Overeetstoornissen (OES)

Transcriptie

1 PSYCHIATRIE & PSYCHOLOGIE Overeetstoornissen (OES) Behandelprogramma s BEHANDELING

2 Inhoudsopgave Inleiding 3 Behandelprogramma BMI Behandelprogramma Eetstoornis met 8 overgewicht (EMO) Algemene informatie voor beide behandelprogramma s 10 (BMI 40+ en EMO) Overzicht therapieën en tijden 13 1

3 2

4 Overeetstoornissen (OES) In het St. Antonius Ziekenhuis bestaan twee behandelprogramma s voor mensen met een overeetstoornis: Het BMI 40+ programma: voor mensen met een zeer ernstig overgewicht. Het behandelprogramma Eetstoornis met overgewicht (EMO). In deze folder vindt u informatie over beide behandelprogramma s. Wat is een overeetstoornis? Mensen met een overeetstoornis hebben regelmatig eetbuien of ze eten de hele dag door te veel. Een overeetstoornis is niet hetzelfde als boulimia nervosa. Mensen met boulimia hebben ook eetbuien, maar hebben daarnaast ook de drang om het overmatige eten te compenseren door braken, laxeren of overmatig bewegen. Mensen met een overeetstoornis hebben die compensatiedrang niet. Mensen met een overeetstoornis hebben vaak overgewicht en negatieve medische gevolgen daarvan zoals diabetes of hoge bloeddruk. Voor deze mensen zijn de genoemde behandelprogramma s opgezet. Het is overigens niet zo dat alle mensen die overeten ook overgewicht hebben. Doel van het programma Het St. Antonius Ziekenhuis heeft de behandelprogramma s voor overeters opgezet, omdat gewone diëten en afslankclubs niet altijd voldoende helpen. Soms hebben ze zelfs een averechts effect. Het lijngedrag houdt dan de eetproblemen (vreetbuien, dwangmatig eten) juist mede in stand. Doel van het programma is: het ontwikkelen van een normaal voedings- en beweegpatroon, zonder eetbuien, emotioneel eten of lijnen. Daarnaast is het programma gericht op: bevorderen van (zelf-)acceptatie; in kaart brengen van onderliggende factoren; inzicht krijgen in de functie van het eten. Gewichtsvermindering is geen primaire doelstelling van het programma. Het gaat er om controle te krijgen over het eetgedrag als emotioneel probleem. Voor mensen met 3

5 extreem overgewicht liggen de prioriteiten anders: voor hen is er een medische noodzaak om snel gewicht te verliezen. Daarom is er een apart programma voor deze doelgroep opgesteld. De behandelprogramma s vinden plaats op de afdeling Psychiatrie en Psychologie. Als er een indicatie is voor aanvullende therapie, bijvoorbeeld depressie-, angst- of traumabehandeling, dan kan dit in overleg ook hier plaatsvinden. Body Mass Index De mate van uw overgewicht wordt bepaald door de Body Mass Index (BMI). De BMI wordt berekend door uw gewicht (in kilo s) te delen door het kwadraat van uw lengte (in meters). Als de uitkomst van deze rekensom hoger is dan 25, dan is er sprake van overgewicht (zie figuur 1). Behandelvisie Een overeetstoornis wordt bepaald door een combinatie van verschillende factoren: biologische factoren persoonsgebonden factoren en/of omgevingsfactoren. De visie die aandacht schenkt aan deze combinatie heet het bio-psycho-sociaal model. In het behandelprogramma in het St. Antonius Ziekenhuis wordt het eetprobleem vanuit al deze verschillende invalshoeken behandeld. Er zijn verschillende hulpverleners bij de behandeling betrokken, zoals een psycholoog, psychiater, sociotherapeut en diëtist. De behandeling is gebaseerd op verschillende therapievormen, zoals voedingsmanagement, cognitieve gedragstherapie, psycho-educatie, aandachtsgerichte training en psychomotorische therapie. Ook kan medicatie een onderdeel van de behandeling zijn. U leert onderscheid te maken tussen (aangeleerde) denkpatronen, Figuur 1. De Body Mass Index (BMI) 4

