13A. O n t. Bijgebouw. Schuur Es

Transcriptie

1 9 juni 00 A Tuin&Landschap s ijgebouw Peer Peer 7..0 s s Schuur ik

2 Voorwoord en van de redacteuren van Tuin&Landschap was er al meermaals langsgereden: de boerderij aan de Vlist die in november 007 in gebruik werd genomen. Niet als regulier agrarisch bedrijf, maar als zorgboerderij voor mensen met een verstandelijke handicap. In de lokale krant werd melding gemaakt dat de bewoners zouden meehelpen met het verzorgen van de koeien, paarden en kleinvee en dat er op termijn een moes- en siertuin zouden worden aangelegd. n dat bracht de redacteur op het idee om de tuinontwerpwedstrijd van T&L aan de Zorgboerderij te verbinden. et ontwerpen van een onderhoudsintensieve gebruikstuin voor Zorgboerderij Vlist is een complexe, niet-alledaagse opdracht. In de eerste plaats vanwege de bijzondere doelgroep. e bewoners hebben structuur nodig in hun werk- en leefomgeving en daarom moet de tuin helder, overzichtelijk en rustig zijn. aarnaast dient hij ook toegankelijk te zijn voor rolstoelen, want in de toekomst zal er in een bijgebouw dagbesteding geboden worden aan ouderen. it vergt het nodige inzicht van ontwerpers. Ten tweede ligt de boerderij op een unieke locatie midden in het slagenlandschap. n ook dat vraagt creativiteit van de deelnemers. Tot slot wordt het winnende ontwerp aangelegd door de begeleiders en bewoners van de boerderij, wat de opdracht natuurlijk extra interessant maakt. In dit themanummer vindt u de tien ontwerpen die volgens de jury een goede poging doen om te worden gerealiseerd. Laat u inspireren door wat uw vakgenoten hebben gemaakt. olofon Tuin&Landschap Wendy akker oofdredacteur (07) wbakker@hortipoint.nl Angelique osman ureauredacteur (07) abosman@hortipoint.nl erry Noordam otograaf (07) fnoordam@hortipoint.nl Miranda Vrolijk Vakredacteur (07) mvrolijk@hortipoint.nl Gerrie van Adrichem Vormgever (07) gvanadrichem@hortipoint.nl Gerdien de Nooy otograaf (07) gdenooy@hortipoint.nl as Molenberg Webredacteur (07) bmolenberg@horti point.nl ennis oogerd Scanoperator (07) dboogerd@hortipoint.nl thema is een bijlage bij Tuin&Landschap, twee wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en Reed usiness. Issnnummer Schipholweg Postbus 9, 00 P Leiden I Secretariaat (geen abonnementen): Linda Laman en Alice oogenboom T (07) tuinenlandschap@ hortipoint.nl Abonnementen Aanvraag, wijziging en opzegging van of informatie over abonnementen bij Reed usiness t.a.v. Klantenservice Postbus, 7000 A oetinchem T (0) 5 5 (op werkdagen tussen.0 en 7.00 uur) (0) 5 klantenservice@reedbusiness.nl I. Abonnementsprijs per jaar 09,95 (incl. % btw). Studenten en scholieren 7 (0% korting). Los nummer en abonnement in het buitenland krijgen een toeslag voor extra portokosten. Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan, lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 0 dagen voor de vervaldatum is opgezegd bij de klantenservice. Uw gegevens kunnen worden gebruikt voor het toezenden van informatie en/of speciale aanbiedingen door Reed usiness en speciaal geselecteerde bedrijven. Indien u hiertegen bezwaar heeft, stuurt u een briefje naar Reed usiness t.a.v. Adresregistratie, Postbus 0, 7000 AV oetinchem. Voor inhoudelijke vragen en opmerkingen en voor vragen aan externe auteurs kunt u contact opnemen met de redactie. xploitatie Reed usiness Postbus M en aag T (070) 5 90 Uitgever: Peter ackx Advertenties (070) 5 9 Jona Spies (senior accountmanager), T Jaap Verschoor (accountmanager), T erbert van mpel (accountmanager binnendienst) T (070) 5 Marketing en salesmanager Stefan Niemeijer, T (070) 50 ruk: Senefelder Misset V, oetinchem. Reed usiness, 00 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van Reed usiness zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.

3 Inhoud e plaats e plaats Symmetrie van ligusterhagen en buxusvakken arry de Visser e plaats Rust, regelmaat en rijkdom Nathalie arbrecht 5 e plaats Nieuwe functies op oude grond Gerwin Lorkeers 7 e plaats Structuur voor talenten veline van der of 9 e plaats Schering en inslag Mariejanne Vorenholt en Vera van Kalsbeek of van Vlist Marion Ruigrok-uijndam e plaats Op kamers in de polder arrie Preston en Marilies Jacobs e plaats Ontspanning, inspanning en uitdaging Annemieke Roeland e plaats Tot nut en genoegen Mirella Schout 0 0 Studentenprijs Vuurrood veenweide Melle van ijk en Jeroen Matthijsen

4 Ontwerpwedstrijd Tekst Miranda Vrolijk / eeld ennis oogerd, erry Noordam, Gerdien de Nooy en Anita Pantus Ontwerp een gebruikstuin bij Zorgboerderij Vlist Knotwilg 9.0 Knotwilg.50 Knotwilg.70 Knotwilg ls Peer.00 Peer Peer s s s West-Vlisterdijk Schuur 5. ijgebouw ik Oprit N oerderij 0-punt oofdmeetlijn et combineren van functionaliteit en landschappelijke inpassing is lang niet makkelijk. it bleek uit de inzendingen die de redactie van Tuin&Landschap binnenkreeg voor haar ontwerpwedstrijd. eze moest een eenvoudig aan te leggen gebruikstuin voor Zorgboerderij Vlist opleveren. Ontwerp een gebruikstuin voor Zorgboerderij Vlist. aarmee daagde de redactie van Tuin&Landschap hoveniers, ontwerpers, tuin- en landschapsarchitecten en studenten eind vorig jaar uit. e opgave was complex: de gebruikers van de tuin zijn mensen met een verstandelijke beperking, ouderen met ouderdomsziekten en rolstoelgebruikers. Zij stellen speciale eisen wat toegankelijkheid en bruikbaarheid van de tuin betreft. Tegelijkertijd ligt de monumentale zorgboerderij op een unieke locatie: in het Zuid-ollandse veenweidegebied tussen Schoonhoven en aastrecht. e toekomstige tuin moet als het even kan naadloos in dit slagenlandschap passen. ontwerpen at het combineren van de twee eisen geen eenvoudige opgave is, bleek uit de beoordeling door de vijf juryleden (zie pagina 7). ie zijn door de T&L-redactie op hun ervaring met tuinen voor bijzondere doelgroepen uitgekozen. en landschapsarchitect, een specialist in aangepast groen, een hovenier en twee medewerkers van Abrona de zorginstelling die de bewoners van de boerderij begeleidt namen zitting in de jury. Samen kwamen de juryleden tot de conclusie dat van de ontwerpen die Tuin&Landschap binnenkreeg, er niet één aan alle eisen voldoet. Zelfs aan het ontwerp van de winnaar valt nog wel wat te verbeteren. e ingezonden ontwerpen moesten dan ook aan een uitgebreide reeks ontwerpeisen voldoen: Zicht op de tuin vanuit de boerderij. e begeleiders moeten toezicht kunnen houden wanneer de bewoners aan het werk zijn of op het terras zitten. en duidelijke structuur. e bewoners die de tuin gaan onderhouden moeten een afgebakend stuk onder hun hoede kunnen hebben. Zo kunnen ook meerdere kleine groepen tegelijkertijd aan het werk. ij situering tuindelen rekening houden met prikkelgevoeligheid bewoners. Zo is een terras bij de weg geen goed idee vanwege het lawaaiige verkeer. Gebruik van gangbare, niet te kostbare materialen. r is veel mankracht, maar er zijn weinig financiën. e tuin wordt daarom ook in fasen aangelegd. e tuin moet hufterproof zijn. Technische constructies moeten tegen een stootje kunnen, glas is uit den boze. oofdstructuur moet toegankelijk zijn voor rolstoelgebruikers. Tuinonderdelen Naast het uitgebreide eisenpakket dienden de volgende tuinonderdelen een plek te krijgen in de tuin. Voor elk van hen golden ook weer aparte ontwerpeisen: : twee delen van minstens 0 m per deel zodat twee groepen tegelijk kunnen werken. In of naast de moestuin moet een tuinkas komen van tot 5 m. oomgaard: de aanwezige perenbomen kunnen aangevuld of vervangen worden. Siertuin: groen, onderhoudsintensief, vogels, vlinders en insecten aantrekkend en elk seizoen wat te bieden. e entree tot de tuin en de boerderij met links onder de zomereik het schuurtje en achterin het bijgebouw voor de ouderen. Kruidentuin: eventueel verhoogd met een breed assortiment kruiden voor gebruik in de keuken of als geurplant. Groot terras: groot genoeg voor 0 tot 5 personen. Niet te dicht bij de weg en niet te ver van de boerderij, begeleiders moeten er zicht op hebben. Klein terras: beschut en groot genoeg voor tot personen, vooral bedoeld voor de ouderen van de dagbesteding. Rolstoeltoegankelijkheid is hier erg belangrijk. Winkeltje: de bestaande schuur wordt een winkeltje waarin producten uit de tuin worden verkocht. Parkeerruimte: naast de oprit moeten twee auto s kunnen staan van klanten van het winkeltje. Vuurplaats: op afstand van de boerderij voor het verbranden van klein snoeiafval. en open plek waar je ook kunt zitten. 5

