Is context noodzakelijk voor het begrijpen van een zin?

Transcriptie

1 Is context noodzakelijk voor het begrijpen van een zin? Aberrante zinnen als argument voor compositionaliteit Bachelorthesis Jet Krikhaar Anr

2 Inhoudsopgave Titelblad pagina 1 Inhoudsopgave pagina 2 Inleiding pagina 3 Huidige debat pagina 4 Searle pagina 7 Recanati pagina 11 Camp pagina 14 Buekens pagina 17 Inferentiële rollen en waarheidscondities pagina 20 Aberrante zinnen hebben inferentiële rollen pagina 20 Metaforen pagina 23 Waarheidscondities pagina 25 Waarheidscondities kennen en waarheidscondities evalueren pagina 28 Conclusies van het argument pagina 29 Cappelen en Lepore pagina 30 Referenties pagina 33 2

3 Inleiding Taalfilosofie is een zeer interessante tak van de wijsbegeerte en richt zich zowel op natuurlijke als op formele talen. De filosofie van de taal houdt zich bezig met de verhouding tussen taal en werkelijkheid en stelt de vraag naar de betekenis van de taal. In deze relatief jonge discipline zijn nog veel kwesties te vinden die nader onderzocht dienen te worden. Eén van de belangrijkste discussies in het huidige debat binnen dit vakgebied richt zich op de compositionaliteitstheorie. De juistheid van deze theorie, die een definitie geeft van het begrijpen van een zin, wordt door verschillende filosofen in twijfel getrokken. Er is dan ook een antithetische filosofische stroming ontstaan waarin de opvattingen van die filosofen tot uiting komen. In deze bachelorthesis worden in het eerste hoofdstuk een aantal voor- en tegenstanders van de compositionaliteitstheorie besproken. In bijna alle literatuur die uiteengezet wordt, worden bij het argumenteren de aberrante zinnen genoemd. Aberrante zinnen zijn zinnen die grammaticaal wel correct zijn, maar die ons vreemd in de oren klinken. Zowel voor- als tegenstanders gebruiken aberrante zinnen om hun argumenten krachtiger te maken door concrete voorbeelden te geven. Zo willen zij hun stellingen als het ware empirisch bewijzen. Wat overigens ook op valt is dat de filosofen die besproken worden het op het eerste gezicht niet over dezelfde kwestie lijken te hebben. Zij gebruiken namelijk verschillende termen en leggen de nadruk van hun stelling net anders dan anderen, waardoor het lijkt alsof zij het over een andere zaak hebben. Als men echter goed leest ziet men dat de literatuur wel degelijk over dezelfde zaken gaat, zij het dat die zaken wat anders omschreven worden. Doordat aberrante zinnen vreemde zinnen lijken en wij de betekenis ervan niet goed kunnen begrijpen, is er bij dit soort zinnen extra achtergrondinformatie nodig om de bedoeling van de spreker te kunnen begrijpen. Die informatie is er bij het horen of lezen van een aberrante zin in eerste instantie niet, en dat is precies wat de zin aberrant maakt. De afwezigheid van die extra informatie wordt door beide partijen aangegrepen om op die manier de juistheid van hun theorie te bewijzen. Kunnen we die aberrante zinnen (zonder context) nu wel of niet begrijpen? Geeft de afwezigheid 3

4 van die extra informatie nu argumenten voor, of juist tegen de compositionaliteitstheorie? Dat is de hoofdvraag in deze kwestie en in deze thesis. In het tweede hoofdstuk van deze thesis wordt een argument voor de compositionaliteitstheorie verder uitgewerkt. Dit argument is gebaseerd op het feit dat aberrante zinnen inferentiële rollen hebben. Dat wil zeggen dat er uit een aberrante zin andere proposities afgeleid kunnen worden, en dat het menselijk vermogen bovendien in staat is om die afleidingen uit aberrante zinnen ook te kunnen maken. Deze eigenschap van aberrante zinnen leidt tot de conclusie dat de compositionaliteitstheorie het bij het juiste eind heeft. Ook wordt in dit hoofdstuk gewezen op twee andere auteurs die geen gebruik maken van het begrip aberrante zinnen, maar die dit wel zouden kunnen doen. Huidige Debat Compositionaliteit is het sleutelbegrip van de compositionaliteitstheorie. Deze theorie staat in het hart van de taalfilosofie, omdat het een theorie is over de betekenis van taal. De compositionaliteitstheorie wil aangeven wat er nodig is om een zin te kunnen begrijpen. Volgens deze theorie bestaat het begrijpen van de betekenis van een zin alleen uit het begrijpen van de som van de semantische waarden van de componenten van de zin en de syntactische structuur ervan. Als je de semantische waarden en de syntactische structuur van de woorden begrijpt, begrijp je dus ook de betekenis van de zin. Deze theorie lijkt op het eerste gezicht niet meer dan logisch. Toch bestaat er veel discussie over de juistheid van de theorie. Dat komt doordat de definitie van compositionaliteit een andere stelling impliceert. De belangrijkste consequentie van de compositionaliteitstheorie is namelijk de gevolgtrekking dat er geen context nodig is voor het begrijpen van de betekenis van een zin. Deze consequentie maakt de theorie wat minder onmiddellijk aannemelijk. Een voorbeeld kan dit verduidelijken: 1) De man rent op straat. 4

