D emocratie kan angstaanjagend zijn. Bijvoorbeeld vorige week, toen Donald Trump

Transcriptie

1 Leestijd 7-9 minuten Dit verkiezingsjaar spreek ik onbekende Amerikanen die campagne voeren om hun stad of straat beter te maken. Vandaag: hoe Fergusonactivisten Donald Trump stil kregen en een overwinning vierden in de gemeenteraad. Hoe activisten uit Ferguson Donald Trump stil kregen (en triomfeerden in de gemeenteraad) Correspondent Klein Amerika Arjen VAN VEELEN D emocratie kan angstaanjagend zijn. Bijvoorbeeld vorige week, toen Donald Trump kwam spreken in St. Louis, en ik zag hoe een overwegend witte menigte de ene na de andere zwarte demonstrant de zaal uit bonjourde.

2 Donald Trump tijdens zijn verkiezingsbijeenkomst in St. Louis. Foto's: Arjen van Veelen Ik weet het, ik had jullie beloofd de presidentsverkiezingen te negeren en de woorden Trump en Clinton niet te gebruiken. Mijn verontschuldigingen, het moet heel even; ik kwam niet voor hem, maar voor een groepje gewone burgers in de zaal. Of nou ja, gewoon. Eerder deze maand volgde ik enkele koppige inwoners van Ferguson die nog vrijwel wekelijks actievoeren voor een rechtvaardiger politieapparaat. Later hoorde ik dat sommige van die activisten zich, vermomd als Trumpfans, petjes en campagnebuttons en al, zouden mengen in de zaal. Om zijn speech te verstoren en zo hun boodschap kracht bij te zetten.

3 Trumpsupporters in St. Louis. Foto: Arjen van Veelen Er was nog een reden dat ik de bijeenkomst bijwoonde. Ferguson, een voorstadje van St. Louis, ligt op een demografische breuklijn: de overwegend zwarte stad grenst aan conservatieve, blanke suburbs en plattelandssteden. Die twee bloedgroepen komen elkaar weinig in het echt tegen. Behalve bijvoorbeeld op deze verkiezingsbijeenkomst. Een potentieel interessante botsing Al eerder waren er losse demonstranten geweest bij zijn shows, maar niet eerder grote groepen zoals nu. Dus mengde ik mij tussen de duizenden fans, overwegend jong en aardig. Mijn sympathie kreeg bijvoorbeeld deze jongen, die zijn vader had verloren in Afghanistan.

4 Minder sympathiek vond ik de overwegend witte Bernie Sanderssupporters. 'Fucker!' schreeuwde eentje naar me. Een ander riep: Ga terug naar jullie woonwagens! Bernies lul is groter! Waarop een Trumpaanhanger riep: Ja, en zijn lul is gratis voor iedereen! Ga terug naar jullie woonwagens! Bernies lul is groter! Zulke grappen werken averechts. Je moet Trump serieus nemen, ten eerste omdat hij een serieuze kans maakt om president te worden; ten tweede omdat zijn aanhangers serieuze beweegredenen hebben. Ander misverstand: die aanhangers zijn geen boze witte mannen. In de zaal was ik aan alle kanten omringd door vrolijke millennials, jongens en meisjes, scholieren en studenten. En niet allemaal plattelanders, ook de middenklasse uit de suburbia was vertegenwoordigd. Achter mij zaten meisjes van ongeveer achttien, die, toen de politicus de theaterzaal betrad, keihard gilden. Dit is een lovefest, zei Trump, toen hij de menigte aanschouwde. Dat hoor je nooit in de media. Of vooral een gevaarlijke botsing? Maar hij was nog maar een paar minuten aan het speechen, of een paar rijen voor me klonk:

5 Er zit hier een crimineel! Tumult alom. Een donkere man werd uit de rij gewerkt, politieagenten schoten te hulp en arresteerden hem. 'Get him out of here!' riep Trump. Opgezweept door hun idool, veranderden al die lieve jongens en meisjes in de zaal in een spreekkoor: 'USA! USA!' Een paar minuten later was het weer raak, nu was het een witte jongeman met een brilletje die werd afgevoerd. Had hij iets gedaan? Iets geroepen? Of was hij gewoon gaan staan? Dat