5 Ontwerp een gebruikstuin bij Zorgboerderij Vlist e jury Theo van t Klooster is landschapsarchitect en juryvoorzitter van deze ontwerpwedstrijd. In emnes geeft hij leiding aan het bureau Landscape studio. ij heeft tuinen ontworpen bij diverse verpleeg- en verzorgingshuizen in het land, zoals bij de Stichtse of in Laren. Verder werkt hij geregeld voor scholen en instellingen voor mensen met een verstandelijke beperking zoals Sherpa en Amerpoort. Zo heeft hij onder andere een zintuiglijke tuin bij een dagbesteding ontworpen. e verschillen in de beoordelingen vallen voor een deel te verklaren door de variatie in vakdisciplines die de vijf juryleden beoefenen. Zo hamerde landschapsarchitect Theo van t Klooster vooral op de inpassing in het slagenlandschap en keek Patrick van Wieringen met een hoveniersblik naar de ontwerpen, klopt het technisch allemaal wel? n heeft de ont- ontwerpen tussen de ingezonden tuinen zaten, terwijl de bewoners maar zo weinig prikkels kunnen verdragen. Kritiek et zijn kritische woorden, die nog maar eens aangeven dat de ontwerpopgave pittig was. aarnaast geven ze aan hoe moeilijk het is om je erman erteler is directeur van ureau Aangepast Groen in Groesbeek dat gespecialiseerd is in tuinen voor mensen met een beperking. ij heeft al diverse snoezel-, belevings-, therapie- en zintuigtuinen in binnen- en buitenland op zijn naam staan. In 9 schreef hij het boek Gehandicapten en bejaarden in tuin en tuinbouw: aangepast tuinieren. aarnaast is hij parttime Zorgcoördinator bij AO-Oost in oetinchem en voorzitter van het fonds Stichting Groenzorg. e tuin bij Zorgboerderij Vlist ligt in een waterrijk veenweidegebied met een hoge grondwaterstand. Op de voorgrond de voormalige boomgaard met drie perenbomen. eoordeling e tuin moet namelijk volledig op werper eraan gedacht dat de bewoners en begeleiders de tuin zelf gaan aanleggen? Voor erman erteler viel of stond een ontwerp met de functionaliteit ervan, is de tuin toegankelijk en veilig voor rolstoelgebruikers? ees Zaal en sther van der Vlist van Abrona hielden vooral de bruikbaarheid in de gaten. en ontwerp moest voor hen genoeg mogelijkheden bie- als ontwerper een beeld te vormen van de plek van de toekomstige tuin en haar bijzondere gebruikers op basis van enkel een artikel in Tuin&Landschap. Toch is dit niet onmogelijk en de ontwerpen in dit themanummer geven hier blijk van. eze tien hebben volgens de jury het beste de verschillende eisen voor de tuin weten te combineren. Patrick van Wieringen is hovenier en heeft een eigen bedrijf in Noordwijk. In 00 verzorgde hij het ontwerp en de aanleg van een tuin bij e Thermiek in Leiden. it is een mytylschool voor kinderen met een motorische en/of verstandelijke beperking. Zijn zoon rian gaat hier naar school. aarnaast is Van Wieringen actief in Kenia. ij een weeshuis voor kinderen met een handicap heeft hij een moestuin aangelegd. e vijf juryleden beoordeelden eerst de doelgroep zijn afgestemd omdat den om er met verschillende groepen esalniettemin zal het bij het ieder afzonderlijk elk van de ontwerpen. Voor de volgende punten deelden ze cijfers uit: visie en toelichting passend/aansluitend op doelgroep functionaliteit ruimtewerking en toelichting creativiteit originaliteit die veelvuldig erin aan de slag gaat. aarnaast is de tuin vooreerst een gebruikstuin, hij moet dus functioneel zijn. n omdat de bewoners en begeleiders hem zelf gaan aanleggen en maar weinig financiën hebben, moet het ontwerp niet moeilijk uitvoerbaar zijn en zeker niet te duur. Uit de eerste beoordelingsronde in aan het werk te zijn zonder dat zij te veel prikkels te verwerken krijgen. Wisselende kwaliteit Volgens Van t Klooster waren de ontwerpen van zeer wisselende kwaliteit. ij benadrukt dat een aantal sprankelende plannen uiteindelijk het blad niet hebben gehaald. ie lezen van de juryoordelen bij de artikelen opvallen, dat ook deze tien ontwerpen niet op elk punt even goed scoren. Soms is een ontwerp heel creatief, maar rommelt het technisch. Andere ontwerpers gaan intensief op de gebruikers in, en hebben minder oog voor het omringende slagenlandschap. ees Zaal is coördinator van de Zorgboerderij in dienst van Abrona. ij stuurt het tienkoppige team aan dat dagelijks de groep cliënten begeleidt. Voordat hij in september 007 op de boerderij aan de slag ging, werkte hij in een tehuis voor verstandelijk gehandicapten. Ook daar begeleidde hij voornamelijk twintigplussers, dezelfde leeftijd van de meeste bewoners op de zorgboerderij. aansluiting landschap volgde een toptien van ontwerpen scoorden slecht op de punten die Volgens de juryleden lijkt het erop technische haalbaarheid die gemiddeld genomen bij de jury zwaarder meewogen in de beoorde- dat de verschillende ontwerpers hun budget mogelijkheid gefaseerde aanleg presentatie van het plan Ook kregen de diverse tuinonderdelen, van moestuin tot vuurplaats, een cijfer. Niet alle punten wogen even zwaar mee in de eindbeoordeling van het ontwerp. e punten passend/ aansluitend op doelgroep, functionaliteit, technische haalbaarheid en financiële haalbaarheid drukten een zwaarder stempel op het eindcijfer dan de andere onderdelen. het beste scoorden. ehalve deze tien, blonken een aantal deelnemers uit omdat zij van het ene jurylid klinkende cijfers hadden gekregen maar bij een ander juist ver onder de maat scoorden. eze laatste en de tien beste ontwerpen zijn door de jury op een speciaal daarvoor belegde avond samen nader besproken. aaruit is uiteindelijk de definitieve toptien (negen reguliere ontwerpen en een studentenontwerp) gekozen die in dit themanummer aan bod komen. ling, maar waren qua vernieuwende vormgeving, visie en landschappelijke inpassing een verademing, meent de architect. Van Wieringen moest na het jureren helaas tot de conclusie komen dat er technisch weinig van de ontwerpen klopte. erteler viel het tegen in hoeverre de deelnemers zich in de gebruikers van de tuin hadden verdiept. Volgens hem was dat door slechts een enkeling gedaan. ees Zaal viel het op dat er zo veel drukke energie vooral in één aspect hebben gestoken. aarom is het ontwerp dat de aandacht verdeelt over allevier de aspecten: inpassing in het landschap, functionaliteit, techniek en doelgroepgerichtheid, tot winnaar verkozen. ekijk de opgave, de ontwerpen in dit nummer en de in de loop van de tijd alle ingezonden ontwerpen op sther van der Vlist runt sinds anderhalf jaar samen met haar broer de boerderij in Vlist. Omdat zij allebei graag boer wilden worden, kocht hun vader die geen agrariër is het monumentale pand voor hen. e samenwerking met stichting Abrona zagen zij als beste oplossing om als beginnende ondernemers zonder agrarische achtergond het bedrijf te kunnen starten. sther van der Vlist gaat over de koeien, schapen en kippen. aar broer houdt zich bezig met de paarden. 7

6 e plaats Tekst en beeld arry de Visser Symmetrie van ligusterhagen en buxusvakken Stiltetuin Terras ouderen N e basis voor dit ontwerp is een heldere en strakke indeling van ligusterhagen en buxusvakken. Zo hebben zowel de bewoners als de begeleiders overzicht over de tuin. arry de Visser uit Middelburg heeft sinds mei 00 een eigen ontwerpbureau: tuinkunststudio arry de Visser. aarvoor werkte hij tien jaar lang bij diverse werkgevers als hovenier en ontwerper. Tevens heeft hij een periode een landgoed in Zuid-rankrijk beheerd. Van origine is hij beeldend kunstenaar en vormgever. Vuurplaats e heldere en strakke vorm ver- groeien hortensia s, een typische opzet abrupt aan de kant van de wijst tevens naar een historische boerderijplant. boomgaard om de overgang naar de boerderij-indeling. e ligusterhagen e vuurplaats is in de verste hoek nieuwe boomgaard te markeren. Als zijn m hoog, waardoor de tuin be- van de tuin te vinden in verband met je in gedachten al de klinkervlakken sloten is zonder dat het vergezicht op open vuur. e plek is omringd door met elkaar verbindt dan ontstaat een Siertuin Trap Terras de omgeving wordt verstoord. entraal in de tuin ligt de moestuin. eze is in tweeën gedeeld om- een haag om ook hier een sfeervolle plek te creëren. e paden in de tuin stoppen met denkbeeldige rechthoek door de gehele tuin, inclusief de stukjes tussen de halfopen hagen bij het terras. ringd door buxushaagjes van 0 cm Kruidentuin hoog en breed. Ook de aanpalende kruidentuin is in twee stukken verdeeld, zodat de bewoners ook hierin eventueel in twee groepen kunnen werken. Rolstoelhelling et terras voor de ouderen bevindt zich naast het bijgebouw. Aangrenzend ligt de stiltetuin waarin symmetrie overheerst voor een rustige Activiteitenveldje sfeer. e geschoren buxuspiramide Kruidentuin fungeert als eyecatcher. e siertuin achterin is een plek waar de bewoners langs kunnen lo- Siertuin Kas pen of kunnen zitten op de bankjes. it deel vormt de achtergrond van de tuin vanaf de rolstoelhelling. e sering in het grind is hier de blikvanger. e beplanting is gebaseerd op historische boerderijbeplanting, een gedeelte ervan lokt insecten en vlin- Parkeerplaats winkeltje ders. e vakbeplanting met siergrassen vormt hier rustblokken. Gezellige entree oomgaard Winkeltje Oprit Op het hogergelegen gemeenschappelijk terras kunnen eenvoudige picknicktafels worden geplaatst om gezamenlijk te lunchen. Op het gazon ernaast kunnen de bewoners eenvoudige spelletjes doen. et geheel vormt een gezellige entree van de boerderij en wordt door de halfopen haag toch enigszins van de oprit gescheiden. Langs de randen Tuin&Landschap Tuin&Landschap [ thema [ 5 ] 00 9

7 Oordeel van de jury Symmetrie van ligusterhagen en buxusvakken K J L L G cm 9 7 G 5 5 J J cm I -5 cm -5 cm J J I I K A A I Kruidentuin Rosmarinus officinalis Origanum vulgare Myrrhis odorata Mentha piperita 5 Allium schoenoprasum Armoracia rusticana 7 ssopus officinalis Salvia officinalis 9 Thymus vulgaris oeniculum vulgare arum carvi Levisticum officinale Rumex acetosa Stiltetuin en Terras drangea arborescens Annabelle 5 Rosa Schneewittchen Lavandula intermedia utch 7 Alchemilla mollis Siertuin Pennisetum alopecuroides 9 uddleja davidii lack Knight 0 Viburnum opulus Ribes sanguineum Pink Rain Leucanthemum hristine agemann Verbena bonariensis Paeonia officinalis Alice van Veen 5 Pulmonaria longifolia.. Anderson ergenia cordifolia 7 emerocallis Gentle Shepherd eliopsis helianthoides Summer Sun 9 osta tardiana lue Moon 0 alamagrostis acutiflora Karl oerster Narcissus Ice ollies omen en hagen A Tilia cordata Rancho (stamhoogte m) Syringa vulgaris Olivier de Serres Ligustrum vulgare uxus sempervirens Pyrus communis Triomphe de Vienne Gazon Gebruikte materialen G Grind Grijze betonklinkers dikformaat of waalformaat I etontegels 50 x 50 cm omgekeerd gelegd J Gemetselde baksteen idem als bijgebouw K ankjes Theo van t Klooster it ontwerp bestaat uit een functionele vakkentuin, waarbinnen het programma van eisen een plek heeft gekregen. et ontwerp wordt met d-beelden vanuit verschillende gezichtspunten goed verbeeld. Over de hagen turend is er contact met het landschap. en actieve dialoog door bijvoorbeeld het doortrekken van de sloot of een vlonderterras over de watergang is niet opgezocht. r is rekening gehouden met een lange, brede hellingbaan die als hoofdontsluiting de verschillende tuinruimten bereikbaar maakt. en echte hoofdruimte ontbreekt echter. e kas staat op een vreemde plek, maar die kan verhuizen naar de ruimte met de buxuspiramide. Om een rondwandeling te kunnen maken zou je de vuurplaats door middel van een pad met het terras voor de ouderen kunnen verbinden. erman erteler et is niet duidelijk of de rolstoelhelling qua bruikbaarheid aan de eisen voldoet. en horizontaal gelegd tussenplateau lijkt hier op zijn plaats. Naast de trap van het hogergelegen terras is een hellingbaan wenselijk. Voor de oprit, die uit grind bestaat, zouden stabilisatiematten kunnen worden gebruikt omdat dit de toegankelijkheid en bruikbaarheid voor mensen met mobiliteitsproblemen vergroot. e verhoogde kruidentuin is slechts gedeeltelijk bereikbaar. Rolstoelgebruikers kunnen alleen zijdelings beperkt actief zijn en de grootte van de plantvakken dwingt de bewoners er bovenop te klimmen. Patrick van Wieringen Technisch zit het ontwerp goed in elkaar. oogtes zijn goed aangegeven, maar de technische gegevens voor de muurtjes ontbreken. aarnaast wordt het onderhoud van de hagen aan het water problematisch. Goed dat er paden in de moestuin zijn aangebracht, maar jammer dat er geen voorstel voor gewassen is gedaan. Verder zit de beplanting goed in elkaar, zes dezelfde peren in de boomgaard is echter wat summier. e tuin is goed te maken door bewoners en begeleiders al zullen de muurtjes niet goedkoop zijn. Ook moet de gehele tuin opgehoogd worden naar -5, dit betekent dat er 00 m extra grond nodig is. at zal aardig in het budget hakken, maar het is zeker niet onuitvoerbaar. e presentatie van het plan is verder prachtig. 0 x 0 Tips van de jury Plaats de kas in het gazon erboven, daardoor maakt de kas meer deel uit van de tuin. Plaats op de locatie van de kas een vlonder, doe op deze manier wat met het omringende water. Laat een pad vanaf het ouderenterras naar de vuurplaats lopen. inancier de stenen muur door middel van een sponsorproject. ees Zaal en sther van der Vlist e tuin is goed in mooie vakken opgedeeld en heeft duidelijke tuinkamers. eze logische indeling maakt de tuin makkelijk herkenbaar voor de bewoners. Ook het activiteitenveldje naast het grote terras is een pluspunt, zo heb je dicht bij de boerderij een ontspanningskamer. e kas is echter niet bij de tuin betrokken en de vuurplaats heeft maar één uitgang, wat onvoldoende is voor de bewoners wanneer zij zich bedreigd voelen.