5 1) is een goede Nederlandse zin, die wij prima kunnen begrijpen. Dat komt door twee aspecten. Ten eerste kennen we elk woord wat in de zin voorkomt, dat wil zeggen dat we een concept van dat woord in ons hoofd hebben. We kennen dus de semantische waarde van elk woord. Ten tweede begrijpen we de syntactische structuur van de zin, dat wil zeggen dat we de opbouw van de zin en de volgorde van de woorden een betekenis kunnen geven. Door deze informatie te combineren, begrijpen we wat de betekenis van 1) is. Uit dit voorbeeld blijkt, dat deze theorie op het eerste gezicht niet meer dan logisch lijkt. Voorbeeld 2) zal echter aantonen dat de gevolgtrekking dat er geen context nodig is voor het begrijpen van de betekenis van een zin, een probleem kan opleveren. 2) De man vermoordt de maan. 2) is grammaticaal een goede Nederlandse zin, we begrijpen dus de syntactische structuur van de zin. Bovendien weten wij van elk woord in de zin wat de semantische waarde ervan is (dus wat het woord betekent). Toch kunnen we de betekenis van 2) niet goed begrijpen; we kunnen ons niet voorstellen wat er gebeurt in een situatie waarin deze zin waar is. Dat betekent dus dat we de zin niet kunnen begrijpen, terwijl we wel de semantische waarden en de syntactische structuur van de zin begrijpen. De consequentie hiervan is dat voor het begrijpen van de betekenis van een zin meer nodig is dan het begrijpen van de semantische waarden en de syntactische structuur. De informatie die hier ontbreekt, zeggen de tegenstanders van de compositionaliteitstheorie, is de context van de zin. Het genoemde voorbeeld maakt duidelijk waarom er veel discussie bestaat over de compositionaliteitstheorie. Alle elementen die volgens de theorie nodig zijn om de zin te begrijpen zijn aanwezig, maar toch wordt de zin niet begrepen. De compositionaliteitstheorie heeft voor- en tegenstanders, en aan beide kanten zijn er vele pleitbezorgers. Over het algemeen is men het echter wel eens over het belang van waarheidscondities. De waarheidsconditie van een zin is dan ook een centraal begrip, in zowel voor- als tegenargumenten van de theorie. De waarheidsconditie van een zin is letterlijk de conditie of situatie waarin die zin waar is. De waarheidsconditie van 1) is: 1) is waar, dan en slechts dan als de man op straat rent. De waarheidsconditie van 5

6 2) is dus: 2) is waar, dan en slechts dan als de man de maan vermoordt. Voor- en tegenstanders van compositionalisme zijn het er meestal wel over eens dat als men de betekenis van een zin wil begrijpen, men de waarheidsconditie moet kennen. Men verschilt echter van mening over wat er nodig is om de waarheidsconditie te kennen. Daardoor verschilt men dus ook van mening over wat er nodig is om een zin te kunnen begrijpen. De compositionalisten worden ook wel waarheidsconditionele compositionalisten genoemd. Filip Buekens toont aan waarom, als hij stelt dat [T]o understand the assertive use of a sentence [ ] is to know the condition under which that utterance is true (Buekens, 2005, p. 64). Het begrijpen van een zin is volgens het compositionalisme equivalent aan het kennen van de waarheidsconditie van die zin. Over de constituering van die waarheidsconditie zegt hij het volgende: Unless context contributes in a systematic way on every occasion of uttering a term t of a language L its semantic value (as is the case for indexicals and demonstratives), there cannot be further systematic impact of context on the condition under which an uttered sentence is true. The truth-condition of an uttered sentence is fully determined by syntactic relations (structure) between constituents and the semantic values contributed by the constituents (Buekens, 2005, p. 63). 1 Volgens de compositionalisten is het dan ook onmogelijk dat de waarheidsconditie van een zin verandert, als de context van die zin verandert. Dit is een logische gevolgtrekking uit de definitie van compositionaliteit, waaruit volgt dat context geen invloed heeft op het begrijpen van een zin. Alle mogelijke informatie in de zin komt naar voren in de semantische waarden en de syntactische structuur van de componenten. Daaruit volgt dus ook dat context geen invloed heeft op de waarheidsconditie van een zin. De compositionalisten trekken daarom de conclusie dat de context van een zin de waarheidsconditie ervan niet kan veranderen. Het compositionalisme stelt dus dat er geen context nodig is voor het begrijpen van een zin. De tegenstanders van de theorie beschouwen zinnen zoals 2) en zien, dat we 1 Buekens vervolgt: Semantic values are identified as the values terms contribute to a sentence s truthconditions and every semantically relevant contribution is reflected in the syntactic structure of the sentence used. 6

7 deze zinnen niet begrijpen. Daaruit trekken zij de conclusie dat we zonder context niet alle zinnen kunnen begrijpen. Niet voor niets worden de voorstanders van compositionaliteit ook wel minimalisten 2, en de tegenstanders contextualisten 3 genoemd (Korta & Perry, 2006). François Recanati omschrijft het contextualisme als volgt: Contextualism holds that speech acts are the primary bearers of content. Only in the context of a speech act does a sentence express a determinate content (Recanati, 2004, p. 3). De eerste filosoof die de discussie betreffende het compositionalisme aanging is John Searle, professor aan de universiteit van Californië. In 1980 schreef Searle The background of meaning, waarin hij de compositionalistische opvattingen over het begrijpen van een zin en waarheidscondities aanvecht. Searle is dus een contextualist. Huidige Debat Searle In The background of meaning (Searle, 1980) stelt Searle zich als doel om de relatie tussen de betekenis van woorden en zinnen en de context waarin ze uitgesproken worden, te onderzoeken. Searle argumenteert tegen de stelling dat de betekenis van een zin onafhankelijk van de context bepaald is. Volgens hem hebben we alleen iets aan de betekenis van een zin, als we die betekenis af kunnen zetten tegen een achtergrond van aannames en gewoontes. Searle begint zijn argumentatie met een reeks voorbeelden van zinnen waarin het Engelse woord cut gebruikt wordt. Echter, in geen twee van al die zinnen heeft dat woord precies dezelfde betekenis. De eerste vijf zinnen zijn voorbeelden waarin het woord cut een letterlijke betekenis heeft. Er is hier niets figuurlijks of metaforisch in terug te vinden. In de drie daaropvolgende zinnen wordt cut gebruikt op verschillende figuurlijke manieren, die zijn geëvolueerd uit de letterlijke betekenissen van de eerste zinnen. Om de figuurlijke betekenissen te kunnen begrijpen, moet men ook de letterlijke betekenissen beheersen. De laatste drie zinnen zijn voorbeelden 2 Minimalisme of semantisch minimalisme kreeg deze naam vanwege de minimale rol die context speelt in het bepalen van waarheidscondities. 3 Contextualisme wordt ook wel waarheidsconditioneel pragmatisme genoemd, vanwege de waarde die praktische achtergrondkennis en pragmatische interpretatie in de bepaling van waarheidscondities krijgen. 7

