Energiekrant. Ruim baan voor woningisolatie! Maak kans op gratis zonnepanelen! Kom naar de Energiemarkt op 16 en 17 september.

Transcriptie

1 Energiekrant Deze uitgave wordt u aangeboden door de gemeente Rheden september 2011 In deze krant: Isoleren; Juist nu! Uw woning isoleren levert vaak meer op dan u denkt. Maar wat is isoleren precies en waar begint u? Het energielabel Het energielabel is dé graadmeter voor een energiezuinig huis. Woningen met een goed energielabel worden sneller en duurder verkocht. 5 6 Lagere investering dankzij subsidie gemeente Cor en Alma van Hoften uit Velp lieten hun woning voorzien van vloer- en spouwmuurisolatie. Dankzij de isolatiesubsidie van de gemeente Rheden investeerden zij slechts de helft van het totaalbedrag. Produceer uw eigen zonnestroom! Door zonnestroom op te wekken kunt u uw eigen energieleverancier zijn! Met een paar panelen voorziet u in ongeveer de helft van uw stroombehoefte Energiezuinig verwarmen Bent u uw hoge gasrekening ook beu? Misschien is het dan nu tijd om over te stappen op een energiezuinige manier van verwarmen. Ruim baan voor woningisolatie! Maak kans op gratis zonnepanelen! Kom naar de Energiemarkt op 16 en 17 september.

2 Waarom Vaillant? Omdat wij een duurzame toekomst zo tastbaar mogelijk maken. De duurzame oplossingen van Vaillant Kiest u voor Vaillant, dan kiest u voor duurzaam comfort. De nieuwste generatie toestellen is zuiniger en schoner dan ooit. Zoals de geotherm warmtepomp die een besparing tot 0,3 op EPC kan opleveren. Of de aurostepplus zonneboiler die in combinatie met de hrsolideplus wel 40% meer warmwatercomfort oplevert en 50% minder CO 2 uitstoot veroorzaakt. Of combineer meerdere duurzame technieken en maak gebruik van ons modulaire buffersysteem voor grote vermogens, de allstor. Wilt u meer weten over de duurzame oplossingen van Vaillant? Kom dan langs op de Energiemarkt: vrijdag 16 September, 15:00-20:00 uur, Velp (Den Heuvel 32, gemeentelijk servicecentrum & bibliotheek) en zaterdag 17 September, 10:00-14:00 uur, Dieren (Ericaplein 5A, gemeentelijk servicecentrum & bibliotheek). Bezoek onze stand voor meer informatie. Rinaldostraat CP Dieren Telefoon: (0313) Fax: (0313) info@smeijer.nl Nederlands zonlicht is prima geschikt om duurzaam elektriciteit mee op te wekken. De zon levert schone energie die nooit opraakt. Zonnepanelen zetten dat licht om in schone en gratis energie. Goed voor het klimaat én voor uw portemonnee. Kleine energiecentrale Met zonnepanelen van Atama Solar Energy beschikt u in een handomdraai over uw eigen kleine energiecentrale. Een basis installatie zonnepanelen op uw dak, levert per jaar gemiddeld 1500 kwh elektriciteit op. Dat is 40% van het gemiddelde verbruik in een Nederlands huishouden. Atama biedt u een totaal concept waarbij wij u uitgebreid adviseren bij de aanschaf van zonnepanelen. Uw Atama adviseur berekent vrijblijvend samen met u de mogelijkheden van uw persoonlijke situatie. Wij begeleiden u met: Aanschaf en keuze van uw zonnepanelen installatie Financiering Verzekering Subsidieaanvragen Berekening van uw voordelen Installatie van zonnepanelen Onderhoud(PV-Care ) ATAMA SOLAR ENERGY BV Fahrenheitstraat 10 Postbus PZ Elst(OverBetuwe) 6802 CB Arnhem Tel. +31(0) Fax +31(0) info@atama.nl

3 Energiekrant september Energiebesparing: Winst voor milieu én portemonnee Op het moment dat deze Energiekrant bij u op de mat valt, geniet u hopelijk nog van aangename (na)zomerdagen. De zomer loopt bijna ten einde en over enkele maanden moet de verwarming weer aan om er warmpjes bij te zitten. Door nu uw woning te isoleren kunt u de komende winter al profiteren van extra comfort én van een lagere energienota. Want een comfortabele en energiezuinige woning is goud waard. De afgelopen vier jaar is hard gewerkt aan een duurzaam Rheden. Wij streven naar een schone, groene en leefbare gemeente, voor huidige en toekomstige generaties. Dit betekent dat wij verantwoord om moeten gaan met de ruimte, het milieu, de grondstoffen en energie. Succesvolle projecten Er is veel aandacht uitgegaan naar energie besparing. Samen met woningcorporatie Vivare deelden we meer dan 1000 energie adviezen en energieboxen uit aan mensen in huurwoningen. De gemeente is zuinige LED-lampen gaan gebruiken in de openbare verlichting. De particuliere woningbezitters konden subsidie aanvragen voor het energiezuiniger maken van hun huis. Mede door een goede samenwerking met lokale be drijven is dit laatste project erg succesvol gebleken. Meer dan de helft besparen Maar we willen meer. De afgelopen tijd is onderzocht hoeveel energie wij binnen onze gemeente kunnen besparen en hoe we dat het beste kunnen doen. Uit dit onderzoek blijkt dat er wel 58% aan energie bespaard kan worden! Dit betekent dat we de energie die we binnen de gemeente verbruiken, met méér dan de helft kunnen terugdringen. Ook is onderzocht hoe het grootste deel van deze energiebesparing bereikt kan worden. De meeste energie wordt bespaard door bestaande huizen beter te isoleren en gebruik te maken van zuinigere apparatuur. Met isolatiemaatregelen kan in bestaande woningen het aardgasverbruik met 35% omlaag! Samen de uitdaging aan Voor de gemeente Rheden is energie bespa ring, maar ook duurzame energie, dan ook iets waar wij ons maximaal voor in gaan zetten. Onze ambitie is om uiteindelijk een CO2-neutrale gemeente te worden. Dit kunnen we als gemeente echter niet alleen realiseren. Hiervoor hebben wij u, onze inwoners en bedrijven, hard nodig. De gemeente zal er alles aan doen om u te ondersteunen bij het besparen van energie, of bij het toepassen van alternatieve energievormen. Het begin is gemaakt door u deze Energie krant aan te bieden. Hierin leest u niet alleen wat energie besparen u oplevert, maar u krijgt ook veel handige tools in handen om zelf aan de slag te gaan. Daarnaast kan ik u melden dat per 1 oktober van dit jaar opnieuw een subsidieregeling voor woningisolatie wordt opengesteld om u ook financieel te ondersteunen bij het energiezuinig maken van uw woning. Op vrijdag 16 en zaterdag 17 september organiseert de gemeente Energiemarkten, om u te informeren én te inspireren. Verschillende bedrijven presenteren zich op deze markten en kunnen u direct aantrekkelijke aanbiedingen doen. Energiebesparing en het gebruik maken van duurzame energie vereist de inzet van iedereen. De gemeente gaat deze uitdaging graag aan, samen met u! Harriët Tiemens, wethouder Milieu gemeente Rheden Informatie én inspiratie op de Energiemarkt! In het kader van de nieuwe isolatiesubsidie organiseert de gemeente Rheden twee Energiemarkten. Harriët Tiemens, wethouder Milieu en Duurzaamheid: Voor de gemeente is energiebesparing, maar ook duurzame energie, iets waar wij ons maximaal voor in zetten. vrijdag 16 September, 15:00-20:00 uur in Velp (Gemeentelijk Servicecentrum & bibliotheek, Den Heuvel 32) zaterdag 17 September, 10:00-14:00 uur in Dieren (Gemeentelijk Servicecentrum & bibliotheek, Ericaplein 5-a) Op deze markten zijn verschillende leveranciers, installateurs en bouwbedrijven aanwezig om direct met u in overleg te gaan. Ook maakt u als bezoeker kans op leuke kado s. Zo wordt er een complete set zonnepanelen (t.w.v ,-) verloot en krijgen de eerste 10 bezoekers een energiebox t.w.v. 50,- kado! Daarnaast vindt u er veel praktische informatie over alles wat met energiebesparing te maken heeft en over de isolatie subsidie van de gemeente. Kom naar de Energiemarkt op 16 of 17 september en laat u inspireren om aan de slag te gaan!

