DE CIVIELE CASSATIEADVOCAAT. Juridisch Genootschap Eindhoven mr. M.A.J.G. Janssen 6 juni 2018

Transcriptie

1 DE CIVIELE CASSATIEADVOCAAT Juridisch Genootschap Eindhoven mr. M.A.J.G. Janssen 6 juni 2018

2 1. Inleiding 2

3 Gebouw van de Hoge Raad 3

4 4

5 Over de Hoge Raad De Hoge Raad der Nederlanden is de hoogste rechter in Nederland op het gebied van het civiele-, straf- en belastingrecht. Voor het civiele- en strafrecht is hij dat ook voor Aruba, Curaçao, Sint Maarten en Bonaire, Saba en Sint Eustatius. De Hoge Raad is cassatierechter. De cassatieprocedure is er op gericht de rechtseenheid, rechtsontwikkeling en rechtsbescherming te bevorderen en te verzekeren. Parket Aan de Hoge Raad is een parket verbonden, waarvan advocaten-generaal en de (plaatsvervangend) procureur-generaal deel uitmaken. De voornaamste taak van het parket is het geven van rechtsgeleerde adviezen, zogenoemde conclusies, aan de Hoge Raad. Het parket is onafhankelijk en wordt geleid door de procureurgeneraal. De conclusies worden door de advocaten-generaal (AG s) namens de procureur-generaal genomen. 5

6 Kamers De leden van de raad zijn ingedeeld in één van de drie kamers: de eerste of civiele kamer, de tweede of strafkamer en de derde of belastingkamer. De Hoge Raad kent nog een vierde kamer. Daarbij gaat het niet om cassatierechtspraak, maar om de behandeling van vorderingen van de procureur-generaal bij de Hoge Raad tot schorsing of ontslag van rechters, verzoeken tot wraking die zijn ingediend tegen een raadsheer of raadsheren en onderzoek naar gedragingen van rechters over wie bij de procureur-generaal bij de Hoge Raad is geklaagd. De vierde kamer wordt gevormd uit leden van de andere kamers. Beheer De Hoge Raad valt niet onder het bereik van de Raad voor de rechtspraak. Waar de Raad voor de rechtspraak sinds 1 januari 2002 verantwoordelijk is voor het beheer van de rechtbanken en de gerechtshoven, is een uitzondering gemaakt voor de Hoge Raad. Deze uitzondering vindt zijn grond in de bijzondere positie van de Hoge Raad in het Nederlands staatsbestel. 6

7 Koning beëdigt advocaten-generaal Hoge Raad Zijne Majesteit de Koning heeft hedenochtend op Paleis Noordeinde achtereenvolgens mevrouw mr.dr. R.H. de Bock en de heer prof.mr. T. Hartlief beëdigd tot advocaten-generaal van de Hoge Raad der Nederlanden. Den Haag, 17 februari 2016: Koning Willem-Alexander beëdigt mevrouw mr.dr. R.H. de Bock en de heer prof.mr. T. Hartlief tot advocaten-generaal van de Hoge Raad der Nederlanden. 7

8 Koning beëdigt procureur-generaal, advocaat-generaal en raadsheer Hoge Raad Zijne Majesteit de Koning heeft heden op Paleis Noordeinde de heer mr. J. Silvis beëdigd. De heer Silvis is benoemd tot procureur-generaal van de Hoge Raad der Nederlanden. Aansluitend heeft de Koning de heer mr. W.L. Valk en de heer prof.mr. M.J. Kroeze beëdigd. De heer Valk is benoemd tot advocaat-generaal van de Hoge Raad der Nederlanden en de heer Kroeze is benoemd tot raadsheer in de Civiele Kamer van de Hoge Raad. RVD, nr

9 Koning Willem-Alexander beëdigt op Paleis Noordeinde de heer mr. J. Silvis. Koning Willem-Alexander beëdigt de heer mr. W.L. Valk en de heer prof.mr. M.J. Kroeze. 9

10 Omvang Hoge Raad De HR bestaat uit de president, 7 vicepresidenten, 28 raadsheren en 2 raadsheren in buitengewone dienst. Totaal dus 37 raadsheren. Eerste of civiele kamer kamervoorzitter: E.J. Numann, vicepresident (cassatieadvocaat bij Houthoff Buruma en vicepresident Rechtbank Den Haag) C.A. Streefkerk, vicepresident (wetenschappelijk medewerker en vicepresident Hof Amsterdam) Raadsheren: mw. A.M.J. van Buchem-Spapens: (wetenschappelijk medewerker Universiteit van Tilburg en raadsheer Hof Den Bosch) A.H.T. Heisterkamp (hoofddocent RUG en raadsheer Hof Arnhem) G. Snijders (cassatieadvocaat Pels Rijcken) M.V. Polak (advocaat De Brauw Blackstone Westbroek en hoogleraar RU Leiden) mw. T.H. Tanja-van den Broek (cassatieadvocaat Houthoff Buruma en raadsheer Hof Den Haag) C.E. du Perron (hoogleraar Universiteit van Amsterdam) M.J. Kroeze (hoogleraar EUR) mw. C.H. Sieburgh (hoogleraar Radboud Universiteit Nijmegen) mw. H.M. Wattendorff (raadsheer Hof Arnhem/Den Haag) 10