8 waarin het woord cut in een idioom wordt gebruikt. Dit betekent dat de precieze combinatie van woorden (en hun vervoegingen) een aparte betekenis heeft. Een goed voorbeeld dat Searle gebruikt is Cut it out. We hebben dus voorbeelden van een letterlijke betekenis, een figuurlijke betekenis, en een betekenis die deel uitmaakt van de betekenis van een groter idioom. Hoewel het woord cut niet ambigue is, zijn de vijf letterlijke betekenissen uit de voorbeelden toch verschillend van elkaar. Searle: The sort of thing that constitutes cutting the grass is quite different from, e.g., the sort of thing that constitutes cutting a cake (Searle, 1980, p. 223). Door dit verschil tussen de letterlijke betekenissen van het woord cut, is er ook een groot verschil tussen de waarheidscondities van de zinnen. Er zijn verschillende handelingen nodig om de acties die in de zinnen beschreven wordt, uit te voeren. Door het verschil in letterlijke betekenis moet er ook een andere situatie aan de orde zijn om de zin waar te maken. Hierdoor is er dus een verschil in de waarheidscondities van de zinnen. Volgens Searle zien we in zijn voorbeelden een probleem voor de traditionele semantische theorie. Volgens die traditie wordt de letterlijke betekenis van een zin volledig bepaald door de betekenissen van de componenten en de syntactische combinatie daarvan in de zin. Hierdoor is de notie van de letterlijke betekenis van een zin volledig vrij van context, en wordt er soms gesproken over de letterlijke betekenis als de betekenis die een zin heeft in de zero context, dus in een status die vrij is van iedere context. Op dezelfde manier zou dan ook de waarheidsconditie van een zin bepaald worden. Volgens Searle is het moeilijk om deze theorie vol te houden, omdat in zijn eerste vijf voorbeeldzinnen precies dezelfde semantische inhoud (namelijk cut ) voorkomt, terwijl dat woord in elke zin een verschillende bijdrage levert aan de waarheidsconditie van die zin. De semantische inhoud van het woord is altijd hetzelfde, maar de manier waarop die inhoud begrepen wordt is in elke zin anders. Searle definiëert het probleem als volgt 4 : If the contribution that the meaning of an unambiguous word makes to the meaning of a sentence in which that word has a literal occurence is a contribution to the truth conditions of that sentence, and if cut has a literal occurrence in 1-5, then it ought 4 In dit citaat staat 1-5 voor de eerste vijf voorbeeldzinnen van Searle. In deze zinnen heeft het woord cut steeds een letterlijke betekenis, die echter wel in elke zin anders is. 8

9 to make exactly the same contribution to the truth conditions of these sentences. But it seems that in 1-5 cut does not make the same contribution; what constitutes satisfying the truth condition of cut is different in each case (Searle, 1980, p. 223). Searle ziet wel in dat de voorstanders van compositionaliteit hun theorie niet zomaar willen opgeven. Daarom noemt hij drie argumenten die zij zouden kunnen noemen, om te zorgen dat het voorbeeld van het woord cut geen argument meer is tegen compositionaliteit. Deze drie argumenten komen erop neer dat de betekenis van het woord cut niet precies vast ligt, en per zin ingevuld of gespecificeerd moet worden. Searle weerlegt deze argumenten vrij snel, maar aan het laatste argument besteedt hij meer aandacht. Dit derde argument zegt dat cut een woord is dat geen precies vastgelegde betekenis heeft ( het is vaag ), en dat de context van de rest van de zin ervoor zorgt dat de hoorder begrijpt wat de spreker bedoelt. Dit idee wordt versterkt door het feit dat er verschillende werkwoorden zijn, die een meer specifieke betekenis hebben die allemaal onder de betekenis van cut vallen. De hoorder vult dan zelf in welke gespecificeerde betekenis de spreker bedoeld heeft bij het uiten van het woord, aan de hand van de rest van de uitgesproken zin. Searle vindt dit een plausibel argument, het gaat alleen niet op voor alle zinnen. Want zinnen zoals Sam cut the coffee en 2) kunnen we niet begrijpen, ook niet met behulp van dit laatste argument. We begrijpen bij dit soort zinnen de betekenis van alle woorden op zich, maar toch begrijpen we niet wat de betekenis van de zin is. We weten namelijk niet wat de waarheidsconditie van de zin is, omdat we niet weten welke situatie waar moet zijn om de zin waar te maken. We weten niet welke handeling er bedoeld wordt. Je zou je een voorstelling kunnen maken van een bepaalde situatie, waarmee je dan de waarheidsconditie van de zin kunt bepalen. Maar daar heb je dan de context van die situatie voor nodig. Zonder context (dus in een zero-context status) kun je niet weten wat de waarheidsconditie van de zin is. Zinnen zoals Sam cuts the coffee en 2) worden wel aberrante zinnen genoemd. Met deze zinnen is grammaticaal niets mis. De zinnen zijn goed gevormd en we begrijpen de betekenis van elk woord dat erin voorkomt. Toch weten we niet wat er bedoeld wordt met deze zinnen, we kunnen ze niet interpreteren. We kunnen ons een situatie voorstellen waarin we snappen wat er bedoeld wordt, maar daarvoor gebruiken we 9

10 dan een mentale capaciteit, we moeten dan actief iets gaan verzinnen. We voegen wereldkennis uit ons geheugen toe aan het geheel, om te kunnen begrijpen wat er gezegd wordt. We moeten dan echter veel meer doen om de zin te kunnen begrijpen, dan volgens het compositionalisme nodig is. Searle gebruikt zijn argumentatie over de aberrante zinnen als een soort gedachte experiment. Doordat we deze zinnen niet begrijpen, kan hij bij deze zinnen aantonen dat er achtergrondkennis nodig is om de zinnen te begrijpen. We begrijpen de zinnen namelijk niet, juist omdat we er geen achtergrondkennis op kunnen toepassen die erbij past. Met dit voorbeeld wil Searle aantonen hoe wij zinnen kunnen begrijpen. De conclusies die eruit volgen gelden dus niet alleen voor aberrante zinnen, maar ook voor gewone zinnen. Bij gewone zinnen hoeven we geen situatie te bedenken waarin de zin waar zou kunnen zijn, om te weten wat de waarheidsconditie is. Toch gebruiken we bij niet-aberrante zinnen ook wereldkennis die we uit ons geheugen ophalen om de waarheidsconditie te bepalen. As members of our culture we bring to bear on the literal utterance and understanding of a sentence a whole background of information about how nature works and how our culture works. A background of practices, institutions, facts of nature, regularities, and ways of doing things are assumed by speakers and hearers when one of these sentences is uttered or understood (Searle, 1980, p. 227). Bovendien gaan we er bij communicatie met anderen vanuit, dat zij hetzelfde systeem van achtergrondinformatie hebben (Grice, 1975). Ook al is het voor een normale zin niet nodig om actief een situatie te verzinnen waarin de zin waar is, toch gebruiken we achtergrondkennis om de waarheidsconditie van een zin meer specifieke inhoud te geven. Daarom geldt ook voor niet-aberrante zinnen dat wat we moeten weten om een zin te kunnen begrijpen, meer is dan wat volgens het compositionalisme nodig is om een zin te kunnen begrijpen. Het begrijpen van een zin is dus meer dan alleen het begrijpen van de semantische waarden en de compositie van de componenten. Zonder de juiste achtergrondinformatie zouden we ook een eenvoudige zin niet meer kunnen begrijpen, want de letterlijke betekenis kan geen waarheidsconditie bepalen zonder achtergrondinformatie daarin te betrekken. Uit alleen de letterlijke betekenis kunnen 10