4 urzaamheid. logo kleur (3 PMS of CMYK) logo zwart (bijv. fax) Geld besparen met subsidie Uw gemeente betaalt mee aan uw isolatie! Isoleer uw huis nu extra voordelig! Uw gemeente betaalt mee aan uw energiebesparing met een aantrekkelijke subsidieregeling. Daarnaast kunt u ook gebruik maken van de landelijke MeerMetMinder premie! Isotechniek, al meer dan 30 jaar uw isolatiespecialist! Zorg dat u niet te laat bent om te profi teren van dit voordeel, en maak vandaag nog een afspraak met één van onze adviseurs voor een gratis en vrijblijvend advies. Woningisolatie is goedkoper dan verwacht en effectiever dan gedacht! Reageer snel en bel nu met of kijk op Duurzaam schilderonderhoud? Kijk op voor een prijsindicatie en een offerte. Met een meerjaren onderhoudsplan: Goed en voordelig geregeld Geen financiële verrassingen Uw huis altijd strak in de verf 100%-Planbuildinggarantie Levensduur verlengend onderhoud Nooit meer zelf de ladder op! uwij gaan voor D Van Asselt Schilderwerken B.V. uit Dieren is ook een Planbuildingbedrijf. Telefoon Omdat onderhoud slimmer kan!

5 Energiekrant september Isoleren; juist nu! Een goed geïsoleerd huis biedt vele voordelen. Om te beginnen houdt u door goed te isoleren de warmte langer binnen. Dit betekent dat u minder snel hoeft te stoken en dus op een lagere energierekening kunt rekenen. Door een slecht geïsoleerd huis goed te isoleren bespaart u gemiddeld zo n 900,- per jaar op uw gasrekening. Niet alleen nu, maar ook in de toekomst. Wat is isoleren? Een speciaal materiaal aanbrengen, dat warmte buffert. Warmte blijft dan binnen in de winter en buiten in de zomer. Zorgen voor een luchtdichte laag aan de binnenkant (woonkant). Zo komt er geen vochtige binnenlucht in de vorm van condens in het isolatiemateriaal. De buitenkant winddicht maken, maar niet luchtdicht. Isolatiemateriaal moet namelijk wel kunnen ademen, anders gaat het rotten. De winddichte laag zorgt dat het vocht, stof en de (koude) wind niet in het isolatiemateriaal trekken. Spaargeld op de bank? Een duurzame verbouwing levert meer op! Uit onderzoek blijkt dat 8 op de 10 spaarrekeningen door de lage rentestand en de hoge inflatie geen winst, maar juist verlies opleveren. Een goed moment om te investeren in een duurzame verbouwing. Een energiezuinige woning levert veel op: een lage energienota, meer comfort én een hogere verkoopwaarde van uw woning. De rendementen op bijvoorbeeld isolatiemaatregelen zijn torenhoog. Zo blijkt isolatie van het dak goed te zijn voor 50%! Stel; u investeert 1.000,- in dakisolatie. Uw woning stijgt daarmee 1.000,- in waarde. Door deze inves tering bespaart u ook nog eens 500,- per jaar op uw energierekening. Dit is dus een rendement van 50% op de investering van 1.000,-. Veel hoger dan de 2 à 3 procent rente die u bij een bank krijgt! U herkent het rendement op uw investering door het volgende symbool: 50 % Subsidieregeling woningisolatie gemeente Rheden Per 1 oktober 2011 stelt de gemeente Rheden de subsidieregeling voor woningisolatie open. Eigenaren/bewoners kunnen maximaal 500,- subsidie krijgen op de kosten van isolatie van hun eigen woning. De regeling geldt voor vloer-, dak- en gevelisolatie en kent een aantal voorwaarden. Zo bedraagt de subsidie maximaal een derde van de totale kosten en geldt deze voor woningen die vóór 1 januari 1980 zijn gebouwd. Verder mag de woning op peildatum 1 januari 2009 een maximale WOZ-waarde van ,- bezitten. De gemeente stelt voor deze regeling ,- beschikbaar. Wie het eerst komt, wie het eerst maalt en op=op, dus wees er snel bij. Deze subsidieregeling wordt mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van de provincie Gelderland. Voor het aanvragen van de subsidie of meer informatie omtrent de regeling, kijkt u op met als trefwoord energiesubsidie. Waar begint u? Schat in hoe energie zuinig uw woning op dit moment is. U zult wat voorwerk moeten verrichten om erachter te komen waar de energieprestaties van uw woning verbeterd kunnen worden. Er zijn tegenwoordig handige websites waarmee u, na wat invulwerk, een kant-en-klaar overzicht krijgt. Zo vindt u een overzicht op Ook biedt een handige energiescan met veel aanvullende informatie. Belangrijk is vooral waar, maar ook hoe het huis geïsoleerd is. Wilt u meer zekerheid, dan kunt u ook besluiten om een maatwerkadviseur een advies uit te laten brengen over de energiezuinig- heid van uw woning. U vindt gecertificeerde maatwerkadviseurs op module.nl. Maak een plan met begroting van alle aanpassingen die op uw huis van toepassing zijn. Meet alles alvast op en maak een plattegrond of tekening. Neem een globale begroting mee in het plan; zo komt u niet voor verrassingen te staan. Wanneer u de klus wilt laten uitvoeren door een aannemer, dan is nu het moment om offertes aan te vragen. Ga ook na of u een bouw- of sloopvergunning nodig heeft. U kunt dit navragen bij de gemeente. Ook op de website vingsloket.nl kunt u checken of er een bouwvergunning nodig is. Hierna kunt u aan de slag! U zult zien dat er vaak nog een heleboel energieverbeteringen van toepassing zijn. Wanneer u voor afgaand aan de verbouwing een maatwerkadvies met energielabel laat opstellen, is het bij labelverbetering mogelijk aanspraak te maken op de Rijkspremie Meer met Minder. Rijkspremie voor Labelsprongen Als de energiebesparende maatregelen die u neemt op basis van een Maatwerkadvies Energiebesparing leiden tot een verbetering van de Energie Index (EI) van tenminste 0.50, kunt u daarvoor een subsidie van 300,- ontvangen. Lukt het u om de EI met tenminste 0.75 te verbeteren, dan ontvangt u een subsidie van 750,-. U moet dus wel eerst een maatwerkadvies met energielabel laten opstellen. Kijk voor informatie over deze Rijkspremie Meer met Minder op