11 1 juli 2012: Wet versterking cassatierechtspraak en verordening vakbekwaamheidseisen civiele cassatieadvocatuur Aantal Cassatieadvocaten: 2017: advocaten in Nederland 92 cassatieadvocaten (± 0,5%) 11

12 2. Enkele cijfers civiele cassatiezaken Uit jaarverslag HR over 2017: De totale instroom van civiele zaken was in (2016: 483). De 425 zaken waren in 183 gevallen vorderingszaken, 62 dagvaardingszaken, 167 verzoekschriften en 13 prejudiciële vragen van rechtbanken en gerechtshoven gesteld aan de Hoge Raad. De uitstroom uitspraken bedroeg in 2017: 440 (2016: 459). Gemiddelde doorlooptijd ± 355 dagen. In 424 zaken werd een conclusie, een rechtsgeleerd advies, gemaakt door een advocaatgeneraal. 12

13 Van de 440 uitspraken in 2017 (2016: 459) werden 281 zaken (2016: 257) inhoudelijk afgedaan; dat is bijna 64% (2016: 56%), 2 zaken met een art. 80a RO-afdoening (2016: 65) en 157 zaken met art. 81 RO (2016: 137). Afdoening met art. 80a RO vindt in de civiele kamer alleen bij zeer hoge uitzondering plaats; in 2017 gebeurde dat slechts in twee zaken. Een oorzaak van het geringe aantal art. 80a-afdoeningen is dat rechtsbijstand door een gespecialiseerde cassatieadvocaat in cassatiezaken verplicht is. Aan deze cassatieadvocaten worden kwaliteitseisen gesteld. 13

14 Dit brengt met zich dat in verreweg de meeste zaken afdoening met art. 80a op voorhand niet in aanmerking komt. Met het geringe aantal art. 80a-afdoeningen hangt een toename van de gemiddelde doorlooptijd samen, omdat nauwelijks meer sprake is van eenvoudige zaken die vroegtijdig aan behandeling kunnen worden onttrokken. Van het totaal aantal uitspraken in 2017 (440) werd in 254 zaken het cassatieberoep verworpen en 150 zaken vernietigd. Op het totaal van het aantal zaken is 34% vernietigd. Het overige percentage betreft andere afdoeningen. 14

15 15

16 16

17 17

18 18

19 3. De cassatieprocedure Wuisman (toen cassatieadvocaat bij De Brauw, thans A-G bij de HR), Het cassatieadvies: een dienst aan de cliënt; ook een dienst aan de Hoge Raad?, Van omgaan naar weggaan, 2000, pag. 10: De cassatieprocedure als kansspel U doet van tijd tot tijd de droeve ervaring op dat Vrouwe Justitia een cliënt van u in feitelijke instantie niet in het gelijk stelt in een geschil als bedoeld in art. 112, lid 1 Gw. Ontdaan vanwege dit onrecht besluit uw cliënt in overleg met u om het geluk in Den Haag te gaan beproeven. 19

20 Er wordt contact opgenomen met een cassatieprofeet aldaar teneinde te vernemen hoe het bij het Haagse Casino de kansen liggen. Ook al gaat het in cassatie niet meer om de feiten, toch zijn er ook in die instantie nog zoveel ongewisheden dat er tot op zekere hoogte ook in cassatie gesproken kan worden van een kansspel. 20

21 Vlg. Coen Drion (tot 1 september 2015, raadsheer in de HR) in Mr. Magazine (2015, nr. 5, pag. 23): Maar de HR kan natuurlijk ook wel eens tot op het bot verdeeld zijn. Soms kunnen raadsheren elkaar dan alleen vinden op een heel smalle motivering. Een verrassend smalle beslissing kan dus wijzen op verdeeldheid. 21

22 Do you ever have one of those days when everything seems unconstitutional? 22

23 Het cassatieadvies 3.1 Cassatieadvocaat en andere advocaten Van Boeschoten (toen cassatieadvocaat), De Hoge Raad der Nederlanden, , een portret, 1988: De cassatieadvocaat is een lawyers lawyer die zijn opdrachten krijgt van een andere advocaat, zijn correspondent. 23