8 e plaats Tekst en beeld Marion Ruigrok-uijndam of van Vlist N e contouren van de tuin zijn in dit ontwerp zoveel mogelijk intact gelaten om een zo groot mogelijk te bewerken en te gebruiken oppervlakte te behouden. et water van de sloot is bewust niet de tuin in getrokken omdat er al genoeg water in dit gebied is. Marion Ruigrok-uijndam heeft sinds 00 een eigen ontwerpbureau: MQM Tuinontwerpen in Naaldwijk. aarvoor werkte ze jarenlang als tuinontwerper in dienst van een hovenier. Ze werkt in opdracht van hoveniers, particulieren en bedrijven. P = -70 Rolstoelgebruikers kunnen overal kunnen ruim 5 mensen zitten, ook van 5 cm hoog, die is regelmatig komen. Verder kun je vanuit elk is er plaats voor een barbecue. Aan onderbroken zodat je dit gedeelte ompost raam van de boerderij alles in de gaten houden, zelfs diegene die ach- het begin van de twee paden naar het grote terras staan kastanjehou- op meerdere punten kunt verlaten. Tussen de knotwilgen is een vlonder essenstruiken P = -0 ter in de moestuin op het bankje is neergestreken. Langs de gehele sloot ten pergola s voor de intimiteit. e zuidwestzijde en de noordoostzijde aangebracht zodat er water uit de sloot gehaald kan worden. Aangren- Kruidenbak komt een m hoog hek van kastan- zijn afgezet met tuinschermen van zend aan de moestuin liggen twee Gazon Groentebed Groentebed P = + ankje -0 jehout om te voorkomen dat mensen in het water vallen, de twee vlonders blijven toegankelijk door een poortje. e toegepaste beplanting is geschikt voor kleigrond, hoort thuis in het glas. In de sierborders staan vaste planten en halfhoge sierheesters die op kleigrond kunnen groeien. Klein terras verhoogde kruidenborders met beide een slinger lavendel. oogteverschillen Langs oprit en tuin komt een ver- Groentebed P = -70 Groentebed P = -5 P = + -0 Zuid-ollandse polderlandschap en kan bovendien goed tegen wind. Oprit e oprit bestaat uit een onderlaag Tegen het bijgebouw ligt het kleine terras van dezelfde tegels als het grote terras. ier kun je in de schaduw zitten en uitkijken over de beeldentuin. ie bestaat uit een hoogde opsluitband te staan van x 5 x 0 cm, cm bovengronds. et terras loopt langzaam af van peil -0,0 naar peil -0,5. Langs het pad waar de zitbanken staan wordt Kas Kruidenbak P = - van aangewalst, gebroken puin en een bovenlaag van mijnsplit. it is goedkoop en sterk. e parkeerplaat- centraal middenpad met aan weerszijden kronkelige grindpaden met moderne beelden. ier groeien lage de hoogte opgevangen door de twee kruidenbakken. In het pad naar de moestuin komt een hellingbaan naar Leiperen sen zijn ook uitgevoerd in mijnsplit. Voor het schuurtje liggen zwarte bodembedekkende vaste planten en siergrassen. e tuin is omgeven door peil -0,70. Ook in het pad van de beeldentuin loopt een hellingbaan. P = -5 P = -0 betonklinkers. Tussen de verkoopschuur en de tuin is een lage muur (5 cm) gemetseld van dezelfde een haag van 5 cm hoog. Aan de linkerzijde loop je onder een kastanjehouten pergola door richting de et hoogteverschil wordt daar opgevangen door Linea palissaden. P = - stenen als de boerderijgevel. Aan de zonzijde staan vijf laagstam leiperen. e haag onder de grote eik blijft vuurplaats met opslagplaats. gehandhaafd, want deze ziet er goed In het midden van de tuin ligt de uit. Aan de andere zijde van de oprit moestuin die in vieren is verdeeld. wordt de boom gerooid, zodat hier et middenpad is in de looprichting P = - de haag kan worden gerestaureerd. Langs de hagen komen stroken afgezet met buxushagen om een mooie structuur te krijgen, vooral in hortensia s die horen bij de boerde- de winter. Rondom ligt een cm rijen in dit gebied. Rondom worden breed pad van betontegels (0 x 0) stinsenplanten aangeplant, het waar een rolstoel overheen kan als- kronkelige grindpad ligt er voor het ook een kruiwagen. Aan een kant onderhoud. van de moestuin staan aal- en kruis- Groot terras bessen. e vier delen zijn elk aan een kant afgezet met bouwstaalmatten et grote terras bestaat uit Oudhol- tussen kastanjepalen, waartegen landse 0 x 0 cm tegels in de kleu- bramen, frambozen, jostabessen ren rood en antraciet die een Oud- en loganbessen groeien. Rondom hollandse boerderijsfeer creëren. r de gehele moestuin staat een haag Tuin&Landschap Tuin&Landschap [ thema [ 5 ] 00

9 O n t of van Vlist Tip van de jury e kas en de glazen tuinschermen kunnen worden uitgevoerd in polycarbonaat om ze hufterproof te maken. 7 5 Vak / eeldentuin aag Acer campestre Vakken In de kleine vakken komt één soort plant te staan, in de grotere vakken twee soorten. pimedium perralchicum rohnleiten Liriope muscari Tiarella cordifolia Luzula sylvatica + narcissen Geranium magnificum + elleborus foetidus Anemone nemorosa + Polystichum setiferum Vak / oomgaard alfstam fruitbomen Malus domestica Jonagold Malus domestica James Grieve Malus domestica ox s Orange Pippin Prunus domestica Opal Prunus domestica leue de elgique Vak 5 / Rondom verkoopschuur drangea macrophylla in de kleuren blauw en roze Vak / Stinzenplanten Aconitum napellus subsp. Vak / pyramidale agen Ajuga reptans Acer campestre Allium ursinum uxus sempervirens Anemone blanda ruitheesterrij Anthriscus sylvestris Ribes rubrum Jonkheer van Tets Aquilegia vulgaris Ribes uva-crispa Achilles Arum italicum Ribes uva-crispa Golda hionodoxa sardensis Ribes rubrum Witte Parel onvallaria majalis Ribes nigrum lack Reward orydalis cava rocus tomasinianum Klimmers tegen rekken van icentra spectabilis kastanjehout en bouwstaalmatten: oronicum pardalianches Rubus fruticosus Thornless ranthis hyemalis vergreen ragaria moschata Rubus fruticosus Thornfree Galanthus nivalis Rubus idaeus Glen lova Galium odoratum Rubus idaeus Schönemann Geranium phaeum Ribes Josta elleborus foetidus Rubus loganobaccus esperis matronalis Vitis Glorie van oskoop in Lamiastrum galeobdolon het middengedeelte over het Matteuccia struthiopteris prieel heen Narcissus foeticus Actaea Grote vakken Alle soorten Pachysandra terminalis groenten als wortels, prei, Primula vulgaris bieten, sla, andijvie, aardappels, Pulmonaria officinalis koolsoorten, bonen, tuinbonen, Ranunculus ficaria stokbonen, rabarber, aardbeien Viola odorata enzovoort. Vak 7 / agen Kas Opkweken van zaad in Voor de boerderij staan twee zaaibakken op een kweektafel ligusterhagen. eze worden gehandhaafd en gerestaureerd. Tus- aan de ene lange zijde van de kas, tomaten in de losse grond sen verkoopschuur en parkeerplaatsen moet ook een haag van aan touwen vastgemaakt aan de andere, lange zijde van de kas, Ligustrum ovalifolium komen om paprika s in de losse grond aan eenheid te verkrijgen. touwen vastgemaakt aan de andere, lange zijde van de kas. Vak / Talud/erm Anthriscus sylvestris Vak / Kruidentuin Lamium maculatum Slingers Petasites albus Lavandula angustifolia Munstead Persicaria bistorta Kruiden worden in groepen Ranunculus ficaria aangeplant. e hoge soorten tegen de haag aan. e lage soorten Symphy tum grandiflorum Vak 9 / Leifruitbomen aan de voorzijde: Pyrus communis oyenné du Allium schoenoprasum Artemisia absinthium omice Galium odoratum Vak / Vasteplantenborder bij terras ssopus officinalis Melissa officinalis omen Sorbus Joseph Rock Mentha piperita Origanum vulgare eesters Rosmarinus officinalis Aronia melanocarpa Salvia officinalis uxus sempervirens in bolvorm Satureja montana otinus coggygria Royal Purple Thymus vulgaris Philadelphus coronarius Valeriana officinalis Prunus laurocerasus Polster Weigela vita Vaste planten Achillea millefolium erise Queen Alchemilla mollis Arabis caucasica edi runnera macrophylla entaurea montana Grandiflora oronicum orientale chinacea purpurea Geranium magnificum osta legans Malva moschata Nepeta faassenii Phlox carolina ill aker Rudbeckia fulgida Goldsturm Salvia nemorosa Ostfriesland Sedum spectabile Stardust Vak / Vaste plantenborder bij terras omen Sorbus Joseph Rock eesters uxus sempervirens in bolvorm (diam. 5 cm) ytisus purpurea drangea paniculata Grandiflora Ribes sanguineum King dward VII Viburnum tinus Vaste planten Achillea filipendulina Alchemilla mollis Aurinia saxatilis runnera macrophylla entranthus ruber chinacea purpurea Alba Geranium sanguineum osta fortunei Aureovariegata Monarda eauty of obham Nepeta faassenii Pulmonaria longifolia Rudbeckia fulgida Goldsturm Salvia nemorosa Ostfriesland Sedum Matrona Trollius europaeus Vak Pergola s van kastanjehout Klimheesters ( soort per pergola) Lonicera periclymenum elgica Select Parthenocissus tricuspidata Veitchii lematis montana var. Rubens lematis Jackmanii Superba edera helix Goldheart Vak Plantenbakken lage, ronde plantschalen van.a. oer bv Winter Winterviolen in blauw en wit Zomer Impatiens wallerana in kleuren Pelargonium zonale Pelargonium peltatum in verschillende kleuren Surfinia in kleuren Ander beschikbaar perkgoed Oordeel van de jury Theo van t Klooster e kleurstelling in dit ontwerp is soms bruut en hard en lijkt bij de ellipsen in de boomgaard een verzoenend karakter te zoeken. et plan richt zich vooral op de functies uit het programma van eisen. e hekwerken van kastanjehout zijn consequent op de slootkant geplaatst en laten zien dat de veiligheid voor de doelgroep als belangrijk wordt gezien. e ontwerper zoekt niet actief een dialoog met het omringende landschap. en evenwichtige compositie die vanuit inventarisatie, analyse en visie is ontstaan, ontbreekt. erman erteler Voor mensen met functiestoornissen, onder wie rolstoelgebruikers, is de tuin toegankelijk en bruikbaar. Alhoewel het onduidelijk is of dit ook geldt voor het gras naar de vuurplaats en het schorspad in de sierborder. e relatie van lengte en hellingpercentage is moeilijk op te maken uit het gebruik van de toegepaste hellingbanen. Met het oog op veiligheid is het goed dat de tuin met een hek is afgeschermd van het omringende water, terwijl de vlonders toegankelijk blijven door middel van poortjes. Of er ook is nagedacht over de veiligheid van de vlonders zelf, is niet duidelijk. enk hierbij aan afrijbeveiliging en leuningen, of aan antislipprofiel en naadbreedte. Verder zijn de doodlopende grindpaadjes met een beeld aan het eind in de siertuin niet functioneel voor de groep ouderen voor wie dit gedeelte is bestemd. Patrick van Wieringen e ontwerptekening is duidelijk en de grondslagen zijn goed aangegeven. et geheel kan goed door de bewoners en begeleiders worden uitgevoerd, hoewel de technische uitleg van de vlonders ontbreekt. aarnaast is de tuin in vele fasen aan te leggen. et toegepaste materiaal past goed bij de boerderij. Wanneer echter alles nieuw wordt aangeschaft, zal dit een kostbare zaak worden. e ondergrond van de oprit en de parkeerplaatsen wordt verhard. aardoor wordt het split minder op een hoop gereden. Verder heeft de ontwerper goed nagedacht over het houten opslagje bij de vuurplaats, de compostbakken, de barbecue en het hekwerk. Ook de verhoogde kruidenbakken zijn een goede oplossing om hoogteverschillen op te vangen. e beplanting is met zorg uitgekozen en past bij het landschap. ees Zaal en sther van der Vlist Voor de ouderen is een leuk terras met een bijbehorende tuin gepland. aarnaast heeft de ontwerper gedacht aan verschillende leuke zitjes verspreid over de tuin. e groentetuinen liggen echter in het verlengde van het grote terras. ierdoor kunnen de bewoners overdag niet rustig op het terras zitten omdat er achter andere bewoners aan het werk zijn. e tuinen liggen verder te dicht op elkaar, wat te druk is voor de bewoners. 5

