anna Paulowna trouwde op 21 februari 1816 met Willem II in St. Petersburg. In het archief bevinden zich onder meer stukken betreffende het Czaar Peterhuisje in Zaandam ( ), het Willem's-Hospitaal in Den Haag ( ) en de meisjesvakschool in Scheveningen ( ); stukken betreffende de Russische keizerlijke familie; stukken betreffende het fonds tot steun aan de nagelaten betrekkingen van bij het beleg van de citadel van Antwerpen omgekomen militairen ( ).

13 A41 13 Beschrijving van de series en archiefbestanddelen Beschrijving van de series en archiefbestanddelen A41-I Overlijden A41-I-01 A41-I-02 A41-I-03 A41-I-04 A41-I-05 A41-I-06 A41-I-07 A41-I-08 A41-I OVERLIJDEN N.B. Er zijn geen stukken aanwezig over geboorte en opvoeding; betreffende het huwelijk: zie de inventaris van het archief van koning Willem II (A40). Uittreksel uit het register van overlijden van Den Haag 1 maart stuk Proces-verbaal van de identificatie van het stoffelijk overschot door de minister van Justitie Olivier 10 maart stuk Proces-verbaal van de verzegeling van de lijkkist door de minister van Justitie Olivier 17 maart stuk Adressen van rouwbeklag van de Eerste en Tweede Kamer van de Staten-Generaal omslag Programma's van de begrafenis van Anna Paulowna omslag Lijkplechtigheden in de Griekse Kerk omslag Lijkreden en gedichten omslag Krantenberichten van het overlijden en de begrafenis van Anna Paulowna omslag A41-I-G Stukken betreffende de begrafeniskosten van Anna Paulowna omslagen

14 14 A41 A41-II Boedel A41-II-01 A41-II-02 A41-II-03 A41-II BOEDEL N.B.: Zie ook het archief van de Thesaurie E08 en van koningin Emma?47-?1-5 Brief van prins Hendrik aan koning Willem III met toezending van een afschrift van het testament van Anna Paulowna en andere stukken die daarop betrekking hebben 16 maart 1865; met bijlage 1 stuk N.B.: Dit authentieke afschrift is in 1879 aan koning Willem III afgegeven; in 1886 vervangen door een ander authentiek afschrift van Van Lynden van Sandenburg (zie de aantekeningen van A.E. Mansvelt bij dit nummer). Bijgevoegd een afschrift van het testament, in 1929 in Koninklijk Huisarchief gedeponeerd. Nota betreffende het depot van de bruidsschat van Anna Paulowna 4 september stuk Uittreksel uit het testament van de weduwe Koelen-Endendijk betreffende een schenking aan Anna Paulowna stuk

15 A41 15 A41-III Correspondentie A41-IIIA Leden van het Huis van Oranje-Nassau A41-III CORRESPONDENTIE A41-IIIA LEDEN VAN HET HUIS VAN ORANJE-NASSAU A41-IIIA-01 Brieven van Willem II ( ) aan Anna Paulowna 1825, , en z.d. 1 pak A41-IIIA-01a Brieven van Anna Paulowna aan Willem II en z.d. 1 omslag A41-IIIA-01b Brieven van Anna Paulowna aan Willem II tijdens de Tiendaagse Veldtocht omslag A41-IIIA-02 Brieven van Anna Paulowna aan Willem II en z.d. 1 pak N.B. In brief van 21 oktober 1846 is sprake van een bezoek aan het atelier van Cornelis Kruseman te Rome waar Anna het schilderij De Prediking van Johannes de Doper bewondert; in dezelfde brief maakt ze melding van aquarellen van J.Ph. Koelman die ze in Rome heeft gezien A41-IIIA-02a Brieven van Anna Paulowna aan Willem II , 1837 en z.d. 1 omslag A41-IIIA-02b Bijgevoegd afschriften van 2 brieven (waarvan een van een broer van freule Van Nagel) in verband met de Belgische kwestie, door Anna Paulowna aan Willem II gezonden [1831], 9 augustus 1832 N.B. In deze ordening zijn de door Anna Paulowna bij elkaar gevoegde brieven grotendeels bij elkaar gelaten, samen met de door haar bijgevoegde opschriften. De nummers A41-IIIA-01-01b zijn uit haar archief afkomstig en daarom bij elkaar gehouden, de nummers 2-2a. zijn grotendeels overgebracht uit het archief van Willem II. A41-IIIA-04 Minuten van brieven van Anna Paulowna aan koning Willem I, koningin Wilhelmina en prinses Marianne z.d. [ ] 1 omslag A41-IIIA-05 Brieven van koning Willem I ( ) 1818 en omslag A41-IIIA-06 Brieven van koningin Wilhelmina ( ) omslag A41-IIIA-07 Brieven van koning Willem III ( ) omslag

