Voorbeeld NEN-ISO Preview. Gietstukken. Systeem van maattoleranties (ISO 8062:1994) Nederlands voorwoord. kl Nederlands

Transcriptie

1 Nederlandse Gietstukken. Systeem van maattoleranties en bewerkingstoegiften (SO 8062:1994) NEN-SO 8062 Castings. System of dimensional tolerances and machining allowances (SO 8062:1994) 1e druk, november 1994 UDC :531.71:669 Nederlands voorwoord Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded. Deze norm is een vertaling van de internationale norm SO 8062:1994 "Castings. System of dimensional tolerances and machining allowances" van de nternational Organization for Standardization (SO). Voor de in deze norm vermelde andere normen bestaan in Nederland de volgende equivalenten: Vermelde norm SO 286-1:1988 SO 1101:1983 SO 1302:1992 SO 5459:1981 SO Nederlandse norm NEN-SO 286-1:1989 NEN-SO 1101:1987 NEN 3634:1977 NEN-SO 5459:1984 Normcommissie "Toleranties, passingen en oppervlaktegesteldheid" Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming van het Nederlands Normalisatie-instituut niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, microfilm, opslag in computerbestanden of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op gehele of gedeeltelijke bewerking. Het Nederlands Normalisatie-instituut is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor verveelvoudiging te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden, voor zover deze bevoegdheid niet is overgedragen c.q. rechtens toekomt aan de Stichting Reprorecht. Titel SO-passingstelsel. Deel 1: Grondslagen voor toleranties, grensmaatafwijkingen en passingen Technische tekeningen. Vorm- en plaatstoleranties. Toleranties van vorm, richting, plaats en slag. Algemeenheden, definities, symbolen, aanduidingen op tekeningen Oppervlakteruwheid. Ruwheidsaanduiding optekeningen Technische tekeningen. Referenties en referentiesystemen voor vorm- en plaatstoleranties en de aanduiding daarvan Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Het Nederlands Normalisatie-instituut en/of de leden van de commissies aanvaarden derhalve geen enkele aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade, ontstaan door of verband houdende met toepassing van door het Nederlands Normalisatie-instituut gepubliceerde uitgaven. Prijsklasse 72 kl Nederlands 1994 Nederlands Normalisatie-instituut Normalisatie-instituut Kalfjeslaan 2, Postbus 5059, 2600 GB Delft, Telefoon (015) , Fax (015)

2 Biz. 2 0 nleiding Deze internationale norm gaat uit van een systeem van tolerantiekwaliteiten en bewerkingstoegiftkwaliteiten voor gietstukken van metaal en metaallegeringen. De vooreen gietstuk vastgelegde tolerantie kan bepalend zijn voor de gietmethode. Het wordt daarom aanbevolen om tijdens het ontwerpproces en voor het plaatsen van de order de klant in verbinding te brengen met de gieterij voor de behandeling van de volgende punten: a) het voorgestelde ontwerp van het gietstuk en de vereiste nauwkeurigheid; b) de bewerkingseisen; c) de gietmethode; d) het aantal te vervaardigen gietstukken; e) de te gebruiken gietapparatuur; f) alle bijzondere eisen, bijvoorbeeld deelreferentiesystemen, afzonderlijke maattoleranties, geometrische toleranties, toleranties van afrondingsstralen en individuele bewerkingstoegiften; g) of een andere norm geschikter is voor het gietstuk. OPMERKNG 1 Aanvullend onderzoek met betrekking tot coquillegietwerk, spuitgietwerk en precisiegietwerk kan nodig zijn. Omdat de maatnauwkeurigheid van een gietstuk van produktiefactoren afhangt, zijn in bijlage Atolera ntiekwaliteiten beschreven die bij verschillende methoden en metalen kunnen worden aangehouden,voor a) grote series en massaproduktie, waarbij het door het ontwerp, afstelling en onderhoud van de gietapparatuur mogelijk is om nauwe toleranties aan te houden; b) kleine series en enkelstukfabricage. nformatie voor in bijzondere gevallen vereiste bewerkingstoegiftkwaliteiten is in bijlage В gegeven. passen. De leden van het EC en de SO 1 ' houden registers bij van de geldige normen. SO 286-1:1988 SO system of limits and fits. Part 1: Bases of tolerances, deviations and fits SO 1302:1992 Technical drawings. Method of indicating surface texture. 3 Termen en definities Voor deze norm zijn de volgende termen en definities van toepassing. 3.1 uitgangsmaat: Maat van een onbewerkt gietstuk vöör bewerking (zie figuur 1), waarbij de bewerkingstoegift is inbegrepen (zie figuur 2). uitgangsmaaf Figuur 1: Maatinschrijving (zie hoofdstuk 4) uitgangsmaaf 1 Onderwerp en toepassingsgebied Deze internationale norm beschrijft een systeem van tolerantiekwaliteiten en vereiste bewerkingstoegiftkwaliteiten voor de afmetingen van gietstukken. Zij is van toepassing op de afmetingen van gietstukken van metaal en metaallegeringen die met verschillende gietmethoden worden vervaardigd [zie ook de inleiding g) en hoofdstuk 5]. Deze internationale norm geldt zowel voor algemene toleranties en/of vereiste bewerkingstoegiften die op de tekening zijn vermeld, als voor afzonderlijke toleranties en/of vereiste bewerkingstoegiften die direct achter betrokken maat zijn vermeld (zie hoofdstuk 11). Het voorgeschreven systeem is van toepassing indien de gieterij beschikt over vormen of matrijzen of de verantwoordelijkheid aanvaardt voor de verificatie. 2 Normatieve verwijzingen De volgende normen bevatten bepalingen die, doordat ernaar wordt verwezen, tevens bepalingen van deze norm zijn. Op het ogenblik van publikatie van de onderhavige norm waren de vermelde drukken van kracht. Alle normen kunnen echter worden herzien; partijen die overeenkomsten sluiten op basis van deze norm wordt daarom aanbevolen na te gaan of het mogelijk is, de meest recente druk van de onderstaande normen toe te Figuur 2: Tolerantiegrenzen 3.2 maattolerantie: (Zie SO ). 3.3 vereiste bewerkingstoegift, 2 ': Bewerkingstoegift op onbewerkte gietstukken die de verwijdering van de gevolgen van het gietproces op het oppervlak door nabewerking mogelijk maakt en die het bereiken van de ver- 1) Nationale voetnoot: n Nederland het NN. 2) Nationale voetnoot: = Required Machining Allowance.