10 e plaats Tekst en beeld Nathalie arbrecht P = - Rust, regelmaat en rijkdom Gras N In dit ontwerp draait het om de drie r en van rust, regelmaat en rijkdom. e tuin is een oase van rust en regelmaat voor de bewoners te midden van het rijke slagenlandschap waarin Zorgboerderij Vlist zich bevindt. Nathalie arbrecht is bezig met het opzetten van haar eigen ontwerpbureau Nathalie arbrecht Tuinontwerpen. In mei heeft ze de tuinontwerpopleiding aan het Wellant ollege in Gouda afgerond. Tijdens haar opleiding maakte ze al geregeld beplantingsplannen voor een hovenier bij haar in de buurt. Terras met vuurplaats Terras P = -5 ijgebouw Gazon et motto van de tuin, rust, regelmaat en rijkdom, is in het hele ont- en de moestuinen, en rechts ligt de siertuin. appel- en pruimenbomen bestuiven elkaar, de perenboom is zelfbestui- Gazon P = -70 werp terug te vinden. e boomgaard, het winkeltje en één zijde van het grote terras zijn afgezet met een Achter het bijgebouw is een terras voor zes tot tien personen en helemaal achter in de siertuin ligt een vend. In de siertuin staat Morus nigra omdat deze niet al te groot wordt (5 tot m) en het goed doet op klei- U-elementen,0 m hoge haag. ie scheidt duidelijk het openbare van het privé tweede ruim terras met vuurplaats. it is ook te bereiken vanaf de moes- grond. Naast het kleine terras en de vuurplaats zijn knotwilgen geplaatst gedeelte van de tuin. it zorgt voor tuin. Zo gesloten als de straatkant om de overgang naar de natuur bui- rust voor de bewoners, omdat zij niet van de tuin is, zo open is de kant van ten de tuin te accentueren en naar geconfronteerd worden met heen en de siertuin. et achterliggende land- binnen te halen. weer rijdende mensen en bezoekers schap wordt zo maximaal betrokken Voor de haag is agus sylvatica ge- Verhoogde vijver Verhoogd kruidenbed Groot terras P = -5 Trap + rolstoelhelling van het winkeltje. ie ligt wel goed in het zicht van de boerderij. Parkeren is mogelijk tussen de eik en het bij de tuin. Materialisering kozen omdat deze de seizoenen duidelijk laat zien. Tussen de boomgaard en de moestuinen staat een aalbes- winkeltje. Zo hoeven bezoekers niet Overal in de tuin liggen 50 x 50 be- senhaag. e bessen kunnen worden verder het terrein op. tontegels. eze worden onderstebo- verkocht in het winkeltje. e geko- P = -70 et grote terras ligt recht in het zicht van de boerderij. aardoor is de ven gestraat voor een strak effect. e tegels worden vaak tweedehands zen heesters hebben elk wat extra s te bieden qua bloei, bessen of een P = - P = 0 loopafstand van de keuken naar het terras kort. Op het terras staan zes aangeboden, meestal gratis of tegen een kleine vergoeding. e ver- mooie herfstverkleuring. Rosa rugosa Alba bijvoorbeeld bloeit in de zomer Kas grote plantenbakken van x x m rijdbare bakken op het grote terras en geeft in het najaar eetbare bottels. op wielen met dakplatanen. aarmee zijn gemaakt van sloophout, oude Alle heesters worden tussen de en is het terras flexibel in te delen. e pallets bijvoorbeeld, en gebeitst in m hoog, zodat ze het overzicht over bewoners kunnen in kleine groepjes donkergrijs. eze neutrale kleur geeft de tuin niet belemmeren. Winkeltje zitten of de tafels bij elkaar zetten en de bomen zo verplaatsen dat zij rust. Langs de vijver, op het terras met vuurplaats en de boomgaard, e border onder de es in de siertuin is beplant met Verbena, chinacea schaduw geven waar dat nodig is. staan grijze U-elementen om te zit- en Gaura. oor de hoogte van de et terras biedt een mooi uitzicht ten. e vijver en kruidentuin worden border, Verbena wordt zo n -,5 m over de kruidentuin en de lange opgemetseld, gestuukt en lichtgrijs hoog, krijgt de tuin diepte. e border oomgaard P = -70 outen brug Parkeerplaats vijver naar het landschap buiten de tuin. e kruidentuin en de vijver hebben dezelfde vorm om rust en regelmaat te creëren, en zijn beide geverfd. eplanting Qua kleur is de tuin rustig: veel wit ontneemt echter niet het zicht op de tuin omdat hij eveneens transparant is. Rondom de vuurplaats heeft de border een natuurlijke uitstraling. 0 cm hoog. eze prominente zichtas met roze en blauw. aarnaast zorgt ier groeien grassen, beemdooie- verdeelt de tuin duidelijk in een de herhaling van heesters en vaste vaarsbek, kattenstaart en irissen. ie nuts- en een siergedeelte. Links van planten voor rust en regelmaat. In de trekken vlinders en insecten aan. Gras de as vind je de boomgaard, de kas boomgaard staan halfstambomen. e West Vlisterdijk P = +50 7

11 Alnus glutinosa Rust, regelmaat en rijkdom Pe a a Pe a Pe a a Pe a a Pe Pe a Pe a Pe a Pe a Pe a Pe Pe a Pe a 9 Krokussen Gazon Salix alba A = raxinus excelsior Opvullen met Narcissus Tête a Tête en ++ Gazon aag agus sylvatica + 9 A A aag agus sylvatica A A G G G G G 9 G A G G G G G I G A I I aag agus sylvatica Oordeel van de jury Theo van t Klooster e tuinfuncties zijn goed vanaf een brede middenzone bereikbaar. e verhoogde vijver wordt echter als object in een waterrijke omgeving niet begrepen. e grasvlakken tussen vuurplaats en het kleine terras zijn restruimtes vanwaar een blik over het slagenlandschap mogelijk is. et houten bruggetje bij de boomgaard doet vermoeden dat een koppeling met de parkeerplaats gewenst is, maar dat wordt niet door een opening in de haag ondersteund en daarmee is de plek wat vreemd gekozen. Waarom ligt hij niet tegen de haag met de bank? e hellingbanen naar het grote terras missen lengte om als rolstoelvriendelijk gebruikt te kunnen worden. et ontwerp is verder een gebruikstuin met aandacht voor moestuinen, kas, terras en vuurplaats. erman erteler e hoogteoverbrugging aan beide zijden van het grote terras door een gecombineerde trap en hellingbaan is prima doordacht. et verhoogde kruidenbed is echter te laag om staand aan te werken, met een zitwerkrand zou je dit kunnen oplossen. e banken maken de hoofdas minder toegankelijk. aarnaast is het niet duidelijk of de kas, die helemaal vrij staat, is beveiligd tegen inrijden of inlopen en of deze is voorzien van glazen of kunststoframen. n hoe veilig is het bruggetje over de sloot? ovendien maakt de ontwerper niet duidelijk of het water in de ouderentuin een inrij- en inloopbeveiliging heeft. emente ouderen kunnen zo de sloot inlopen. Rondom de vuurplaats omen Morus nigra Salix alba (geknot op,5 m) aag agus sylvatica (, m hoogte) eesters A drangea arborescens Grandiflora eutzia rosea ampanulata Viburnum opulus ompactum othergilla major Rosa rugosa Alba ollen rocus tommasinianus Narcissus Geranium Scilla siberica Grassen Pe Pennisetum alopecuroides ameln a arex morrowii Vaste planten Iris sibirica Perry s lue Iris laevigata Rose Queen Iris foetidissima Yellow Seeded Lythrum virgatum The Rocket 5 Rodgersia podophylla ampanula persicifolia 7 igitalis purpurea chinacea purpurea 9 ilipendula palmata Geranium pratense Plenum Violaceum elleborus niger Lythrum salicaria Astilbe remen Klein terras en gazon omen Morus nigra Salix alba (geknot op,5 m) aag agus sylvatica (, m hoogte) eesters A amamelis japonica Zuccariniana Viburnum opulus ompactum othergilla major Rosa rugosa Alba eutzia gracilis ollen rocus tommasinianus Narcissus Geranium Narcissus Tête à Tête Kruidenvak Lavandula angustifolia asilicum minimus Petroselinum crispum Salvia officinalis Allium schoenoprasum Vaste planten Verbena bonariensis chinacea purpurea Gaura lindheimeri Whirling utterflies Rodgersia podophylla 5 ilipendula palmata Iris foetidissima Yellow Seeded 7 Astilbe remen Astilbe Gladstone 9 Geranium pratense Plenum Violaceum osta Royal Standard elleborus niger Melissa officinalis Mentha piperita Origanum vulgare ompactum Thymus vulgaris ompactus Groot terras omen Platanus acerifolia (tot dak geleid) aag agus sylvatica (hoogte 0,5 m) agus sylvatica (hoogte, m) eesters A othergilla major Ribes sanguineum Viburnum burkwoodii Prunus laurocerasus Otto Luyken drangea quercifolia drangea macrophylla G Philadelphus Manteau d ermine amamelis japonica Zuccariniana I Viburnum opulus ompactum ollen Scilla siberica Narcissus Geranium Narcissus Tête à Tête Tip van de jury Vaste planten ampanula latifolia Alba chinacea purpurea Geranium rookside Geranium sanguineum Alan loom 5 Geranium usky Rose euchera Rachel 7 osta Royal Standard elleborus niger 9 Anemone hupehensis September harm Aruncus dioicus Phlox Amethyst Phlox right yes Salvia nemorosa Ostfriesland Monarda eauty of obham 5 Sedum spectabile rillant Maak van de verhoogde vijver een tweede verhoogd kruidenvak Patrick van Wieringen e grondslaghoogtes zijn goed aangegeven, maar de gecombineerde hellingbaantjes en traptreden kloppen niet. aarnaast is de tuin goed in fasen aan te leggen omdat de tuin duidelijk is opgedeeld. e voorgestelde tweedehands bestratingsmaterialen en het sloophout maken het goedkoop. e technische omschrijving is echter wat summier. Zo zijn de vijver, het verhoogde kruidenbed en het bruggetje technisch niet uitgewerkt. e verrijdbare platanen zijn creatief bedacht, maar x x m bakken zijn niet te verrijden. Jammer dat er geen voorstel is gedaan voor gewassen in de moestuin, die overigens op deze klei op veengrond te laag ligt (0 cm uit water). e beplanting past goed bij het landschap, maar zal zwaar op het budget drukken. ees Zaal en sther van der Vlist et is mogelijk om op verschillende plekken tegelijkertijd aan het werk te zijn en dit is goed. et verhoogde kruidenbed is mooi en gemakkelijk te bewerken. e tuinen zijn echter slechts via het grote terras toegankelijk. it is niet goed omdat de bewoners dan tijdens het werk over het terras moeten. e verschillende tuindelen zijn verder weinig toegankelijk en de vuurplaats ligt uit het zicht. 9