6 gevoelens en gedrag. Door u hiervan bewust te worden kunt u meer grip krijgen op uw leven. Er kan ruimte ontstaan om te veranderen: ongezond gedrag te vervangen door gezond gedrag. Maar vaak is er méér nodig dan alleen gedragsverandering. Daarom wordt ook stilgestaan bij de functie van het (over-)eetgedrag. Wat is de reden voor uw ongezonde eetgedrag? Dat kan met verschillende dingen te maken hebben: Het is een ingesleten gewoonte. Het is een manier om vervelende gevoelens te vermijden ( weg te eten ). U gaat dan eten als u boos bent of verdrietig, of als u zich verveelt. U hebt moeite om reëel over uzelf te denken en hebt misschien een negatief zelfbeeld. Dit kan het gevolg zijn van het overeetgedrag en/of overgewicht, maar kan ook al veel langer bestaan. Tijdens het programma werken we aan het veranderen van gedrag en (niet helpende) denkpatronen. Daarnaast leert u om gedachten en gevoelens rustig en onbevooroordeeld toe te laten, zonder direct iets te willen veranderen. Hierdoor krijgt u ruimte om na te denken over wat een heldere actie of volgende stap zou zijn, in plaats van dat u direct in een automatisme reageert. Dit helpt om u steviger te voelen en moeilijke gevoelens zoals eetdrang te kunnen verdragen, zonder dat u in ongezond gedrag vervalt. Juist de combinatie van veranderen én leren verdragen is volgens het behandelteam de weg om afscheid te nemen van een overeetstoornis. Behandelprogramma BMI 40+ Voor wie? Het behandelprogramma BMI 40+ is bedoeld voor mensen met een overeetstoornis en zeer ernstig overgewicht. Dat wil zeggen een BMI hoger dan 40, of een BMI tussen 35 en 40 gecombineerd met ernstige lichamelijke klachten. Doelen Het programma kent twee fases. Vanaf het begin houdt u een eetdagboek bij waarmee u uw eetpatroon in kaart brengt. In fase I van het behandelprogramma is het belangrijkste doel gewichtsvermindering en daarmee vermindering van de risico s van het overgewicht. Dit wordt bereikt via een energiebeperkte voeding en/of maaltijdvervangers. Een gewichtsvermindering van 10% is haalbaar en levert al een aanzienlijke gezondheidswinst op. In fase II van de behandeling leert u om meer controle krijgen over het gedrag dat de eetstoornis in stand houdt. U leert over zelfcontrole-methoden, noodplannen en stappenplannen. Er is veel aandacht voor lichaamsbeleving en lichaamsbewustwording. Geleidelijk aan worden de achterliggende emotionele factoren steeds duidelijker en krijgt u hier meer vat op. In de eindfase is de eetstoornis grotendeels onder controle. Dat wil zeggen: u hebt geen eetbuien meer; u houdt een normaal voedingspatroon aan; 5

7 u hebt voldoende lichaamsbeweging in uw eigen woonomgeving; u hebt inzicht in de achterliggende problematiek; u hebt meer grip op uw leven en de eetstoornis verliest zijn functie; u hebt een beter zelfbeeld en een betere lichaamsbeleving. De behandeling kan daarna worden afgerond of er kan gekozen worden voor nazorg in een zelfhulpgroep. Praktische informatie Fase I De behandeling is elke maandagmiddag van tot uur. Van tot uur is er begeleiding door een sociotherapeut en van tot uur is er begeleiding door een diëtist. Daarnaast kunt u in de ochtend eventueel nog een extra module volgen (zie de informatie verderop in dit hoofdstuk). De behandeling gebeurt in een vaste groep van ongeveer negen deelnemers. Deze fase duurt 18 tot 24 weken. De diëtist en de psychiater bepalen samen met u hoe u het best kunt gaan afvallen. Er kan worden gekozen voor maaltijdvervangers. De verwachting is dat u hiermee 500 tot 1500 gram per week zult afvallen. Met een sterk caloriebeperkende voeding is dit minder: ongeveer 500 gram per week. In de groepsbijeenkomsten werkt u aan: een goede voorbereiding realistische verwachtingen inzicht in uw huidige eetpatroon motiverende technieken zelfcontrole leren omgaan met moeilijke momenten U krijgt ook begeleiding bij de overgang naar de nieuw gekozen voeding. Daarnaast is het goed om ook buiten de bijeenkomsten om contact te houden met groepsgenoten voor onderlinge steun. Fase II Na fase I kunt u verdergaan met afvallen in een groep. U brengt dan verder in de praktijk wat u in de eerste fase hebt geleerd. Ook deze bijeenkomsten zijn op maandag. Van tot uur is er begeleiding door een diëtist. Daarna volgt een wisselend blok van tot uur. De ene week krijgt u dan begeleiding door een sociotherapeut, de andere week is er een groepsopdracht die u gezamenlijk maakt. Deze groep heeft maximaal deelnemers. Deze groep duurt 18 tot 24 weken. Bij uitzondering is er een periode verlenging mogelijk. Daarin gaat u geleidelijk weer over naar een normaal eetpatroon. Evaluatie Iedere 9 tot 12 weken is er een evaluatie. U bespreekt dan de voortgang van uw behandeling met de diëtist, de sociotherapeut en de behandelcoördinator van de groep (klinisch psycholoog). Extra module Naast het BMI 40+ programma kunt u nog een extra module volgen: zwemmen óf cognitieve gedragtherapie. Bovendien kunt u meedoen aan de HartCoherentieTraining (HCT). De psycholoog en psychiater bepalen samen met u wat voor u van toepas- 6

