DoRem dienst op 16 augustus 2015 in de Remonstrantse kerk in Hengelo

Transcriptie

1 DoRem dienst op 16 augustus 2015 in de Remonstrantse kerk in Hengelo Voorganger: ds. Carla Borgers Organist: Henk Oosterveen N.B. Deze dienst is ook te beluisteren op Klik achtereenvolgens op provincie: Overijssel, plaats: Hengelo, denominatie: Remonstrantse kerk, datum: U kunt kiezen tussen downloaden of beluisteren op de website. Muziek/orgelspel Welkom en mededelingen Kaars aansteken Moment van stilte Bemoediging Wij zijn hier bijeen in de naam van de Eeuwige, die ons schiep, die ons kent en die aan het licht wil brengen de mens die wij kunnen zijn. Openingslied: Liedboek 601 Licht dat ons aanstoot in de morgen Meditatief moment: tekst van liedboek 929 (Sytze de Vries) Zoals de regen onverwacht een moede aarde op nieuwe krachten brengt, zoals een bedding leeg en dor plotseling volstroomt en leven brengt, zo is mijn God, zo overkomt Hij mij, een bron die uitbreekt in mijn woestijn; ik adem op, de dood ontkomen. Zoals het daglicht te middernacht zo onvoorstelbaar ondenkbaar lijkt, maar in de morgen stralend nieuw de zon weer opgaat, de nacht aan banden legt, - zo is mijn God, zo overkomt Hij mij, een licht dat uitbreekt. Ik heft het hoofd, en ik sta op, de dood ontkomen. Aansluitend zingen we: liedboek 221: 1 Toelichting bij de lezingen We dromen allemaal waarschijnlijk wel eens van een wereld die mooier is dat hij nu is. Dat mensen elkaar de dood niet meer aandoen; dat ziekten en ongelukken niet langer spelbreker zijn in ons leven; dat er geen oorlogen meer zijn, geen armoede en honger, dat mensen niet langer hoeven vluchten voor oorlogs- of natuurgeweld. Dagdromen zijn het. Maar op een zeker moment landen we weer in de realiteit: Ach wat, het was maar een droom. En we gaan verder met ons leven waar we gebleven waren. Als ik teksten lees van bijbelse profeten, zoals vandaag die van Jesaja, krijg ik

2 niet de indruk dat Jesaja wat aan het dagdromen was. Er klinkt een diep verlangen door in zijn heilsprofetieën. Het verlangen naar een rechtvaardiger wereld, naar bevrijding en vrede. In Jesaja s heilsteksten deelt heel de aarde in de vreugde. Niet alleen de mensen zullen delen in het heil, maar ook de woestijnen -plaatsen waar nauwelijks leven mogelijk iszullen veranderen in plekken waar overvloedig leven mogelijk wordt. Gezongen gebed om de Geest: liedboek 333 Lezing Jesaja 35, 1-10 (NBV) 1 De woestijn zal zich verheugen, de dorre vlakte vrolijk zijn, de wildernis zal jubelen en bloeien, 2 als een lelie welig bloeien, jubelen en juichen van vreugde. De woestijn tooit zich met de luister van de Libanon, met de schoonheid van de Karmel en de Saron. Men aanschouwt de luister van de HEER, de schoonheid van onze God. 3 Geef kracht aan trillende handen, maak knikkende knieën sterk. 4 Zeg tegen het moedeloze volk: Wees sterk en vrees niet, want jullie God komt met zijn wraak. Gods vergelding zal komen, hijzelf zal jullie bevrijden. 5 Dan worden blinden de ogen geopend, de oren van doven worden ontsloten. 6 Verlamden zullen springen als herten, de mond van stommen zal jubelen: waterstromen zullen de woestijn splijten, beken de dorre vlakte doorsnijden. 7 Het verzengde land wordt een waterplas, dorstige grond wordt waterrijk gebied; waar eenmaal jakhalzen huisden, maakt dor gras plaats voor riet en biezen. 8 Daar zal een gebaande weg lopen, Heilige weg genaamd, geen onreine zal die betreden. Over die weg zullen zij gaan, maar dwazen zijn er niet te vinden. 9 Geen leeuw of roofdier zal daar komen, geen enkel wild dier dwaalt er rond, ze blijven er allemaal weg, alleen zij die verlost zijn zullen daar gaan. 10 Wie door de HEER bevrijd zijn, keren terug. Jubelend komen zij naar Sion, gekroond met eeuwige vreugde. Gejuich en vreugde trekken de stad binnen, gejammer en verdriet vluchten eruit weg. Lied Liedboek 146 Zing, mijn ziel: 1 en 3 Evangelielezing: Marcus 7, (NBV) 31 Hij vertrok weer uit de omgeving van Tyrus en ging via Sidon naar het Meer van Galilea, dwars door het gebied van Dekapolis. 32 Daar werd iemand bij hem

