Liturgie Choral Evensong

Transcriptie

1 Trilogie van de opstanding Isabel Piczek Liturgie Choral Evensong Zondag 7 september 2014 Voorganger Organist M.m.v. dr. Rijk Schipper Berry van Berkum de Vespercantorij o.l.v. Ko Zwanenburg Nicolaïkerk Utrecht

2

3 Choral Evensong H et dagelijks zingen van de Evensong behoort tot de vaste taken van ieder Engels koor, verbonden aan kerk, kathedraal of college. Het is dan ook niet verwonderlijk dat vele (Engelse) componisten zich hebben toegelegd op het schrijven van muziek die in deze Choral Evensongs kan worden gezongen. De liturgie van de Choral Evensong is al eeuwenlang dezelfde en staat als een huis met haar Psalmen, haar twee schriftlezingen ( Lessons ), gevolgd door de Canticles, bestaande uit het Magnificat (de lofzang van Maria) en het Nunc Dimittis (de lofzang van Simeon). De oorsprong van de Evensong Het bidden van het getijdengebed heeft een lange geschiedenis in de Christelijke kerk. De jonge Kerk ontleende deze gebedstijden aan de liturgie van de Tempel in Jeruzalem. Daar werd rond het avondoffer en het morgenoffer gebeden; en bij het derde, het zesde en het negende uur. Vooral uit het boek der Psalmen werd veelvuldig geput. De oproep van Paulus om zonder ophouden te bidden (1 Thess. 5, 17) werd haast letterlijk ter harte genomen door monniken en kluizenaars die in gemeenschappen leefden. Zo ontstonden de Vespers, Completen, Metten, Lauden, de (later weer verdwenen) Primen, Terts, Sext en Noon, zoals o.a. vastgelegd in de Regel van Benedictus. Vooral in de kloosters vond zo dit voortdurend gebed plaats, op vaste tijden, iedere dag weer. Met de Reformatie verdwenen de kloosters in Engeland, en daarmee het traditionele koorgebed. Echter, de Anglicaanse aartsbisschop Thomas Cranmer ( ) zorgde voor een Engelse vertaling en herschikking van het getijdengebed. De Metten en Lauden (met enkele elementen van de Primen) combineerde hij tot de Mattins of Morning Prayer en de Vespers en Completen voegde hij samen tot Evensong of Evening Prayer. De Schriftlezing kreeg een belangrijke plaats in deze twee overgebleven gebedstijden. Zo werd in een jaar het Oude Testament in zijn geheel en het Nieuwe Testament tweemaal gelezen. De 150 Psalmen werden zo verdeeld over het dagelijkse Morning en Evening Prayer, dat het gehele Psalter in een maand gereciteerd werd. In 1544 verschenen de eerste liturgische teksten van de hand van Thomas Cranmer in het Engels. Vrij snel daarna in 1549 verscheen het eerste Book of Common Prayer. Naast de liturgie van de Holy Communion en de liturgieën voor andere diensten, vonden die van de Mattins en Evensong hierin hun plaats. Na enkele revisies vond het Book of Common Prayer zijn uiteindelijke vorm in Het is deze orde van de Evensong die nog altijd veel gebruikt wordt in de Anglicaanse kerken.

4 Stilte De kaarsen worden aangestoken Inleidende muziek Cantorij Praise ye the Lord - Psalm 148: 1-3 Alan Bullard (1947) O praise the Lord of heaven: praise him in the height. Praise him, all ye angels of his: praise him, all his host. Praise him, sun and moon: praise him, all ye stars and light. Alleluia, looft de ÉNE, vanuit de hémel, looft en príjst hem, gíj in den hóge!. Looft hem, zijn éngelen álle, lóoft hem, héel zijn héirschaar! Looft hem, zón en máan, looft hem, ál gij líchtende stérren. Vert. Naardense Bijbel, Psalm Laudate Dominum Voorbereidingsgebed V. Heer, open Gij mijn lippen C. en mijn mond verkondigt uw lof V. Kom, o God mij verlossen. C. Heer kom mij spoedig helpen V. Aan Vader, Zoon en Heilige Geest de glorie, C. nu en altijd en de eeuwen der eeuwen. Amen V. Zegent de Heer C. De Naam des Heren zij geprezen

