Derek Vrolijk maakt van puin weer bouwmateriaal. Vermoeide Galecopperbrug krijgt opknapbeurt. Schoorsteenbouwer balanceert op hoogte

Transcriptie

1 bouwen Magazine over loopbaanontwikkeling en vaktechniek voor werknemers in de bouw en infra Nr. 5 november 2014 Derek Vrolijk maakt van puin weer bouwmateriaal Vermoeide Galecopperbrug krijgt opknapbeurt Schoorsteenbouwer balanceert op hoogte

2 Maak een Bouwselfie en maak kans op een GoPro camera! Stuur je bouwselfie en maak kans op heerlijke prijzen! Maak een bouwselfie en stuur hem op naar De beste worden getoond in de volgende ibouwen. Lezers kunnen stemmen op hun favoriete foto. De winnaar krijgt een GoPro HERO camera. De genomineerden ontvangen een heerlijke slagroomtaart. Word gratis lid van Jouw blad voor ontwikkelingen in de bouw. stuur je foto naar

3 in de dekplaat en in lasverbindingen tussen dekplaat en troggen. Daardoor is de beschikbaarheid van de weg niet voldoende te waar borgen. In vier fases knappen we de brug op. Elke fase duurt ongeveer acht tot negen weken. In de Inhoud Bouwreportage: Renovatie Galecopperbrug 4 Vakmanschap in Beweging 9 Machinist in hart en nieren: Cees Vis 12 Van boven gezien: Shell-toren wordt A DAM 16 De loopbaan van Marco van de Logt 18 Bouwtechniek: de schoorsteenbouwer 20 Wat levert het op? Dennis Caris 24 Duurzaam bouwen: upcyclen van bouwafval 26 Reacties 30 Colofon 31 Trots op 32 Pagina 4 Vermoeide Galecopperbrug De Galecopperbrug in de A12 bij Utrecht is toe aan een grote opknapbeurt. Dat gebeurt overdekt, in een tent. Bouwen neemt een kijkje bij een ingewikkeld project. Bouw reportage Het lijkt een witte feesttent, midden op de snelweg A12 aan de zuidkant van Utrecht. Maar onder deze tijdelijke overkapping is geen tijd voor vertier. Er wordt hard gewerkt aan de renovatie van de Galecopperbrug. Een uitdagend project voor de vaklieden van bouwcombinatie Galecom vof. Renovatie Galecopperbrug Nieuw leven voor vermoeide brug 4 De brug is moe, vertelt hoofduitvoerder gww Jeroen Varkevisser (38, links). En dat mag ook wel na bijna veertig jaar. De vermoeidheidsverschijnselen uiten zich met name in de stalen rijvloer, waar regelmatig scheurvorming optreedt 5 Pagina 20 Bouwtechniek: de schoorsteenbouwer Als een bergbeklimmer die zijn eigen bergtop creëert. Zo metselt Jaap Mars op hoogte. De techniek van een onverschrokken schoorsteenbouwer. Pagina 26 Puin wordt weer bruikbaar Bouw- en sloopafval krijgt bij De Monumentenwerf in Amsterdam een tweede leven. Heel veel blijkt heel goed herbruikbaar. Het verschil tussen recyclen en upcyclen. 26 Duurzaam bouwen Bij duurzaam bouwen kun je aan van alles denken. Over wat het begrip precies inhoudt, zijn de geleerden het nog niet eens. Intussen zijn bedrijven op allerlei manieren bezig om duurzaamheid in praktijk te brengen. Zo ook bij De Monumentwerf van de Rutte Groep in Amsterdam. We verwerken geen afval, maar we voegen extra waarde toe aan herbruikbare grondstoffen, stelt het bedrijf. Over het verschil tussen recyclen en upcyclen. Amsterdamse Monumentenwerf werkt aan optimale duurzaamheid Recyclen? Recyclen? Wij willen liever upcyclen upcyclen Betonpuin De hele dag klinkt geronk en gebonk van vrachtwagens, shovels en kranen op het terrein van De Monumentenwerf in het Westelijk Havengebied. Bouw- en sloopafval wordt aangevoerd en gerecyclede bouwmaterialen gaan de poort uit. Bij een enorme berg betonpuin zet shovelmachinist Derek Vrolijk (37) zijn machine stil en klimt uit de cabine. Derek werkt al tien jaar bij de Rutte Groep, eerst als straatmaker en sinds zeven jaar als machinist. Hij legt uit wat hij aan het doen is: De vrachtwagens storten hier hun lading puin. Dan duw ik de brokken beton en steen naar die grote hoop en mijn collega pakt ze met zijn kraan op en vult er de mobiele puinbreker mee. Wat hier wordt aangevoerd, is op de slooplocatie al gescheiden van ijzer, hout en andere vervuilingen. Ladingen asfalt houden wij apart, dat gaat gelijk door naar de Asfaltcentrale, hier vlakbij. Granulaten De puinbreker kan het beton kraken tot granulaten met verschillende korrelgrootte, bijvoorbeeld menggranulaat voor de fundering van wegen. Van hogere kwaliteit is de fractie die gebruikt kan worden als toeslagmateriaal voor nieuw beton. Het vervangt dan het grind. Van dat recyclingbeton maakt de Rutte Groep weer duurzame betonputten voor ondergrondse afvalinzamelingssystemen. De Monumenten- 27