12 e plaats Tekst en beeld arrie Preston en Marilies Jacobs Gazon Op kamers in de polder Parkeren N Structuur, overzicht en voorspelbaarheid vormen de basis van dit ontwerp waarin de zintuigen gestimuleerd worden. et biedt de gebruikers zowel veiligheid als autonomie. Iedere functie bevindt zich in een duidelijk te onderscheiden ruimte. e tuin bestaat uit kamers, de gebruikers gaan op kamers. arrie Preston en Marilies Jacobs zijn beide zelfstandig tuinontwerper en werken geregeld samen als TOOP tuinarchitectuur. Preston studeerde tuin- en landschapsarchitectuur in haar geboorteland de Verenigde Staten. Jacobs volgde de ogere Tuinbouwschool in Nederland. Vuurtuin Stiltetuin e tuin heeft een heldere infra- bloeitijden en veel bloembollen. ij sen de bedden zijn nog variabel, ze structuur. r zijn hoofdwegen die een het winkeltje ligt een terrasje voor kunnen aangepast worden aan de Schaduwtuin vertrouwde route naar belangrijke bestemmingen vormen. oor meer- winkelbezoekers, afgeschermd met een haag. e deur van het winkeltje behoefte van de bewoners. essenstruiken en rabarber zijn de vaste dere ingangen en zijwegen kunnen zou verplaatst kunnen worden naar planten hier. Langs de randen van bewoners ongewenst contact ontwij- de wegkant om drukte te voorkomen de bedden worden zaaibloemen voor- Snijbloemen Snijbloemen ken, zonder dat zij verdwalen of uit het zicht verdwijnen. e meest in- bij het grote terras. Op het brede entreepad ligt een halfverharding. Zo- gesteld die een gunstige werking hebben op de tuin, zoals Oost-Indi- Kas ompost ompost Siertuin tensief gebruikte ruimtes liggen dicht bij de gebouwen en hoofdassen. e bijzondere eigenschappen van deze unieke locatie komen tot hun recht in het ontwerp. e tuin heeft doende hoeft niet telkens opnieuw te worden gestraat als deze verzakt. Groot terras en siertuin et terras van bij m is uitgevoerd sche kers, Tagetes en alendula. oomgaard en kruidentuin e aanwezige perenbomen blijven gehandhaafd. Onder de bomen wordt een monumentale, klassieke opzet in betontegels (0 x 0 of 50 x 50) in een weidebloemenmengsel gezaaid. die past bij een oude boerderij. In de tuin is veel aandacht besteed aan het combinatie met een waalformaat klinker. et ligt zo dicht mogelijk bij aarin worden graspaden gemaaid, die zijn bij droog weer ook door rol- creëren van een relatie met het om- het hoofdgebouw en wordt omsloten stoelers te gebruiken. Naast de hagen ringende landschap. Vanuit de boom- door de siertuin en lage hagen. Aan van de boomgaard komen krui- Ontmoetingstuin gaard of de vuur- en stiltetuinen kijk je naar de polder. e link met het de kant van het winkeltje komen wat hogere struiken. e siertuin ligt hier denvakken. In het vak met de oude perenboom komen kruiden die meer landschap wordt ook versterkt door vanwege de goede bezonning. et schaduw verdragen, in de andere Kruidentuin Gazon Kruidentuin Kruidentuin Parkeren Winkeltje de keuze van de beplanting: knotwilgen, elzen en oever- en weidebeplanting. Zoveel mogelijk inheemse planten zijn gebruikt, ook planten terras is niet altijd in gebruik, dus kan ook hier gewoon gewerkt worden. ovendien is de beplanting zo gekozen dat bij goed onderhoud in twee de meer zonminnende soorten. Klein terras en vuurtuin Naast het bijgebouw ligt het kleine loemenweide die historisch gezien bij een boerderij horen, zoals boerenpioenen en ge- het voorjaar er in de zomer nog maar weinig onderhoud nodig is. Langs het terras dat ook is omringd door hagen. ie kunnen hier eventueel wat hoger broken hartjes. bijgebouw is verder een schaduwtuin zijn om rust en stilte te garanderen. e bewoners kunnen zelf klus- gepland en langs het pad tegen de e beplanting in deze stiltetuin is oomgaard sen, zoals dat hoort als je op kamers gaat. Geen dure designspullen, maar hagen van de moestuin liggen twee vakken voor eenjarige snijbloemen. aangepast aan de schaduw die de aanwezige es in de tuin werpt. Via loemenweide eerlijke en gemakkelijke materialen, bijvoorbeeld stoeptegels en grind, een pad bereik je de vuurplaats die aan een kant is afgeschermd met een worden gebruikt. e hagen rondom de moestuin zijn haag en richting het landschap open ntreetuin 0 tot 0 cm hoog. Via een centraal padenkruis is dit gedeelte toegan- is. Tussen de vaste planten komt een bescheiden vurig tulpenmengsel. e aanwezige hagen worden verplaatst, gesnoeid en herplant op de kelijk voor rolstoelgebruikers. eide moestuindelen zijn voorzien van een oogteverschil aangegeven plaats. et talud naar de composthoop. e kunststof tunnel- et hoogteverschil in de tuin wordt sloot bestaat uit gras, daarna begint kas is van alle kanten bereikbaar. et alleen in het middendeel opgevangen een beplanting met grote groepen aantal bedden en de richting ervan met treden. e zij- en hoofdpaden vaste planten met verschillende alsook de breedte van de paden tus- volgen de glooiing van het terrein. 0

13 Op kamers in de polder A A Schaduwtuin 7 Viburnum opulus ompactum Viburnum bodnantense harles Lamont 9 emerocallis rimson Pirate 50 Geranium phaeum Album 5 Philadelphus Virginal 5 Aster divaricatus 5 ergenia ressingham White 5 emerocallis rimson Pirate 55 Viburnum bodnantense harles Lamont 55A lematis montana Grandiflora 5 Viburnum opulus ompactum 57 ergenia ressingham White Narcissus triandus Thalia hionodoxa forbesii A Winkeltje A A A Parkeren ank Stiltetuin A Links van entree doorlopend naar ontmoetingstuin runnera macrophylla hionodoxa forbesii Lysimachia punctata Narcissus ebruary Gold Petasitis hybridus Persicaria amplexicaulis Speciosa 5 Ajuga reptans Symphytum grandiflorum Wisley lue 7 Lysimachia clethroides Leucojum aestivum Lythrum salicaria ritillaria meleagris 9 Iris sibirica Perry s lue 9A Lythrum salicaria altha palustris ritillaria meleagris Lysimachia punctata Narcissus ebruary Gold runnera macrophylla Galanthus nivalis Plantvak voor winkeltje Ajuga reptans rocus lue Pearl A drangea paniculata Grandiflora Siertuin uddleja davidii Ile de rance 5 Alchemilla mollis Geranium rookside 7 alamintha nepeta ssp nepeta Salvia nemorosa lauhügel 9 Phlox Lavendelwolke 0 Aquilegia alpina Alchemilla mollis Narcissus Minnow Astrantia maxima Iberis sempervirens Snowflake Geranium clarkei Kashmir White 5 Iris sibirica Perry s lue Alchemilla mollis 5 Narcissus Minnow 7 Syringa meyeri Palibin Gillenia trifoliata Narcissus triandus Thalia 9 Aquilegia alpina 0 icentra spectabilis Alba Physostegia virginiana ouquet Rose Allium sphaerocephalon Paeonia officinalis Mollis A Nepeta faassenii Six ills Giant Geranium cantabrigiense iokovo Geranium cantabrigiense iokovo 5 Aquilegia alpina Phlox Rosa Spier Allium sphaerocephalon 7 Physostegia virginiana ouquet Rose icentra spectabilis Alba 9 Gillenia trifoliata Narcissus triandus Thalia 0 Syringa meyeri Palibin Origanum Rosenkuppel Iris sibirica Perry s lue Paeonia officinalis Mollis Alchemilla mollis Narcissus Minnow 5 Iberis sempervirens Snowflake Nepeta faassenii Six ills Giant hionodoxa forbesii Stiltetuin 5 Gillenia trifoliata hionodoxa forbesii 59 Geranium phaeum Album Narcissus triandus Thalia 0 runnera macrophylla Muscari latifolium Geranium phaeum Album Narcissus triandus Thalia Viburnum opulus ompactum Malus Red Sentinel Viburnum opulus ompactum 5 runnera macrophylla Muscari latifolium icentra spectabilis Alba 7 Symphytum grandiflorum Wisley lue Iris sibirica Perry s lue 9 Petasitis officinalis 70 Symphytum grandiflorum Wisley lue 7 Astilbe chinensis King Albert 7 runnera macrophylla 7 icentra spectabilis Alba ritillaria meleagris 7 Viburnum opulus ompactum 75 Ajuga reptans 7 lematis fargesii 77 Viburnum opulus ompactum 7 Ajuga reptans 79 lematis montana Grandiflora Galanthus nivalis agen Ligustrum vulgare omen Salix Alnus glutinosa Rubus ideaeus Malling elight Rubus ideaeus Autumn liss Ribes uva-crispa innonmaki Red Ribes uva-crispa Invicta Ribes nigrum Silvergieter s Zwarte Ribes nigrum Wellington XXX Ribes rubrum Jonkheer van Tets Ribes rubrum Roodneus Ribes rubrum Witte Parel Rheum rhabarbarum rambozenrood Narcissen en tulpen naar keuze als snijbloem

14 5 Op kamers in de polder Vuurtuin oomgaard Oordeel van de jury Theo van t Klooster e tuin is vanuit de plek georganiseerd en niet vanuit het landschap. et is een voor de doelgroep bruikbare vakkentuin waarin elk vak een eigen functie heeft. e vuurplaats kan als tegenhanger van het kleine terras een interessante ruimte worden. et verschil in beheer in de boomgaard kan op termijn een interessante vegetatie opleveren. e betekenis van de slingerende haag vanaf het winkeltje naar de moestuin is onduidelijk en kenmerkt zich door een zekere vormwil. Plaats en aantal van de bankjes in of nabij de taluds overtuigen niet. erman erteler en praktische tuin door de duidelijk herkenbare tuinkamers. r is door de ontwerpers goed gekeken naar de gebruikersgroep. e vuurtuin, de banken achter de haag van de moestuin en in de kruidentuin en boomgaard bieden volop rustpunten en dat is ook positief. et is echter niet duidelijk voor welke halfverharding de ontwerpers kiezen. Is deze gebruikers- en rolstoelvriendelijk? In het middendeel wordt het hoogteverschil opgevangen met treden, er is geen zichtbare rolstoeltoegankelijkheid. e zijhoofdpaden volgen de glooiing van het terrein, daardoor wordt de hellingbaan erg lang. Wat is het hellingpercentage en zitten er ook vlakke plateaus in? Vragen waarop de begeleidende tekst en tekening geen antwoord verschaffen. Vuurtuin 0 Sedum erbstfreude Tulipa Queen of the Night Tulipa Pink iamond Tulipa White Triumphator Tulipa Koningin Juliana Tulpen mengen Lysimachia clethroides Persicaria bistorta Lamium orvala Astilbe chinensis King Albert 5 Iris sibirica Perry s lue Symphytum grandiflorum Wisley lue 7 Persicaria bistorta Petasitis officinalis oomgaard 9 Malus domestica Gloster 90 Prunus domestica Opal 9 Prunus domestica Victoria 9 Malus domestica Notarisappel 9 Pyrus communis oyenné du omice 9 Pyrus communis Winterrietpeer 95 Malus domestica Rode oskoop rocus verwilderingsmengsel ranthis hyemalis Galanthus nivalis Onder de fruitbomen bloemenmengsel Tussen de fruitbomen graspaden Kruidentuin 9 Galium odoratum 97 Allium schoenoprasum 9 Mentha rotundifolia Variegata 99 Levisticum officinalis 0 Myrrhis odorata Melissa officinalis Artemisia dracunculus Allium tuberosum Thymus vulgaris 5 Rosmarinus officinalis Satureja montana 7 Salvia officinalis oeniculum vulgare 9 Angelica archangelica ssopus officinalis Sanguisorba officinalis Origanum vulgare Ruta graveolens Valeriana officinalis Patrick van Wieringen et beplantingsplan bij dit ontwerp is op de moestuin na zeer uitgebreid en er is goed over nagedacht. et ontwerp is ook zeker in vijf of zes fasen aan te leggen en als er voor de halfverhardingen tweedehands materialen worden gebruikt, blijft het binnen het budget. aarnaast zijn de twee composthopen in twee verschillende tuindelen een goed idee. et kasje is echter niet hufterproof en technische informatie erover ontbreekt. Ook geeft het plan weinig uitleg over de bestratingsmaterialen en de verhogingen/verlagingen en zijn de grondslaghoogtes slechts summier aangegeven. e parkeerplaatsen zijn niet praktisch. ees Zaal en sther van der Vlist eze ontwerpers hebben onze wensen goed begrepen. et ontwerp heeft mooie tuinkamers, die overzichtelijk en soms verrassend zijn. e tuin heeft een mooie ontmoetingsplek en veel rustpunten met bankjes, er zijn veel mogelijkheden om je even terug te trekken. ovendien heeft de tuin veel uitgangswegen. Ook de vuurplaats en terrassen zijn goed gevonden. e parkeerplaats naast het winkeltje ziet er leuk uit, maar is niet mogelijk want de verhoudingen kloppen niet. 5