24 Enige afstand van cliënt Talenten en vaardigheden die de cassatieadvocaat kenmerken Mandarijnenwetenschap? 24

25 3.2 Standpunt cassatieadvocaat t.a.v. cassatieprocedure Coen Drion, voormalig raadsheer HR (in Mr. Magazine 2015, nr. 5 pag. 21): Wat men zich in de praktijk vaak niet realiseert is dat de Hoge Raad niet alleen aan (1) rechtsontwikkeling en (2) het bewaken van de rechtseenheid doet, maar ook (3) aan rechtsbescherming. Geschilbeslechting is zelfs een zeer belangrijke taak van de HR. Als HR moeten wij namelijk definitief beslissen over het lot van mensenlevens. 25

26 Het gaat om geschillen die voor mensen existentieel kunnen zijn en wij hebben daarover het laatste woord. Uiteindelijk wil ook de HR gerechtvaardigde uitkomsten in individuele gevallen. Drion legt uit dat juristen deze drie taken in het achterhoofd dienen te houden bij het interpreteren van een arrest. Op welke taak de nadruk heeft gelegen, bepaalt mede wat je wel en niet in een arrest mag lezen. 26

27 The Supreme Court considers abortion rights 27

28 Van Boeschoten (a.w.): De benadering van een cassatieadvocaat is anders. Ook een cassatieadvocaat is een advocaat die als eerste taak het behartigen van een partijbelang, het belang van de cliënt, heeft. Die cliënt is veelal niet in het bijzonder geïnteresseerd in eenheid van rechtspraak of rechtsvorming, maar wil een voor hem ongunstige beslissing van de lagere rechter ongedaan gemaakt zien. 28

29 3.3 Relatie cassatieadvocaat tot correspondent, cliënt en Hoge Raad Van Boeschoten (a.w.): Bij dat adviseren zal steeds het belang van de cliënt voorop staan, hetgeen intussen niet verhindert dat de cassatieadvocaat daarover soms anders oordeelt dan die cliënt. Hij mag bovendien enig gewicht toekennen aan de overweging dat het niet in het belang van een goede rechtspleging is de Hoge Raad met kansloze cassatieberoepen te overstromen. Men spreekt in dit verband wel van de 'zeeffunctie' van de cassatiebalie. 29

30 Verordening op de advocatuur (per 1 januari 2015) (1) cliënt tijdig en schriftelijk adviseren over de kansen van een principaal of incidenteel cassatieberoep dan wel verweer (2) de daaraan verbonden kosten en risico's (3) de opportuniteit van het beroep dan wel verweer gelet op de na vernietiging en eventuele verwijzing of terugwijzing te verwachten rechtsgang. 30

31 Asser, Civiele cassatie Het schatten van de kans op succes in cassatie berust op veel ervaring. Maar ofschoon een ervaren cassatieadvocaat dus wel kan aanvoelen wat de kansen zijn van een cassatie beroep in een geval dat hem wordt voorgelegd, is het in erg feitelijk gekleurde zaken niet steeds eenvoudig om de afloop te voorspellen. Dat is het gevolg van de ruimte die de Hoge Raad zich bij de controle van gemengde beslissingen gunt om waar hij dat nodig vindt door te dringen op het terrein van de feitelijke waarderingen en beoordelingen. 31

32 Soort beslissingen feitenrechter: Rechtsbeslissing Gemengde beslissing Feitelijke beslissing 32

33 3.4 Rol art. 80a RO / art. 81 RO bij cassatie(advies) "You've held up things long enough! 33

34 HR 11 september 2012, ECLI:NL:HR:2012:BX0132: Artikel 81 Wet RO heeft in de afgelopen jaren een belangrijke functie vervuld in het beheersbaar houden van de werklast van de Hoge Raad. In ongeveer de helft van de zaken past de Hoge Raad thans artikel 81 Wet RO toe. De grenzen van deze toepassing zijn echter in zicht. Artikel 81 Wet RO vindt bovendien pas aan het einde van de cassatieprocedure toepassing, en daarbij (in burgerlijke zaken en strafzaken altijd) na een conclusie van de procureur-generaal, terwijl het voor zowel de procespartijen als de cassatierechter een aanmerkelijke verlichting zou zijn wanneer kansloze zaken eerder in het proces en op een eenvoudige wijze kunnen worden afgedaan. 34

35 (...) Met dit wetsvoorstel wordt de zogeheten selectie aan de poort geïntroduceerd volgens de lijnen, zoals uitgezet in het rapport "Versterking van de cassatierechtspraak". In het wetsvoorstel is een daartoe strekkende voorziening in artikel 80a, eerste lid, Wet RO opgenomen. 35