4 Bouw reportage Het lijkt een witte feesttent, midden op de snelweg A12 aan de zuidkant van Utrecht. Maar onder deze tijdelijke overkapping is geen tijd voor vertier. Er wordt hard gewerkt aan de renovatie van de Galecopperbrug. Een uitdagend project voor de vaklieden van bouwcombinatie Galecom vof. 4

5 Renovatie Galecopperbrug Nieuw leven voor vermoeide brug De brug is moe, vertelt hoofduitvoerder gww Jeroen Varkevisser (38, links). En dat mag ook wel na bijna veertig jaar. De vermoeidheidsverschijnselen uiten zich met name in de stalen rijvloer, waar regelmatig scheurvorming optreedt in de dekplaat en in lasverbindingen tussen dekplaat en troggen. Daardoor is de beschikbaarheid van de weg niet voldoende te waar - borgen. In vier fases knappen we de brug op. Elke fase duurt ongeveer acht tot negen weken. In de 5

6 Eén naam, twee bruggen De Galecopperbrug bestaat uit twee (vrijwel) parallelle tuibruggen. Toen de eerste brug klaar was in 1971, werd de uit 1936 daterende Meernbrug twee kilometer noordwaarts verplaatst waar zij de wijken Leidsche Rijn en Oog in Al verbindt. Daarna werd begonnen met de tweede brug. Deze was gereed in Versterken en verhogen: een technische uitdaging De belangrijkste en technisch lastigste onderdelen voor de versterking van de Galecopperbrug vormen vier stalen voorspanliggers. Die zijn over de gehele breedte van het Amsterdam-Rijnkanaal aan de brug gekoppeld. De vier liggers hebben elk een eigen fundering die losstaat van de bestaande brugfunderingen. In totaal wegen de voorliggers circa honderd ton. Daarnaast is de Galecopperbrug in het midden opgehoogd met circa zeventig centimeter. Dit zorgt ervoor dat schepen met vier op elkaar gestapelde containers onder de brug kunnen doorvaren. 6

7 winter ligt alles stil omdat de vluchtstroken ontbreken. Dit zou dan te veel hinder voor het verkeer veroorzaken. Herstel wegdek De volledige renovatie duurt tweeënhalf jaar. Omdat de brug was doorgezakt, is begonnen met versteviging. Er zijn vier voorspanliggers aangebracht en de brug is opnieuw voorgespannen. Daarna is eerst het bestaande asfalt verwijderd, zodat het stalen dek van de brug vrijkwam. Dat is vervolgens onderzocht op scheurvorming; waar nodig zijn reparaties uitgevoerd. Vervolgens is een nieuwe - uit epoxy en steenslag bestaande - hechtlaag aangebracht, waarmee het beton zich kan hechten aan het staal. Voordat het beton daadwerkelijk gestort werd, is eerst de wapening boven de hechtlaag en de randstelprofielen aan - Omgevingsmanager kijk voor meer op Sjoerd Hermsen (35, boven) is omgevingsmanager, een functie die tegenwoordig vaker voorkomt bij complexe bouwprojecten. Sjoerd legt uit wat een omgevingsmanager doet. Ik houd me bezig met drie thema s: relatiebeheer, commu nicatie en conditionering. Bij relatiebeheer over leg je met betrokken partijen zoals overheidsinstanties, bewoners en belangengroepen. Ik trek daarin samen op met mijn opdrachtgever Rijkswaterstaat. Samen proberen we te kijken of we in het werk rekening kunnen houden met wensen van stakeholders, zoals we de betrokken partijen noemen. Bij communicatie gaat het erom dat je uitlegt waarom bepaalde keuzes gemaakt zijn. En conditionering betreft het aanvragen en coördineren van vergun ningen, het afstemmen en coördineren van het werk aan kabels en leidingen, en het rekening houden met en voldoen aan de wetgeving voor flora en fauna. 7