16 16 A41 A41-IIIA-09 Brieven van koningin Sophie ( ) omslag A41-IIIA-10 Brief van haar kleinzoon de prins van Oranje ( ) stuk A41-IIIA-11 Brieven aan prins Alexander ( ) tijdens zijn verblijf op Madeira omslag A41-IIIA-12 Brieven van prins Alexander omslag A41-IIIA-13 Brieven van prins Hendrik aan zijn moeder Anna Paulowna vanuit Peterhoff 1, 2 en 7 juli omslag A41-IIIA-13a Brieven van prins Hendrik , , , omslag A41-IIIA-14 Brieven van en aan Anna Paulowna bij het huwelijk van prins Hendrik omslag A41-IIIA-15 Brieven van prinses Amalia ( ), echtgenote van prins Hendrik 1853 en omslag A41-IIIA-16 Brieven van groothertogin Sophie ( ) en twee telegrammen 1838, 1859 en omslag A41-IIIA-17 Brieven van Karel Alexander ( ), groothertog van Saksen- Weimar-Eisenach omslag A41-IIIA-18 Brieven van prins Frederik ( ) omslag A41-IIIA-19 Brieven van prinses Louise ( ), echtgenote van prins Frederik omslag A41-IIIA-20 Brief van prinses Louise ( ), kroonprinses van Zweden en Noorwegen stuk

17 A41 17 A41-IIIA-21 Brief van Karel ( ), kroonprins van Zweden en Noorwegen stuk A41-IIIA-22 Brief van Oscar I ( ), koning van Zweden en Noorwegen stuk A41-IIIA-23 Brieven van prinses Marianne ( ) omslag A41-IIIA-G Voor brieven van prinses Louise ( ), zie omslag A41-IIIB Leden van het Huis Romanov A41-IIIB LEDEN VAN HET HUIS ROMANOV A41-IIIB-01 Brieven van tsarina Maria Feodorowna ( ), brieven van en aan mlle. de Sybourg, aan madame Font en verder: diverse brieven aan haar en aan Anna Paulowna van A. Gourieff, A. Nicholls, Julie Font-née de Sybourg, Rigot de Begnins, Rosette Dutot, Schultz, Gravio, G. de Sybourg 1822 en z.d. 1 omslag A41-IIIB-01a Brief aan Maria Feodorowna en afschrift van haar antwoord 1817 en omslag A41-IIIB-02 Brieven van Alexander I ( ) en z.d. 1 omslag N.B.: Hierbij ook een brief van tsaar Alexander aan een generaal. A41-IIIB-G Voor brieven van Elisabeth ( ), echtgenote van Alexander I, zie 1820, 1826 en z.d. 1 omslag A41-IIIB Brieven aan Nicolaas I ( ) , omslagen A41-IIIB , 1 omslag A41-IIIB , 1 omslag A41-IIIB , 1 omslag A41-IIIB , 1 omslag N.B. De brief van 9 december 1840 bevat een beschrijving van de inhuldiging; zie daarvoor ook Jackson, 'De Romanov Relaties' A41-IIIB , 1 omslag A41-IIIB-08 Brieven van Nicolaas I omslag

18 18 A41 A41-IIIB Gelukstelegram van tsaar Nicolaas I ter gelegenheid van de 60e verjaardag van Anna Paulowna 19 januari 1855, 1 omslag ANNA PAULOWNA (geb. St. Petersburg gest. Den Haag ), door haar huwelijk koningin der Nederlanden. Dochter van Paul Romanov ( ), tsaar van Rusland (1797), en Maria Fjodorovna ( ). Anna Paulowna trouwde op in St. Petersburg met Willem Frederik George Lodewijk prins van Oranje-Nassau ( ), de latere koning Willem II. Uit dit huwelijk werden 4 zoons en 1 dochter geboren. Anna Paulowna was de jongste dochter van tsaar Paul I en Maria en het achtste kind in een gezin van tien. Toen zij zes jaar oud was vond haar vader, van wie werd gezegd dat hij krankzinnig was, bij een militaire machtsgreep de dood. Haar broer Alexander, die ook in het complot zat, volgde hem op. Haar moeder meed sindsdien St. Petersburg en verbleef met haar jongste kinderen in de zuidelijker gelegen paleizen in Gatsjina en Pavlovsk en in haar zomerverblijf Tsarskoje Selo. Hier groeide Anna Paulowna op met haar twee jongere broers Nicolaas ( ) en Michael ( ). Gedrieën richtten zij als teken van hun hechte band de Triopathie op, met als symbool voor ieder een ring. Hun moeder kreeg een erering. Anna Paulowna had een Zwitserse gouvernante Louise de Sybourg ( Bourcis genoemd) en kreeg een veelzijdige opvoeding: zij las, schreef en sprak vloeiend Russisch, Duits en Frans en kreeg ook les in wis- en natuurkunde. Voor haar ontspanning schilderde ze en borduurde historische taferelen op stoelen en kamer- en haardschermen. In het paleis van Pavlovsk hingen schilderijen van haar hand en er bestaat nog steeds een aantal door haar geborduurde stoelen. Haar moeder en broers behielden een grote invloed op Anna, ook na haar huwelijk. Zij voerde met hen een intensieve correspondentie. Zij was zeer gesteld op haar oudste broer tsaar Alexander ( ), maar meer nog op Nicolaas, zijn opvolger, met wie Anna door hun gezamenlijke jeugd op voet van gelijkheid stond. Na haar moeders dood in 1828 steunde zij op Nicolaas. Hij was haar bondgenoot en vertrouwenspersoon en hij verwende haar met cadeaus. Van haar zusters waren er bij Anna s huwelijk nog slechts twee in leven: Maria ( ) en Catharina ( ). Met de eerste kon zij het goed vinden, met de tweede was de verhouding slecht, vooral na Catharina s huwelijk met Wilhelm van Würtemberg. Deze slechte verhouding vormde de basis voor Anna s latere afkeer van haar schoondochter Sophie, dochter van Catharina en Wilhelm. Huwelijk met Willem II Als grootvorstin van Rusland en zuster van de tsaar was Anna Paulowna een gewilde partij in Europa. Nadat kandidaten als keizer Napoleon, de Franse troonpretendent de hertog De Berry, aartshertog Ferdinand en de Britse hertog van Clarence om verschillende redenen waren afgewezen, liet tsaar Alexander in 1815 zijn oog vallen op de erfprins van Oranje. Na een briefwisseling tussen Alexander en Willem I kon in herberg La Belle Alliance bij Waterloo worden getoast op een schoon verbond van staten en familiën. Dat kon niet zonder de instemming van Anna. Tsaar Peter de Grote had bepaald dat geen Romanov mocht huwen zonder dat de partners elkaar tevoren hadden ontmoet en toestemden in de verbintenis. Erfprins Willem moest daarom op zicht naar St.