3 gebracht die doof was en gebrekkig sprak, en men smeekte hem om deze man de hand op te leggen. 33 Hij nam de man apart, weg van de menigte, stak zijn vingers in diens oren en raakte met speeksel zijn tong aan. 34 Hij sloeg zijn blik op naar de hemel, zuchtte diep en zei tegen hem: Effata!, wat betekent: Ga open! 35 Meteen gingen zijn oren open, zijn tong kwam los en hij kon normaal spreken. 36 Hij beval de omstanders om aan niemand te vertellen wat er gebeurd was; maar hoe strenger hij het hun verbood, hoe meer ze het rondvertelden. 37 De mensen waren geweldig onder de indruk en zeiden: Alles wat hij doet is goed: zelfs doven laat hij horen en stommen laat hij spreken. Lied Liedboek 265 Gij waakt en draagt Overdenking Hoe communiceer je met iemand die doof is? Ga je luider spreken of zelfs schreeuwen? Of doe je er juist alles aan om die dove te mijden, omdat je er eigenlijk geen raad mee weet. Veel mensen vinden het lastig om met een dove te communiceren. En als het een iemand betreft die doof geboren is, die dus het spreken niet goed heeft kunnen leren, is het nog veel lastiger voor een niet-dove om een gesprek te beginnen. Misschien heeft u ooit de film Children of a lesser God gezien. Daarin wordt een horende docent op een dovenschool verliefd op een leerlinge. Wanneer hij probeert haar zijn taal te leren wendt ze zich woedend van hem af. Tot hij tijdens een zwempartij onder water iets ervaart van die heel eigen stille wereld van de doven. Zo leert hij dat hun taal ook een volwaardige taal is. Ook deze film vertelt dat in een wereld van overwegend horenden, een dove al snel in een isolement raakt. Dit isolement wordt prachtig verwoord in een lied van Huub Oosterhuis, het lied dat we straks ná de overdenking met elkaar zingen. Elk van de drie strofen begint met de oproep Hoor. En dan klinkt in de eerste strofe het antwoord: Hoor, maar ik kan niet horen. Mijn oren dichtgestopt Mijn adem opgekropt. Mijn hart van leegte zwaar. Ik ben nog niet geboren. Ik ben niet ik. Niet waar. Ik ben nog niet geboren; ik ben niet ik; niet waar. Zo kun je je voelen als mens met een beperking, als mens die er niet bij hoort. In de ogen van niet-beperkten ben je al gauw die dove of die blinde of die verstandelijk beperkte en ga zo maar door. Nietgehandicapten zien al snel enkel de handicap en gaan voorbij aan die heel unieke mens die daarnaast ook nog doof of blind of verstandelijk beperkt is. Wij hebben allemaal de neiging om de mens te laten samenvallen met zijn of haar beperking. Niet uit boosaardigheid, maar gewoon uit gemakzucht of onnadenkendheid of misschien ook wel om duidelijk te maken dat die mens toch anders is; niet één van ons. Marcus vertelt dat men een dove bij Jezus brengt. Een mens die niet horen kan. Bijbels gezien is dat nogal een punt. Want in de bijbel gaat het om horen, om spreken en horen. Niet voor niets luidt de geloofsbelijdenis van Israël: Hoor Israël, de Heer is God, de Heer is één. Er wordt gesproken, er klinkt een woord. En wat de mens moet doen is: horen; horen en dóen naar het gehoorde. In zijn verhaal de genezing van de dove die ook nog slecht spreekt, vertelt de evangelist Marcus eigenlijk niets bijzonders. Ook Romeinse geschiedschrijvers vertellen over dergelijke wonderen, gedaan door koningen of keizers. Machtige mensen moeten tenslotte wonderbaarlijke dingen kunnen doen. Anders verliezen ze hun geloofwaardigheid.