3 Biz. 3 max. uitlynigheid max. uitlynigheid max. uitlynigheid Figuur 3: Maximale uitlijnigheid eiste oppervlaktegesteldheid en maatnauwkeurigheid mogelijk maakt. Bij cilindrische elementen of bij tweezijdige bewerking moet de twee maal in rekening worden gebracht (zie de figuren 5 en 6). 3.4 uitlijnigheid: Relatieve verplaatsing van oppervlakken van een gietstuk door onnauwkeurigheden van de betrokken matrijsdelen (zie figuur 3). 3.5 lossingsschuinte (lossingsvlak): Aanvullende helling van vormelementen (in het bijzonder van omhullende oppervlakken) nodig voor de scheiding van het gietstuk en de matrijs of van de vorm en de matrijs of van de verschillende matrijsdelen van elkaar. 4 Maatinschrijving Het inschrijven van kettingmaten moet worden vermeden, met uitzondering van de maten van wanddikten (waar een ketting van twee maten is toegelaten). 5 Tolerantiekwaliteiten Er zijn 16 tolerantiekwaliteiten voor gietstukken, aangeduid als CT1 tot en met CT16 (zie tabel 1). Aan maten waarvoor algemene toleranties niet geschikt zijn, moeten afzonderlijke toleranties worden gegeven. Omdat onderzoek gaande is naar de uiteindelijke tolerantiegegevens voor coquillegietwerk, spuitgietwerk en precisiegietwerk, kunnen voor deze processen andere geschikte normen, bijvoorbeeld nationale normen worden toegepast. 6 Uitlijnigheid Tenzij anders vastgelegd moet de uitlijnigheid (zie figuur 3) binnen de tolerantie, vermeld in tabel 1 liggen. ndien het van belang is de waarde van de uitlijnigheid verderte beperken, moet deze waarde op de tekening worden vermeld (zie 11.1). 7 Wanddikte Tenzij anders vastgelegd moet de wanddiktetolerantie in de kwaliteiten CT1 tot en met CT16 één kwaliteit grover zijn dan de algemene toleranties voor de overige maten; indien bijvoorbeeld de algemene tolerantie op de tekening CT10 bedraagt, moet de tolerantie van de wanddikte CT11 zijn. 8 Lossingsvlakken ndien in het ontwerp lossingsvlakken voorkomen (elementen met een lossingsschuinte), moet de tolerentie symmetrisch ten opzichte van het oppervlak liggen (zie figuur 4).