19 A41 19 Petersburg. En hoewel Anna zichzelf van hogere geboorte achtte dan de prins van Oranje, verliep de ontmoeting toch naar beider tevredenheid: het huwelijkscontract kon worden opgemaakt. Anna kreeg een bruidsschat mee van één miljoen roebel, waarover haar schoonvader beloofde vijf procent rente te zullen betalen. In een afzonderlijke akte werd afgesproken dat de kinderen een protestantse opvoeding zouden krijgen. Anna zelf bleef het Russisch-orthodoxe geloof trouw. Op 21 februari 1816 bevestigde de Waalse predikant De la Saussaye volgens de protestantse liturgie het naar Russisch-orthodox ritueel voltrokken huwelijk in de Witte Zaal van het Winterpaleis in St. Petersburg. In augustus 1816 arriveerde het paar in Nederland, met in Anna s gevolg ook haar gouvernante Bourcis. Zij namen voorlopig hun intrek in het Huis van Huguetan aan het Lange Voorhout in Den Haag. De voor hen bestemde paleizen, het Haagse paleis aan de Kneuterdijk en paleis Soestdijk, moesten grondig worden verbouwd. Vooral met paleis Soestdijk was Anna zeer ingenomen. Het was op voorstel van de Staten-Generaal aan Willem geschonken vanwege zijn verdiensten in de strijd tegen Napoleon. Anna Paulowna, met haar gevoel voor grandeur en status, cultiveerde Willems Waterloo-verleden. Het enorme schilderij van J.W. Pieneman De Prins van Oranje tijdens de slag bij Quatre Bras (1824) kreeg een plaats in de zaal die vanaf dat moment bekendstaat als de Waterloozaal. Mede vanwege Willems slechte verstandhouding met zijn vader verbleven Anna en hij het liefst in Brussel. De erfprins had daar eerst de beschikking over het Hof van Brabant en na de brand van 1820 over een nieuw paleis. Anna genoot van het Brusselse hofleven, dat met zijn uitbundigheid sterk contrasteerde met het sobere leven in Den Haag en haar herinnerde aan St. Petersburg. In de jaren twintig stond Anna s leven in het teken van haar kinderen. Haar oudste zoon Willem was op 19 februari 1817 in Brussel geboren. Op Soestdijk kwamen nog drie zoons ter wereld: Alexander (2 augustus 1818), Hendrik (13 juni 1820) en Casimir (21 mei 1822, een zwak kindje dat na vier maanden in Brussel overleed). Haar enige dochter, Sophia, werd op 8 april 1824 in Den Haag geboren. De opvoeding van haar oudste zoon, de troonopvolger, stelde Anna voor problemen. Zij maakte zich soms ernstige zorgen over hem en verweet hem inferieure smaken en een zekere losbandigheid. Uit bedekte opmerkingen in haar brieven blijkt dat ze hem probeerde bij te sturen: er zijn enige ontwikkelingen in de door ons gewenste richting. Haar lievelingszoon was Alexander, maar hij had een zwakke gezondheid en overleed in 1848 nog geen dertig jaar oud op Madeira, waar hij kuurde vanwege tuberculose. Met Hendrik en Sophia had Anna haar hele leven een rustige, goede band. Vanaf 1829 maakte het huwelijk van Anna en Willem moeilijke jaren door. Toen in Brussel vrijwel al Anna s juwelen werden gestolen (uiteindelijk werd een groot deel teruggevonden) raakte zij zo overstuur, dat zij Willem beschuldigde van betrokkenheid. Dit was tekenend voor het beeld dat zij toen van haar echtgenoot had: hij had verkeerde vrienden en maakte grote schulden. Maar zij was loyaal toen Willem in de eerste jaren van de Belgische opstand ( ) ernstige meningsverschillen had met zijn vader over de te volgen lijn. Anna steunde haar man waar mogelijk, zij trachtte plooien glad te strijken en begrip te kweken voor zijn houding. Toen hem dubbelhartigheid werd verweten en hij zich enige tijd moest terugtrekken in Willemsdorp bij de