6 6 Het energielabel: graadmeter voor een energiezuinig huis Niet vergeten: Energiemarkt VELP Vr 16 september uur Energiemarkt DIEREN Za 17 september uur Sinds een paar jaar bent u verplicht bij verkoop of verhuur van uw huis een energielabel te overleggen. Op dit moment komt het echter veel voor dat koper en verkoper gezamenlijk besluiten geen energielabel te laten opstellen. Binnenkort kan dit niet meer. Vanaf 2013 mogen woningen niet meer zonder energielabel verkocht worden. En bij huurwoningen hoeft de huurder bij een nieuw contract een deel van de huur niet te betalen zolang het energielabel ontbreekt. Bewezen voordelen van een goed energielabel Groen gelabelde woningen (label A, B, of C) worden gemiddeld sneller verkocht dan woningen met een lager label (D, E, F of G). Bovendien zijn kopers bereid voor een groen gelabeld huis gemiddeld zo n 3% meer te betalen ( 6.000,-). Dat blijkt uit een wetenschappelijke studie van Dirk Brounen van de Tilburg University en Nils Kok van Universiteit Maastricht in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Waarom een energielabel? Het energielabel is bedacht door de overheid om mensen aan te sporen energiebesparende maatregelen te nemen. Belangrijk bij de indeling van de labels is hoeveel energie er verbruikt wordt, of deze energie uit duurzame bronnen komt en hoe efficiënt de energie wordt gebruikt. Een speerpunt bij de beoordeling van de energie labels is de isolatie van uw woning. Wat houdt een energielabel precies in? Een energielabel geeft aan hoe energiezuinig uw woning is en hoe goed er geïsoleerd is. Net als bij bestaande energielabels voor bijvoorbeeld wasmachines en lampen wordt de woning met behulp van een berekening in een klasse (A++ t/m G) ingedeeld. Hierbij wordt vooral gelet op de isolatie en energiezuinigheid van vaste installaties. De energielabels worden toegekend door gecertificeerde adviseurs. De Energielabeladviseur inspecteert uw woning en stelt daarna het energielabel vast. Als extra optie kunt u kiezen voor een advies over eventuele energiebesparende aanpassingen, een zogenaamd maatwerkadvies. De voordelen van een goed energielabel Een goed energielabel betekent dat u energiezuinig woont en dus een lage energierekening kunt hebben. Daarnaast stijgt uw woning bij een goed energielabel in waarde. Het is te verge lijken met de energielabels voor apparatuur; u koopt ook het liefst een wasmachine met een A-label. Uit onderzoek blijkt dat huizenkopers gemiddeld bijna 3% meer betalen voor een woning met een groen label. Uitgebreide informatie over het energielabel kunt u ook vinden op: TIP Zorg dat u bouwtekeningen en belangrijke gegevens over de constructie van uw woning hebt verzameld. Wat is al eens geïsoleerd en wat niet? In welk jaar? Hoe dik is de isolatie? Bij het ontbreken van belangrijke gegevens kan het voorkomen dat de Energielabeladviseur uitgaat van een gemiddelde. Dit kan labelverlies opleveren. Dakisolatie Isolatie van het dak is eigenlijk de meest effectieve manier om energie te besparen. Warmte stijgt, waardoor de meeste warmte op de bovenverdiepingen van uw woning verloren gaat. Het is een technisch vrij eenvoudige klus om het dak te isoleren en brengt niet echt veel kosten met zich mee. De gemaakte kosten verdienen zichzelf ook nog eens snel terug. Vooral als de zolder een verwarmde ruimte is, kunt u veel winst uit dakisolatie halen. Isolatie van de buitenkant van het dak Een schuin dak kan zowel aan de binnenkant als aan de buitenkant geïsoleerd worden. Bij isolatie aan de buitenkant worden er verlijmde korrels of wordt er minerale wol tussen het houten dakbeschot en de dakbedekking aangebracht. Dit is een klus die goed kan worden uitge voerd door een gespecialiseerd bedrijf. Isolatie van de binnenkant van het dak Een klus die u wel zelf kunt doen, is het isoleren van de binnenkant van het dak. Dit is minder kostbaar dan 50 % Beeld: Rockwool Benelux BV isoleren van de buitenkant. U brengt dan isolatiemateriaal aan de binnenzijde van het dak aan, waarna het afgewerkt moet worden met beplating. Vergeet hierbij niet een dampremmende laag aan te brengen tussen de beplating en het isolatiemateriaal. Let op dat er geen 2 dampremmende lagen in de dakconstructie komen (1 aan de buitenzijde en 1 aan de binnenzijde); zo ontstaat vocht en krijgt u een rottend dak. Ook is het belangrijk om het materiaal naaddicht aan te brengen, met een ruimte van 3 cm tussen het dakbeschot en het isolatiemate riaal. Want nat isolatiemateriaal verliest zijn werking. Voor het isoleren van een plat dak kunt u beter een vakman inschakelen. Isolatie van de zoldervloer Als de zolderruimte onverwarmd is, dan kunt u ook alleen de zoldervloer isoleren. U heeft dan minder isolatiemateriaal nodig dan wanneer u het dak isoleert en het is minder werk om uit te voeren. U zult hierbij isolatiemateriaal moeten aanbrengen tussen de houten draagbalken of bovenop de vloer bij een betonnen vloer. Het is natuurlijk ook mogelijk om vanaf de onderkant, onder de plafond afwerking, isolatiemateriaal aan te brengen. LABELPLUS Voor het label is het gunstig als er boven uw huis nog een woning zit. Het dak kan dan niet meer meetellen als verliesgevend. LABELMIN Wanneer er geen, of te weinig isolatie is aangebracht op het dak, dan levert dit een erg slecht energielabel op. Zuinige verwarmingsinstallaties komen pas echt tot hun recht als ook het dak geïsoleerd is. TIP Gebruik materialen met een hoge isolatiewaarde (R-waarde). De R-waarde en daarmee de energiebesparing, hangt af van het soort materiaal en de dikte ervan. Hoe hoger de R-waarde, hoe beter wordt geïsoleerd.