36 Klachten die klaarblijkelijk niet tot cassatie kunnen leiden Bij de niet-ontvankelijkverklaring van het beroep om reden dat "de aangevoerde klachten geen behandeling in cassatie rechtvaardigen, (...) omdat de klachten klaarblijkelijk niet tot cassatie kunnen leiden" kan volgens de memorie van toelichting, p. 2.3, worden gedacht aan "gevallen waarin de motivering van de feitenrechter niet helemaal vlekkeloos is of waarin kleine vormfouten zijn gemaakt, die echter op de uiteindelijke beslissing niet van invloed kunnen zijn geweest" alsmede aan "klachten (...) waarin de duidelijke strekking van de wet of vaste rechtspraak wordt miskend." 36

37 4. Prejudiciële vragen aan de Hoge Raad 37

38 Asser, Cassatie: In de luttele jaren sedert haar invoering heeft de prejudiciële procedure aangetoond bestaansrecht te hebben. De Hoge Raad heeft in een vijftiental beslissingen op hem gestelde, min of meer prangende, vragen antwoord willen geven. De beslissingen dragen ongetwijfeld tot de rechtsontwikkeling bij. De meest spectaculaire uitspraak, in het bijzonder uit een oogpunt van rechtsvinding, is misschien wel die omtrent het bewijsbeslag (BANNING cassatie), 38

39 Sinds 1 juli 2012: Artikel 392 Rv: 1. De rechter kan in de procedure op verzoek van een partij of ambtshalve de Hoge Raad een rechtsvraag stellen ter beantwoording bij wijze van prejudiciële beslissing, indien een antwoord op deze vraag nodig is om op de eis of het verzoek te beslissen en rechtstreeks van belang is: 39

40 a) Voor een veelheid aan vorderingsrechten die gegrond zijn op dezelfde of soortgelijke feiten en uit dezelfde of soortgelijke samenhangende oorzaken voortkomen, of b) Voor de beslechting of beëindiging van talrijke andere uit soortgelijke feiten voortvloeiende geschillen, waarin dezelfde vraag zich voordoet. 40

41 5. Cassatie in belang der wet De Commissie cassatie in het belang der wet bestaande uit mr. R.A.A. Duk, mevr. mr. M.M. Olthof en prof. dr. mr. T.F.E. Tjong Tjin Tai heeft op 6 oktober 2017 haar zevende verslag uitgebracht aan de procureur-generaal bij de Hoge Raad, mr. J. Silvis. In het verslag beveelt de commissie de procureur-generaal aan cassatie in het belang der wet in te stellen over de volgende onderwerpen: 41

42 1. Kan in een echtscheidingsprocedure een voorlopige voorziening ex art. 223 Rv. worden verzocht in de situatie dat (door inschrijving van de echtscheidingsbeschikking in de registers van de burgerlijke stand) geen voorlopige voorziening in de zin van art Rv. (meer) kan worden verzocht? 2. Kan een dagvaarding rechtsgeldig worden betekend aan een in de Basisregistratie Personen opgenomen briefadres? 3. Wanneer ontstaat het recht op een toegekende maandelijkse (WAO-)uitkering? 42

43 e.g.: (BANNING cassatie) HR 31 oktober 2014, ECLI:NL:HR:2014:3068 (beslag op vakantiegeld): Bij beslag op lonen en uitkeringen kent de wet een beslagvrije voet om het bestaansminimum van de schuldenaar te waarborgen. Schuldeisers die beslag op loon of een uitkering leggen, kunnen slechts aanspraak maken op afdracht van het loon of de uitkering voor zover dat boven de beslagvrije voet uitkomt. De beslagvrije voet is in de meeste gevallen een bedrag dat gelijk is aan 90% van de bijstandsnorm. 43

44 Gelet op het belang heeft de Hoge Raad bij tussenarrest aan anderen dan partijen gelegenheid gegeven om zich daarover uit te laten. Het was de eerste keer dat hij dit mogelijk maakte in een cassatieberoep in het belang der wet. De Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders en de Sociale Verzekeringsbank hebben van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. 44

45 De Hoge Raad heeft beslist dat bij de vaststelling van de beslagvrije voet de jaarlijkse betaling van het vakantiegeld dient te worden aangemerkt als een onderdeel van het maandinkomen in de periode waarover het vakantiegeld is opgebouwd, telkens ter hoogte van het bedrag waarmee die opbouw in de desbetreffende maand plaatsgevonden. De jaarlijkse betaling van het vakantiegeld is in verband daarmee niet voor beslag vatbaar voor zover in de maanden waarover de opbouw van het vakantiegeld plaatsvond, het inkomen (inclusief de maandelijkse aanspraak op het vakantiegeld) onder de beslagvrije voet bleef. 45