8 gebracht. Na de betonstort is de slijtlaag aangelegd waarover het verkeer rijdt, en zijn vangrails en belijning aangebracht. Droge en natte as Twee aspecten maken de renovatie van de Galecopperbrug tot een complex project, legt Jeroen Varkevisser uit. Allereerst het feit dat de brug op twee drukke verkeersassen ligt. Een droge as: de A12. En een natte: het Amsterdam- Rijnkanaal. Om de verkeershinder voor zowel weg- als vaarverkeer tot een minimum te beperken, is een minutieuze planning vereist. Daarnaast is het sowieso al lastig om beton te storten op staal, maar in het geval van een brug is dat nog ingewikkelder. Want er zit beweging in een brug. Dus moet je aparte werkzaamheden uitvoeren die uiteindelijk één geheel vormen. Buitenmens Kevin Groot (23, links) is leerling-werkvoorbereider. Eerder werkte hij langs de A27/A28 bij de aanleg van negen viaducten tussen Hoevelaken en Leusden. Nu voert hij alle keuringen uit op de Galecopperbrug. Samen met de uit - voerder controleer ik of de betonbekisting goed gemon teerd is en of de samenstelling van het beton klopt voordat het wordt gestort. Als leerling-werkvoorbereider zorg je ervoor dat alles vooraf op orde is. En achteraf moet je kunnen verant woorden dat alles volgens de procedures is afgehandeld. Zo leer je wat er allemaal komt kijken bij zo n complex project. Maar het betekent ook dat je veel op kantoor zit. Ik heb ontdekt dat ik meer een buitenmens ben, dat ik graag op de bouwplaats werk. Daarom hoop ik dat ik mijn volgende stageproject in de uitvoering kan doen. Eerste baan Meteen nadat Jordi van den Heuvel (23, links) klaar was met zijn hbo-studie Bouwtechnische Bedrijfskunde kon hij aan de slag bij de reno - vatie van de Galecopperbrug. Hij werd aange nomen als medewerker bedrijfsbureau, maar werkt in de praktijk als uitvoerder. Wat ik op school leerde, kan ik nu toepassen in de praktijk. Denk daarbij aan vaardigheden als planning, organisatiemanagement en het vermogen om nieuwe vakspecifieke kennis snel op te pakken. Momenteel ben ik bezig met voegovergangen. Dat is de overgang van het landhoofd naar de brug. Op school kun je dat niet leren, maar dankzij mijn studie pak ik het snel op. Je moet bijvoorbeeld rekening houden met bestaande bewapening, afwijkingen die niet overeenkomen met de tekening en de bevestiging van de voegovergang. 8

9 Vakmanschap in beweging Samenwerken aan energiezuinige luchtdichte constructies Een woning die niet (meer) lekt Elke vakman weet dat je warmteverlies beperkt door een huis luchtdicht te bouwen. Maar niet elke vakman weet waar je specifiek op moet letten. Dat kun je leren, bijvoorbeeld met de eendaagse praktijktraining Samenwerken aan energiezuinige luchtdichte constructies. Cursisten Ros Pheifer (43) en Johan Spanjers (42) laten op deze pagina s zien wat ze opstaken. Johan Spanjers dicht een kozijn af. Luchtdicht bouwen. Daar krijg je vroeg of laat mee te maken, want vanaf 2020 is klimaatneutraal bouwen verplicht: de hoeveelheid energie voor het verwarmen van een woning mag niet hoger zijn dan de zelf opgewekte energie. En 2020 lijkt misschien ver weg, maar al vanaf 1 januari 2015 worden de regels op het gebied van energiezuinig bouwen aangescherpt. Ros Pheifer en Johan Spanjers zijn er op tijd bij. 9

10 Theorie en praktijk De training die Ros en Johan volgden, bestaat uit twee onderdelen: theorie en praktijk. Tijdens het theoretische deel staat een handboek met twintig veelvoorkomende bouwdetails van luchtdichte aansluitpunten centraal. Het praktische deel vindt plaats op een bouwplaats. In het geval van Ros en Johan was dat een nieuwbouwwoning waaraan zij gewerkt hadden. Vlak voor de oplevering werd een blowerdoor-test uitgevoerd, waarbij een woning onder zowel onder- als overdruk wordt gebracht zodat je eventuele lekken kunt vaststellen. Gelukkig waren de resultaten van de test prima. Nokken afdichten Laat ik heel eerlijk zijn, zegt timmerman Johan. Als er lucht door de kozijnen komt, maakt mij dat niet zoveel uit. Maar toen we naar mijn zolder liepen Gelukkig werden geen lekkages geconstateerd. De docent legde uit dat het verstandig is om de nokken ook af te dichten met flexibel schuim. Je hebt dan meer zekerheid dat je bij een meting ook voldoet aan de strengere norm. Je moet ook aandacht besteden aan specifieke punten, zoals het dakraam en de aansluiting van de cascohoeken. Sindsdien let ik daar nog meer op. 10 Ros Pheifer voorkomt dat er lucht ontsnapt via de meterkast.