5 Zingen 1. (allen) Kom Schepper, Geest, daal tot ons neer (lied 360 NLB) t. anoniem - Veni Creator Spiritus v. Jan Willem Schulte Nordholt / m. 9 e eeuw 2. (vrouwen) Gij zijt de gave Gods, Gij zijt de grote Trooster in de tijd, de bron waaruit het leven springt, het liefdevuur dat ons doordringt. 3. (mannen) Gij schenkt uw gaven zevenvoud, o hand die God ten zegen houdt, o taal waarin wij God verstaan, wij heffen onze lofzang aan. 4. (vrouwen) Verlicht ons duistere verstand, geef dat ons hart van liefde brandt, en dat ons zwakke lichaam leeft vanuit de kracht die Gij het geeft. 5. (mannen) Verlos ons als de vijand woedt, geef, Heer, de vrede ons voorgoed. Leid Gij ons voort, opdat geen kwaad, geen ongeval ons leven schaadt. 6. (allen) Doe ons de Vader en de Zoon aanschouwen in de hoge troon, o Geest, van beiden uitgegaan, wij bidden U gelovig aan

6 De Psalmen Cantorij Psalm 110 (vert. Naardense Bijbel) Chant James Turle ( ) (v. David, een musiceerstuk.) Tijding van de Ene aan mijn heer: zet je aan mijn rechterhánd, tot ik je vijanden heb gezet als bank onder je vóeten! De scepter van je kracht zal de Ene zenden uit Síon,- treed op als heerser in de kring van je víjanden!- je manschap meldt zich vrijwillig op de dag van je macht in heilige luister; uit de schoot van het mórgenrood komt tot jou de dauw van je nieuwgebórenen! Gezworen heeft de Ene en het zal hem niet berouwen: jij bent priester voor éeuwig, [ krachtens mijn uitspraak een Melchisédek! Mijn heer is aan je rechterhánd, koningen zal hij verpletteren op de dag van zijn tóorn. Hij vonnist de volkeren zo vol tróts, zal pletten hun hoofd over de aarde wíjd. Hij drinkt uit een beek langs de wég, daarom zal hij heffen het hóofd! - 6 -

7 Cantorij Psalm 111 (vert. Naardense Bijbel) Chant George Job Elvey ( ) Alleluia, ik dank de Ene van ganser hárte, binnen de kring der oprechten, een sámenkomst; groot zijn de daden van de Éne, doorvorsbaar voor elk met behagen daarín; en glans en luister straalt van zijn wérk, fleur houdt zijn gerechtigheid voor altíjd; genadig en barmhartig is de Éne, hij doet zijn wonderen voorgoed gedénken; indachtig is hij voor eeuwig zijn verbónd, ja, wie hem vrezen gaf hij téerkost; de kracht van zijn daden heeft hij zijn gemeente geméld; verleende hun het erfdeel van vólkeren; machtig zijn zijn handen in trouw en récht, nooit onbetrouwbaar zijn al zijn ínzettingen; ondersteund voor altijd en éeuwig, product van trouw en opréchtheid; redding, loskoop zond hij zijn gemeente, sloot voor eeuwig zijn verbónd, te vrezen en heilig is zijn náam!- vreze voor de Ene is het beginsel van wijsheid, weg tot goed inzicht voor wie daarnaar dóen; zijn lof blijft staande voor altíjd! - 7 -