6 was mij niet duidelijk, en de rest van de zaal waarschijnlijk ook niet; niettemin keerden drieduizend fans zich tegen één demonstrant. Lachen toch? zei Trump. Hij instrueerde de zaal om zich heen te kijken: je kon de ordeverstoorders herkennen, zei hij. De bad people kwamen altijd in hun eentje, ze hadden geen vrienden. De zaal lachte - en ik probeerde van de zenuwen mee te lachen. En gesprekken aan te knopen met mijn buren (heel aardige jongens van het platteland, overigens). Ik voelde me een Ajax-fan in het Feyenoord-vak. Als ik me al ongemakkelijk voelde, hoe moest het dan voor de activisten zijn? Was dit Hitler? Het is lastig de dreigende sfeer over te brengen. Je kunt het als volgt indenken. Stel je een aimabele Geert Wilders voor die Minder, minder, minder roept. En stel je voor dat de zaal dan vol zit met uitzinnige blonde tieners en twintigers. En dat die tieners dan met de politie de ene na de andere Marokkaanse Nederlander naar buiten werken, terwijl ze Nederland! Nederland! schreeuwen. Of kijk hoe mijn buren reageerden: Je zou het verbaal lynchen kunnen noemen, maar het had ook iets vrolijks en sportiefs. Dat ambigue is juist het akelige. Deze leider is heel komisch en ad rem in zijn interactie met de

7 zaal. Haatdragende vrolijkheid, waar je geen vinger op kunt leggen. Een beetje zoals bij Amerikaans showworstelen: is het nu echt of in scène gezet. Trump in St. Louis. Foto's Arjen van Veelen De vraag is tegenwoordig of hij Hitler is of niet. Een belangrijke vraag. Ik denk dat Trump gevaarlijker is, Hitler zou namelijk nooit kans maken om nu verkozen te worden tot president van Amerika, Trump wel. Ik moest zelf ook een paar keer lachen om zijn grappen. En ook als hij niet verkozen wordt, blijft nog altijd dat reservoir van haat waar hij op gedijt; dat is geen show, dat is echt. Gelukkig zijn er enkelingen die meer doen dan grappen maken of opiniëren, en die de haat in het hol van de leeuw aanpakken. En soms zijn ze met een groepje. De overwinning van de activisten Want tijdens de speech stonden er opeens twee groepen van tientallen Fergusonactivisten op. Ze wierpen hun vermommingen af en scandeerden: Stop de haat! Stop de haat!' Dit waren geen eenlingen zonder vrienden. Het duurde dan ook tijden voordat de politie de activisten kon verwijderen. Bijna tien minuten lang legden ze de speech stil. Zoiets was niet eerder gebeurd, zelfs Trump leek van zijn à propos. Hij schamperde dat het jammer was dat de politie niet meer zo hard mag optreden een hint naar de agent die de tiener Mike Brown in Ferguson doodschoot.

8 Trumpfans en activisten gescheiden door hekken De politie arresteerde die middag 32 mensen, binnen en buiten de zaal. Later die dag cancelde Trump, vanwege veiligheidsredenen, zijn campagne in Chicago. De activisten van Ferguson en St. Louis zagen dat ook een beetje als hun overwinning; als eerste hadden ze Trump even stil gekregen. En een tastbaarder overwinning En dit was nog maar een symbolische overwinning. Diezelfde week hadden (deels) dezelfde activisten ook een reden tot juichen. Daarvoor moeten we een halfuurtje rijden, naar het stadhuis van Ferguson, waar een gemeenteraadsvergadering plaatsvond. In een klein zaaltje, zonder goud en glitter, maar met systeemplafond. Toch was juist deze bijeenkomst een heel belangrijke, voor de inwoners van het stadje.