11 Meterkast Ook timmerman Ros Pheifer past de kennis meteen toe, vertelt hij. Tijdens de rondleiding door de nieuwbouwwoning wees de docent ons op bouwdetails waar de kans groot is dat er lucht ontsnapt. Dat zijn dus punten waarop je extra moet letten. De meeste daarvan kende ik wel: vensters, kozijnen en de kruipruimte. Maar dat er veel lucht kan ontsnappen als je bijvoorbeeld de meterkast niet goed uitvoert, was niet bij me opgekomen. Sinds de training hebben we alle details nog eens kritisch bekeken op gemakkelijke uitvoerbaarheid, zodat de kans op fouten maken kleiner wordt. Luchtdichte constructies Voor het realiseren van een energiezuinige woning moet je goed lucht- en kierdicht kunnen bouwen. Het is belangrijk dat je als vakman op de hoogte bent van de laatste ontwikkelingen. Daar zijn cursussen voor. Bouwradius bij voorbeeld heeft de eendaagse praktijktraining Samenwerken aan energiezuinige luchtdichte constructies. Ga voor meer informatie naar 11

12 Evc-traject Machinist in hart en nieren 12

13 Cees Vis (54) uit Sint Annaland zat 36 jaar op de kraan toen zijn werkgever Boskalis vroeg of hij assistent-uitvoerder wilde worden. Met jouw enorme praktijkervaring zou je pas afgestudeerde uitvoerders goed kunnen ondersteunen. Cees hapte toe. Hij had het naar zijn zin. Leerde ook veel van zijn jonge collega s. Maar na zestien maanden lonkte toch weer die kraan 13

14 Kijk, dit is de Poclain FY 30, vertelt Cees. Zijn vuistdikke portfoliomap ligt half opengeslagen voor hem op tafel. Cees toont een zwart-wit foto van de eerste kraan waarop hij werkte. Hij slaat de pagina om, ziet een kleurenfoto en begint te lachen. Op de foto staat hij voor een mobiele tekstkar langs de kant van de weg, met de tekst: Cees: van harte gefeliciteerd met je vijftigste verjaardag. Cadeautje van mijn collega s, legt Cees uit. Bedoeling was dat ik dit zou zien wanneer ik zou komen aanrijden op de bouwplaats. Ze waren alleen vergeten dat ik heel vroeg begin, dus ik was allang aan het werk toen ze de tekstkar plaatsten, lacht hij. Deze foto is dus later genomen. Schoenendozen Samen met twaalf collega s volgde Cees een evc-traject, onder begeleiding van evc-adviseur Claudia Klarenbeek. Onderdeel van zo n traject is het samenstellen van een portfoliomap waarin je bewijsstukken van relevante werkervaring verzamelt. Cees: Ik wist dat op zolder nog een paar schoenendozen lagen met foto s van kranen waarop ik heb gewerkt. Toen ik de foto s tevoorschijn haalde, herkende ik projecten die ik allang vergeten was. Zo kreeg ik er echt schik in om mijn portfolio samen te stellen. Halverwege het evc-traject werd Cees gevraagd of hij assistent-uitvoerder wilde worden met de mogelijkheid door te groeien. Cees: Ik stemde ermee in, maar maakte wel een voorbehoud... Lichter scheppen Want weet je wat het is?, vervolgt hij. Tegenwoordig zijn de brandstofprijzen zo hoog, dat een groot bedrijf als Boskalis veel geld kan besparen wanneer elke kraanmachine per uur een paar liter minder brandstof verbruikt. En dat kan heel makkelijk. Zo kun je de bak recht op de grond zetten en schuin stekend naar je toe halen, maar je kunt de bak ook eerst steken en dan naar je toe halen. Dat laatste schept een stuk lichter en scheelt dus brandstof. En waarom moet je bij - voorbeeld altijd vol gas rijden? Dat is helemaal niet nodig! Het is belangrijk dat je als machinist bewust nadenkt over de vraag hoe je brandstof kunt besparen. Daarom ga ik de komende weken alle bouwplaatsen af waar kraanmachinisten van Boskalis aan het werk zijn, een stuk of veertig schat ik. Tijdens een-op-een-gesprekken vertel ik ze over mijn ervaringen en geef tips. 14 Verbreden Nederrijn Cees vertelt zijn verhaal op kantoor in Capelle aan den IJssel. Dat is bijzonder, want meestal zit hij ergens in het land op een bouwplaats. Ik reis het hele land af, vertelt hij. Zo was ik vorige week bezig bij het verbreden van de Nederrijn, in de omgeving van Nijmegen. Ik ben nu even op kantoor omdat ik zojuist een overleg had. Kort geleden testte ik vier hydraulische kraanmachines van verschillende merken op hun brandstofverbruik. Tijdens het overleg kreeg ik de vraag voorgelegd of ik mijn ervaringen wilde delen met collega-kraanmachinisten.