11 we geen waarheidsconditie afleiden, we gebruiken daar altijd achtergrondinformatie uit ons systeem bij. Die achtergrondinformatie ligt niet volledig vast, maar is ook niet volledig vrij in te vullen. Sommige aannames zijn makkelijker uit ons denksysteem te elimineren dan andere. Het is zelfs zo dat given one set of these [a set of background assumptions and practices] a sentence or expression may determine one set of truth conditions and given another set of assumptions and practices the same sentence or expression with the same meaning can determine a different set of truth conditions even though the semantic content is not indexical or ambiguous and there is no question of vagueness, indirect speech acts, of figurative uses of language, as these notions are standardly understood (Searle, 1980, p. 227). Searle denkt dus niet anders over het belang van waarheidscondities dan de compositionalisten, maar wel anders over het kennen en begrijpen van waarheidscondities. Hij accepteert de stelling dat het begrijpen van de betekenis van een zin gevat wordt door het kennen van de waarheidsconditie, maar niet dat de waarheidsconditie gekend wordt door uitsluitend het kennen van de letterlijke betekenis van de zin. De letterlijke betekenis van een zin bepaalt de waarheidsconditie, in zoverre bij die bepaling een systeem van achtergrondinformatie gebruikt wordt. In navolging van Searle heeft ook Recanati zijn bijdrage aan deze discussie geleverd, welke voornamelijk terug te vinden is in zijn boek Literal Meaning. Huidige Debat Recanati In Literal Meaning (Recanati, 2004) benadrukt Recanati het onderscheid tussen semantiek en pragmatiek. Beide komen voort uit vroegere filosofische stromingen, die tegenover elkaar stonden. Tegenwoordig zijn semantiek en pragmatiek componenten van de taal, die beide onderdeel zijn van de ervaring die het begrijpen van een zin is. Pragmatiek houdt zich niet bezig met de taal op zich, maar met het menselijk handelen. Het gaat er bij een pragmatische interpretatie om de intentie van de spreker te achterhalen. Het verschil tussen semantiek en pragmatiek komt ook naar voren in een schema dat Recanati opstelt (Recanati, 2004, p.6). 11

12 Er zijn in dat schema drie aspecten die onderverdeeld moeten worden: sentence meaning (letterlijke betekenis van een zin), what is said (wat er gezegd wordt) en what is implicated (wat er bedoeld wordt). De minimalisten vinden dat sentence meaning en what is said, allebei onder letterlijke betekenis 5 vallen, en dat what is implicated onder de intentie van de spreker 6 valt. Volgens de contextualisten vallen echter what is said en what is implicated onder de intentie van de spreker, en alleen sentence meaning onder letterlijke betekenis. De minimalisten leggen de nadruk op de hechte relatie tussen sentence meaning en what is said, terwijl de contextualisten juist de nadruk leggen op de sterke verbanden tussen what is said en what is implicated. De minimalisten benadrukken het belang van de semantiek, de contextualisten het belang van de pragmatiek. Het gevolg hiervan is, dat contextualisten de intentie van de spreker (de pragmatische context) essentieel achten voor het bepalen van what is said, terwijl minimalisten zeggen de pragmatische context niet nodig te hebben om what is said te kunnen bepalen. Er bestaat een onderscheid tussen de letterlijke waarheidsconditie, en de eigenlijke waarheidsconditie. Recanati geeft de voorbeeldzin: 3) I ve had breakfast. Volgens het minimalisme drukt de propositie uit, dat de spreker al ontbeten heeft vóór het uitspreken van de zin. Dat kan dus betekenen, dat hij twintig jaar geleden voor het laatst heeft ontbeten (Recanati, 2004, p. 8). De spreker bedoelt uiteraard iets anders, namelijk dat hij vandaag al ontbeten heeft. Deze intentie van de spreker hoort echter niet bij wat gezegd is, en wordt slechts overgebracht middels een impliciete referentie. De minimalisten stellen dus dat vandaag niet bij de letterlijke betekenis van de zin hoort. That is so because the minimal interpretation, to the effect that the speaker s life was not entirely breakfastless, is sufficient to make the utterance propositional. Nothing in the sentence itself forces us to bring in the implicit reference to a particular time span. Indeed we can easily imagine contexts in which a speaker would 5 Letterlijke betekenis is hier een vertaling van het begrip literal meaning. 6 De intentie van de spreker is hier een vertaling van het begrip speaker s meaning. 12

13 use the same sentence to assert the minimal proposition and nothing more 7 (Recanati, 2004, p.8). De minimalisten zijn dus van mening dat als de letterlijke betekenis van een zin tot een goede propositie leidt, het dan niet nodig is om context in de betekenisbepaling mee te nemen. Verdere interpretatie, die wordt toegepast op de letterlijke betekenis van de zin, is pas nodig als de betekenis niet tot een goede propositie leidt. Dit komt doordat de minimalisten de nadruk op de letterlijke betekenis leggen, waardoor zij, als dat niet nodig geacht wordt, niet kijken naar de intentie van de spreker. De twee aspecten die volgens minimalisten bij letterlijke betekenis horen ( sentence meaning en what is said ), zijn voor hen voldoende om de waarheidsconditie te bepalen. Pas als daaruit geen goede propositie volgt, kan men what is implicated (wat onder de intentie van de spreker valt) erbij gaan gebruiken. Zolang het met semantiek goed gaat, is pragmatiek niet nodig. Recanati pleit echter, net als Searle, voor het contextualisme. Volgens het contextualisme drukt een zin geen bepaalde inhoud uit zonder de context van een taalhandeling. We hebben de context van de zin (de intentie van de spreker) nodig om what is said, en daarmee de betekenis van de zin te kunnen bepalen. Recanati noemt dit het enrichen 8 van de interpretatie (en van de waarheidsconditie). Free enrichment [is] the process responsible for making the interpretation of an utterance more specific than its literal interpretation. That form of enrichment is free in the sense of not being linguistically controlled (Recanati, 2004, p.18). Daarmee bedoelt hij dat niet de zin, maar iets buiten de zin aanzet tot enrichment. Enrichment gebeurt onbewust; de persoon die enriched, is zich niet eens bewust van de letterlijke woorden die hij heeft gehoord. Hij heeft het idee dat hij de enriched interpretatie, die zijn hersens automatisch maakten, hoorde. Volgens de minimalisten is enrichment alleen nodig, als de hoorder denkt dat de geïnterpreteerde propositie niet de door de spreker geïntentioneerde propositie is, 7 Het minimalisme houdt zich alleen bezig met wat linguïstisch vereist is (dat wil zeggen: met wat in elke context essentiële informatie zou zijn). De context is hier pragmatisch vereist, wat wil zeggen dat er ook contexten zijn waarin geen extra informatie nodig is om de zin de bedoelde propositie te laten uitdrukken. 8 Enrichment wordt niet vertaald, omdat een vertaling afbreuk zou doen aan de betekenis van het begrip. 13