20 20 A41 Moerdijk, voegde Anna zich met haar oudste zoon bij hem: Plutot une cabane avec mon Guillaume que de souscrire au deshonneur (Liever een hutje met mijn Willem dan ontering aanvaarden). Koningin en koningin-moeder Nadat Willem I op 7 oktober 1840 afstand van de troon had gedaan, vond op 28 november de inhuldiging van Willem II plaats in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Anna beschreef de plechtigheid uitvoerig in een brief aan haar broer Nicolaas. Willem droeg onder zijn koningsmantel een donkerblauw uniform, gelijk aan dat uit de Tiendaagse Veldtocht (1831). Anna was gehuld in een bovenmantel van zilverlaken met hermelijn over een mantel van goudlaken, eveneens met hermelijn en, voor de warmte, daaronder een jurk van zilverlamé. Onder Anna s invloed kreeg het hofleven meer koninklijke allure. Ondanks haar, door haar opvoeding bepaalde, afstandelijke en soms hooghartige houding als koningin, was zij sterk betrokken bij de Nederlandse samenleving. Zij had Nederlands geleerd van hofonderwijzer Arie van der Spuij en beheerste de taal beter dan haar echtgenoot, met wie zij meestal Frans sprak. Reeds als erfprinses zette zij zich met overtuiging in voor het volk. Zo richtte zij in Soest en Baarn commissiën van weldadigheid op en in 1832 kwam met haar steun de Koninklijke Winternaaischool Scheveningen tot stand, bedoeld om behoeftige vrouwen en meisjes vaardigheden in naai- en handwerken bij te brengen. Tijdens de Belgische opstand stichtte zij uit eigen fondsen het Willemshospitaal in Den Haag, ten behoeve van gewonde militairen. Zij bezocht het ziekenhuis en verpleegde er de gewonden. Na het overlijden van haar schoonmoeder bekostigde Anna de door haar opgerichte moedergenootschappen. Namen als Anna Paulowna- en Sophiaschool herinneren nog aan haar bijdrage aan de oprichting van die scholen. Vanwege haar positie kon koningin Anna niet met haar politieke opvattingen naar buiten treden, maar zij was wel goed op de hoogte van de Nederlandse en de Europese politiek, zoals blijkt uit haar correspondentie. Ook uit de dagboeken van baron Mackay van Ophemert, haar kamerheer die in 1862 benoemd zou worden tot vicepresident van de Raad van State, blijkt dat ze op politiek terrein zeer meelevend was en heel duidelijke opvattingen had. In maart 1849 werd Willem ernstig ziek. Anna en haar zoon Hendrik kwamen naar Tilburg, waar Willem in hun bijzijn op 17 maart overleed. Zijn stoffelijk overschot werd overgebracht naar Delft. Volgens toenmalig gebruik woonde Anna de bijzetting in de koninklijke grafkelder niet bij. In een brief van 20 april aan tsaar Nicolaas beschrijft ze het bezoek dat ze enige dagen later aan de grafkelder bracht. Haar verslagenheid was zo groot dat zij niet meer in het paleis aan de Kneuterdijk wilde wonen. Zij trok zich terug uit het openbare leven en nam eerst haar intrek op Boschlust, het huis van haar in 1848 overleden zoon Alexander. Later woonde zij tijdelijk op kasteel Biljoen bij Velp. De nalatenschap van Willem II bleek te bestaan uit schulden. Met toestemming van de tsaar gebruikte Anna de opbrengst van de verkoop van een deel van haar Russische bezittingen om Soestdijk, haar Waterloo paleis, te kunnen behouden. Willems schilderijenverzameling ging voor Nederland verloren. De kunstverzameling, die als onderpand had gediend voor een omvangrijke lening van tsaar Nicolaas aan Willem, verdween voor een deel naar St. Petersburg en vormt daar nog steeds een onderdeel van de collectie van de Hermitage.