15 Weer op de kraan Cees rondde zijn evc-traject af met een diploma Machinist Grondverzet. Ondertussen was hij aan de slag als assistent-uitvoerder. Tijdens de zomervakantie moest ik doorwerken omdat ik in het voorjaar al mijn vrije dagen al had opgemaakt vanwege een verhuizing. Maar er was niet genoeg werk. Mijn planner Nelson Monteiro zei: Cees, de komende twee weken moet ik je weer inzetten op de kraan. Geen probleem, zei ik. Helemaal vertrouwd Na zestien maanden stapte Cees weer voor het eerst op de kraan. Het was meteen weer helemaal vertrouwd. De mensen om je heen, de gezelligheid, het gesprek met collega s via de 27mc; ik had het zo gemist. Dit is wat ik echt wil, realiseerde ik me. En eigenlijk wist ik dat wel. Want toen ik gevraagd werd om de overstap naar assistentuitvoerder te maken, stemde ik pas toe nadat ik de garantie kreeg dat ik terug zou kunnen keren naar mijn oude vak als het me niet beviel. Bonkend hart Cees luisterde naar zijn hart en besloot op de kraan te blijven. Wel voelde hij zich bezwaard tegenover degene die hem de kans gaf om assistent-uitvoerder te worden. Met een bonkend hart in zijn keel belde Cees op en legde uit waarom hij koos voor de kraan. Zijn begeleider vond het jammer, maar toonde wel begrip: Ik was er altijd al bang voor. kijk voor meer op Evc een diploma voor je ervaring Met een ervaringscertificaat bewijs je je vakmanschap. En het biedt je de mogelijkheid om verder te leren of een loopbaanstap te zetten. Als je een evc-traject volgt, hoef je niet terug in de schoolbanken. Je brengt zelf je ervaringen in kaart en legt een portfolio aan. Daarbij krijg je begeleiding van een evc-adviseur bij jou in de buurt. Je kunt een evc-traject doen als je minimaal 5 jaar ervaring hebt en ouder bent dan 23 jaar. Als de cao voor de Bouwnijverheid voor jou geldt, is het traject kosteloos. Kijk op 15

16 Van boven gezien Shelltoren wordt A DAM De voormalige Shelltoren in Amsterdam-Noord verandert de komende jaren ingrijpend. Het wordt een multifunctioneel gebouw voor creatieve bedrijven uit de muziek- en danceindustrie: A DAM (ook te lezen als Amsterdam Dance and Music). De karakteristieke kroon (reeds verwijderd, dus op de foto niet zichtbaar) wordt opnieuw gemaakt, waarbij de luifel tot een echte verdieping wordt omgebouwd. Daar vind je in 2016 een draaiend restaurant. De betonnen gevel wordt volledig vernieuwd. Alle installaties in het gebouw worden vervangen en er komen nieuwe liften in de bestaande schachten. De foto is genomen vanuit een manbak; de kraan staat in een van de liftschachten. Aannemer: J.P.van Eesteren Opdrachtgever: Lingotto, Sander Groet, ID&T en MassiveMusic 16 Meer weten? Ga naar

17 17

18 thu De loopbaan van Een loopbaan in de Bouw & Infra gaat niet over geplaveide wegen. Onderweg kan er van alles gebeuren: kansen en promotie, maar ook tegenslagen. Enthousiast vertelt Marco van de Logt (46) over de bouw van Hospice Wijchen. Helaas gaat zijn uitleg deels verloren in het lawaai van een cirkelzaag en een denderende bouwradio. We hebben alle ramen en deuren opengezet zodat het extra goed kan drogen met dit warme weer, schreeuwt Marco boven de herrie uit. kijk voor meer op 18