4 Toch is dit verhaal anders dan de wonderverhalen over koningen en keizers. Die verhalen dienen als illustratie van de macht van de betreffende regeerder. Kijk eens, zijn macht is onbegrensd; hij kan zelfs zieken genezen; hij kan wonderen doen! Marcus wil zijn lezers iets anders duidelijk maken. Niet de grenzeloze macht van deze Jezus wil hij benadrukken, niet het mirakel wil hij uit de doeken doen. Marcus wil laten zien hoe deze mens door middel van eigenlijk heel intieme gebaren scheppende gebaren- communiceert met iemand die opgesloten zit in zijn eigen wereld. Jezus durft écht dichtbij te komen; hij is bereid écht te luisteren naar wat deze dove hem te zeggen heeft. Want elke wezenlijke communicatie begint met luisteren. Je zou kunnen zeggen: Jezus luistert deze mens tot spreken en bevrijdt hem zo uit zijn isolement. Effatha! Wordt open, kom uit! Zo laat hij dit mensenkind eigenlijk opnieuw geboren worden, hij laat hem ik zijn en zó waarlijk mens worden. Verwoord door Oosterhuis klinkt dat zo: Hoor, roept Gij in mijn oren en jaagt mijn angst uiteen. O stem door merg en been verwek mij uit het graf, uw mens opnieuw geboren - o toekomst, laat niet af! Niet voor niets klinkt uit de mond van de omstanders: Alles wat hij doet is goed. Die uitroep verwijst naar Genesis 1, naar het goede ( tov in het Hebreeuws) van de schepping. Deze dove is zelf nieuwe schepping geworden. Dit verhaal is een verhaal dat in de gemeente rond Marcus werd verteld. Marcus heeft met zijn vertelling de gemeente op het oog. De gemeente die zich rond die mens Jezus heeft gevormd. De gemeente die geroepen is om zich zijn manieren eigen te maken. Navolging heet dat. Een gemeente dus die geroepen is tot horen, tot luisteren en tot doen. Maar o, wat zijn wij mensen vaak slechte hoorders! Hoor! Klinkt het opnieuw. En dan ons antwoord: Hoor, maar ik wil niet horen. Zou ik uw woord verstaan, ik moest uw wegen gaan, U volgen hier en nu. Ik durf niet zijn geboren en leven toe naar U. Ik wil niet, ik durf niet. Het is te moeilijk, we zijn te oud of te jong of te druk of het helpt toch niet, we geloven er niet meer in. Alles wat hij doet is goed. Jawel, maar hoe wij dan? Wij die zeggen volgelingen te zijn van deze Jezus? Durven wij elkaar tot spreken te luisteren? Of overstemmen we liever de woordeloze vraag met ons gebabbel? Of zijn we misschien bang voor wat er dan gezegd of gevraagd gaat worden? Zijn we bang voor het beroep dat dan op ons zal worden gedaan? Ook de menigte kan er weleens de oorzaak van zijn dat je de stem die jou roept niet kunt verstaan. In onze wereld wordt heel veel gepraat zonder dat er iets wordt gezegd. We kletsen vaak maar wat en zeggen niet wat er gezegd moet worden. We praten elkaar naar de mond, weten onze gevoelens niet te verwoorden, we halen elkaar met woorden neer. We spreken vaak om met Oosterhuis te spreken- taal die verwoesting zaait, woorden die kapot maken in plaats van helen. Dat kan de reden zijn waarom Marcus vertelt dat Jezus de dove apart neemt, wég van de menigte, wég van het gebabbel, waardoor je Gods stem niet meer verstaat.