4 Biz. 4 Aanduiding op de tekening Uitleg uitgangsmaat uitgangsmaat ~> lossingsschuinte t Q) lossingsschuinte t Jr % lossingsschuinte b) d Figuur 4: Tolerantieveld van lossingsvlakken Op de tekening moet worden aangegeven of de lossingsschuinte bij het materiaal moet worden geteld, van het materiaal moet worden afgetrokken of moet worden verdeeld, bijvoorbeeld: lossingsschuinte +, figuur 4a) lossingsschuinte -, figuur 4b) lossingsschuinte ±, figuur 4c) Lossingsschuinten van bijzondere oppervlakken die afwijken van het gewone patroon van lossingsschuinten op de tekening, moeten afzonderlijk bij het betrokken oppervlak worden vermeld, bijvoorbeeld: w. Bij lossingsvlakken die moeten worden bewerkt, moet "lossingsschuinte +" worden toegepast, ongeacht de algemene specificatie van de lossingsschuinte op de tekening, om de maten in de toestand na bewerking te kunnen bereiken. 9 Positie van de tolerantiezone De tolerantiezone moet, tenzij anders wordt vastgelegd, symmetrisch liggen ten opzichte van de uitgangsmaat, dat wil zeggen met de ene helft aan de positieve kant en met de andere helft aan de negatieve kant (zie figuur 2). De tolerantiezone kan bij overeenstemming tussen fabrikant en afnemer om bepaalde redenen assymmetrisch worden gelegd. n dit geval moet de tolerantie afzonderlijk achter de uitgangsmaat worden vermeld. 10 Vereiste bewerkingstoegiften, RM A 10.1 Algemeen Tenzij anders vastgelegd geldt de vereiste bewerkingstoegift voor het gehele onbewerkte gietstuk, dat wil zeggen dat slechts een waarde voor alle te bewerken oppervlakken wordt vastgelegd, en deze waarde moet worden geselecteerd uit de reeks van maten, behorend bij de grootste maat van het bewerkte gietstuk (zie figuur 9). De maximale maat van een gegoten element mag niet groter zijn dan de maat na bewerking vermeerderd met de vereiste bewerkingstoegift en de totale giettolerantie

5 Biz. 5 (zie figuur 2 en de figuren 5 tot en met 8). ndien van toepassing moet aanvullend met de lossingsschuinte, zie figuur 4, rekening worden gehouden. Î / R F! R = Uitgangsmaat van het onbewerkte gietstuk F = Maat na de laatste bewerking = Vereiste bewerkingstoegift CT = Giettolerantie Figuur 5: Uitwendige bewerking van een naaf - m- R = F \, <) F R { ) ï \ / f ( R = F -2- Figuur 6: nwendige bewerking i \ R = F (= F ) Figuur 7: Bewerking van getrapte maten

6 Biz. 6 R F Ï CT R = F * - Figuur 8: Eenzijdige bewerking van een element Figuur 9: Grootste maat van een gietstuk na bewerking 10.2 Kwaliteiten van de vereiste bewerkingstoegift Er zijn 10 kwaliteiten van de vereiste bewerkingstoegift, aangeduid als A tot en met К (zie tabel 2). OPMERKNG 2 Kwaliteiten die voor bijzondere legeringen en gietmethoden worden aanbevolen, zijn slechts voor informatie in tabel B.1 gegeven Door de gieterij voorbewerkte oppervlakken Alle oppervlakken die door de gieterij moeten worden voorbewerkt en alle voor de eindbewerking noodzakelijke bewerkingstoegiften moeten door de afnemer volgens SO 1302 op de tekening worden vastgelegd. De eisen voor de bewerkingstoegift, noodzakelijk voor het bereiken van de toestand vôôr de eindbebewerking, zijn de verantwoordelijkheid van de gieterij, onafhankelijk van de waarden die in tabel 2 zijn gegeven. 11 Aanduiding op tekeningen 11.1 Aanduiding van gietstuktoleranties Gietstuktoleranties volgens deze internationale norm moeten op de tekening op een van de volgende wijzen worden vastgelegd: a) met algemene informatie voor de toleranties; "Algemene toleranties SO CT12" b) indien beperking van de uitlijnigheid is vereist (zie hoofdstuk 4); "Algemene toleranties SO CT12 - maximale uitlijnigheid 1,5" c) indien afzonderlijke toleranties bij de maten zijn vereist. "90 ± 3" of "2005" 11.2 Aanduiding van bewerkingstoegiften De te bewerken oppervlakken, de waarde van de vereiste bewerkingstoegift en, tussen haken, de vereiste bewerkingstoegiftkwaliteit moeten op de tekening worden vastgelegd. Hiermee moet rekening worden gehouden wanneer de vorm of de matrijs wordt vervaardigd. De vereiste bewerkingstoegiften moeten op de volgende wijzen op de tekening worden vastgelegd: a) met algemene informatie voor de tolerantie en de vereiste bewerkingstoegiften; Vooreen vereiste bewerkingstoegift van 6 mm in kwaliteit H bij een gietstuk met een grootste maat in het gebied van 400 mm tot en met 630 mm (en een algemene tolerantie van het gietstuk SO CT12): "SO CT12-6 (H)" en/of b) bij een bepaald oppervlak op de tekening indien een afzonderlijke bewerkingstoegift is vereist (zie 10.3). Zie figuur x/ Z Figuur 10: Aanduiding van een vereiste bewerkingstoegift op afzonderlijke oppervlakken

7 Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer WB Delft NEN Standards Products & Services Postbus GB Delft Vlinderweg AX Delft Ja, ik bestel ex. nl Gietstukken - Systeem van maattoleranties en bewerkingstoegiften T (015) F (015) Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via Gratis nieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze nieuwsbrieven. Gegevens Bedrijf / nstelling T.a.v. O M O V Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum Handtekening Retourneren Fax: klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 2018, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. SO- en EC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon , dagelijks van 8.30 tot uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: LEREN, WERKEN EN GROEEN MET NEN preview