14 zoals in 3). Recanati is van mening dat het niet mogelijk is om, als men een zin hoort, de propositie van die zin (dus what is said ) te construeren zonder enrichment. Enrichment is een onderdeel van het interpreteren van een uitspraak tot een propositie, niet een proces dat toegepast wordt op een al geconstrueerde propositie. Het is dus niet zo dat er eerst geïnterpreteerd wordt, waarna deze propositie later nog eens enriched wordt. Het is niet mogelijk de letterlijke betekenis van een zin te construeren zonder enrichment, dus ook niet bij zinnen waarvan de letterlijke betekenis van de propositie wél de intentie van de spreker uitdrukt. Searle en Recanati zijn contextualisten en argumenteren daarmee tegen het compositionalisme. Naast Buekens, die hierboven al geciteerd is en verderop besproken zal worden, is ook Elisabeth Camp een voorstander van het minimalisme. Huidige Debat Camp In 2004 schreef Elisabeth Camp een artikel met de titel The Generality Constraint, Nonsense, and Categorial Restrictions (Camp, 2004). In dit artikel bespreekt zij de Generality Constraint en argumenteert zij voor de stelling dat deze zonder categoriale beperkingen geldt. Haar artikel zal nu besproken worden, en dan zal duidelijk worden waarom Camp s opvatting een minimalistische positie is. Een gedachte bestaat uit proposities, die weer samengesteld zijn uit concepten. Om gedachten te kunnen begrijpen, is het daarom essentieel om de inhoud van concepten te pakken te krijgen, ofwel te begrijpen. Gedachten zijn systematisch verbonden door de concepten waaruit zij geconstitueerd zijn. Door het begrip van concepten zijn we in staat om nieuwe proposities en gedachten te begrijpen. Part of what it is for someone to possess a concept, on this view, is for that concept to be fully caught up in a network of potential thoughts for it to combine generally with the thinker s other concepts. Evans calls this a fundamental constraint on the nature of our conceivings, and dubs it the Generality Constraint (Camp, 2004, p. 2). Om een concept te snappen moet men het dus kunnen combineren met alle andere concepten, waaruit dan nieuwe proposities ontstaan. Dit verklaart ook onze rijke 14

15 conceptuele capaciteiten en is bovendien de verklaring voor het feit dat wij in staat zijn om de waarheidscondities van nooit eerder gehoorde zinnen te kennen. Veel filosofen hebben echter bezwaar tegen een algemeen geldende Constraint. Zij zijn van mening dat bepaalde concepten zó verschillend zijn, dat ze niet met elkaar verenigbaar zijn in één propositie, en dat een dergelijke propositie daarom niet te begrijpen is. Ook al kennen we de woorden van de zin, we kunnen niet begrijpen wat het betekent als een zin als 4) Caesar is a prime number 9. waar is 10. Bovendien kunnen we ook niet zeggen dat de zin onwaar is. We hebben geen enkele notie van de situatie die 4) waar, of onwaar maakt. Vasthouden aan een algemeen geldende Generality Constraint heeft volgens hen om die reden de consequentie dat wij incompetente denkers zijn. We zijn namelijk niet in staat om 4) te begrijpen, terwijl we dat volgens de Constraint wel zouden moeten kunnen. We zouden immers alle concepten met elkaar moeten kunnen combineren. Uitdrukkingen zoals 4) moeten volgens hen gezien worden als syntactisch correcte onzin. Op die manier ligt het niet begrijpen van de zin niet aan de competentie van de hoorder, maar aan de combinatie van concepten in de zin. Een aantal filosofen stelt dan ook een zeer beperkte vorm van de Generality Constraint voor. Camp legt uit wat ze hiermee bedoelen. Concepts, they all agree, have limited ranges of significance or categories of appropriate application. It is only within this range that there are indeed thoughts with genuine truth-conditions and truth-values to be understood, and only here that the Generality Constraint applies (Camp, 2004, p. 4). Om het begrip van een concept te vatten, hoeven we dat concept dus alléén met andere concepten te kunnen verbinden indien de concepten categorisch bij elkaar passen. We zijn competent als we een concept kunnen combineren met alle concepten die in dezelfde categorie van toepassingen 11 vallen. Bovendien zijn er alleen goede waarheidscondities te 9 Camp, 2004, p Ook de in dit artikel besproken posities zijn het erover eens dat het begrijpen van een zin equivalent is aan het kennen van de waarheidsconditie van die zin. 11 categorie van toepassingen is een vertaling van categories of appropriate application. 15