7 Energiekrant september Spouwmuurisolatie 33 % Bij spouwmuurisolatie wordt de ruimte tussen de binnen- en buitenmuur opgevuld met isolatiemateriaal. Het is een simpele, onderhoudsvrije manier van isoleren en levert toch een hoge besparing op. Hierbij is het wel verstandig om deze klus te laten uitvoeren door een gecertificeerd bedrijf. Beeld: Knauf Insulation BV Isolatie van de buitenkant van de gevel Heeft u geen spouwmuur, dan is isolatie van de buitenkant van de gevel een alternatief. Hierbij wordt isolatiemateriaal aangebracht aan de buitenkant van de gevel, waarna de laag wordt afgewerkt met bijvoorbeeld pleisterwerk. Het uiterlijk van uw woning verandert hierdoor wel en dus heeft u ook een vergunning van de gemeente nodig. Isolatie van de buitengevel levert erg hoge besparingen op, maar is ook het duurst om te laten uitvoeren. Ook binnenisolatie van de muren is mogelijk. Hierbij plaatst u een voorzetwand tegen de muren. Dit is eenvoudig zelf te doen, maar bespaart iets minder energie dan het isoleren van de buitenkant van de gevel. LABELPLUS Isoleer ook de muren die grenzen aan een onverwarmde ruimte, zoals een garage, berging of zolder. LABELMIN Voor het energielabel is minder dan 4 cm isolatie materiaal hetzelfde als geen isolatiemate riaal. Nog slechter is geen isolatie of een halfsteensmuur (een muur van ongeveer 10 cm dik). Vloerisolatie Behalve energiebesparing, heeft vloerisolatie veel andere pluspunten. Zo heeft u mind er last van koude voeten, omdat de vloer nu eenmaal warmer aanvoelt. Ook vocht krijgt minder kans het huis binnen te dringen. U kunt zowel de vloer zelf, als de bodem onder de vloer isoleren. 33 % Isolerende beglazing 12,5 % Wanneer u weet dat glas warmte en kou erg goed geleidt, dan is het natuurlijk logisch te bedenken dat veel warmte via het raam verloren gaat. Enkel glas laten vervangen door dubbel glas, levert dan ook een grote energiebesparing op; jaarlijks zo n m 3. Dat is goed voor bijna 400,- per jaar!* Vloeren zonder kruipruimte Voor vloeren zonder kruipruimte eronder zijn er twee opties. De eerste is om isolatieplaten aan te brengen op de vloer. Nadeel hierbij is dat de vloer zo n 5 tot 8 cm hoger komt te liggen. Dat betekent weer dat u hoogte in de kamer verliest en deuren moet inkorten. De tweede optie is dat u ervoor kiest de vloer te vervangen door een nieuwe vloer met isoleren de onderkant. Dit is wel een nogal ingrijpende en prijzige oplossing. Vloeren met kruipruimte Vloeren met een lage kruipruimte van minder dan cm hoog Beeld: Rockwool Benelux BV zijn alleen te isoleren door de bodem met EPS (bolletjes of stukjes piepschuim) of schelpen te bedekken via luiken in de vloer. Bent u in het bezit van een vloer met een kruipruimte hoger dan 35 cm, dan kunt u ook de onderkant van de vloer of de bodem van de kruipruimte isoleren. Houten vloeren kunnen van onderaf worden geïsoleerd. Hier bij wordt de ruimte tussen de balken opgevuld met isolatiemateriaal. Bij een vlakke beton nen vloer, kunnen isolatieplaten met plakpennen aan de onderkant tegen de vloer bevestigd worden. Liever niet met lijm, want dat is er moeilijk af te halen waardoor recycling onmogelijk wordt. Gewoon dubbel glas Dubbel glas bestaat uit 2 of 3 glasplaten met een ruimte ertussen die gevuld is met droge lucht. Het is verkrijgbaar in 2 diktes; 12mm of 15mm tussenruimte, waarbij 15mm beter isoleert, maar vaak niet zonder aanpassingen in de sponningen geplaatst kan worden. Zelf plaatsen is over het algemeen lastig en daarom kunt u het plaatsen van dubbel glas beter aan de vakman overlaten. HR+ of HR++ glas Bij HR+ of HR ++ glas is de ruimte tussen de glasplaten gevuld met gas. Gas geleidt nog minder dan droge lucht waardoor HR+ glas beter isoleert. HR++ glas bevat ook warmteweerkaatsende coatings, die nog wel zonlicht doorlaten. Deze coating geeft een iets andere kleur aan het glas. Er is ook HR+++ (drievoudig) glas, wat veel wordt toegepast bij woningen waarbij het uiterste van energie besparen wordt na gestreefd. Vanwege de hoge kosten van drievoudig glas wordt vaker gekozen voor HR++ glas. Hoe goed het glas isoleert, wordt uitgedrukt in de U-waarde. Hoe lager de U-waarde, hoe beter de isolatie. Soort Glas U-waarde Enkel Glas 5,8 Dubbel Glas (12mm) 2,7 Voorzetraam met coating 1,8 Monumentenglas 1,6 HR+ Glas Max. 1,6 HR++ Glas Max. 1,2 Monumentenglas Ook voor monumentale panden is er tegenwoordig isolerend dubbel glas van slechts 7 mm dik. Hierdoor past het goed in de bestaande kozijnen. Bij dit monumentenglas is een onregelmatige spiegeling in het glas aangebracht. Zo blijft het historische uiterlijk van het glas behouden. Voorzetramen Goedkoop alternatief voor dubbel glas is het plaatsen van voorzetramen, die u aan de binnenkant van het raam bevestigt. Voorzetramen zonder coating isoleren minder goed dan dubbel glas. Mét coating kunnen ze zelfs beter isoleren! Voorwaarde voor een goede isolatie is natuurlijk dat u de voorzetramen kier- en naaddicht bevestigt. * Prijspeil TIP Wilt u gratis advies op maat over het wel of niet vervangen van enkel glas voor dubbel glas of het plaatsen van nieuwe kozijnen? Kijk dan op Hier krijgt u naast een schatting van de mogelijke besparing ook een kostenraming op maat.