15 5 e plaats Tekst en beeld Gerwin Lorkeers Nieuwe functies op oude grond N it ontwerp is gebaseerd op het ontwerpprincipe zoals je dat veel tegenkomt bij oude boerderijen. irect rond de boerderij bevinden zich de sier- en nutstuin. oe verder van de boerderij hoe ruiger het erf en natuurlijker het karakter. Langzaamaan loopt de tuin over in het landschap. Gerwin Lorkeers uit Schalkhaar werkt als landschapsontwerper bij een ingenieursbureau. Sinds 000 is hij eigenaar van Lorkeers groen-ontwerpen, een freelance tuinontwerpen groenadviesbureau voor particulieren en bedrijven. oor middel van een breed pad, de centrale as die vanaf de boerderij dwars over het perceel loopt, worden siertuin, terras en nutstuinen ontsloten. Al deze tuinonderdelen worden begrensd door een duidelijke afscheiding. Verder naar de randen van het perceel bestaat de tuin alleen uit gras met inheemse kruiden, landschappelijke beplanting en natuurvriendelijke oevers, waardoor de tuin naadloos overgaat in het omliggende weidegebied. e centrale as bestaat uit gebakken dikformaat klinkers en wordt aan een kant begrensd door borders met vaste planten, heesters en bollen als uddleja, Philadelphus, Aster, chinacea en Phlox. e beplanting is het gehele jaar aantrekkelijk voor zowel de bewoners als insecten en vogels. e belangrijkste kleuren zijn wit, paars en blauw, vanwege hun rustgevende en zakelijke karakter. et blauw achter in de tuin geeft daarnaast extra diepte aan de centrale as. Aan de andere zijde van de centrale as staan appelbomen te midden van een weidemengsel met verschillende kruiden die van nature in het gebied voorkomen. et pad eindigt in een steiger (van dezelfde klinkers) van waar je een goed uitzicht hebt over de afgegraven ecologische oever met munt, riet en lisdodde en het uitgestrekte veenweidegebied. Oude koppelstones Paadjes van oude koppelstones verbinden de tuinonderdelen met de centrale as. icht bij de boerderij ligt een ruim terras van grote antracietkleurige Oudhollandse tegels. it wordt omsloten door een wintergroene haag van Liguster met een hoogte van 0 cm, zodat er altijd zicht op én vanaf het terras is. e moestuin ernaast is ruim 0 m en ingekaderd door een 0 cm hoge haag van haagbeuk. et volgende paadje leidt naar de kas van zo n m. eze staat op een plaatsje van gebakken waaltjes en heeft een klein overstek, zodat buiten gereedschap en planten droog kunnen staan. In de kas worden verhoogde bakken geplaatst, waardoor de ouderen gemakkelijk groenten en fruit kunnen zaaien, onderhouden en oogsten. e kas zal alleen onder toezicht van begeleiders worden gebruikt, daarom staat rondom het plaatsje een authentiek hek van ruwe planken om te voorkomen dat de bewoners gemakkelijk zelf bij de kas komen. Natuurtuin e kas is ook bereikbaar vanaf het terras bij het bijgebouw dat uit grote antracietkleurige Oudhollandse tegels bestaat. Vanaf het terras kun je de natuurtuin in wandelen die uit een bloemenweide bestaat met kruiden als bolderik, heemst en margriet en kleurrijke inheemse heesters die vlinders en insecten aantrekken. et laatste paadje aan de westzijde gaat over in een vlonderpad van Nederlands larixhout dat hoger ligt dan het kruidenrijke grasveld. Aan het einde bevindt zich een vuurplaats. Aan de oostzijde van de as liggen een boomgaard, een tweede moestuin en een kruidentuin die wordt omsloten door geurende lavendel. e plantenbakken zijn verhoogd aangelegd, zodat hierin goede tuinaarde kan worden verwerkt voor de kruiden. et ovale pleintje van koppelstones biedt beperkt ruimte om groenten, fruit en bloemen aan te bieden. e kruidentuin en het winkeltje zijn voor klanten goed bereikbaar vanaf de parkeerplaatsen van gestabiliseerde halfverharding van blauwgrijze lachkorn. e tweede moestuin van eveneens 0 m ligt voor een deel onder de grote es. ier kunnen enkele bedden worden opgeofferd voor een broeibak of composthoop. eze moestuin is tevens omsloten door een haag van haagbeuk van 0 cm hoog. e boomgaard bestaat uit oude en nieuwe perenbomen, pruimen en walnoten, soorten die het van oorsprong goed doen op deze kleigrond. e onderbegroeiing bestaat uit een bloemenrijke weide. e willekeurig geplaatste picknicksets bieden de mogelijkheid om even uit te rusten van de gedane arbeid. Verspreid over de tuin zijn losse hagen van bessenstruiken aangeplant. eze staan haaks op de centrale as en schermen bepaalde tuindelen enigszins af. oor snoei en/of terugzetten van de heesters moet de maximale hoogte van,5 m gehandhaafd blijven in verband met uitzicht over de hele tuin. 7

16 O n t Oordeel van de jury w w I i w q I Nieuwe functies op oude grond s w w I W G I I I I k p q k o a f m r d f e a s a c e b m W g g k VP b d b f f e d c c e p r g u g g g g I G I I g p W p u W f c c b d d b b e e f d c u VP KR KR A VP W omen oelstelling: bestaande solitaire bomen worden gehandhaafd, geven beschutting, sfeer en maat aan de tuin. A Quercus ssp raxinus ssp Pyrus ssp Alnus ssp Salix ssp Malus domestica lstar G Prunus domestica Opal Juglans regia uccaneer I Salix alba ruitheesters oelstelling: afscherming van tuinonderdelen, bestaand uit vruchtdragende heesters t.b.v. consumptie/verkoop. Plantverband: losse haag. a Morus nigra b Ribes nigrum Silvergieter s Zwarte c Ribes rubrum Jonkheer van Tets d Ribes uva-crispa e Rubus fruticosus lack Satin f Rubus idaeus Glen lova aag oelstelling: afscherming van tuinonderdelen. Plantverband: arpinus en Ligustrum dubbele rij in driehoeksverband; rataegus enkele rij; Lavendula enkele rij. g arpinus betulus h rataegus monogyna i Lavandula angustifolia Munstead j Ligustrum ovalifolium eesters oelstelling: solitaire of geclusterde aanplant van bloeiende heesters t.b.v. sierwaarde en vogels. Plantverband: wildverband. k uddleja davidii mpire lue l ornus alba Sibirica m eutzia gracilis n uonymus alatus o ibiscus syriacus Oiseau leu p drangea arborescens Grandiflora q Ligustrum quihoui r Magnolia soulangeana Lennei s Philadelphus coronarius u Viburnum davidii Vaste planten en bollen (VP) oelstelling: siertuin met jaarrond sierwaarde en aantrekkingskracht op insecten en vogels. Plantverband: groepsgewijs aanplanten in groepen van 7-5 stuks per soort. Aconitum henryi Spark Aquilegia vulgaris Aster divaricatus Aster ericoides erbstmyrte Astrantia major Rubra ergenia cordifolia ampanula carpatica entaurea montana Alba hrysanthemum Wirral Supreme chinacea purpurea chinops bannaticus Taplow lue pimedium youngianum Roseum Geranium endressii elleborus atrorubens euchera micrantha Palace Purple osta lue adet Lavatera thuringiaca arnsley Phlox paniculata order Gem Physostegia virginiana ouquet Rose Prunella webbiana Pulmonaria officinalis Sissinghurst White Salvia nemerosa Ostfriesland Sedum spectabile rillant Sidalcea Rosanna Symphytum grandiflorum ollen en knollen () Agapanthus africanus Allium giganteum Anemone blanda Pink Star olchicum autumnale rocus speciosus remerus robustus ritillaria meleagris Galanthus nivalis Gladiolus Green ird acinthus Ostara Lilium tigrinum Muscari armeniacum Narcissus hybr. Tulipa hybr. loemenweide (W) oelstelling: extensief beheerd grasveld (x per jaar maaien), vnl. bestaand uit ngels raaigras en veldbeemdgras en doorgezaaid met een kruidenrijk mengsel bestaand uit de onderstaande soorten t.b.v. landelijke sfeer. Plantverband: kruidenmengsel.. Achillea millefolium Agrimonia eupatoria Agrostemma githago Althaea officinalis entaurea cyanacus hrysanthemum segetum ipsacus fullonum chium vulgare upatorium cannabinum ilipendula ulmaria Leontodon hispidus Leucanthemum vulgare Lythrum salicaria Malva moschata Myosotis arvensis Origanum vulgare Prunella vulgaris Reseda lutea Salvia pratensis Silene flos-cuculi Tanacetum parthenium Vicia cracca Water(rand)plant oelstelling: kruidenrijke en bloeiende oever t.b.v. landelijke beeld en aantrekkingskracht op vogels en insecten. Plantverband: wildverband in groepen van - stuks. armera peltata Iris pseudacorus Lychnis flos-cuculi Lysimachia clethroides Lythrum salicaria Mentha aquatica Phragmites australis Typha angustifolia Kruiden (KR) oelstelling: gecultiveerde kruidenborder t.b.v. consumptie/verkoop. Plantverband: wildverband in groepen van - stuks. Pimpinella anisum Ocimum basilicum Allium schoenoprasum Melissa officinalis Thymus citriodorus Anethum graveolens Artemisia dracunculus Anthriscus cerefolium uminum cyminum oriandrum sativum Laurus nobilis Lavandula angustifolia Levisticum officinale Origanum ssp Armoracia rusticana Sinapis alba Mentha ssp Petroselinum crispum Myrrhis odorata Rosmarinus officinalis Salvia officinalis Apium graveolens Thymus vulgaris oeniculum vulgare Theo van t Klooster Vanuit één as alles ontsluiten is als gedachte aardig. e breedtemaat van hoofd- en zijpaden alsook de verscheidenheid aan vormentaal overtuigen echter onvoldoende. et ontwerp oogt vooral tot stand te zijn gekomen vanuit liefde voor beplanting en materialen. e interactie met het landschap is matig. e ellips als vorm naast de rechthoeken wordt niet begrepen en als willekeur gezien. erman erteler en mooi, eenvoudig ontwerp waarin een wandelroute mogelijk is. e groentetuinen zijn aardig neergezet langs de hoofdas, met bebording/pictogrammen zou je die eventueel kunnen aangeven. Rondom de kas komt een hek van ruwe planken. ier zijn in relatie tot de doelgroep wel positievere oplossingen te creëren. n is het ruwe hekwerk wel veilig? enk aan beklimming en splintervorming. aarnaast ontbreekt technische informatie over het iets hoger gelegen houten vlonderpad. Is dit aaneengesloten gelegd of met open naden en is het voorzien van afrijdbeveiliging en eventueel een handgeleiderail of leuning? Zijn de fysieke en emotionele beleving van veiligheid, mede door de lengte van het vlonderpad, hier wel voldoende doordacht? Patrick van Wieringen et is goed mogelijk om dit ontwerp in zes fasen aan te leggen. Ook is het goedkoop uit te voeren, alleen de bestratingsmaterialen vergen wel een groot bedrag. e bestrating is betrekkelijk eenvoudig zelf aan te leggen. aarnaast is de beplanting leuk en gevarieerd zo is de onderbegroeiing van klein fruit leuk gevonden en het kruidenassortiment uitgebreid maar het moet niet te hoog worden. e vlondertoegang maakt de vuurplaats spannend. oogtebepalingen en grondslagen ontbreken en de vlonder is technisch niet uitgewerkt. ees Zaal en sther van der Vlist e tuin is overzichtelijk, heeft een duidelijke structuur en is functioneel. e verschillende onderdelen zijn goed uitgewerkt in afgebakende tuinkamers. e twee afwijkende moestuinen zijn origineel en door een aparte tuinkaskamer te situeren, kunnen zelfs drie mensen apart werken. én lang pad is geen goed idee, de bewoners komen zo te dicht bij elkaar in de buurt. e zitplekken in de boomgaard zijn niet goed in het zicht en de toegang is lastig, vooral bij langdurig slecht weer. 9