9 Gemeenteraadsvergadering Ferguson zweert trouw aan de vlag. Foto's: Arjen van Veelen In feite stond op het spel of maanden van demonstreren na de dood van een tiener, iets zou opleveren. In feite stond op het spel of maanden van demonstreren na de dood van een tiener iets zou opleveren Vorige maand schreef ik dat de gemeenteraad belangrijke politiehervormingen had weggestemd. Die waren opgelegd door het Amerikaanse ministerie van Justitie. Die moeten een einde maken aan het buitensporig geweld en excessief beboeten van vooral zwarte inwoners. De raad stemde het plan weg, uit angst dat de gemeente failliet zou gaan door de maatregelen. Zo zouden de politiesalarissen flink omhoog moeten zodat het stadje professionelere agenten zou aantrekken. Daarop daagde het Amerikaanse ministerie van Justitie het stadje voor het gerecht.

10 De gemeenteraad schrok van de rechtszaak, die wellicht veel duurder zou uitpakken dan de politiehervorming zelf. De politici sloegen nogmaals aan het rekenen: zou de hervorming echt zo duur zijn? De raad keerde op zijn schreden terug: die avond zouden ze er toch nog eens over praten. En nadat de ene na de andere burger had ingesproken, besloot de raad de politiehervorming alsnóg in stemming te brengen, op de eerstvolgende vergadering. Die was afgelopen dinsdag. Weer waren er activisten in de zaal, waaronder veel activisten die eerder die week Donald Trumps speech hadden verstoord. De verwachting was dat de raad dit keer vóór zou stemmen door de druk van het

11 ministerie, en ook van de activisten. Maar ook door stom toeval: onlangs was een nieuw gemeenteraadslid beëdigd, dat voor de hervorming was. Er klonk gejuich toen de gemeenteraad vóór het hervormingsplan bleek. Activisten schudden de handen van de burgemeester en de aanwezige politieagenten. Keith, een van de activisten die de Trumprally had verstoord, toonde me zijn pols waar nog een schram op zat van de handboeien waarmee hij de zaal was uitgezet. Hij liet ook een Black Lives Matterbandje zien, dat de activisten aan de gemeenteraadsleden cadeau hadden gedaan. Toevallig werden er die avond ook voorverkiezingen gehouden. Trump was hier in Missouri aan de winnende hand. Maar deze dag stond in het teken van een kleine, belangrijke, lokale overwinning. Keith: Je kunt gerechtigheid niet bestrijden.

12 In dit zaaltje, net als op de Trumprally, stonden groepen tegenover elkaar. Maar op dat microniveau ging iedereen heel schappelijk met elkaar om. Demonstranten, politie, inwoners, burgemeester, raadsleden: iedereen kende elkaar. Of had elkaar leren kennen in de afgelopen anderhalf jaar. Een van de inwoners, een vrouw in een 'I Love Ferguson'-T-shirt, vertelde me dat ze tegenstander was van de politiehervorming. En ze vond al die demonstraties maar niks. Maar nu de democratie gesproken had, zou ze zich erachter scharen en er het beste van proberen te maken. De erfenis van Michael Brown Democratie is soms angstaanjagend, maar soms ook mooi. In dit kleine zaaltje, met systeemplafond en bruine vloerbedekking, werd geschiedenis geschreven. Dit keer zonder

13 traangas en tientallen cameraploegen. Even werd het stil in de zaal toen de vader van de vermoorde tiener Mike Brown opeens binnenkwam. Hij droeg een T-shirt met een foto van zijn zoon, de jongen door wie het allemaal begonnen was. Michael Brown = Change, stond erop. De man liep recht naar de burgemeester toe en gaf hem een hand. Brown Sr. zei: Het is triest dat er een mensenleven voor nodig was om verandering teweeg te brengen. En het neemt het verlies niet weg. Maar het is mooi dat dit de erfenis is van mijn zoon. Eerder in deze reeks: Je las de pdf-v ersie v an dit v erhaal. Voor het v olledige artikel met links, infocards, ev entuele v ideos en ledenbijdragen, ga naar: De Correspondent is een dagelijks, advertentievrij medium met als belangrijkste doelstelling om de wereld van meer context te voorzien. Door het nieuws in een breder perspectief of in een ander licht te plaatsen, willen wij het begrip 'actualiteit' herdefiniëren: niet om je aandacht te trekken, maar om je inzicht te bieden in hoe de wereld werkt. decorrespondent.nl Alle v erhalen lezen? Dat kan v oor 6 per maand op: decorrespondent.nl