8 8 Subsidie dekte de helft van de kosten van spouwmuur- en vloerisolatie Cor en Alma van Hoften uit Velp hoeven deze winter geen kou in huis te vrezen. Sinds november vorig jaar is hun woning voorzien van zowel spouwmuur- als vloerisolatie. Een simpele klus, die hen nu al veel comfort én geld oplevert. Toen de familie in 1987 de jaren 70 woning in het centrum van Velp betrok, groeide de klimop letterlijk naar binnen. Het was dus al snel duidelijk dat er iets aan isolatie moest gebeuren. Er werd dubbel glas geplaatst met deels kunststof kozijnen en de oude cv-ketel werd vervangen door een HR-ketel. Cor: Vooral het vervangen van de oude ketel scheelde enorm in onze maandelijkse stookkosten. Vorig jaar besloot de familie ook offertes aan te vragen voor spouwmuur- en vloerisolatie. Na enig speurwerk kwam zij uit bij een lokaal isolatiebedrijf, dat de spouwmuur binnen een dag kon isoleren. Veel rompslomp bracht de klus niet met zich mee. Het enige waar Cor en Alma voor hoefde te zorgen, was het vrijmaken van de gevel. Via een aantal boorgaten in de gevel werd isolatiemateriaal aangebracht in de spouwmuur. Ook het isoleren van de vloer bleek een eenvoudige klus. Cor: Ik dacht dat het niet goed mogelijk was om de vloer bij ons te isoleren. Onze kruipruimte is erg ondiep en lastig bereikbaar. Het tegendeel bleek waar; binnen een paar uur was de gehele kruipruimte aan de bovenkant voorzien van een isolatielaag. Voor deze klussen kon de familie gebruik maken van het lage 6% tarief op isolatiewerkzaamheden. Daarnaast bleek de isolatiesubsidie van de gemeente Rheden ongeveer de helft van het totaalbedrag te dekken. Erg prettig om maar de helft van het totaalbedrag te hoeven investeren, aldus Cor. Cor: De werkzaamheden die we hebben laten uitvoeren schelen ons zoveel in energiekosten, dat we een dief van onze eigen portemonnee waren geweest als we hier niets aan gedaan hadden. Het enige waar ik spijt van heb, is dat ik geen energielabel heb laten opstellen vóór en na de verbouwing om zo de verbeterde energieprestatie vast te leggen. Afgelopen winter werd al duidelijk dat de klus de familie geen windeieren had gelegd. Hoe de energierekening uitpakt is nog niet bekend, maar Cor en Alma merkten direct het comfort van de isolatie. We hebben veel minder last van geluidshinder. Ook blijft het s winters warmer in huis en is het s zomers veel koeler. Op termijn willen Cor en Alma ook het dak aan de binnenkant laten isoleren. Cor (lachend): Maar we gaan eerst maar eens beginnen met het opruimen van de zolder. Cor van Hoften: Prettig om maar de helft te hoeven investeren. Kleine isolatieklus, groot effect 100 % Materiaal voor dichten van kieren en naden Ook wanneer u niet direct aan de slag wilt gaan met grote isolatieklussen, valt er met kleine ingrepen toch een heleboel te besparen. Vaak kosten deze kleine klussen weinig en hebben ze een groot effect. Voor het energielabel tellen deze relatief kleine isolatieklussen ook mee. Door de cv-leidingen in onverwarmde ruimtes te isoleren, beperkt u direct onnodig warmteverlies. Het is eenvoudig uit te voeren, het kost weinig en is snel terugverdiend. Een meter isolatieschuim kost nog geen euro en gaat minstens tien jaar mee. Met isolatie koelt het water in de leidingen minder snel af, waardoor de cv-ketel minder hard hoeft te werken om het water warm te krijgen. In verwarmde kamers moet u de leidingen dus juist níet isoleren. Leidingen zijn eenvoudig te isoleren door er voorgevormde polyethyleenschuim buizen omheen te klemmen, waarna u de naden tussen de afzonderlijke delen afdicht met tape. De Energielabel adviseur zal ook letten op zogename thermische dichting van de buitenschil. In normaal Nederlands betekent dit dat er gekeken wordt of kieren en naden dichtgemaakt zijn. Kieren en naden in huis veroorzaken tocht, waardoor het koud aanvoelt en u onbewust meer gaat stoken. Gemiddeld scheelt het dichten van kieren en naden in huis u zo n 80m 3 aan gas per jaar. Zorg wel voor een goede ventilatie bij het dichten van kieren, anders krijgt u vochtige lucht in huis. Plaatsen Hieronder een overzicht van mogelijke plaatsen voor kieren en naden. kozijnen meterkast brievenbus kruipluik leidinggaten in de wand onder de buitendeur vloer naden tussen gipsplaten bij de aansluiting van de gevel op het dak in de nok van het dak tussen de dakplaten Vaste delen Voor naden en kieren tussen vaste delen, zoals onder deuren, zijn tochtstrips, vezelmateriaal, schuim of kit ideaal. Flexibele delen Voor flexibele delen, zoals tussen ramen en deuren, kunt u het beste rubber- of schuimband strips gebruiken. Let op: dit materiaal niet verven, want dan verliest het zijn isolerende waarde. Grote naden/slecht bereikbare plaatsen Op slecht bereikbare plaatsen kan PUR-schuim een oplossing bieden. Dit past zich aan de naad aan, doordat het uitzet. Let op: PURschuim moet u goed doseren, aangezien het nog weken lang kan uitzetten.