8 sing is. Verderop in deze folder vindt u een korte beschrijving van de modules. Op de afdeling zijn uitgebreidere folders over deze modules beschikbaar. Verder is er een samenwerkingsverband met de afdeling Fysiotherapie. Mocht u nog een andere therapie nodig hebben, dan kan dit in overleg op een ander moment in de week. Dit kan bijvoorbeeld een module interactie therapiegroep zijn, zoals die op de donderdag binnen het programma Eetstoornis met overgewicht gegeven wordt. Module zwemmen Het zwemmen heeft twee doelen. Ten eerste is het goed om uw conditie te verbeteren. Daarnaast kunt u bij het zwemmen makkelijker bewegen, wat u meer vertrouwen kan geven in uw lichaam en het bewegen. Module cognitieve gedragstherapie In deze module leert u zich meer bewust te worden van uw denkpatronen en uw gedrag. Vervolgens leert u om hierin zelf verandering aan te brengen. Thema s zijn: zelfbeeld, omgaan met anderen, hanteren van emoties en de achterliggende dynamiek van het eetgedrag. in een enkel geval als nazorg) gedaan. Emoties en eten komen vaak samen voor. Daarom is het bij overgewicht belangrijk om te leren omgaan met emoties. In HCT wordt overgewicht gezien als een poging van het lichaam om zich aan te passen aan ongunstige omstandigheden. Onze voorouders beschikten niet over regelmatig en in grote hoeveelheden beschikbaar voedsel. Ons lichaam heeft daardoor geleerd om bij het signaal stress te gaan hamsteren. Emoties zoals frustratie, eenzaamheid en teleurstelling leiden tot stress en ontregelen onze natuurlijke regelsystemen. In de loop van de HCT brengt u deze systemen weer in balans en leert u zelf uw emoties te reguleren met hulp van de hartcoherentiemethode. Vanuit de nieuw verworven balans observeert u bij uzelf honger, trek en verzadiging. Daarna kunt u, uitgaande van uw doel om af te vallen, beter uw eigen keuzes maken en die ook beter volhouden. Voor deze module moet u een boek aanschaffen en dagelijks thuis oefeningen doen. Nieuwe module: HartCoherentieTraining In aanvulling op de eendaagse behandelprogramma s (BMI40+ en EMO) bieden wij sinds 2010 op maandagochtend een nieuwe module aan: HartCoherentieTraining (HCT). Deze kan gevolgd worden in combinatie met de andere behandelonderdelen. De module wordt ook wel als voorzorg (en 7