16 verkrijgen van zinnen waarvan de componenten (concepten) categorisch op elkaar aansluiten. Camp is het hier niet mee eens en wil geen categorische beperkingen opleggen. I will argue, against this consensus, that we should not impose categorial restrictions on either conceptual significance or conceptual competence (Camp, 2004, p. 4). Er zijn volgens haar twee aspecten waaraan beperkingen opgelegd kunnen worden; de betekenis van concepten (zinnen waarvan de concepten niet bij elkaar passen, zouden geen betekenis hebben) en de conceptuele competentie van sprekers en hoorders (zij zouden deze zinnen niet kunnen begrijpen). Met beide beperkingen is Camp het niet eens, maar zij legt in haar argumenten de nadruk op de laatstgenoemde beperking. Een eventuele beperking zou volgens haar niet in de competentie van sprekers en hoorders liggen, maar in de toepasbaarheid van concepten in de taal. Haar betoog voor een volledige vorm van de Generality Constraint heeft een duidelijke opbouw. Als eerste toont ze aan dat het indelen van concepten in categorieën serieuze problemen oplevert. Men wil criteria vastleggen, die bepalen welke concepten met elkaar gecombineerd kunnen worden en welke niet. Die criteria van toepassingen worden gebaseerd op categorieën van objecten in de wereld. Als een concept op geen enkele manier toe te passen is op het andere concept, moet het predicaat a priori verworpen worden. Er is dan sprake van een category mismatch en de zin is onzinnig 12. Deze indeling in categorieën is volgens Camp nauwelijks te maken, aangezien de objecten in de wereld door ieder individu anders ingedeeld worden. Per persoon kan er verschil zijn in het wel of niet kunnen combineren van concepten, door verschillen in perceptie van de wereld. Bovendien is het lastig om precies vast te leggen wat wel en wat niet kan, aangezien alle woorden verschillende gebruiksvormen in verschillende contexten hebben. Door categoriale beperkingen zou metaforisch gebruik van concepten uitgesloten worden. Daarmee maken we dan de betekenis van concepten beperkter dan onze conceptuele competentie, iets wat onmogelijk is. 12 onzinnig is een vertaling van nonsensical (Camp, 2004, p. 6). 16

17 Om haar volgende punt te maken, neemt Camp echter wel zo n indeling in categorieën aan om er verder mee te argumenteren. Ze laat dan zien, dat zinnen die door zo n categoriale beperking geen waarheidsconditie hebben (zoals 4)), vaak wel inferentiële rollen hebben. Dat wil zeggen dat er wel andere proposities uit die zinnen af te leiden zijn. Bovendien betoogt ze dat sprekers deze rollen ook gebruiken, vooral bij het construeren van metaforen. Daarom is het kunnen afleiden van informatie essentieel, maar tegelijk ook voldoende voor het begrijpen van concepten. Het hebben van inferentiële rollen is voor een zin equivalent aan het zinnig 13 zijn van de zin. Vandaar dat Camp ten slotte stelt dat zinnen als 4) ook waarheidscondities hebben, en dus te begrijpen zijn. Op het argument van de inferentiële rollen wordt verderop nog uitgebreid ingegaan. Voor een verdere uitwerking van dit punt verwijs ik dan ook naar het volgende hoofdstuk. Met dit artikel neemt Elisabeth Camp een minimalistische positie in, waarmee ze pleit voor compositionaliteit. Zij stelt dat we alle zinnen kunnen begrijpen, ook de zinnen waar we geen context bij kunnen gebruiken (aberrante zinnen zoals 4)). Omdat we genoeg hebben aan de semantische waarden van de woorden en de syntactische structuur van de concepten om proposities uit de zinnen af te kunnen leiden, is er geen reden om aberrante zinnen tot onzin te verklaren en daaruit de conclusie te trekken dat de concepten uit de zin niet met elkaar gecombineerd kunnen worden en niet als propositie begrepen kunnen worden. Huidige Debat Buekens Zoals al eerder duidelijk werd is ook Filip Buekens een minimalist, die pleit voor het compositionalisme. In zijn artikel Compositionality, aberrant sentences and unfamiliar situations (Buekens, 2005) gaat hij in op de argumenten van Searle en Recanati. Hij argumenteert voor de stelling dat we aberrante zinnen kunnen begrijpen, omdat de zinnen ook waarheidscondities hebben. Buekens wijst er in zijn artikel op dat minimalisten de compositionele betekenis van een zin alleen zien als de letterlijke betekenis. Zij zijn het ermee eens dat wat een spreker met zijn uitspraak bedoelt niet 13 zinnig staat hier voor het tegenovergestelde van onzinnig. 17

18 compositioneel te bepalen is. Die pragmatische betekenis is een ander soort van begrijpen. Het gaat dan niet om het begrijpen van de betekenis van de zin, maar om het begrijpen van de betekenis van communicatief gedrag 14, of, om met Grice te spreken, om conversationele implicaturen (Grice, 1975). Buekens bespreekt de opvattingen van Searle en Recanati. Zij stellen beide dat we aberrante zinnen wel kunnen begrijpen, maar dat we daarvoor een context bij de zin moeten verzinnen, omdat er geen bestaande context bestaat die toepasbaar is. Buekens vat hun opvatting als volgt samen: We understand utterances of ordinary sentences because background information is automatically accessed. We can come to understand aberrant sentences by actively imagining an unfamiliar situation in which that sentence would have been true. In both cases, semantic understanding involves more than knowledge of a compositional theory of truth (Buekens, 2005, p. 69). Dat we een aberrante zin niet begrijpen, wil niet zeggen dat de zin geen waarheidscondities heeft. We kennen zelfs die waarheidsconditie, maar we kunnen die niet evalueren, omdat de zin in onze actuele wereld geen toepasbare context heeft. De combinatie van concepten die gemaakt is, past niet in ons conceptuele systeem. Dit probleem valt buiten de semantiek, en heeft te maken met menselijke concepten en capaciteiten. Buekens is het hier dus niet eens met Elisabeth Camp, die zei dat als er een conceptuele beperking was, deze niet bij de menselijke capaciteit zou liggen, maar in de taal zelf. Searle en Recanati zeiden dat als we de waarheidsconditie van een aberrante zin willen beoordelen, we ons een situatie moeten voorstellen waarin die zin waar is. Die situatie zouden we moeten verzinnen, want in ons achtergrondsysteem bestaat zo n situatie of context niet. Buekens draait dit argument om en zegt: als we ons zo n situatie voor kunnen stellen, dan konden we dus voordat we ons dat voor gingen stellen al begrijpen wát we ons voor moesten stellen. Het compositionele deel van het begrijpen van de zin waren we dan al voorbij en hadden we al gebruikt. Het 14 Vergelijk het citaat van Recanati over speech acts. 18

