een probleem van bovenlokaal niveau?

Transcriptie

1 gsm-masten een probleem van bovenlokaal niveau? Scriptie ingediend tot het behalen van de academische graad van gediplomeerde in de aanvullende studies GAS-Ruimtelijke Planning 2006 Greet Compeers Academiejaar gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

2 Voorwoord Deze scriptie heeft een duidelijk doel: gemeenten de mogelijkheid geven hun stem te laten gelden in debat over inplanting van gsm-masten. Gemeentebesturen staan het dichtst bij de bevolking en weten goed wat er leeft. Zij zijn het eerste aanspreekpunt en worden vaak met de vinger gewezen door de steeds mondigere burger. Alles wat in hun achtertuin gebeurt en waar zij wel eens last van zouden kunnen hebben, moet verdwijnen en het gemeentebestuur moet dit uitvoeren. Dit is zeker zo voor gsm-masten De wakkere burger weet vaak niet dat een gemeente niet alles te zeggen heeft In deze plaats is deze scriptie dan ook bedoeld voor die gemeenten die effectief iets willen doen aan het probleem van de inplanting van steeds meer gsm- en umts-masten. Welke tools bestaan er om het gsm-mastenprobleem in de hand te houden? De realisatie van dit eindwerk was een lange, maar gevarieerde weg. De opmaak ervan was niet altijd vanzelfsprekend en zou onmogelijk geweest zijn zonder de hulp van anderen. Dit voorwoord is dan ook de geschikte plaats om mijn dankbaarheid te laten blijken. In de eerste plaats wil ik mijn promotor, Tom De Waele, bedanken voor zijn vlotte medewerking, rijke kennis en nuttige tips. Daarnaast gaat een speciaal woordje van dank uit naar Marc Konings, milieuambtenaar van de gemeente Edegem. Hij heeft de discussie mee op gang gebracht, zocht gedreven mee naar oplossingen. Ook Wim Verrelst, lid van de milieuraad, heeft een niet onbelangrijke bijdrage geleverd. Samen maken ze deel uit van de recent ontstane gemeentelijke Telecomwerkgroep en waken zo over de gsm-masten in Edegem. Vervolgens dank ik Xavier Buijs, stafmedewerker ruimtelijke ordening en huisvesting van de VVSG, de vereniging voor Vlaamse steden en gemeenten. Hij gaf me meermaals juridische tips en is zeer geïnteresseerd in de afloop van deze scriptie. Door zijn medewerking wordt het mogelijk dat deze discussie verder wordt gezet op Vlaams niveau. Tenslotte dank ik Koen Snyders, burgemeester van de gemeente Edegem. Hij nam de ongeruste vraag van de bevolking omtrent inplanting van gsm-masten serieus en heeft het debat met de operatoren opgestart. Noot: De auteur geeft de toelating deze scriptie voor consultatie beschikbaar te stellen en delen van de scriptie te kopiëren voor persoonlijk gebruik. Elk ander gebruik valt onder de beperkingen van het auteursrecht, in het bijzonder m.b.t. de verplichting de bron uitdrukkelijk te vermelden bij het aanhalen van resultaten uit deze scriptie. 30 mei 2006 gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

3 Overzicht Gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau? Scriptie ingediend tot het behalen van de academische graad van gediplomeerde in de aanvullende studies GAS-Rumtelijke Planning Faculteit Toegepaste Wetenschappen - Ugent Promotor Tom De Waele Greet Compeers Academiejaar Deze scriptie kan een meerwaarde betekenen voor gemeenten en hun beleid rond inplanting van gsm-masten. Vandaag de dag kijken gemeenten vaak lijdzaam toe hoe hun grondgebied bezaaid wordt met masten voor allerlei zendapparatuur. De stedenbouwkundige vergunning wordt afgeleverd door het Vlaamse Gewest. Gemeenten kunnen enkel advies geven bij nieuwe aanvragen en vaak wordt dit advies in de wind geslagen. Hoe kunnen gemeenten toch iets te zeggen hebben in het hele verhaal? Hoe weten ze waar de masten overal staan en hoe houden ze rekening met de wensen van de bevolking? Deze scriptie reikt een aantal mogelijkheden aan voor gemeenten om een eigen beleid rond inplanting van gsm-masten mogelijk te maken. Een gemeente kan: Een gemeentelijke Telecomwerkgroep oprichten als aanspreekpunt voor operatoren, bewoners en bestuur; Een samenwerkingsovereenkomst afsluiten met de operatoren, waarin bepaald wordt hoe de inplanting van gsm-masten in de toekomst zal verlopen; Een protocol opstellen ter uitvoering van de samenwerkingsovereenkomst; Een stedenbouwkundige verordening opstellen om een toetsingskader voor inplantingsplaatsen te bieden of om elke mast vergunningsplichtig te maken; Een sectoraal Telecom-RUP opstellen voor de ganse gemeente; Een belasting heffen op gsm-masten; De Vlaamse overheid aansporen om de Telecomcode te actualiseren en meer slagkracht te geven. gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