8 Korte inleiding op de lezingen Schriftlezing Eerste Testament 2 Koningen 19: (vert. NBV) Jou, Hizkia, kondig ik het volgende aan: Dit jaar zul je eten wat er na de oogst toevallig nog opkomt, volgend jaar wat er vanzelf groeit, maar het jaar daarna kun je zaaien en oogsten, wijngaarden planten en van de opbrengst eten. De Judeeërs die ontkomen en het overleven, zullen wortel schieten en vrucht dragen, want wie het overleven en ontkomen, zullen zich vanuit Jeruzalem, vanaf de Sion verspreiden. De HEER zal zich daarvoor beijveren. Daarom dit zegt de HEER over de koning van Assyrië: Hij zal deze stad niet te na komen. Hij zal er geen pijl op afschieten, geen schild tegen opheffen en geen wal tegen opwerpen. Hij zal op zijn schreden terugkeren en deze stad niet te na komen spreekt de HEER. Omwille van mijzelf en omwille van mijn dienaar David zal ik deze stad beschermen en haar bevrijden. Diezelfde nacht trok een engel van de HEER ten strijde en doodde in het kamp van de Assyriërs honderdvijfentachtigduizend man. De volgende ochtend zag men niets dan lijken liggen. Koning Sanherib van Assyrië brak het beleg op en keerde voorgoed terug naar zijn woonplaats Nineve. Daar werd hij, terwijl hij neerknielde in de tempel van zijn god Nisroch, vermoord door Adrammelech en Sareser, die vervolgens naar Ararat wisten te ontkomen. Zijn zoon Esarhaddon volgde hem op. Cantorij Magnificat, de lofzang van Maria Charles V. Stanford ( ) My soul doth magnify the Lord, And my spirit rejoiceth in God my Saviour. For He hath regarded the lowliness of His handmaiden. For behold, from henceforth all generations shall call me blessed. For He that is mighty hath magnified me, and holy is His Name. And His mercy is on them that fear Him, Throughout all generations. He hath shewed strength with His arm, He hath scattered the proud in the imagination of their hearts. He hath put down the mighty from their seat, And hath exalted the humble and meek. He hath filled the hungry with good things, And the rich He hath sent empty away. He remembering His mercy hath holpen His servant Israel, As he promised to our forefathers, Abraham and his seed, for ever

9 (doxologie) Glory be to the Father, And to the Son, And to the Holy Ghost; As it was in the beginning, Is now, and ever shall be, World without end. Amen Mijn ziel maakt groot de Here, En mijn geest heeft zich verblijd over God, mijn Heiland, Omdat Hij heeft omgezien naar de lage staat zijner dienstmaagd. Want zie, van nu aan zullen mij zalig prijzen alle geslachten, Omdat grote dingen aan mij gedaan heeft de Almachtige. En heilig is zijn naam, En zijn barmhartigheid van geslacht tot geslacht voor wie Hem vrezen. Hij heeft een krachtig werk gedaan door zijn arm, En Hij heeft hoogmoedigen in de overleggingen huns harten verstrooid; Hij heft machtigen van de troon gestort en eenvoudigen verhoogd, hongerigen heeft Hij met goederen vervuld en rijken heeft Hij ledig weggezonden. Hij heeft Zich Israël, zijn knecht, aangetrokken, Om te gedenken aan barmhartigheid, Gelijk Hij gesproken heeft tot onze vaderen Voor Abraham en zijn nageslacht in eeuwigheid. Vert. Naardense Bijbel, Lucas 2: Schriftlezing Tweede Testament Efeziërs 1: Daarom, en ook omdat ik gehoord heb over uw geloof in Jezus, de Heer, en over uw liefde voor alle heiligen, dank ik God onophoudelijk voor u en noem ik u in mijn gebeden. Moge de God van onze Heer Jezus Christus, de vader van alle luister, u een geest van inzicht schenken in wat geopenbaard is, opdat u hem zult kennen. Moge uw hart verlicht worden, zodat u zult zien waarop u hopen mag nu hij u geroepen heeft, hoe rijk de luister is die de heiligen zullen ontvangen, en hoe overweldigend groot de krachtige werking van Gods macht is voor ons die geloven. Die macht was ook werkzaam in Christus toen God hem opwekte uit de dood en hem in de hemelsferen een plaats gaf aan zijn rechterhand, hoog boven alle hemelse vorsten en heersers, alle machten en krachten en elke naam die genoemd wordt, niet alleen in deze wereld maar ook in de toekomstige. Hij heeft alles aan zijn voeten gelegd en hem als hoofd over alles aangesteld, voor de kerk, die zijn lichaam is, de volheid van hem die alles in allen vervult