19 compositionele deel van begrijpen is een losstaand geheel, want na dit deel kunnen we kiezen of we context toepassen of een situatie gaan verzinnen. 15 [a]n encounter with an aberrant sentence surely is an occasion for semantic understanding to become an active, conscious state of understanding: we struggle to reason from what we understand to what could possibly be a situation in which a use of that sentence would constitute a true utterance (Buekens, 2005, p. 72). 5) Ik zag Piet rennen! Een zin als 5) heeft als doel de hoorder te overtuigen van een situatie die de spreker heeft meegemaakt. De spreker wil de hoorder ervan overtuigen, zoals hij ook overtuigd zou zijn als hij het zelf had meegemaakt. Door het horen van de zin ontwikkelt de hoorder een mentale representatie, die werkt als vervanging van het zien van de situatie. De hoorder gebruikt contextuele informatie om deze representatie te kunnen maken. Die context draagt echter niet bij aan de waarheidsconditie van de zin, want die wordt vastgelegd door de semantische uiting van de spreker. De hoorder kan niets aan de waarheidsconditie veranderen, en daarom kan de contextuele toevoeging van de hoorder ook niets aan de waarheidsconditie veranderen. Context toevoegen ( enrichment ) staat dus los van de waarheidsconditie van een zin. Buekens wil nu een nieuwe definitie van het probleem met aberrante zinnen omschrijven: A sentence is aberrant for an audience only if that audience is not capable of automatically merging decoded output with suitable background material such that she finds herself to be in a state which represents a particular situation. The alternative is that she must now actively imagine, given what the speaker asserted, a situation in which it is true that, say, John opened the mountain (Buekens, 2005, p.78). Het enrichen van de representatie staat dus los van de semantische uitdrukking die je gehoord hebt. Enrichment is niet nodig om de spreker te verstaan, maar om zelf te begrijpen welke situatie de zin waar zou maken. Daarom hoort enrichment niet bij het begrijpen van de semantische inhoud van een zin. 15 In het tweede hoofdstuk wordt hier verder op ingegaan. 19

20 Inferentiële rollen en waarheidscondities Tot nu toe zijn twee minimalisten en twee pragmatisten besproken. Hun opvattingen over compositionaliteit zijn aan elkaar tegengesteld. De verschillen zijn uiteengezet aan de hand van primaire literatuur. In dit hoofdstuk wordt het argument van de inferentiële rollen van aberrante zinnen verder uitgewerkt. Er wordt aangetoond dat aberrante zinnen inferentiële rollen hebben. Vervolgens zal blijken dat de zinnen daardoor ook waarheidscondities hebben. Ook zal uiteengezet worden waarom het kennen van een waarheidsconditie en het kunnen beoordelen van die waarheidsconditie twee verschillende zaken zijn, die men niet met elkaar moet verwarren. De conclusie van dit betoog is dat het hebben van inferentiële rollen van aberrante zinnen aantoont dat de compositionaliteitstheorie juist is. Hierboven zijn al een aantal voorbeelden van aberrante zinnen gegeven. Een aberrante zin is een zin die we niet goed begrijpen, hoewel we de syntactische structuur van de zin en de semantische waarden van de woorden wel begrijpen. De grammatica van de zinnen klopt en alle woorden zijn correct in de taal waarin ze gebruikt worden. Het gaat niet om zinnen waarin een naam gegeven wordt aan een zaak die slechts met diezelfde naam beschreven wordt, zoals in 6) Jan is Jan. 6) is dus geen voorbeeld van de aberrante zinnen waar het hier om gaat. Bovendien is het domein van aberrante zinnen niet beperkt tot zinnen die metaforisch bedoeld zijn, zoals in de voorbeelden reeds duidelijk is geworden. Over deze kenmerken zijn zowel minimalisten als contextualisten het eens. In de rest van dit hoofdstuk wordt een minimalistische positie ingenomen. Inferentiële rollen en waarheidscondities Aberrante zinnen hebben inferentiële rollen Aberrante zinnen zijn wezenlijk anders dan zinnen die grammaticaal niet kloppen. Deze laatste zijn zinnen waarvan de syntactische structuur niet correct is. Dat soort 20

21 zinnen is op een andere manier niet te begrijpen dan aberrante zinnen. Uit grammaticaal incorrecte zinnen is geen enkele vorm van betekenis of informatie te halen, maar uit aberrante zinnen wel. In poëzie bijvoorbeeld komen aberrante zinnen regelmatig voor. De schrijver probeert dan met de zin iets duidelijk te maken, wat vaak ook lukt. De lezer van zo n zin weet wat de schrijver met zijn zin beweert en waar hij de lezer van wil overtuigen. Hetzelfde geldt voor metaforen. Als de buurvrouw zegt dat haar man een wolf is, dan weet ik dat die man geen dier is en weet ik bovendien wat de buurvrouw bedoelt. Met de door haar uitgesproken zin beweert zij echter wel dat haar man een wolf is, en die bewering kan ik prima uit haar zin opmaken. Ik ben dus in staat om uit een aberrante zin op te maken wat de spreker met zijn zin beweert. Uit een syntactisch incorrecte zin kan ik echter niet opmaken wat de spreker beweert, en daarin ligt een duidelijk verschil tussen deze zinnen. Een tweede verschil tussen aberrante zinnen en grammaticaal onjuiste zinnen ligt in vragende zinnen. Er zijn vragende zinnen die om een open antwoord vragen, en vragende zinnen waarop het antwoord ja of nee moet zijn. Syntactisch incorrecte vragende zinnen zijn niet te beantwoorden, terwijl aberrante vragende zinnen waarop ja of nee geantwoord moet worden in sommige gevallen wel te beantwoorden zijn. Op zin 4) kan ik een antwoord geven, namelijk: Nee, Caesar is geen priemgetal. De daaruit volgende zin 7) Caesar is geen priemgetal. is een zin waarvan ik de waarheidsconditie kan evalueren. Het is duidelijk dat deze zin waar is, omdat Caesar geen getal is (Camp, 2004, p. 12). Het is niet mogelijk om uit een syntactisch incorrecte zin een dergelijke conclusie te trekken. Onze menselijke capaciteit kan dus meer met aberrante zinnen dan met grammaticaal onjuiste zinnen. De zojuist genoemde aspecten die dit verschil maken kunnen we onder één noemer plaatsen; namelijk de mogelijkheid om proposities af te leiden uit aberrante zinnen. We kunnen voldoende informatie uit een aberrante zin halen om er conclusies uit te trekken in de vorm van nieuwe proposities. Het feit dat we dit kunnen toont aan dat we de verschillende concepten in de zin met elkaar kunnen 21