9 Behandelprogramma Eetstoornis met overgewicht (EMO) Voor wie? Het behandelprogramma Eetstoornis met overgewicht (EMO) is bedoeld voor mensen met een overeetstoornis en overgewicht. De ervaring leert dat bij de meeste deelnemers sprake is van obesitas, dit betekent een BMI van tussen 30 en 40 (zie figuur 1 op blz. 4). Doelen Het programma kent twee fases. Vanaf het begin houdt u een eetdagboek bij waarmee u uw eetpatroon in kaart brengt. Verder begint u in de eerste fase met het normaliseren van het eetpatroon aan de hand van een eetschema. Daarnaast werkt u aan uw motivatie door o.a. te denken over wat u wilt bereiken in de behandeling. U leert hoe u steun kunt vinden in de groep en hoe u het best kunt profiteren van de behandeling. In fase II ligt de nadruk op het verder onder controle krijgen van het eetgestoorde gedrag. Dit gebeurt aan de hand van zelfcontrole-methoden, cue-exposure, noodplannen, stappenplannen enz. Er is veel aandacht voor lichaamsbeleving en lichaamsbewustwording. Geleidelijk aan worden de achterliggende emotionele factoren steeds duidelijker en krijgt u hier meer vat op. In de eindfase is de eetstoornis grotendeels onder controle. Dat wil zeggen: u hebt geen eetbuien meer; u houdt een normaal voedingspatroon aan; u hebt voldoende lichaamsbeweging in uw eigen woonomgeving; u hebt inzicht in de achterliggende problematiek; u hebt meer grip op uw leven en de eetstoornis verliest zijn functie; u hebt een beter zelfbeeld en een betere lichaamsbeleving. De behandeling kan daarna worden afgerond of er kan gekozen worden voor nazorg in een zelfhulpgroep. Praktische informatie Fase I De behandeling is eens per week op donderdagochtend van tot uur. Van tot uur is er begeleiding door een diëtist en van tot uur door een sociotherapeut. Sommige deelnemers volgen ook nog een extra module (zie de informatie verderop in dit hoofdstuk). Deze modules zijn in het begin van de middag. De behandeling vindt plaats in een vaste groep van ongeveer negen deelnemers. Deze fase duurt 18 tot 24 weken. Tijdens de groepsbijeenkomsten werkt u aan: realistische verwachtingen inzicht in uw huidige eetpatroon motiverende technieken zelfcontrole leren omgaan met moeilijke momenten 8

10 Onderlinge steun buiten de therapie-uren wordt gestimuleerd. Fase II Na de eerste fase kunt u verder gaan met fase II (ook op de donderdag). U begint de ochtend met sociotherapie / voedingsmanagement ( uur). Daarna is er zwemmen van tot uur in zwembad de Kwakel (dit is vlak naast het ziekenhuis). Voor degenen die nog een extra module volgen, is dit aansluitend aan het begin van de middag. Evaluatie Iedere 9 tot 12 weken is er een evaluatie. U bespreekt dan de voortgang van uw behandeling met de diëtist (alleen in fase I), de sociotherapeut en de behandelcoördinator van de groep (klinisch psycholoog). Extra modules Naast het behandelprogramma kunt u nog een extra module volgen: interactie therapiegroep, cognitieve gedragtherapie óf psychomotorische therapie. De psycholoog en psychiater bepalen samen met u of dit op u van toepassing is. Dit is op de donderdagmiddag. Hieronder vindt u een korte beschrijving van de modules. Op de afdeling zijn uitgebreidere folders over deze modules beschikbaar. Mocht u nog een andere therapie nodig hebben, dan kan die in overleg op een ander moment in de week worden ingepland. Denk bijvoorbeeld aan de nieuwe module HartCoherentieTraining (zie blz. 7) of aan deelname aan een angst- of depressiegroep. Verder is er een samenwerkingsverband met de afdeling Fysiotherapie. Module interactie therapiegroep De module interactie therapiegroep (ITG) is gericht op het verbeteren van vaardigheden in het contact met anderen. Dit gebeurt door uitwisseling in de groep en oefenen in rollenspelen. De deelnemers brengen onderwerpen in vanuit eigen ervaringen en te verwachten situaties. Zulke onderwerpen zijn bijvoorbeeld: nee leren zeggen, grenzen stellen, of op anderen afstappen. Module cognitieve gedragstherapie In de module cognitieve gedragstherapie leert u zich meer bewust te worden van uw eigen denkpatronen en uw gedrag. Vervolgens leert u om hierin zelf verandering aan te brengen. Thema s zijn: zelfbeeld, omgaan met anderen, hanteren van emoties en de achterliggende dynamiek van het eetgedrag. Module psychomotorische therapie (PMT) In de module psychomotorische therapie (PMT) is het lichaam uitgangspunt van de therapie om aan problemen te werken. U leert u bewust worden van uw lichaam, hoe u hier zelf invloed op kunt hebben (bijv. bij het omgaan met gevoelens) en u leert om binnen de groep (oude) ervaringen te verwerken. 9