9 Energiekrant september 2011 Ventilatie: minstens zo belangrijk als isolatie Goede isolatie gaat hand in hand met goede ventilatie. Uit onderzoek blijkt dat 1 op de 6 woningen niet voldoende, of op een verkeerde manier geventileerd wordt. Zonder goede ventilatie kan een huis niet ademen en een potdicht huis zorgt voor overlast. Niet vergeten: Energiemarkt VELP Vr 16 september uur Energiemarkt DIEREN Za 17 september uur 9 Twee belangrijke redenen om te ventileren: zo n 175,- op uw energierekening verdienen. of raampjes de hele dag open te laten staan. 1- Afvoer van vocht uit huis. Een gemiddeld gezin produceert per dag circa 10! liter waterdamp door douchen, zweten, koken etc. Een vochtig huis is slecht voor de gezondheid. Het is bewezen dat vocht kan leiden tot allerlei luchtwegklachten. Kinderen die opgroeien in een vochtig huis hebben tot 3,5 keer zoveel kans op astmatische aandoeningen. Daarnaast tast vocht uw huis aan door schimmelvorming en houtrot. 2- Ventileren = energiebesparen. Niet alleen de bewoners, maar ook apparaten in huis hebben frisse lucht nodig. Zo verwarmt de radiator gemakkelijker droge, schone zuurstof dan vochtige, bedompte lucht. Dit scheelt dus ook energie! Op jaarbasis kunt u met een goed ventilatiesysteem TIP De ideale luchtvochtigheid ligt tussen veertig en zestig procent. Het is echt te vochtig in huis als de vochtmeter (hygrometer) meer dan zeventig procent aangeeft. Natuurlijke ventilatie Sommige woningen hebben ventilatieroosters of tuimelraampjes met een ventilatiestand, waardoor frisse lucht kan binnenkomen zonder de ramen te openen. Het is een simpele, goedkope oplossing voor ventilatie, maar in een goed geïsoleerde woning blijkt deze vorm van ventileren meestal niet genoeg. Om goed te ventileren is het is belangrijk om de roosters Mechanische afzuiging Bij mechanische ventilatie wordt lucht uit keuken en badkamer via luchtpijpen naar een centraal punt gezogen en afgevoerd. De aanvoer van schone lucht gebeurt op een natuurlijke manier via luchtroosters en openslaande ramen. Nadeel bij dit systeem is dat naast lucht ook warmte wordt afgevoerd, wat energieverspilling met zich meebrengt. Balansventilatie / Warmteterugwinning (WTW) Bij balansventilatie wordt niet alleen de luchtafvoer, maar ook de aanvoer van frisse lucht mechanisch geregeld. Oftewel: vervuilde lucht wordt uit het huis gezogen en schone lucht wordt naar binnen geblazen. Om Beeld: J.E. StorkAir warmteverlies tegen te gaan, is het goed om balansventilatie te combineren met een warmteterugwinunit. Een warmtewisselaar warmt de buitenlucht dan op, voordat deze via een buizenstelsel binnen wordt verdeeld. Hiermee kan 95% van de afgevoerde warmte worden teruggewonnen. Bij stijging van de energieprijzen zal deze energiezuinige vorm van ventileren dan ook nog interessanter worden. Let op: een goed systeem kan niet zonder goede installatie, juiste inregeling en regelmatig onderhoud. Zo moeten filters en inblaasventielen regelmatig (meestal iedere 3 tot 6 maanden) worden schoongemaakt. Produceer uw eigen zonnestroom! De voordelen van zonnestroom zijn groot: het is schoon, u bent niet afhankelijk van grondstoffen en de opwekking ervan is gratis. Een paar zonnepanelen op uw dak kunnen direct in een gedeelte van uw stroombehoefte voorzien. Zo bent u minder afhankelijk van de stijgende energieprijzen en bespaart u direct op uw kosten! Hoe werkt het? Om van zonnestroom gebruik te maken heeft u een aantal zonnepanelen, een omvormer en elektriciteitskabels nodig. Een zonnepaneel bestaat uit een aantal kleine zonnecellen (PV-cellen) die onderling verbonden zijn. Deze zonnecellen zetten zonlicht om in elektrische spanning. De bijbehorende omvormer zet deze spanning om in wisselstroom voor het elek triciteitsnet. Voor de opwekking van zonnestroom hoeft de zon niet altijd voluit te stralen; de panelen wekken ook stroom op bij gewoon daglicht. Zonnepanelen kunnen zowel op schuine als op platte daken worden geïnstalleerd. Terugleveren Zodra het systeem is geïnstalleerd, wordt direct schone, gratis zonnestroom opgewekt. Twaalf zonnepanelen op uw dak wekken jaarlijks ongeveer 1728 kwh elektriciteit op. Dit is de helft van het verbruik van een gemiddeld huishouden. Op momenten dat u weinig verbruikt, kunt u de opgewekte energie terugleveren aan uw energieleverancier. Deze is dan verplicht om de opgewekte energie te verrekenen met uw verbruik. Wanneer u meer energie teruglevert dan u verbruikt, krijgt u hier helaas per kwh minder voor dan u zelf zou moeten betalen voor energie die u afneemt. Eisen Om zonnepanelen te kunnen plaatsen, moet uw dak wel aan een aantal eisen voldoen. Zo is er minimaal 5m 2 dakoppervlak nodig en moet de ligging ervan in de richting zuidoosten tot zuidwesten zijn. Ook mag er geen schaduw op het dak ontstaan door bomen of andere obstakels. U heeft geen vergunning nodig om zonnepanelen te plaatsen, behalve als uw woning een monument of beschermd stadsgezicht is. Kom naar de energiemarkten op 16 en 17 september en maak kans op gratis zonnepanelen! De gemeente Rheden verloot dan een complete set zonnepanelen inclusief toebehoren en montage. Mede mogelijk gemaakt door:

10 10 Energiezuinig verwarmen In de gemiddelde woning gaat zo n 75% van het gasverbruik op aan verwarming. Dit hoge gasverbruik is slecht voor het milieu, maar is ook minstens zo slecht voor uw portemonnee. Er zijn inmiddels voldoende mogelijkheden om het net zo warm te hebben, met veel minder energie. Een hoog gasverbruik heeft meestal te maken met een slecht rendement. Oftewel: u stopt meer energie in uw systeem dan het u warmte oplevert. Misschien tijd om over te stappen op een andere vorm van verwarmen? Hieronder een tweetal mogelijkheden: Beeld: Nefit BV HR-ketel Om zoveel mogelijk rendement uit het stoken van aardgas te halen, is de Hoog Rendementsketel (HR-ketel) ontwikkeld. Het nieuwste model HR-ketel heeft zelfs een rendement van 107%. Uit onderzoek blijkt dat 1 op de 5 huis houdens de oude ketel zou kunnen vervangen door een ketel met een veel hoger rendement. Een investering die u er door besparing op energiekosten vaak al na 2 jaar weer uit hebt! Meer informatie over het vervangen van uw oude ketel vindt u op: Zonneboilercombi Een zonneboilercombi is geschikt als warmwatertoestel, maar kan ook het huis verwarmen. Het is dus een warmwatertoestel en cv in één toestel. U heeft dan geen aparte verwarmingsketel meer nodig. De zonnecollectoren op het dak zetten zonlicht om in warmte en verwarmen daarmee een vloeistof die via een eigen leiding door de collector loopt. Deze leiding loopt naar de boiler, waar de verhitte vloeistof de warmte aan het water in een boiler afgeeft. Dit warme water kan gebruikt worden voor verwarmen van uw woning en als warm tapwater. Als het water niet voldoende wordt opgewarmd door