21 A41 21 Laatste jaren Aan het eind van haar leven vereenzaamde Anna Paulowna. Met haar zoon Willem (inmiddels koning Willem III) bleef Anna s verhouding gespannen. Ooit liet zij zich ontvallen: gelukkig dat hij vorst is van een constitutioneel rijk. In 1855 liep een conflict met hem over de toekenning van de Willemsorde zo hoog op dat zij besloot het land te verlaten en naar familie in Rusland te gaan. Toch koos zij onvoorwaardelijk partij voor hem in zijn ongelukkige huwelijk met Sophie van Würtemberg, met wie hij in 1839 tegen haar zin was getrouwd. Zij noemde haar schoondochter eens een verwaten en sluwe echtgenote, zijn gesel hier op aarde. Met haar kinderen Hendrik en Sophia had Anna een sterke band, maar beiden bevonden zich in het buitenland. Hendrik, gehuwd met Amalia van Saksen-Weimar (1853), was namens zijn broer stadhouder in Luxemburg. Sophia was vanaf 1853 groothertogin in Weimar, door haar huwelijk (1842) met Karel Alexander van Saksen-Weimar, zoon van Anna s zuster Maria. Anna Paulowna stierf op 1 maart 1865 s middags om 4.38 uur in Den Haag, op Buitenrust. Haar stoffelijk overschot werd opgebaard in haar Russisch-orthodoxe kapel op Rustenburg. Op 17 maart vertrok de begrafenisstoet te voet van Rustenburg naar Delft, waar Anna werd bijgezet in de koninklijke grafkelder. In haar testament bedacht zij Willem III met een geldbedrag en een deel van haar juwelen. Haar persoonlijke bezittingen gingen naar haar twee andere kinderen. Aan haar dochter Sophie vermaakte zij haar Haagse landgoederen, aan Hendrik Soestdijk, waar de Waterloozaal de herinnering aan Anna Paulowna en Willem II levend houdt. Auteur: Hélène J. de Muij-Fleurke nnapaulowna A41-IIIB-09 Brieven van en aan Alexandra ( ), echtgenote van Nicolaas I 1843, omslag A41-IIIB-10 Brief van grootvorst Constantijn ( ), broer van Alexander I [1828] 1 stuk A41-IIIB-G Voor brieven van Johanna ( ), vorstin von Lowicz, 2e echtgenote van Constantijn, zie omslag A41-IIIB-11 Brief van grootvorst Michaël ( ) omslag A41-IIIB-12 Brieven van Helena Pavlovna, geb. Helena Charlotte van Württemberg ( ), weduwe van grootvorst Michaël omslag A41-IIIB-13 Brieven en telegrammen van Alexander II ( ), als grootvorst en als tsaar en omslag

22 22 A41 A41-IIIB-14 Brieven van Maria ( ), echtgenote van Alexander II omslag A41-IIIB-15 Brief van grootvorst Constantijn ( ), zoon van Nicolaas I stuk A41-IIIB-16 Brief van Alexandra ( ), echtgenote van Constantijn stuk A41-IIIB-17 Brief aan Catharina van Wurtemberg ( ) z.d. 1 stuk N.B. Bijgevoegd een brief van Maria Paulowna ( ), groothertogin van Saksen-Weimar-Eisenach aan haar zuster koningin Catharina van Wurtemberg, 1816 A41-IIIB-G Voor brieven van Maria Paulowna, groothertogin van Saksen- Weimar-Eisenach, zie omslag A41-IIIC Andere vorstelijke personen A41-IIIC ANDERE VORSTELIJKE PERSONEN A41-IIIC-01 Brief van Bernhard ( ), hertog van Saksen-Weimar- Eisenach stuk A41-IIIC-02 Brieven van Ida ( ), echtgenote van Bernhard van Saksen-Weimar-Eisenach omslag A41-IIIC-03 Brieven van Frederik Willem III ( ), koning van Pruisen omslag A41-IIIC-04 Brieven van Maria ( ), echtgenote van prins Karel ( ) van Pruisen omslag A41-IIIC-G Voor brieven van Friedrich Wilhelm IV ( ), koning van Pruisen, zie omslag A41-IIIC-G Voor brief van Elisabeth ( ), echtgenote van Frederik Willem IV, koningin van Pruisen, zie stuk A41-IIIC-G

23 A41 23 Voor brieven van Augusta ( ), koningin van Pruisen en keizerin van Duitsland, zie omslag A41-IIIC-05 Brieven van Adelaide ( ), koningin-weduwe van Engeland omslag A41-IIIC-G Voor brief van Victoria ( ), koningin van Groot-Brittanië, zie stuk A41-IIIC-06 Brieven van Augusta ( ), keurvorstin van Hessen-Kassel en prinses Caroline ( ) omslag A41-IIIC-07 Brieven van Sophie ( ), groothertogin van Baden omslag A41-IIIC-08 Brieven van en aan Wilhelm I ( ), koning van Wurtemberg omslag A41-IIIC-G Voor brieven van Pauline ( ), 2e echtgenote van koning Wilhelm I van Wurtemberg, zie 1841 en z.d. 1 omslag A41-IIIC-09 Brieven van Olga ( ), grootvostin van Rusland, koningin van Wurtemberg omslag A41-IIIC-G Voor brieven van Marie ( ), prinses van Wurtemberg, zie omslag A41-IIIC-10 Brief van Peter ( ), prins van Oldenburg stuk A41-IIIC-11 Brief van Pedro II ( ), keizer van Brazilië stuk A41-IIIC-G Voor brieven van Katharina ( ), echtgenote van George ( ), hertogin van Mecklenburg-Strelitz, zie omslag A41-IIIC-G Voor een brief van en minuten van brieven aan Maria Anna ( ), echtgenote van Ferdinand I ( ), keizerin van