11 Algemene informatie voor beide behandelprogramma s (BMI 40+ en EMO) Stabilisatie/voorzorggroep De stabilisatiegroep is bedoeld voor mensen met ernstig overgewicht, die intakegesprekken hebben gehad voor een overeetstoornissenprogramma en nog minstens enkele maanden moeten wachten tot hun behandeling start. Doelen van de stabilisatiegroep zijn: Vergroten van uw kennis en inzicht m.b.t. overeetstoornissen in het algemeen en uw eigen eetprobleem. Stabilisatie van gewicht (d.w.z.: niet aankomen). Werken aan motivatie voor aanpak van de eetstoornis. Kennismaken met groepstherapie en de manier van werken door het overeetstoornissenteam. Eens in de twee weken komt de stabilisatiegroep bij elkaar. De bijeenkomsten zijn op vrijdag van tot uur. Het is een open groep; dat betekent dat er nieuwe mensen kunnen instromen. De module HartCoherentieTraining (zie blz. 7) wordt ook wel als voorzorg aangeboden. Informatiebijeenkomsten Per jaar worden er vier informatieavonden gehouden voor alle deelnemers aan het overeetstoornissenprogramma (alle fases). Ook partners, familieleden, vrienden en/of andere belangstellenden uit uw omgeving zijn dan welkom. Telkens wordt een bepaald thema onder de loep genomen, zoals lichaamsbeeld, zelfcontrole of omgaan met de feestdagen. Er zijn altijd minimaal twee medewerkers aanwezig. Deze bijeenkomsten zijn een onderdeel van het behandelprogramma. Onderzoek Tijdens het behandelprogramma worden uw gewicht (BMI) en bloeddruk regelmatig gecontroleerd. Dit is voor medische controle en om het effect van de behandeling te kunnen volgen. Daarnaast wordt enkele malen bloed geprikt om de waarde te bepalen van: cholesterol (HDL, LDL en totaalwaarde); triglyceriden (vetten); glucosespiegel (bloedsuiker): hiervoor moet u nuchter zijn; Alleen bij diabetespatiënten: GlyHB (dit geeft de gemiddelde bloedglucosewaarden over de afgelopen twee tot drie maanden weer). Daarnaast krijgt u nog enkele vragenlijsten over uw eetgedrag en uw algeheel welbevinden. De metingen kunnen ook gebruikt worden voor wetenschappelijk onderzoek. De gegevens worden groepsgewijs en anoniem verwerkt. Dat wil zeggen dat niemand uw gegevens met u persoonlijk in verband kan brengen. Het kan zijn dat u later benaderd wordt voor vervolgonderzoek, bijvoorbeeld metingen om te kijken naar het effect van de behandeling op de langere termijn. In dat geval neemt uw behandelaar contact met u op. U kunt natuurlijk zelf kiezen of u meewerkt of niet. Uw keuze heeft geen enkele 10

12 invloed op de zorg die u ontvangt. Afdelingsregels Op de afdeling gelden enkele afspraken, regels en grenzen. Deze dragen bij aan een omgeving en klimaat waarin de behandeldoelen kunnen worden bereikt. De belangrijkste zijn: Roken is in het hele gebouw niet toegestaan. Niet eten en drinken tijdens de bijeenkomsten. Elke deelnemer helpt zonodig met lichte corveetaken. Lichamelijk geweld of dreigen hiermee op de afdeling wordt niet getolereerd. Het bezit of gebruik van alcohol en/of drugs op de afdeling is niet toegestaan. Kunt u door ziekte niet komen? Geef dit dan door aan het secretariaat tussen en uur. Per serie van 9 tot 12 weken mag u één keer missen. Bent u een tweede keer afwezig, dan wordt dit in het team besproken en zo nodig volgt een individueel gesprek. Als u te veel afwezig bent volgt een gesprek met de behandelcoördinator om te bekijken of het zinvol is om de behandeling voort te zetten. Opname De afdeling Psychiatrie en Psychologie heeft een Medisch Psychiatrische Unit. In heel uitzonderlijke gevallen is hier een kortdurende opname mogelijk. Kosten Hebt u vragen over de vergoeding van uw behandeling en een eventuele eigen bijdrage? Wij adviseren u uw zorgverzekeraar te raadplegen. Zie ook onze website onder het specialisme Psychiatrie & Psychologie (zorgverzekering en kosten): Nazorg Als u het behandelprogramma bij het St. Antonius Ziekenhuis hebt doorlopen, kunt u voor verdere ondersteuning en begeleiding terecht bij Hé Zelfhulporganisatie. In samenwerking met het St. Antonius Ziekenhuis heeft deze organisatie een groep opgezet voor mensen met Binge Eating Disorder (de engelse term voor overeetstoornis). Doelstelling is het vasthouden van de bereikte resultaten. Dit betekent: tijdige signalering en actie bij een eventuele terugval in oude patronen en eetgewoontes. De groep wordt begeleid door ervaringsdeskundigen, dat wil zeggen dat zij zelf ook een overeetstoornis hebben gehad. Deelnemers van de nazorggroep kunnen ook in een andere instelling dan het St. Antonius Ziekenhuis een behandeling hebben gehad. Deelnemers vertellen om de beurt hoe het gaat en blijven kritisch naar elkaar en naar zichzelf, met name ten aanzien van het eetgedrag (productkeuze, regelmaat enz.). De groep komt eens in de twee weken bij elkaar (op een avond). Voor actuele informatie kunt u kijken op of in de folder die in het St. Antonius Ziekenhuis verkrijgbaar is. 11