10 Moment van bezinning Cantorij Nunc Dimittis, de lofzang van Simeon Charles V. Stanford Lord, now lettest Thou Thy servant depart in peace according to Thy word: For mine eyes have seen Thy salvation, Which Thou hast prepared before the face of all people; To be a light to lighten the Gentiles and to be the glory of Thy people Israel. Glory be to the Father and to the Son and to the Holy Ghost; As it was in the beginning is now, and ever shall be world without end. Amen. Nu laat Gij, Here, uw dienstknecht gaan in vrede, naar uw woord, want mijn ogen hebben uw heil gezien, dat Gij bereid hebt voor het aangezicht van alle volken: licht tot openbaring voor de heidenen en heerlijkheid voor uw volk Israël.de glorie van Israël, uw gemeente! (Lucas 2: 29-32, vert. Naardense Bijbel) Ere zij de Vader en de Zoon en de Heilige Geest, als in den beginne, nu en immer en van eeuwigheid tot eeuwigheid! Amen. Vert. Lucas 2: Voorbeden V. De Heer zij met U C. Ook met u zij de Heer. V. Laat ons bidden. Heer ontferm U over ons C. Christus, ontferm U over ons. Heer, ontferm U over ons

11 Gezongen Onze Vader (lied 369b NLB) m. Willem Vogel

12 V. Toon ons Heer, uw barmhartigheid C. en geef ons uw zalige hulp V. Zegen, Heer, onze koning Willem-Alexander C. Verhoor ten dage als wij tot U roepen. V. Bekleed uw dienaren met gerechtigheid C. en laat uw volk zich in U verblijden. V. Heer, red uw volk C. en zegen uw erfdeel V. Geef vrede, Heer, in onze dagen, C. want niemand strijdt voor ons, dan Gij alleen. V. God, wil in ons een zuiver hart herscheppen; C. ontneem ons uw Heilige Geest niet. V. Heer, wil ons gebed verhoren C. Laat ons smeken tot U komen. Gebeden Stil gebed Allen

13 Hymne Goede herder, als wij slapen (lied 268 NLB) t. Gert Landman / m. Wales 2. Geef dat wij hier nooit alleen zijn, bij dag en nacht, engelen steeds om ons heen zijn, bij dag en nacht, dat de doden bij U leven, eeuwig in uw licht geheven allen door uw trouw omgeven, bij dag en nacht

14 Zegening V: Laten wij heengaan in vrede Orgelspel Als afsluiting van deze Evensong luisteren wij (zittend) naar Toccata (C.M. Widor ) De collecte bij de uitgang is bestemd voor het Muziekfonds. De extra kerkmuziek in de Nicolaïkerk wordt betaald vanuit het Muziekfonds. Uw gift is van harte welkom. Overmaken kan ook, op rekeningnummer NL14 INGB t.n.v. de Wijkgemeente Nicolaïkerk o.v.v. Muziekfonds

15

16 Agenda Vespers Utrecht-Zuid, aanvang uur Zondag 21 september 2014, Marcuskerk Voorganger ds. Dirk Neven, Karel Demoet, orgel Zondag 5 oktober 2014, Nicolaïkerk Berry van Berkum, orgel M.m.v. de Vespercantorij o.l.v. Ko Zwanenburg Muziek: Magnificat van Adrian Batten Opmaak liturgie: Margriet van Dijk-Meijer