de zon, dan slaat automatisch de cv-brander in het apparaat aan. Een zonneboilercombi kan het best gebruikt worden als de verspreiding van de warmte via vloer- of wandverwarming loopt. Hierbij hoeft de cv-brander het water slechts tot maximaal 45 graden op te warmen. Dit scheelt natuurlijk weer energie! Zo bespaart u bijna de helft van de energiekosten voor warm water. Meer info op: adviesopmaat.milieucentraal.nl. Een overzicht van rendementen uit verwarmingssystemen: Open haard 20% Elektrische kachels 40% Gaskachels 65% Houtkachels 75% Speksteen-/tegelkachels 90% cv-/vr-ketel tot 92% HR-(Combi-)Ketel tot 107% HR-E Ketel / Micro WKK tot 130% Gasgestookte warmtepomp tot % Elektrische warmtepomp tot 160% TIP Een zonneboiler lijkt nu misschien nog duur vergeleken met een HR-ketel. In de toekomst ver dient deze zich wel steeds sneller terug. Dit geldt eigenlijk voor alle vormen van duurzame energieopwekking. Wie aan zijn toekomst denkt, ook financieel, investeert dus in duurzame bronnen. Vloer- en wandverwarming (verspreidingssysteem) In een goed geïsoleerd huis kunt u voor de verspreiding van warmte volstaan met een lagetemperatuur - systeem (LTV). De ketel verwarmt het water dan maar tot graden. Voor gewone radiatoren dient het water wel tot zo n 90 graden te worden verwarmd! Vloer- en wandverwarming geven erg veel comfort door de heerlijke stralings warmte. Als de vloerverwarming als hoofdverwarmer wordt gebruikt, dan moet het huis erg goed geïsoleerd zijn. U kunt een LTV-systeem koppelen aan bijna alle HR-ketels, zonneboilersystemen of bijvoorbeeld een warmtepomp. Ook de combinatie met een pellet- of tegelkachel werkt goed voor LTV. Algemene verbruiktips Energiebesparing heeft ook alles te maken met uw eigen verbruiksgedrag. Zo houdt de een van drie keer per week douchen en de ander van drie keer per dag. En of u nu huurder bent of eigenaar van een koopwoning; op dit gebied valt voor iedereen vaak veel winst te behalen! Straal de warmte naar binnen Bij radiatoren gaat veel warmte verloren richting de buitenmuren of ramen. Met het plaatsen van radiatorfolie op de muur achter de verwarming of op de achterkant van de verwarming straalt deze warmte direct de kamer in. 90,- Digitale thermostaat Wanneer u met een digitale thermostaat de temperatuur in huis regelt, bespaart u gemiddeld 90,- per jaar op uw stookkosten. Zuinige comfortdouche met stroomklasse S Een extra grote comfortdouchekop is leuk en luxe, maar gebruikt gemiddeld ruim 2 keer zoveel water als een spaardouchekop. Wilt u toch echt die mooie grote douchekop? Kies dan voor een comfortdouchekop met stroomklasse S. Deze extra grote douchekoppen verbruiken niet meer water dan een spaardouchekop. 59,- 20,- Stand-by uitzetten Een tv die stand-by staat, blijft energie gebruiken. Dat geldt ook voor bijvoorbeeld computers, batterij- en telefoonopladers, geluidsapparatuur, printers en scanners. Een groot deel van dit sluipverbruik kunt u al voorkomen door de apparaten helemaal uit te zetten met de aan/uitknop, of door de stekker eruit te halen. 60,- 45,- Spaarlampen en LED verlichting Wanneer u nog ouderwetse gloeilampen gebruikt, kunt u snel verdienen door deze te vervangen. Er zijn tegenwoordig vele soorten energiezuinige spaar- en LED-lampen. Deze lampen zijn weliswaar iets duurder dan de oude gloeilampen, maar gaan veel langer mee én verbruiken veel minder energie. 60,- Koken op gas Wie kookt op gas in plaats van op een elektrische kookplaat, houdt jaarlijks gemiddeld zo n 60,- over. Koken op een elektrische kookplaat is namelijk 3 keer zo duur als koken op gas. Bovendien kookt een professionele kok zeker niet op elektra! Liever een kleine, energiezuinige televisie Een grote plasma tv is erg mooi, maar gebruikt wel veel meer energie dan een gewone tv. Wanneer u ervoor kiest uw plasma televisie te vervangen voor een energiezuinige LCD-LED televisie, kan dit u wel 75,- per jaar opleveren. Vervang uw oude koelkast voor een A++ model De meeste nieuwe koelkasten hebben tegenwoordig een laag energieverbruik en een A+ of A++ energielabel. Vervanging van een oud type koelkast voor een energiezuinig model levert gemiddeld zo n 60,- op. 30,- Desktop vervangen door een laptop De gemiddelde laptop is veel zuiniger in gebruik dan een desktop computer met LCD-monitor. U kunt wel 30,- besparen door gebruik te maken van een laptop in plaats van een desktop. Een nóg zuiniger alternatief is een kleinere laptop; een netbook. 60,- 75,- 60,- Vaker de was buiten hangen Door vaker de was buiten te hangen in plaats van de droger te gebruiken, bespaart u jaarlijks gemiddeld 60,-. Ook s winters kan was prima buiten drogen, alleen duurt het dan iets langer. In woningen met een te lage luchtvochtigheid, is het juist verstandig om de was binnen te laten drogen.

11 Energiekrant september Handige adressen en websites Algemene informatie over energie besparen en energielabels Website van de gemeente Rheden. Als u hier zoekt op trefwoord energiesubsidie vindt u informatie over de subsidieregeling voor woningisolatie. Site van het nationale energiebesparingprogramma voor de bestaande bouw Meer met Minder. Dit programma vloeit voort uit het convenant Meer Met Minder, dat ministeries, bouwbedrijven, energiebedrijven, installatiebedrijven en woningcorporaties in 2008 met elkaar sloten. Doel is dat in ,4 miljoen bestaande woningen en andere gebouwen blijvend 30 procent minder energie gebruiken. Meer met Minder geeft advies en praktische hulp bij het energiezuinig maken van uw woning Informatie over het energielabel met een energiescan om te zien hoe energiezuinig uw woning is Online calculator om een richtlijn te krijgen voor het energielabel van uw woning. Daarnaast geeft de site ook adviezen voor energiebesparing. energiebesparing Website van de overheid met veel informatie en nieuws over energiebesparing en regelingen hiervoor vanuit de overheid Algemene website voor huurders met aller - hande informatie over de mogelijkheden om hun huurwoning te verbeteren. Complete site met praktische informatie en hulp bij het aan- vragen van toestemming bij de verhuurder. Site gemaakt door Agentschap NL. Hier kunt u online checken wat voor energielabel uw woning op dit moment zou krijgen. Bevat ook een handige begrippenlijst Website van Milieu Centraal. U kunt hier met een leuke test uitvinden hoe energiezuinig u bent en waar u het meeste op zou kunnen besparen. Een hoge EnergieScore is niet alleen goed voor het milieu, maar levert u ook een lagere energierekening op Website voor huurders. Het meldpunt Energieverspilling verzamelt voorbeelden van huizen die geïsoleerd moeten worden of een HR-ketel nodig hebben. U kunt als huurder uw woning via deze website aanmelden Informatie over isoleren Vereniging ter bevordering van duurzame isolatiematerialen. Veel info over