24 24 A41 Oostenrijk, zie 1835, omslag A41-IIID Particulieren A41-IIID PARTICULIEREN A41-IIID-G Voor minuut van een brief aan Van Amerongen, zie stuk A41-IIID-01 Anstelt, d' (aan secretaris Schultz) stuk A41-IIID-G a Voor A. Arnz & Co., zie stuk A41-IIID-02 Arriëns, P. (van en aan) omslag A41-IIID-03 Asseken, d' (of Assche, d') stuk A41-IIID-04 Benekendorff, A stuk A41-IIID-05 Assen, C.S. van stuk A41-IIID-06 Bentinck, douairière Jean Charles -, geboren Jacoba Helena gravin van Reede-Ginckel stuk A41-IIID-G b Voor gravin de Bergeijck-Roote, zie stuk A41-IIID-G c Voor M. Besi, zie stuk A41-IIID-06a Bylandt, L. graaf van stuk A41-IIID-06b Buddingh, D stuk

25 A41 25 A41-IIID-G Voor Fr. Buffa, zie stuk A41-IIID-07 Capellen, van der stuk A41-IIID-08 Cavin, L.P., bibliothecaris stuk A41-IIID-08a Chantepie de la Saussaye-Chalmot, A.C stuk A41-IIID-09 Cleeff, A.H. van stuk A41-IIID-10 Constant Rebecque, V. baron de, 1847 en Constant Villars, baron de omslag A41-IIID-11 Voor I. da Costa zie IIIe-1 A41-IIID-12 Cruquenbourg stuk A41-IIID-13 Delprat, Daniël z.d. 1 stuk A41-IIID-14 Delprat-May, F stuk A41-IIID-15 Dermout, ds I.J. 1830, omslag N.B. Met een afschrift van zijn preek van 12 september Preek bij de doop van prinses Sophie d.n. op 4 mei 1824 in de Grote Kerk te Den Haag. Met aanbiedingsbrief van Ds. Dermout van 6 mei 1824 (aangekocht). A41-IIID-16 Doorn van West-Capelle, H.J. baron van stuk A41-IIID-17 Duchastel, Albéric graaf 1855 en z.d. 1 omslag A41-IIID-17a Eerens, De, directeur-generaal van Oorlog stuk A41-IIID-18 Ellinkhuizen, J.E. van stuk

26 26 A41 N.B. Met deze brief biedt hij de maquette van de Gotische Zaal bij paleis Kneuterdijk aan. Tevens bijgevoegd de tekst van een aantal door de werknemers van Ellinkhuizen gezongen liederen bij de eerste steenlegging voor de Gotische Zaal A41-IIID-19 Eschweiler, geboren Tellegen z.d. 1 stuk A41-IIID-20 Estorff, Charlotte stuk A41-IIID-21 Everard, P.J stuk A41-IIID-G d Voor B. Falck-de Boissii, zie stuk A41-IIID-22 Gerra, bisschop van (Mgr. J. Zwijssen) stuk A41-IIID-23 Goltz, Julia van der stuk A41-IIID-G e Voor Willem (Guillaume) Groen van Prinsterer, zie stuk A41-IIID-G f Voor E.M.M. Groen van Prinsterer-van der Hoop, zie stuk A41-IIID-24 Hall, F.A. van stuk A41-IIID-24a Hall, M.C. van omslag A41-IIID-25 Harry, J., lijfarts van Anna Paulowna omslag A41-IIID-25a Harderwijk Rzn., J. van stuk A41-IIID-26 Heeckeren, J.D.B.A. baron van, gezant te Sint Petersburg stuk

27 A41 27 A41-IIID-27 Hoboken en Zonen, A. van omslag A41-IIID-27a Hoffmann, hofmeester van prins Alexander te Genève stuk A41-IIID-G Voor brieven van- en een minuut van een brief aan G.K. van Hogendorp, zie 1828 en z.d. 1 omslag A41-IIID-28 Hooff, van stuk A41-IIID-28a Brief van de componist en kapelmeester J.N. Hummel te Weimar ter aanbieding van zijn compositie 'Le retour de Londres' voor piano, aan koningin Anna Paulowna opgedragen stuk N.B. Compositie bevindt zich in bibliotheek Koninklijke Verzamelingen A41-IIID-29 Hoop, A. van der (aan Schultz) stuk A41-IIID-29a Jobard stuk A41-IIID-30 Kock, de stuk A41-IIID-31 Koehne, B. baron van stuk A41-IIID-G Voor brieven van Maria von Könneritz, hofdame van Sophie, groothertogin van Saksen-Weimar-Eisenach, zie z.d. (ca. 1859) 1 omslag A41-IIID-G Voor prins Alexis Kourakin, zie omslag A41-IIID-32 Kruseman, A stuk A41-IIID-G Voor brief van Kuschnikow, zie