17 e plaats Tekst en beeld Annemieke Roeland Ontspanning, inspanning en uitdaging N it ontwerp is opgedeeld in de thema s ontspanning, inspanning en uitdaging. eze komen voort uit het zogenoemde snoezelen, een ontspanningsgerichte activiteit voor mensen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking. Annemieke Roeland uit Velp heeft een eigen ontwerpbureau: Tuinen&zo. ehalve tuinen ontwerpt Roeland ook grafische uitingen als boekwerken, posters en visitekaartjes. Ze heeft aan ogeschool Larenstein de opleiding tuin- en landschapsinrichting gevolgd. Kas Vuurplaats Tijdens het snoezelen worden de past bij een boerenerf. en haag logische uitstraling van de vlindertuin Klein terras ijgebouw zintuigen geprikkeld om zo contact te maken en de gehandicapte zijn omge- van 0 cm begrenst hier de tuin. e beplanting bestaat uit planten met en is een goede ondergrond als vuurplaats. e beplanting trekt hier vlin- Kruidentuin ving optimaal te laten beleven. Snoezelen is een samentrekking van snuf- voornamelijk witte bloemen, een rustgevende kleur. e zwerfkeien worden ders, bijen en andere insecten aan. e beplanting langs het pad wordt felen en doezelen. oezelen duidt op doorgezet in het m brede pad langs aan de boerderijzijde laag gehouden, een rustgevende, passieve activiteit. het grote terras van grote betontegels zodat er altijd zicht is op het pad. ie Snuffelen is meer dynamisch, gericht (50 x 50), eveneens in blokverband aan de waterzijde is opgaand en ge- op het exploreren van de omgeving. en om de vier tegels afgewerkt met sloten en vormt een mooie afronding oor een duidelijk herkenbare gebakken waaltjes. it terras is door en omlijsting. e vuurplaats is op de hoofdstructuur, de beplantingskeuze de beukenhaag en leilindes een beslo- hoek van de tuin gesitueerd, met uit- en de materialisering zijn de thema s ten ruimte. e bloemvormen van de zicht over het weidse landschap. herkenbaar gemaakt. it geeft de bewoners structuur en houvast. oor de beplanting in de borders contrasteren met elkaar. e beukenhaag en de An- e voorzijde van de tuin wordt begrensd door een lage, brede haag. Groot terras uitdagende prikkels te clusteren en te nabelles vormen een mooi decor voor Voor de haag ligt een plukweide. et scheiden van de ontspannende, erva- de fijnere beplanting die ervoor staat. gras wordt extensief beheerd en dat ren zij niet te veel prikkels tegelijk. e hoofdstructuur zorgt tegelij- Inspanning levert op den duur een kruiden- en bloemrijke vegetatie op. Naast het kertijd voor een functionele tuin. e In het thema Inspanning bestaat het schuurtje bevinden zich twee par- indernisbaan hoofdpaden zijn m breed, bestraat met betonnen trottoirtegels (0 x 0) in blokverband, en omlijst met gebakken waaltjes. e hoofdpaden zijn breed genoeg voor het passeren van verbindende pad uit gebakken waaltjes gelegd in halfsteensverband. ie passen goed bij de sfeer van moes- en kruidentuin. e kruiden staan in tafels van 75 cm hoog, zo kan een rol- keerplaatsen, uitgevoerd in waaltjes in keperverband en afgeschermd door een beukenhaag. twee rolstoelers. aar waar de hoofd- stoeler ook de planten onderhouden. Vlindertuin paden elkaar kruisen, is in de bestrating een detail opgenomen die de vier Alle paadjes in de kruidentuin zijn van gebakken waaltjes. e overige seizoenen voorstellen. paadjes in de moestuin zijn van zand. Schuur e lange lengtes van het omringende slagenlandschap komen terug e tuinen zijn afgebakend met buxushagen. Op de hoeken van de moes- in de tuin. en gesloten zijkant en tuinen staan stokrozen, en middenin een open achterkant benadrukken pronkerwt en Oost-Indische kers voor Plukweide die lengterichting nog eens extra. e doorzichten naar het open landschap vergroten het contact met de omge- kleuraccenten. Uitdaging ving. In het thema Uitdaging ligt een zand- oomgaard Ontspanning pad dat tegelijk een hindernisbaan is, bestaande uit bokspringpalen, horden, Achter het bijgebouw ligt een klein stapstenen en een evenwichtsbalk, terras van platte zwerfkeien in ver- alle van hout. et zand vormt een schillende groottes en kleuren; dit goede valondergrond, past bij de eco- A = Ontspanning; = Inspanning; = Uitdaging 0

18 Ls Pa u A h An Ma Rc Sp Pa Ls Sp S Ma Pb S s m Pa m Gn u Vo Sp m Ls Pa as S S Pb Al Sa Ps Gn An as Rf Sn as Ontspanning, inspanning en uitdaging m An Gn p dn Vb dn Nc Nc dpe h pa p dp Nc Nc dp dp Sn P h Nc Ac Ac M LaM LaM Ar Ar Pa Tv Ov Ro LaM Mo sr Lp Lp Ar sr Tm Tm Ar sr s Pt As Ac LaM sr Lp Lp Tm Tm Ar Ar sr Ar Ar sr p LaM LaM Pt Lc mpp Ac Ac Ad Lc pd p So + PaR Pt aa Pt Te Te s Te Te Te i Ra Pt Pt Ra Lc Pt Te Te s Te Te Te Te Te s Te Te Te Ac Gm Ontspanning A Klein terras Groot terras Plukweide Schuur en parkeerplaats s Te Te s Te Te Te id Aaps Inspanning Kruidentuin G aa p So + PaR Gm AhK Q mpp Uitdaging Vuurplaats I indernisbaan deel J indernisbaan deel K Vlindertuin Ontspanning omen A raxinus Te Tilia europaea Q Quercus raxinus P Pyrus M Malus Pd Prunus domestica agen A Ac Acer campestre s agus sylvatica Ac Acer campestre s agus sylvatica eesters A i amamelis intermedia euerzauber aa drangea arborescens Annabelle i amamelis intermedia iane Vaste planten A Ad Aruncus dioicus A Ra Rodgersia aesculifolia A Lc Lysimachia clethroides So Sanguisorba officinalis p chinacea purpurea PaR Persicaria affinis arjeeling Red AhK Anemone hybrida Königin harlotte Gazon Zaaigoed odembedekkers A Pt Pachysandra terminalis mpp euchera micrantha Palace Purple Gm Geranium macrorrhizum ollen en knollen AaPS Allium aflatunense Purple Sensation enjarigen J Gazon laten verschralen tot bloemrijk grasland. xtensief maaibeheer (x per jaar). Voor een snel resultaat inzaaien met een wildebloemenmengsel en snijbloemenmengsel. Inspanning omen G Pa Prunus avium agen Ac Acer campestre sr uxus sempervirens Rotundifolia sr uxus sempervirens Rotundifolia G sr uxus sempervirens Rotundifolia enjarigen Ar Alcea rosea Lp Lathyrus palustris G Ar Alcea rosea G Tm Tropaeolum majus Kruiden Ac Anthriscus cerefolium Tv Thymus vulgaris Ov Origanum vulgare Pc Petroselinum crispum As Allium schoenoprasum Mo Melissa officinalis Ro Rosmarinus officinalis s oriandrum sativum LaM Lavandula angustifolia Munstead Groenten en fruit + + G Tuinkas: naar eigen smaak in te richten. : diverse groenten en fruit naar eigen smaak te planten. ijvoorbeeld aalbessen, aardappelen, aardbeien, boerenkool, courgettes, frambozen, kropsla, radijsjes, spinazie, stokbonen, tomaten, tuinbonen, uien, wortelen, zwarte bessen. Uitdaging omen J P Pyrus K A Alnus K S Salix eesters dn uddleja davidii Nanho lue dvn uddleja davidii var. nanhoensis I dp uddleja davidii Purkeep I dp uddleja davidii Peakeep J da uddleja davidii Adokeep J dn uddleja davidii Nanho lue K Al Amelanchier lamarckii K as ornus alba Sibirica K s ornus sanguinea K m rataegus monogyna K Ps Prunus spinosa K Rf rangula alnus K Rc Rosa canina K Sn Sambucus nigra K Sa Sorbus aucuparia K Vo Viburnum opulus Vaste planten Vb Verbena bonariensis pa upatorium purpureum Atropurpureum Nc Nepeta cataria I p chinacaea purpurea I Nc Nepeta cataria J Sn Salvia nemorosa J Nc Nepeta cataria odembedekkers h edera helix I h edera helix J h edera helix K h edera helix ollen en knollen K An Anemone nemorosa K m ritillaria meleagris K Gn Galanthus nivalis Oeverplanten K u ilipendula ulmaria K Ls Lythrum salicaria K Ma Mentha aquatica K Pa Petasites albus K Pb Persicaria bistorta K Sp Stachys palustris O n t Oordeel van de jury Theo van t Klooster it ontwerp heeft een duidelijke structuur en is vormgegeven in een helder leesbaar plan. et hoofdpad sluit goed aan op deur van de boerderij. aarnaast is het creatief en origineel door de toepassing van de seizoentegels, de plaats van de kas en de zonering van thema s. Ook is de moestuin mooi vanuit het middenpad bereikbaar. chter, de compositie reageert onvoldoende op het open landschap. e hagen schermen te veel af, het ontwerp is primair vanuit de zoneringsgedachte vormgegeven. aarnaast komt de boomgaard er bekaaid af en heeft de parkeerruimte geen koppeling met de schuur. erman erteler et is te loven dat de ontwerper de relatie legt met zintuiglijke beleving in de tuin en relationele aspecten met snoezelen. Overigens biedt het gehele ontwerp met de verschillende kamers uitdaging en niet alleen de hindernisbaan. Net zoals die laatste ook ontspannend en inspannend kan zijn. e hindernisbaan is wel wat smal en behoorlijk gecultiveerd, en de instrumenten stereotiep. e toegepaste platte zwerfkeien roepen vragen op wat betreft de bruikbaarheid en toegankelijkheid. In het ontwerp wordt niet aangegeven hoe de hoogteverschillen worden overbrugd, alsof het geheel is opgehoogd en uitgevlakt. e toegankelijkheid van de boomgaard is nihil. Patrick van Wieringen e ontwerper hanteert een leuk thema. e hindernisbaan is origineel, en de beplanting staat op de goede plek en biedt een gevarieerd beeld. et grote terras is ook echt groot en mooi omsloten met leilinden. e parkeerplek is keurig verhard en goed gesitueerd. e grondslaghoogtes en technische uitwerking van de zwerfkeien en hindernisbaan ontbreken echter. et ontwerp vergt daarnaast veel straatwerk, maar is wel aan te leggen. it zou in drie fasen kunnen gebeuren. et bestratingsmateriaal, de zwerfkeien en beplanting vergen veel van het budget, dat is een minpunt. aarnaast kun je vraagtekens zetten bij de bomen in de moestuin. ees Zaal en sther van Vlist e hindernisbaan krijgt een dikke plus. e bewoners, die veelal tussen de achttien en dertig jaar oud zijn, zoeken ook spanning en dan is dit een leuk extraa tje. ovendien is er aan wat anders gedacht dan alleen tuinieren. Tevens zijn de oriëntatiepunten mooi en creatief. r zijn goede werkplekken mogelijk en de toegankelijkheid van de tuin is goed. e vuurplaats ligt echter te afgelegen en afgesloten en heeft maar één toegang. e toegang tot het grote terras is te klein; bij conflicten is dit een probleem.