de diverse materialen, met links naar leveran ciers. Website met hele praktische basisinformatie over spouwmuurisolatie. De verschillende soorten isolatiemateriaal, de voor- en nadelen en een inschatting van de kosten. Binnenkort volgt een soortgelijke website voor vloerisolatie. De Stichting Spaar Het Klimaat is opgericht om isolatie van woningen te bevorderen en de CO2-uitstoot te verminderen. Opgericht door een aantal grote marktpartijen op isolatiegebied. De stichting wil via de campagne Spaar Het Klimaat een bijdrage leveren aan een effectief overheidsbeleid. Met een overzicht van al het nieuws m.b.t. isolatie. Informatie over ventileren Overzichtpagina van alles wat met ventilatie te maken heeft, zoals installatiebedrijven, ventilatienormen en berekeningsmodellen. Bent u benieuwd hoe het met de ventilatie in uw woning is gesteld? De woonbond heeft een rekenmodule ontwikkeld waarmee u direct kunt zien of uw woning goede ventilatiemogelijkheden heeft en of u ze ook goed gebruikt. Eenvoudig in het gebruik; snel resultaat te zien Informatie over verwarmen Site waarop u kunt zien of het in uw situatie rendabel is om de cv-ketel te vervangen door een zuinige HR-107 ketel. Praktische informatie over zonneboilers; systemen, het bouwproces, maar ook een overzicht met voor- en nadelen van de diverse merken zonneboilers Overzicht met vooral veel technische informatie over warmtepompen Een overzicht met koopwijzer van alle merken cv-ketels en hun eigenschappen. Ook informatie over de werking van bijv. centrale verwarming of een combiketel. Website gemaakt door Uneto-Vni. Op deze website kunt u uw eigen gebruikshandleiding voor installaties in huis samenstellen en afdrukken. Veel algemene informatie over bijv. ventilatie, verwarmen en isoleren. Praktische informatie over duurzaam verbouwen Op deze site staan allerlei bouwtermen goed uitgelegd, van aanaarden tot zwaluwpan.. Een soort van woordenboek voor mensen die niet thuis zijn in de bouwwereld. Leuk initiatief! Naast veel algemene milieu-info, ook veel praktische info over duurzaam verbouwen. Deze info wordt getoetst door onafhankelijke deskundigen. Door de grote hoeveelheid praktische informatie een erg handige website Website van de Stichting Viba Expo; stichting voor kwaliteit en gezondheid in de gebouwde omgeving. De SVE organiseert workshops, symposia en manifestaties. Om gezond en kwalitatief bouwen zichtbaar te maken heeft SVE op haar kantoorlocatie een permanente tentoonstelling waar ruim 120 bedrijven en organisaties hun producten en diensten laten zien Praktische informatie gericht op PVpanelen om elektriciteit op te wekken Informatie over subsidies Overzicht van alle subsidievormen die verkrijgbaar zijn voor het energiezuinig maken van uw woning. Met een handige postcode-check, waarbij u een overzicht per woonplaats krijgt. Colofon Energiekrant Rheden is een uitgave van de gemeente Rheden uitgave september 2011 Disclaimer: Deze uitgave mag uitsluitend verveelvoudigd, of openbaar gemaakt worden na voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Desondanks is het mogelijk dat de gepubliceerde informatie onjuistheden bevat. Hiervoor sluiten de gemeente Rheden en Ecotrigger alle verantwoordelijkheid uit. Oplage: Distributie: PostNL Samenstelling en redactie: Sarah Monkau, Ecotrigger Grafisch Ontwerp: Studio Kaap, Arnhem Coverfoto en foto pagina 8: Studio Alain Baars Met dank aan: Cor en Alma van Hoften Milieu Centraal

12 Liander helpt u besparen op uw energierekening Weet u eigenlijk wat u verbruikt? Gaat u zuiniger om met energie dan uw buren? Of verbruikt u juist meer? Ontdek het in onderstaande tabel. Hierin kunt u een voudig zien wat het gemiddelde jaar verbruik is van een huishouden van dezelfde samen stelling als dat van u. U kunt deze gegevens vergelijken met uw eigen verbruik op uw laatste energiejaar rekening. Maak de balans op. Is uw jaarverbruik hoger dan gemiddeld? Liander helpt u graag besparen op uw energie verbruik en uw energie rekening. Gemeente Rheden Gezin met alleen jonge kinderen Gezin met jonge en oude kinderen Gezin met alleen jonge kinderen Jonge alleenstaanden Jonge paren zonder kinderen Middelbare alleenstaanden Middelbare paren zonder kinderen Oudere alleenstaanden Oudere paren zonder kinderen Woningtype De Bliksems Gezinssamenstelling Bejaardenwoning Etagewoning Rijtjeshuis Flat / appar tement 2-onder- 1-kap Vrijstaand/ bungalow E E E E E E G G G G G G E - E E E E E G - G G G G G E E E E E E G G G G G G E E E E E E G G G G G G E 237 E E E E E G 793 G G G G G E E E E E E G 902 G G G G G E - E E E E E G - G G G G G E E E E E E G G 949 G G G G E E E E E E G G G G G G E is elektra (in kwh). G is gas (in m 3 ). De cijfers geven het gemiddelde jaarverbruik aan, gebaseerd op actuele cijfers van het afgelopen jaar in de gemeente Rheden. Hoe eerder je bewust bent van je energieverbruik en hoe je energie kunt besparen, hoe beter. Daarom heeft Liander een speciaal lesprogramma ontwikkeld genaamd De Bliksems. Basisschoolkinderen leren zo alles over energie en energie besparen. Centraal thema van het lesprogramma dit jaar is duurzaamheid. Door middel van proefjes en filmpjes ervaren kinderen zelf wat energie is, hoe ze aan stroom komen voor bijvoorbeeld een spelcomputer, wat duurzame energie is, hoe een elektrische auto werkt en wat kinderen zelf kunnen doen om energie te besparen. Ook in gemeente Rheden, op de basisschool van uw kind, kunnen de Bliksems het lesprogramma presenteren. Op kunnen scholen of leerlingen zich aanmelden voor deze leuke en leerzame energie les. Op de website zijn bovendien allerlei filmpjes, testjes en tips te vinden over energie en energie besparen. Duurzaam Rheden Met besparingmogelijkheden en inzicht kan en wil Liander bijdragen aan de duurzaamheid van de gemeente Rheden. Wij hopen uw belangstelling te hebben gewekt voor gezamen lijke stappen naar een duurzame toekomst. Wat doet Liander precies? Liander is uw regionale netbeheerder die elektriciteit transporteert naar 2,9 miljoen klanten en gas naar 2,1 miljoen klanten in de provincies Gelderland, Noord-Holland en grote delen van Flevoland, Friesland en Zuid-Holland. Wij zijn verantwoordelijk voor het onderhouden, uitbreiden en slimmer maken van ons netwerk. Er zijn steeds meer milieu- en kostenbesparende diensten en producten in opmars die onze energiehuishouding wezenlijk gaan veranderen. Zoals elektrische auto s, verwarmingsketels die zelf elektriciteit opwekken (HRe-ketels), zonnepanelen, en warmtepompen die de warmte uit de bodem gebruiken om huizen te verwarmen. Hierdoor veranderen vraag en aanbod van energie. Om hier zo efficiënt mogelijk mee om te gaan en u continu van energie te kunnen blijven voorzien, werkt Liander voortdurend aan het geschikt maken en houden van het netwerk. Kijk voor meer informatie op