28 28 A stuk A41-IIID-33 Lalaing, gravin van omslag A41-IIID-G Voor brief van M. Langendonck, zie stuk A41-IIID-G n Voor brief van S. Lansmay, zie stuk A41-IIID-33a Ledeboer-Verbeek, mevr. F.A stuk A41-IIID-34 Lieven, Dorothea prinses von omslag A41-IIID-35 Lomonosoff, S en omslag A41-IIID-35a Mackay 10 april stuk N.B. Gedicht A41-IIID-36 Maltitz, baron van, gezant van Duitsland (aan Schultz) stuk A41-IIID-37 Mansouroff, gezant van Rusland stuk A41-IIID-G Voor Marlof en Zoon, zie stuk A41-IIID-38 Mazel, J. (aan Schultz) stuk A41-IIID-39 Mercy-Argenteau, gravin van omslag A41-IIID-39a Brief van de componist A. Messemaeckers ter begeleiding van opgedragen muziekstuk 'Wilhelmus van Nassauen etc.' sixième Fantasie pour le piano aan koningin Anna Paulowna 19 februari stuk

29 A41 29 N.B. Origineel in bibliotheek KHA A41-IIID-40 Meurs, van, minister van Oorlog stuk A41-IIID-40a Brief van G. Eduard Muller ter aanbieding van zijn compositie "Hochgesang" opgedragen aan koning Willem I stuk N.B. Muziekstuk in bibliotheek A41-IIID-41 Nagell, Justine van-, geb. Rengers 1825, omslag A41-IIID-G i Voor Nepveu, zie z.d. 1 stuk A41-IIID-G Voor brieven van Nesselrode, zie omslag A41-IIID-G Voor brieven van Anne Nicholls, zie omslag A41-IIID-42 Notten, D.Th stuk A41-IIID-G j Voor J. Olurez, zie stuk A41-IIID-43 Paskevitis van Erivan, prins van Warschau stuk A41-IIID-43a Pol, D. van de, geb. Bergen stuk A41-IIID-G Voor W.G. van de Poll, zie A41-IIID-G Voor brieven van Prèsenbourg, zie z.d. 1 omslag A41-IIID-44 Prisenhausen (of Friesenhausen) stuk

30 30 A41 A41-IIID-45 Ragay, D. z.d. 1 stuk A41-IIID-G k Voor Randwijck, barones R.W. van, zie stuk A41-IIID-46 Rappard, A.G.A. van, directeur van het Kabinet des Konings omslag A41-IIID-46a Reuvens, C.J.C stuk A41-IIID-47 Ribeaupierre, graaf van ca stuk A41-IIID-47a Rigot de Begnins, majoor, adjudant van prins Hendrik stuk A41-IIID-48 Rochussen, J.J., gouverneur-generaal en minister van Koloniën 1849 en omslag A41-IIID-G Voor brief van J. Ruhl, zie stuk A41-IIID-48a Ryckevorsel Hzn., A. van stuk A41-IIID-48b Ruitenschild, G stuk A41-IIID-49 Russische brieven van o.a. prins Troebetzkoi, metropoliet van Moskou Filaret, Constantijn, zoon van Nicolaas I, Koezevlev, generaal Nikolaj Moeravjov-Amoerski, Mansouroff, (e.v.) omslag A41-IIID-G Voor Alexander graaf von Saint Alban, zie omslag N.B.: met een misboekje van de Oosterse Kerk A41-IIID-50 Schimmelpenninck van der Oye stuk

31 A41 31 A41-IIID-G Voor brief van H. Fagel, zie stuk A41-IIID-51 Schotel, Dr. G.D.J stuk A41-IIID-52 Schultz, Karl Ivanovich van, secretaris van Anna Paulowna , 1844 en omslag N.B.: Enkele van de in deze lijst opgenomen brieven zijn aan Van Schultz, die de titel had van "conseiller d'état", geadresseerd, zoals bij de betreffende brieven is aangegeven. A41-IIID-52a Briefje van N. Sirtema van Grovestins (aan de hofdame barones van Nagell) z.d. 1 stuk A41-IIID-G Voor Georgina Anna Van Schultz, geboren Booker, zie stuk A41-IIID-G Voor brieven aan Van Schultz, zie omslagen A41-IIID-G Voor Professor J.B. Silvestre, zie stuk A41-IIID-53 Someren, H.M. van stuk A41-IIID-G Voor brieven van de priester Sudakoff, zie omslag A41-IIID-G026 Voor Madame de Sybourg, zie collectie G026 A41-IIID-G l Voor G.W. Tielkemeijer, zie stuk A41-IIID-54 Trazegnies, markiezin van- geb. gravin van Maldeghem 1825 en z.d. 1 omslag A41-IIID-55 Tuyll, barones van, echtgenote van de grootmeester van het Huis

32 32 A41 van koningin Anna Paulowna stuk N.B.: Bijgevoegd enige brieven van Tuyll aan Van Bylandt, omslag A41-IIID-56 Ursel, hertogin van omslag A41-IIID-56a Vaillant, A.M.J.- geb Bijlveld stuk A41-IIID-G Voor Vogel, zie stuk A41-IIID-57 Waldburg-Truchess, gravin van- geb. prinses van Hohenzollern- Heckingen, echtgenote van de Pruisische gezant stuk A41-IIID-58 Waldstein, Marie gravin van- geb. gravin von Fünfkirchen stuk A41-IIID-59 Wassenaer, S. barones van 1828 en omslag A41-IIID-59a Wassenaer, Cornelie barones van stuk A41-IIID-G Voor Wolchonsky, zie stuk A41-IIID-G h Voor brief van P. Janssen, zie stuk A41-IIIE Diversen en onbekenden A41-IIIE DIVERSEN EN ONBEKENDEN A41-IIIE-01 Enige stukken betreffende het overlijden van koning Willem II met brieven aan Nicolaas I (ook van de prinsen Willem en Alexander) en van Dr. G. Ruitenschild (met 2 toespraken) en van I. da Costa (met gedicht) omslag A41-IIIE-02 Brieven en telegrammen van diverse personen ter gelegenheid van het 45-jarig verblijf van Anna Paulowna in Nederland (23 augustus 1861) omslag