19 7 e plaats Tekst en beeld veline van der of Structuur voor talenten N it ontwerp houdt niet alleen rekening met de beperkingen van de gebruikers maar ook met hun talenten. aarom staat de tuin geheel in het teken van structuur en overzicht. veline van der of uit Vlissingen werkt als ontwerper bij Groen-id oveniers in urgh-aamstede. it bedrijf begeeft zich vooral op de markt van particulieren en kleinschalig groen. Van der of heeft de opleiding tuin- en landschapsarchitectuur gevolgd aan de rasmus ogeschool in russel.. omposts hoop Vuur plaats ijgebouw et grote terras ( m ) is het een minder groot risico bij inci- de tuin. Ze zijn zo veel mogelijk ge- Stiltetuin middelpunt van de tuin. it kan bij zonnig weer met een harmonicadoek denten. Tussen de panelen worden solitaire bamboes geplaatst die, als camoufleerd maar nog wel enigszins zichtbaar. e composthoop is vrij Kas worden overspannen. Om dit te bevestigen wordt er rond het terras een de wind door de bladeren ritselt, de stilte symboliseren. Ook de twee bor- groot maar hier kan ook een opslagplaats voor hout komen. Om de hoop pergola geplaatst. e palen zijn extra relstenen op de rand van het terras uit het zicht te houden zou er een robuust ( cm) en worden gezet in zijn rustgevend. halfhoog wilgenscherm voor gevloch- beton, zo zijn ze bestand tegen een Achter de sier- en stiltetuin ligt ten kunnen worden. stootje. et terras wordt omsloten door het productieve deel. e plantvakken van de siertuin worden doorgetrok- Praktisch een taxushaag die als een vloeiende ken naar de moestuin, zo blijft de e gehele tuin ligt onder afschot om lijn door de siertuin loopt en de structuur in de tuin behouden. e de toegankelijkheid van de tuin voor gestructureerde plantvakken met moestuin is tweemaal 70 m groot en mensen in een rolstoel te behouden. elkaar verbindt. e beplanting hier- kan naar eigen inzicht worden inge- r is dus nergens een afstapje of Pluk weide Terras binnen is eenvoudig. Grote groepen lavendel geven door hun kleur en geur een rustgevend effect. Vanaf het terras is er uitzicht op de sloot, vuld. e enige vaste elementen zijn de aardbeienflats. eze bestaan uit buizen van 5 cm doorsnede. ierin worden gaten gemaakt waarin de drempel te vinden. it is ook makkelijker voor het vervoer met kruiwagens. e oprit en alle paden, op die in die bereikbaar is met een vlonder en aardbeien worden geplant. et is een de boomgaard na, worden uitgevoerd zorgt voor een extra belevingswaarde en rustpunt. makkelijke manier van water geven, onderhouden en plukken. in Gravier d Or (dolomietsplit). it is een halfverharding die aangereden Zichtlijn e boomgaard vormt een buffer tussen de moestuin en de West- wordt en zo een vaste laag vormt. e terrassen zijn wel voorzien van Vanaf de boerderij loopt een m Vlisterdijk, zodat de bewoners tijdens bestrating. enk aan normale stoep- breed pad richting terras en moes- het werken niet afgeleid worden door tegels, die kunnen vaak gratis afge- tuin dat eindigt in de plukweide. it langsrijdend verkeer. e waterkant haald worden. Nieuwe tegels kunnen Vlonder Winkel pad met aan weerszijden m hoge hortensiahagen, is de belangrijkste zichtlijn in de tuin. In de siertuin bevindt zich het winkeltje met een van de moestuin daarentegen wordt open gelaten door een plukweide. aardoor loopt de tuin mooi over in het landschap erachter. Ook zullen het best zo groot mogelijk zijn om het totaalbeeld rustig te houden. eplanting klein terrasje voor verse producten diverse insecten en andere kleine e beplanting is vrij simpel. Grote en de twee parkeerplaatsen. e diersoorten het hier naar hun zin vakken met verschillende bladvor- Parkeer plaats bestaande haag aan de voorzijde is doorgetrokken tot aan het water om hebben. e zuidzijde van de moestuin men of -structuren zorgen ervoor dat de bewoners eenvoudig een afgeba- oomgaard Oprit de tuin af te scheiden van de dijk. Achter het bijgebouw onder de grote es liggen het tweede terras grenst aan de kruidentuin. e kruiden hebben allemaal hun eigen vak waardoor het voor de bewoners mak- kend stuk kunnen onderhouden. Om de zelfwerkzaamheid te vergroten kunnen er bordjes bij de planten ko- (9 m ) en de stiltetuin omringd door kelijk bij te houden is. Te midden van men met wanneer wat gedaan moet bloembakken van 70 cm hoog. Zo de kruidentuin staat de kweekkas worden. e grote verscheidenheid kunnen ook bewoners in een rolstoel van polycarbonaatplaten in plaats aan beplantingen zorgt voor een goe- in de tuin werken. e bakken worden van glas. de differentiatie van werkzaamheden voorzien van acrylaat (plexiglas). it e vuurplaats en de composthoop zodat alle bewoners op hun eigen is doorzichtig als glas maar vormt bevinden zich in de uiterste hoek van niveau kunnen werken. 5

20 O n t Oordeel van de jury Structuur voor talenten 9 A A A 5 A P = A A A A A A X 0 VI VI 59 VI 57 5 VI VI P = -0 P = V V 50 9 P = -5 7 VI VI VI VI VI VI VI G VI VI VI VI VI VI VI P = - omen I raxinus excelsior II Quercus robur III Juglans regia uccaneer IV raxinus excelsior V raxinus excelsior VI Malus domestica Goudreinet VII Pyrus communis Gieser Wildeman VIII Salix alba IX Alnus eesters A argesia murieliae Simba Taxus baccata drangea macrophylla Mariessi Perfecta Ribes rubrum Jonkheer van Tets Ribes nigrum en Tirran Ribes rubrum Witte Parel G orylus avellana Webb s Prize ob Vaste planten Kruidentuin Allium schoenoprasum Satureja hortensis Petroselinum crispum arum carvi 5 Artemisia dracunculus Rosmarinus officinalis 7 Anethum graveolens Levisticum officinale 9 oriandrum sativum Origanum vulgare Ocimum basilicum Origanum majorana Salvia officinalis Allium sativum 5 Thymus vulgaris Mentha piperita Stiltetuin 7 Tiarella cordifolia ampanula carpatica Alba 9 ampanula carpatica Alba 0 Vinca minor Alba Geranium cantabrigiense iokovo Tiarella cordifolia Vinca minor Alba Geranium cantabrigiense iokovo 7 Tiarella cordifolia Siertuin osta Royal Standard 9 Lavandula angustifolia Munstead 0 Pennisetum alopecuroides Pennisetum alopecuroides osta Royal Standard Lavandula angustifolia Munstead Persicaria bistorta Superba 5 emerocallis Luxury Lace Lysimachia clethroides 7 Agastache lue ortune Geranium renardii 9 Persicaria bistorta Superba 0 Nepeta racemosa Snowflake Pennisetum alopecuroides emerocallis Luxury Lace elleborus orientalis Kirengeshoma palmata 5 Rodgersia aesculifolia Tiarella cordifolia 7 Ophiopogon planiscapus Niger Tradescantia illberry Ice 9 Lavandula angustifolia Munstead 50 Geranium renardii 5 Alchemilla mollis 5 Tradescantia illberry Ice 5 Rodgersia aesculifolia 5 elleborus orientalis 55 Lavandula angustifolia Munstead 5 Tiarella cordifolia 57 Alchemilla mollis 5 Agastache lue ortune 59 Lavandula angustifolia Munstead 0 Persicaria bistorta Superba emerocallis Luxury Lace Geranium renardii Nepeta racemosa Snowflake Lavandula angustifolia Munstead 5 Tiarella cordifolia ragaria lsanta ollen Scilla hispanica Allium sphaerocephalon Narcissus Ice ollies Zaden Plukweide Veldbloemenmengsel Zelf naar behoefte inzaaien met bijvoorbeeld wortelen, prei, sla, tomaten, uien, aardappelen, koolsoorten, radijs, bonen, rabarber. Theo van t Klooster e landschappelijke relaties worden in het ontwerp niet actief gezocht. Op de vuurplaats en het kleine terras na wordt er vooral van binnen naar buiten gekeken. Vanuit het landschap terugblikkend ligt de composthoop op de oksel van de sloot op een wat ongelukkige plek. e slingerende (giftige) taxushaag is een eigenzinnig, wat vreemd dwalende en moeilijk beheerbare, organische lijn en als noodzakelijk element voor het ontwerp niet begrepen. et al dan niet overdekken van het terras zoals gesuggereerd wordt, is voor de ruimtelijke beleving belangrijk. Wordt het een plek die zich verheft boven de omringende beplanting of wordt het een plek omgeven door beplanting? erman erteler it ontwerp bevat een aantal goede elementen. Zo is de kas uit veiligheidsoverwegingen in kunststof beglazing uitgevoerd. e stiltetuin bevat rolstoelvriendelijke, verhoogde borders van goede hoogte, alhoewel opgemerkt dient te worden dat zijdelings werken niet aangenaam is. e borrelstenen kunnen door hun akoestische inbreng goed functioneren als oriëntatiepunt, vooral voor slechtzienden. e verhoogde plantvakranden in de moestuin voorkomen het inrijden van rolstoelwielen en accentueren de werkruimte. Opmerkelijk ook zijn de aardbeienflats, verticale elementen die voor velen iets extra s bieden. Vanuit veiligheidsperspectief ontbreekt informatie over de vlonderuitvoering, denk hierbij aan afrijbeveiliging, leuningen, ruimte tussen de vlonderplanken en antislip. etzelfde geldt voor de vuurplaats en het terras aan het water in de stiltetuin. Aangeven dat de tuin onder afschot ligt in verband met toegankelijkheid voor rolstoelgebruikers is onvoldoende informatie om overtuigd te zijn van de kwaliteit ervan. Patrick van Wieringen eel goed dat pergola, kas en windschermen hufterproof zijn gemaakt, al ontbreekt technische informatie over de uitvoering van deze onderdelen. et schaduwdoek is een leuk idee, maar ook hierbij kun je vraagtekens zetten over de technische haalbaarheid. e grondslaghoogtes zijn prima aangegeven en de plantkeus is kleurrijk en divers. In verband met rolstoelen kun je beter voor verharding kiezen van de hoofdpaden. Verder is dit ontwerp goedkoop uit te voeren wanneer je voor tweedehands materiaal kiest. e tuin is in vier fasen aan te leggen. ees Zaal en sther van der Vlist e blokverdeling met de lintverbinding verdient een dikke plus. et werkgedeelte van deze tuin is verder heel praktisch ingericht. et is jammer dat een deel van de bestaande boomgaard wordt opgeofferd. Ook staat de kas midden in de kruidentuin niet echt handig. Verder ligt het terras relatief ver van de boerderij en te dicht op de werktuin. 7