13 Doorloopt u om de een of andere reden niet het hele programma, of zijn er bijkomende psychische problemen? Dan kijken wij zo nodig met u naar andere behandelmogelijkheden binnen of buiten het St. Antonius. Overige informatie Medische zorg blijft in handen van de huisarts of specialist. Groepsgrootte is ongeveer 9 mensen voor de fases I en tot ongeveer 12 mensen voor de fases II. In de extra modules kunnen maximaal 9 mensen terecht, hiervoor kan eventueel een wachttijd bestaan. In principe wordt de behandeling in groepsverband aangeboden. Meer informatie over het St. Antonius Ziekenhuis en de afdeling Psychiatrie is te vinden op Hout. Uitgeverij Boom, Serie: zorgen voor je zelf. ISBN Leven met obesitas. P. Daansen. Bohn Stafleu Van Loghum, Reeks a-ggz. ISBN Aanmelden U kunt zich aanmelden door te bellen naar het St. Antonius Ziekenhuis. Vraagt u naar het afdelingshoofd van de afdeling Psychiatrie en Psychologie. Na telefonische aanmelding volgen twee gesprekken op de poli bij een psycholoog en een psychiater. Aan de hand daarvan wordt bekeken of deelname aan het programma voor u zinvol is. Aanbevolen literatuur Afvallen op maat. Een methode met blijvend resultaat. Strien, Tatjana van. Uitgeverij Boom, Amsterdam. ISBN Beetje bij beetje beter. Overlevingspakket voor mensen met bulimia nervosa en/of een vreetbuistoornis. Schmidt & Treasure, Uitgeverij SWP te Utrecht. ISBN Obesitas en overgewicht. Oorzaken, gevolgen en behandeling. P.Zelissen, Uitgeverij Davidsfonds V.Z.W. ISBN Maak je niet dik. Over eten en diëten. G. van 12

14 Overzicht therapieën en tijden Stabilisatie/voorzorg Eens per twee weken (oneven week) op vrijdag van uur. De behandelingen binnen het St. Antonius Ziekenhuis vinden wekelijks plaats in een groep, gedurende een dagdeel óf een hele dag: BMI 40+ programma EMO programma Fase I: weken Fase I: weken Fase II: weken * Fase II: weken* * In een enkel geval is verlenging mogelijk. Tijden BMI40+ fase I Maandag Tijd ZWM Zwemmen CGT Cognitieve gedragstherapie SOCIO Sociotherapie DIE Diëtetiek BMI40+ fase II Maandag Tijd ZWM Zwemmen CGT Cognitieve gedragstherapie DIE Diëtetiek SOCIO Sociotherapie Extra module HC HartCoherentieTraining EMO fase I Donderdag Tijd DIE Diëtetiek SOCIO Sociotherapie PMT Psychomotorische therapie ITG Interactie therapiegroep CGT Cognitieve gedragstherapie EMO fase II Donderdag Tijd SOCIO Sociotherapie DIE Diëtetiek (1x p/m) ZWM Zwemmen PMT Psychomotorische therapie ITG Interactie therapiegroep CGT Cognitieve gedragstherapie

15 Nazorg Zelfhulporganisatie: tweewekelijks op een avond, begeleid door ervaringsdeskundigen. 14

16 St. Antonius Ziekenhuis T E patienteninformatie@antoniusziekenhuis.nl Spoedeisende Hulp Psychiatrie & Psychologie Locaties en bezoekadressen Ziekenhuizen St. Antonius Ziekenhuis Utrecht Soestwetering 1, Utrecht (Leidsche Rijn) Poliklinieken St. Antonius Polikliniek Utrecht Overvecht Neckardreef 6, Utrecht St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein Koekoekslaan 1, Nieuwegein St. Antonius Polikliniek Houten Hofspoor 2, Houten St. Antonius Spatadercentrum Utrecht-De Meern Van Lawick van Pabstlaan 12, De Meern 15

17 Meer weten? Ga naar Dit is een uitgave van St. Antonius Ziekenhuis PSY 05/05-13