19 Vlak voordat deze Bouwen naar Weer een baan! Alsof je de drukker gaat, stuurt Marco een mailtje. Ik heb een baan, schrijft hij opgetogen. Ik werd gebeld door het hoofd P&O van VolkerWessels met de mededeling dat ik de week daarop weer mijn iskomt werkzaamheden kan oppakken als calculator bij Stam en De Koning in Eindhoven. In ieder geval tot het einde van het jaar. Ook dit voelt weer als thuiskomen. Marco werkt nu een paar maanden als vrijwilliger aan de bouw van Hospice Wychen. Onder het motto Een dorpsgenoot laat je niet alleen sterven heeft een aantal Wijchense bedrijven - waaronder zes aannemers - de handen ineengeslagen om een plek te creëren waar mensen in een huiselijke omgeving kunnen sterven, als dat thuis niet mogelijk is. Warme kleuren Hospice Wychen biedt onderdak aan maximaal vier gasten. Bij de bouw is er alle aandacht voor zaken als duurzaamheid, klimaatbeheersing, geluiddichtheid en privacy. En aan warme kleuren en sfeervolle verlichting. Rondom het hospice wordt bij elke kamer een beschutte tuin ingericht, zodat bewoners bij mooi weer ook buiten kunnen zijn. Daarnaast komt er bij de huiskamer een tuin voor gezamenlijk gebruik. Thuiszitten? Niets voor mij! Marco begon en eindigde zijn loopbaan als calculator. Tussendoor werkte hij een paar jaar als werkvoorbereider. Eind 2013 belandde Marco op straat als gevolg van een reorganisatie. In het begin viel het wel mee, maar op een gegeven moment mis je het contact met collega s. En je staat natuurlijk stil in je ontwikkeling. Via een vriend hoorde ik over dit vrij - willigers project en het sprak me meteen aan. Ik nam contact op met een van de initiatiefnemers, bood mijn diensten aan en kon meteen aan de slag. In de startblokken Hoewel Marco in de startblokken stond, leek het hem verstandig eerst toestemming te krijgen van het UWV. Want tja: je wilt niet het risico lopen dat je wordt gekort op je uitkering. Gelukkig had het UWV geen bezwaar. Ik weet nog wat ik voelde toen ik hier voor het eerst de bouwplaats opliep alsof ik thuiskwam, vertelt Marco met een stralende glimlach. Verder als bouwkundige Het plezier dat Marco uitstraalt wanneer hij praat over het vrijwilligersproject, is geen toeval. Want juist hier komen zijn kwaliteiten als werkvoorbereider tot hun recht. Sinds ik betrokken ben bij de bouw van het hospice, weet ik dat ik mij verder wil ont - wikkelen als bouwkundige. Daarom heb ik contact opgenomen met het Loopbaantraject Bouw & Infra. Na een intakegesprek met trajectadviseur Titus Coehorst heb ik een aantal onderzoeken doorlopen. Titus wees me op een aantal opleidingen. Ik zoek nu uit welke het beste bij me past en dan ga ik ervoor. Tot die tijd vermaak ik me best met dit project, zegt Marco tevreden. Loopbaantraject voor iedereen Ook als jij je baan verliest, kun je werken aan je loopbaan. Want werknemers die werkloos geworden zijn onder de cao voor de bouwnijverheid, kunnen kosteloos gebruik maken van de dienstverlening van het Loopbaantraject Bouw & Infra. Kijk op 19

20 Bouwtechniek De onverschrokkenheid van de schoorsteenbouwer Schoonsteenbouwer Jaap Mars (39) uit het Groningse Loppersum heeft nooit een ander beroep gehad. Hij zou ook niet willen. Hij komt tot zijn recht, merkt hij, bij het uitvoeren van de zeldzame en veeleisende werkzaamheden op hoogte. Als een bergbeklimmer die zijn eigen bergtop metselt. 20 Een steigerconstructie onttrekt de top van de schoorsteen van het historische Stoomgemaal Teijlingens aan het oog. Daar, op vijftien meter hoogte in de polder bij Woerden, werkt schoorsteenbouwer Jaap Mars onverstoorbaar aan nieuw metselwerk. Hij brengt de pijp weer op de oorspronkelijke hoogte van ruim twintig meter. Jaap doet dit werk nu achttien jaar en hij heeft veel fabrieksschoorstenen opgeknapt; allerlei soorten en maten, op allerlei locaties in binnen- en buitenland. Al die tijd was hij in dienst van de Groningse firma van Harm Meijer, het enige professionele schoorsteenbouwbedrijf in Nederland. Nog 700 fabrieksschoorstenen Eens stonden er in Nederland zo n fabrieksschoorstenen. Na 1970 zijn er geen bakstenen schoorstenen meer gebouwd, maar des te meer gesloopt. Er zijn er nu nog ongeveer 700 over. Die worden om cultuurhistorische redenen zo goed mogelijk bewaard. Deze zomer startte de restauratie van het ketelhuis en de schoorsteen van Stoomgemaal Teijlingens in de polder van Kamerik, even buiten Woerden. Het werk wordt uitgevoerd door Harm Meijer BV uit het Groningse Ten Boer, het enige bedrijf in Nederland dat met een vaste ploeg van vijf schoorsteenbouwers fabrieksschoorstenen vakkundig onderhoudt en restaureert. Jaap: Ik heb het vak geleerd in de praktijk, van Harm, van zijn broer Klaas en zijn zoon Ron. Een van de mooiere projecten was de restauratie van de schoorsteen van stoomgemaal De Cruquius in de Haarlemmermeer. Daar hebben we drie jaar geleden die bijzondere, uitkragende kop opnieuw opgezet. Jaap heeft nooit overwogen een ander beroep te kiezen, al heeft hij geen gemakkelijke baan. In mijn vak moet je sowieso niet bang zijn op hoogte. Je moet er ook tegen kunnen dat je een week van huis bent als het werk een eind uit de buurt is. En je bent dag-in-dag-uit op elkaar aangewezen. Als je bijvoorbeeld op hoogte de steiger verplaatst, moet je elkaar zonder woorden kunnen verstaan. Supergeconcentreerd de afgesproken werkmethode uitvoeren. Tja, en verder klimmen went nooit. Soms neem ik even rust, onderweg naar boven. Jaap Mars: Je moet elkaar vaak zonder woorden kunnen verstaan.