33 A41 33 Onder andere van: tsaar Alexander II, prins Frederik, Cavin, Mackay van Ophemert, Ds P.J.J. Mounier, "chapelain de S.M. le Roi", C.I.A. van Nagell van Ampsen, Justine van Nagell, H.J.A. baron van Palland-van Keppel, van Roosendael, W.G. van de Poll en A. van der Spuy A41-IIIE-03 Minuten van brieven van Anna Paulowna over het verlenen van een eresabel wegens trouwe dienst aan de Prins van Oranje omslag N.B.: twee brieven gericht aan: "mon général" en "m?? cher comte" A41-IIIE-04 Brief aan 'vermoedelijk' kapitein ter zee Arriëns die de zeereis van prins Hendrik in 1845 meemaakte stuk A41-IIIE-05 Telegrammen aan Anna Paulowna gedurende de Krimoorlog, enige andere berichten en een aantekening van Anna Paulowna zelf pakken A41-IIIE-06 Brief van Anna Paulowna aan een generaal inzake de Commissie van Weldadigheid te Soest en Soesterberg stuk A41-IIIE-G Voor minuten en aantekeningen van Anna Paulowna, zie omslag A41-IIIE-G en 217 Voor brieven betreffende de opvoeding van haar kinderen, zie 1833 en z.d. 2 omslagen A41-IIIE-G Voor enveloppen gericht aan Anna Paulowna, zie z.d. 1 omslag

34 34 A41 A41-IV Hofhouding A41-IVA Kapel A41-IV HOFHOUDING A41-IVA KAPEL A41-IVA-01 Papiers qui concernent (de aartspriester) Bedinsky (die vervangen werd door Nicolas Alexandroffsky) et la chapelle", hierbij brieven van Van Schultz die ook handelen over de inrichting in paleis Soestdijk en z.d. 1 omslag NB. bevat brief van Schick inzake de aankoop van meubilair t.b.v. de inrichting van het paleis van Anna Paulowna, 25 september 1832 A41-IVA-02 Affaires de ma chapelle en 1837 et omslag A41-IVA-G Voor bezoldiging van de Russische geestelijken en voorzangers, zie omslag A41-IVB Audiënties en diners A41-IVB AUDIËNTIES EN DINERS A41-IVB-03 Lijsten van audiënties en diners bijgehouden door grootmeester van Tuyll en z.d. 1 omslag A41-IVB-03a Inteken- en audiëntieboeken gebruikt op paleis Soestdijk en Buitenrust delen A41-IV? Gevolgen A41-IV? GEVOLGEN A41-IV?-04 Gevolgen van de grootvorst-troonopvolger, van de grootvorst en van de grootvorstin op hun buitenlandse reis z.d. 1 omslag A41-IV?-G Voor een lijst van het gevolg van Anna Paulowna bij een bezoek aan Weimar, zie z.d. 1 stuk A41-IVD Paleizen A41-IVD PALEIZEN A41-IVD-05 Voorschrift voor de paleisdienst te Soestdijk wegens cholera, in handschrift van Anna Paulowna stuk A41-IVD-06 Zegenwens van Anna Paulowna voor Buitenrust, Rustenburg ("ou se trouve ma chapelle") en andere bezittingen stuk

35 A41 35 N.B.: Met brief van Maria Alexandrina Reuss aan kolonel F. de de Bas, 1897, gewaarmerkte kopie 1903 A41-IVD-06a Ontwerp en offerte voor een parketvloer in paleis Buitenrust en twee brieven hierover van de Bouwmeester des Konings J.C. Boon stukken in koker A41-IVD-G Voor het in bewaring stellen van de particuliere goederen in België, zie stuk A41-IVD-G Voor uittreksel uit de lijst van de schilderijengalerij van koning Willem II, zie stuk A41-IVD-G Voor brief betreffende de terugzending van schilderijen van koning Willem II, zie stuk A41-IVE Personeel en huishouding A41-IVE PERSONEEL EN HUISHOUDING A41-IVE-07 Verzoekschriften tot plaatsing bij de hofhouding omslag A41-IVE-G Voor stukken betreffende de veranderingen in de hofhouding na het overlijden van koning Willem II, zie omslag A41-IVE-G Voor kostgeld en pensioenen van leden van het Kabinet, zie z.d. 1 omslag A41-IVE-07a Verzoekschriften om leveranties aan het hof en z.d. 1 omslag A41-IVE-08-I-III Kasboeken van de hofhouding delen A41-IVE-08-I , 1 deel A41-IVE-08-II , 1 deel A41-IVE-08-III , 1 deel