5 Wie is die dove uit het verhaal eigenlijk? Hij blijft naamloos. Misschien omdat hij staat voor zo heel veel doven, voor mensen die niet horen willen. Zijn wij zelf ook niet die dove? Houden we onszelf niet vaak doof en blind voor de vragen die vanuit de wereld op ons afkomen? De vraag naar bevrijding, naar verlossing. De vraag naar een gebaar van toenadering, van begrip, van verbondenheid. De vraag bijvoorbeeld van al die scheepsladingen vluchtelingen die richting Europa komen: gun ons een veilige plek; gun ook ons een leven. Liever houden we onze oren en grenzen dicht. Misschien moeten ons eerst de oren weer worden geopend, moeten wij zelf eerst weer leren horen en luisteren, vóórdat we überhaupt antwoord kunnen geven op al die uitgesproken en onuitgesproken vragen. Misschien zouden we vóór alles eerst moeten leren luisteren naar onszelf, naar onze diepste verlangens die we meestal onuitgesproken laten, of waarvoor we zelfs bang zijn. Luisteren naar een mens bevrijdt die mens uit zijn of haar isolement; een isolement dat soms dodelijk kan zijn. Leren luisteren bevrijd ons op onze beurt van kortzichtig eigenbelang, van ons krampachtige vasthouden aan eigen leven en luxe, waarin we de ander enkel zien als lastig, als iemand die inbreuk maakt in de dagelijkse orde van ons bestaan. Leren luisteren betekent zelf open gaan, van binnen open gaan, zodat we ons gaan verbinden met anderen. Ook met mensen die we misschien niet direct in onze kennissenof vriendenkring zouden opnemen. Luisteren is niet alleen de taak van pastores of psychologen of psychiaters. Tegen ieder mens wordt gezegd: Hoor! Tegen ons allemaal persoonlijk, maar ook tegen ons als gemeenten van Christus. Hoor en luister! Welk antwoord geven we? Of moet eerst ook tegen ons worden gezegd: Effatha: kom uit en word geboren. Kom uit en heb het lef om mens te zijn middenin de gebrokenheid van het bestaan. Wees nieuwe schepping. Bijzonder in het evangelieverhaal is dat het juist de menigte is die de dove bij Jezus brengt. Hij vraagt niet zelf om zijn genezing, maar de gemeenschap doet dat. Die gemeenschap blijkt hier toch ook een dragende gemeenschap, een menigte die door heeft wat deze mens nodig heeft om waarlijk mens te worden. In den beginne zo staat in Genesis 1- sprak God en zag dat de schepping goed was. Ook vandaag spreekt God in en door ons zijn scheppende woorden en het is goed. Dat spreken zal doorgaan totdat de woestijnen zullen bloeien, totdat de ogen van blinden geopend en de oren van doven ontsloten zijn, totdat alle leed geleden is, tot het leven niet alleen voor ons tov is, maar voor alle mensen en dieren. Laten we hopen dat dat geen droom blijft, maar ooit al is het maar hier en daar- werkelijkheid wordt. Amen. Moment van stilte Orgelspel, daarna zingen lied 323 Hoor, maar ik kan niet horen Gelegenheid voor het uitspreken van gebedsintenties Gebeden, afgesloten met Onze Vader God-dank voor onze ogen en oren, voor al die zintuigen die ons in staat stellen mens met mensen te zijn. Wij bidden voor mensen die vanwege een handicap moeite hebben met het maken van wezenlijk contact; voor mensen die zich hebben teruggetrokken in een eenzaam pantser, niet-gehoord, voorbijgezien. We bidden voor de vele christenen die om hun geloof gemarteld zijn en nog worden in het Midden-Oosten en voor hen die op de vlucht zijn en asiel zoeken in landen waar veiligheid heerst.

6 Dat wij hen in ons gebed én in ons handelen niet in de steek laten, maar onze solidariteit tonen. Wij bidden voor hen die de verantwoording dragen voor anderen, maar ogen, oren en harten gesloten houden voor de noden van hen die aan hun zorgen zijn toevertrouwd. Wij bidden U, open hun hart en laat hen verstaan dat leiderschap betekent dat je de mensen dient. Wij bidden U voor onszelf: dat wij onze oren en ogen wijd open houden voor de wereld rondom ons; dat wij oog en oor gericht houden op onze medemensen dat wij werkelijk durven luisteren en onze handen uitsteken waar dat nodig is. In ons stille gebed spreken we uit wat ons persoonlijk raakt en noemen we hen die ons gebed nodig hebben.. Luisteren bevrijdt - doe ons luisteren. Bevrijd ons dat wij luisteren, zoals U luistert. Dat onze oren worden geopend en wij mensen van vrede worden, zoals Jezus van Nazareth, die ons op die weg is voorgegaan in onvoorwaardelijke liefde. Met zijn woorden bidden wij: Onze Vader in de hemel, laat uw naam geheiligd worden, laat uw koninkrijk komen en uw wil gedaan worden op aarde zoals in de hemel. Geef ons vandaag het brood dat wij nodig hebben. Vergeef ons onze schulden, zoals ook wij hebben vergeven wie ons iets schuldig was. En breng ons niet in beproeving, maar red ons uit de greep van het kwaad. Want aan u behoort het koningschap, de macht en de majesteit tot in eeuwigheid. Amen. Collecte, bestemd voor het project in Burundi Slotlied liedboek 321 Niet als een storm, als een vloed Woorden ter afsluiting Wij gaan straks weer van hier naar onze huizen, naar ons plek in de wereld. Moge het geloof waarin we staan, te horen zijn in ons spreken; moge de hoop die leeft in onze harten te zien zijn op onze gezichten; moge de liefde die ons bezielt te ervaren zijn in ons luisteren en in ons doen. Lied waarmee we elkaar Gods zegen toewensen: liedboek 416 Ga met God Orgelspel na de dienst