21 kijk voor meer op 21

22 Het restaureren van een fabrieks Voor het noodzakelijk onderhoud van de bakstenen fabrieksschoorsteen inspecteert de schoorsteenbouwer de buiten- en binnenkant van de schacht op de conditie van het metselwerk. Hij let daarbij vooral op de mate van verpoedering of vergipsing van de voegspecie. Verder kijkt hij naar mogelijke corrosie van klimijzers, trekbanden en de ijzeren afsluiting van het roetluik in het vierkante voetstuk of sokkel van de schoorsteenpijp. Voor het werk op hoogte installeert de schoorsteenbouwer een licht buitenwerks steigersysteem dat gemakkelijk verplaatsbaar is langs de schacht. De constructie bestaat uit een ondersteuning van metalen frames, steigerplanken en metalen staven, die fungeren als leuningen. De bokjes worden rondom de pijp vastgemaakt door ze achter stalen draagkabels te haken die strak rondom de schoorsteen zijn gespannen. Tijdens het klimmen en werk op hoogte zijn de schoorsteenbouwers beveiligd met een veiligheidslijn en een veiligheidsharnas. Aan de buitenkant is vaak niet te zien dat het inwendige metselwerk van een schoorsteen is aangetast door zwavelhoudende rookgassen uit vroegere olie- een kolenstook. De binnenwand van de pijp en dikwijls ook de binnenzijde van de rookleiding (tussen ketelinstallatie en schoorsteen ) zit dan onder een zwartgeblakerde roetkorst. Om verdere vergipsing te stoppen maakt de schoorsteen bouwer het hele rookkanaal van binnenuit schoon met de hogedrukspuit. Het aanbrengen van een neutraliserende vloeistof voorkomt verdere aantasting. Met de pneumatische beitel hakt de schoorsteenbouwer alle oude voegspecie uit het bestaande metselwerk. De diepte van het hakwerk is minimaal anderhalf maal de voegbreedte. Niet-professioneel is het uitslijpen van voegwerk met een haakse slijper. Daarmee is beschadiging van de oorspronkelijk bakstenen vrijwel onvermijdelijk. Bovendien wordt daarbij slijpstof in de voegen gedrukt. Dat belemmert later de hechting van het nieuwe voegwerk op de oorspronkelijke metselmortel. Het hakwerk begint beneden en eindigt bij de kop van de kijk voor meer op schoorsteen. 22

23 schoorsteen Een fabrieksschoorsteen moet sterk en flexibel genoeg zijn om zware windbelasting op te vangen. Het metselwerk moet ook bestand zijn tegen regen en vorst. Daarom wordt bij herstel van het metsel- en voegwerk uitsluitend gebruik gemaakt van mortel met schelpkalk. Cementgebonden mortel is star en hard en veroorzaakt scheurvorming in het metselwerk bij windbelasting. Ook verhindert de cementgebonden mortel een goede vochthuishouding. Kalkmortel blijft flexibel en reguleert het vochtgehalte. De voegmortel wordt in de voegen gespoten met een pompinstallatie en een voegpistool. Vroeger metselden de schoorsteenbouwers een nieuwe schoorsteen van binnenuit met een maatplank of loodrij als hulpmiddel. Tegenwoordig werkt de schoorsteenbouwer op een hangsteiger aan de buitenzijde van de pijp. Hij gebruikt een draaiarm met maatplank die het gewenste verloop of de valling van het metselwerk aangeeft. De arm draait om een stalen buis die loodrecht staat vastgeklemd in het middelpunt van de schoorsteen. Hij metselt in koppenverband met bakstenen die zijn geknipt in de vorm van taartpunten. Voor inspectie en het uitvoeren van reparaties zijn aan de binnen- en buitenzijden van de schacht klimijzers inge - metseld. Als deze roestig zijn, worden ze uitgehakt en vervangen door rvs-klimijzers. Ter voorkoming van (verdere) scheurvorming zijn schoorsteenpijpen vaak voorzien van stalen trekbanden. Roestende banden kunnen het metselwerk beschadigen. Daarom worden de ijzeren banden en de spansloten bij restauratie dikwijls vervangen of degelijk schoongemaakt en gecoat. Ook de ijzeren afsluiting van de as-opening in de sokkel van de schoorsteen is vaak roestig. Fabrieksschoorstenen die niet meer gebruikt worden voor rookgasafvoer zijn kwetsbaarder dan de schoorstenen die nog volop in functie zijn. Omdat het metselwerk bijna niet meer wordt drooggestookt, hebben regen, wind en vorst extra nadelige invloed op de conditie van het metselwerk. Daarom besteedt de schoorsteenbouwer bij restauraties extra aandacht aan het aanbrengen van goede ventilatie. Zo kan de schoorsteenpijp zo droog mogelijk worden gehouden op basis van natuurlijke trek. 23