22 combineren om de inferentiële rol van de aberrante zin als geheel te bepalen. Elisabeth Camp definieert de term inferentiële rol als volgt: By inferential role I mean the core set of inferences a thinker needs to be able to draw to be considered competent in the use of a thought s constituent concepts, and which determine the inferential power of the whole thought (Camp, 2004, p. 13). Als een hoorder een aberrante zin hoort, dan kent hij de betekenis van de woorden en de betekenis van de combinatie van die woorden. Deze informatie is voldoende om nieuwe proposities uit de zin te kunnen afleiden. Nu zou men kunnen beweren dat het hier gaat om een nietszeggend spel met de woorden van de zin. Door formele logica te gebruiken zijn we in staat om proposities uit de aberrante zin af te leiden, maar dat wil niet zeggen dat dat ook betekenisvolle afleidingen zijn. Het kunnen afleiden van proposities uit de zin zou dan geen argument zijn voor het feit dat de aberrante zin een betekenisvolle gedachte uitdrukt, omdat de afgeleide proposities ook aberrant zijn. De nieuwe proposities die afgeleid worden uit de aberrante zin zijn dan net zo betekenisloos als de originele zin. Er zijn echter uit aberrante zinnen ook proposities af te leiden die wel betekenisvolle conclusies bevatten, zoals 7). 7) is immers geen aberrante zin. Naast problemen met de betekenis van de zin zelf, kan men ook problemen zien in de capaciteit van de taalgebruiker. Er wordt beweerd dat er een beperking aan de menselijke capaciteit zit, waardoor we aberrante zinnen niet kunnen begrijpen. Men kan nieuwe proposities afleiden zonder dat men de combinatie van concepten van die nieuwe zin begrijpt. Hier moet echter tegenin gebracht worden dat we in de inferentiële rollen van de concepten van zin 4) die we in ons hoofd hebben ook specifieke informatie over de concepten bezitten, en deze informatie bij het bepalen van de inferentiële rol van de zin als geheel ook gebruiken, zoals het feit dat Caesar een man is. Caesar werkt dus niet als een vrije variabele waarvoor elk concept ingevuld kan worden en waarop een ander concept toegepast moet worden, maar de informatie die bij het concept Caesar hoort wordt verwerkt in het concept van de gehele zin en gebruikt voor afleidingen 16. Het gaat dus absoluut niet alleen om formele afleidingen, die volgen uit de logica en die in principe ook zonder inzicht in 16 Vrij naar: Camp,

23 de betekenis van de zin gemaakt kunnen worden, maar ook om inhoudelijke conclusies die uit het begrijpen van de combinatie van concepten voortkomen. Hieronder wordt uiteengezet dat ons gebruik van metaforen niet alleen aantoont dat aberrante zinnen inferentiële rollen hebben, maar ook dat wij die rollen kunnen begrijpen en gebruiken. Inferentiële rollen en waarheidscondities Metaforen Aberrante zinnen komen in ons dagelijks taalgebruik het meest voor in metaforen. Metaforen zijn zinnen die wij in de ontwikkeling van ons taalgebruik een andere betekenis hebben toegekend dan de letterlijke betekenis. De mens is met zijn conceptuele capaciteiten in staat om de letterlijke betekenis van de zin te begrijpen, en deze vervolgens te herkennen als een metafoor. Dan wordt de metaforische betekenis uit het geheugen opgehaald en vervalt de letterlijke betekenis. Die metaforische betekenis verbinden wij niet met de woorden van de zin op zich, maar hangt aan de combinatie van de zin als geheel. Dit betekent dat we de aberrante zin als geheel moeten beschouwen om de metafoor te herkennen. De metaforische bedoeling is te herkennen in de gedachte van de gehele zin, en de metafoor is alleen te herkennen als die gedachte van de gehele zin bekend is. Bovendien is de hoorder in staat om de metafoor als vergelijking toe te passen op de objecten die de spreker bedoeld heeft en daarmee de eigenschap die de metafoor uitdrukt aan het juiste object toe te schrijven. Voor het herkennen van een metafoor en het toeschrijven van de eigenschap aan het juiste object, is het dan ook essentieel om de inferentiële rol van de propositie van de gehele zin te kennen. We kunnen de metafoor alleen herkennen, als we ontdekken dat de letterlijke betekenis van de zin zonder contextinformatie een aberrante zin is. We kunnen de letterlijke betekenis van de zin dus wel zonder context begrijpen, maar zien dan in dat de zin niet op die manier bedoeld is. Pas daarna gaan we de zin als metafoor opvatten en zorgt contextuele informatie voor het juiste begrip van de zin. Wat er gezegd wordt 17 is te begrijpen zonder context, maar wat er bedoeld wordt 18 met de metafoor 17 Vergelijk Recanati s what is said. 23

24 niet. Dat we begrijpen wat er gezegd wordt, volgt uit het feit dat we proposities kunnen afleiden uit wat er letterlijk gezegd wordt in de zin. In de letterlijke betekenis is een metafoor een aberrante zin, maar dat neemt niet weg dat we die betekenis kunnen begrijpen. We merken dan echter dat de zin zonder verdere contextuele informatie een vreemde zin is, en zien dan in dat we de zin als een metafoor moeten beschouwen. Hiervoor is het dus wel noodzakelijk om de letterlijke betekenis van de zin te kennen, en dus om de inferentiële rol van de zin als geheel te kennen. In haar artikel uit 2007 benadrukt Camp het verschil tussen wat er gezegd wordt en wat er bedoeld wordt (Camp, 2007). Wat er gezegd wordt in een metafoor is niet contextsensitief, maar wat er bedoeld wordt is dat wel. Zij legt dit uit aan de hand van voorbeelden, waarin personen vertellen wat anderen gezegd hebben. Example 1.1 C: Alex says, to Bill: You were right to dump Jane. She s one of those long-stemmed roses. She s overwrought and showy, and her thorns poke you if you try to get too close. C : Charlie says, to Bill: I think I m in love with Jane. She s soft, fragrant, and always classy. She s a real long-stemmed rose. [...] [R]eflecting on both contexts [C and C ] from my own current (rather boring) context C, in which no special assumptions about roses or romance are operative, my intuition is that all three of the following are false: [1] Alex claimed that Jane is a long-stemmed rose. [2] Charlie claimed that Jane is a long-stemmed rose. [3] Alex and Charlie both claimed the same thing: that Jane is a long-stemmed rose. [...] By contrast, however, utterances of the following all seem true to me: [4] Alex said that Jane is a long-stemmed rose. [5] Charlie said that Jane is a long-stemmed rose. [6] Alex and Charlie both said that Jane is a long-stemmed rose. For instance, [6] is clearly true if followed by a clause like but they meant totally different things by it (Camp, 2007, p ) Vergelijk Recanati s what is implicated. 19 said is equivalent aan wat er gezegd wordt en claimed is equivalent aan wat er bedoeld wordt. 24