24 Wat levert het op? Veelzijdig Voormalig tekenaar Dennis Caris is veiligheidskundige. Hij kijkt hoe de theorie over veilig werken uitpakt in de praktijk. Hij kijkt ook kritisch naar zichzelf - en zag de afgelopen jaren twee keer dat het tijd was voor verandering. Met zicht op de grootste bouwput van Nederland vertelt hij zijn verhaal: het hoeft niet bij één loopbaanstap te blijven. 24

25 uit noodzaak Voor het zojuist geopende Stadskantoor van Utrecht heeft Dennis het over toen en straks. Een geschikte plek: rondom bouwt de Domstad aan de toekomst op de fundamenten van Hoog Catharijne, het eerste grote overdekte winkelcentrum van het land. Zo ontwikkelt ook Dennis zich steeds verder en verbreedt hij zijn horizon. In 1988 begint hij vers van de mts als materieel tekenaar bij Wilma Materieeldienst. Op de afdeling techniek en organisatie kruipt hij achter de tekentafel, zo n ouderwetse plank. Vervolgens wordt hij werkvoorbereider, daarna senior werk voorbereider en dan stokt zijn loopbaan. Uitgekeken Het is Dennis is uitgekeken op zijn functie. Dat heeft ongetwijfeld te maken met de levensfase, maar ook met het werk zelf. En wie weet ook wel met het feit dat Wilma is overgegaan in BAM: zo n operatie brengt dingen in beweging. Dan valt er een magazine van het Loopbaantraject Bouw & Infra in zijn brievenbus. Dennis kijkt het door en weet wat hem te doen staat. Hij neemt contact op en er volgt een loop - baankansen onderzoek, waaruit blijkt dat hij wel affiniteit heeft met KAM (kwaliteit, arbeidsomstandigheden, milieu). Voordat hij kan beginnen met een opleiding middelbare veiligheidskunde moet hij eerst werken aan zijn persoonlijke ontwikkeling. Presenteren is het meest noodzakelijke en daarnaast krijgt hij personal coaching. Loopbaantraject helpt je verder Om ergens te komen, moet je wat doen. Dennis Caris koos voor een ander beroep en verdieping in dat vak. Om zijn doelen te bereiken, stak hij tijd en energie in zijn eigen ontwikkeling. Wil jij een stap zetten in je loopbaan? Neem dan voor gratis advies contact op met het Loopbaantraject Bouw & Infra. En is er vervolgens een opleiding nodig, dan vergoedt het Loopbaantraject die gedeeltelijk. Kijk op Op straat De opleiding tot middelbaar veiligheidskundige gebeurt on the job. Dennis werkt voor drie locaties van BAM Materieel: Nederweert, Kesteren en Lelystad. Leren in de praktijk bevalt hem prima en het gaat goed: in 2010 haalt hij zijn diploma. Zijn afstudeerscriptie is getiteld Verhogen veiligheidsbewustzijn van heftruckchauffeurs. In 2011 stapt hij over naar de civiele tak van BAM in Gouda. Dan slaat de crisis toe. Het is maart Na vijfentwintig jaar BAM belandt Dennis op straat. En dat doet pijn. Hij wil gewoon aan de bak, kan niet stil zitten, wil zich verder ontwikkelen. Talentenonderzoek Dennis neemt weer contact op met Pascale Wismans van het Loopbaantraject Bouw & Infra, die hem ook in 2007 begeleidde. Nu wordt een talentenonderzoek gedaan. Daaruit komt naar voren dat hij de beleidsmatige kant uit zou kunnen als hoger veiligheidskundige. In mei 2013 begint hij met de opleiding, afgelopen september haalt hij zijn diploma. Deze keer gaat zijn afstudeerscriptie over leiderschap op de bouwplaats. De conclusie van dat onderzoek zal niet verbazen: daar waar leiderschap beter voor elkaar is, gebeuren minder ongevallen. Toekomst Sinds zijn ontslag doet Dennis af en toe interimklussen als veiligheidskundige. Een baan zou prachtig zijn, maar hij denkt er nu ook over om een eigen veiligheidsadviesbureau te starten. En over nog een derde loopbaanstap? Nou, hij heeft zijn bestemming wel gevonden als hogere veiligheidskundige. Wat hem motiveert? Hoe je mensen op de bouwplaats zodanig kunt bewegen dat ze veiliger gaan werken. Niet omdat het moet van de regels of de baas, maar omdat zij zelf vinden dat het moet. 25