4 Inhoudstafel 1 INLEIDING GESCHIEDENIS VAN DE GSM TYPISCHE TECHNOLOGIE GSM-TECHNOLOGIE UMTS-TECHNOLOGIE WAAROM IS DE UMTS NODIG? HOE WORDT HET UMTS-NETWERK UITGEBOUWD? PROTEST? GSM EN GEZONDHEID GEVAARLIJK? BIOLOGISCHE EFFECTEN THERMISCHE EN NIET-THERMISCHE EFFECTEN VOORBEELD VAN HET VERLOOP VAN HET ELEKTRISCHE VELD VOORZORGSBEGINSEL OVERHEID GRIJPT IN EUROPESE AANBEVELINGEN FEDERALE OVERHEID DOET ZIJN ZEG NORMEN WETTEN EN BESLUITEN programmawet betreffende het gedeelde gebruik van antennesites (02/01/2001 B.S. 03/01/2001) Koninklijk besluit houdende de normering van zendmasten voor elektromagnetische golven tussen 10 MHz en 10 GHz (10/08/2005 B.S. 22/09/2005) HET BIPT Hoe is het BIPT samengesteld? Wat doet het BIPT? Hoe wordt een technisch dossier opgemaakt? VOER VOOR GEWESTEN DE TELECOMCODE EEN OFFICIEEL OVERLEGPLATFORM EN DE VLAAMSE MILIEUWETGEVING? EN DE GEMEENTEN? DE OPERATOREN WIE ZIJN DE OPERATOREN? PROXIMUS MOBISTAR BASE gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

5 6.2 SAMENSTELLEN TECHNISCH DOSSIER GSM OPERATOR FORUM RECHTSPRAAK HET VOORZORGSBEGINSEL DEFINITIE GERECHTERLIJKE UITSPRAKEN VAN DE RAAD VAN STATE EN DE BURGERLIJKE RECHTBANK Een ernstig en moeilijk te herstellen nadeel arrest Baeten (18 december 2001) versus arrest Bucki (7 april 2000) Het voorzorgsbeginsel - vrederechter Oostende (29 juni 2000) VOLKSGEZONDHEID EN RUIMTELIJKE ORDENING? KUNNEN ZIJ HAND IN HAND GAAN? JURIDISCHE HEFBOMEN? Het concept van goede plaatselijke aanleg - arrest Verduyn (31 oktober 2001) Het duurzaam ruimtegebruik arrest Genne (24 maart 2000) PRIVAATRECHTERLIJKE GESCHILLEN BURGERRECHTERLIJKE KORTGEDINGENRECHTSPRAAK RECHTBANK LUIK (30 SEPTEMBER 1999) UITSPRAAK VAN DE RECHTBANK VAN EERSTE AANLEG TE BRUGGE BURENHINDER- (4 FEBRUARI 2002) SLOTBESCHOUWINGEN VAN BOUWAANVRAAG TOT GSM-MAST WAT ZEGT DE WETGEVING? DECREET VAN 18 MEI 1999 HOUDENDE DE ORGANISATIE VAN DE RUIMTELIJKE ORDENING EN DECREET BETREFFENDE DE RUIMTELIJKE ORDENING GECOÖRDINEERD OP 22 OKTOBER BESLUIT VAN DE VLAAMSE REGERING VAN 5 MEI 2000 TOT AANWIJZING VAN DE WERKEN, HANDELINGEN OF WIJZIGINGEN VAN ALGEMEEN BELANG EN TOT REGELING VAN HET VOOROVERLEG MET DE VLAAMSE BOUWMEESTER BESLUIT VAN DE VLAAMSE REGERING VAN 14 APRIL 2000 TOT BEPALING VAN DE VERGUNNINGSPLICHTIGE FUNCTIEWIJZIGINGEN EN VAN DE WERKEN, HANDELINGEN EN WIJZIGINGEN WAARVOOR GEEN STEDENBOUWKUNDIGE VERGUNNING NODIG IS BESLUIT VAN DE VLAAMSE REGERING VAN 5 MEI 2000 BETREFFENDE DE OPENBARE ONDERZOEKEN OVER AANVRAGEN TOT STEDENBOUWKUNDIGE VERGUNNING EN VERKAVELINGSAANVRAGEN BESLUIT VAN DE VLAAMSE REGERING VAN 5 MEI 2000 BETREFFENDE DE ADVIESVERLENING INZAKE AANVRAGEN TOT STEDENBOUWKUNDIGE VERGUNNING EN VERKAVELINGSAANVRAGEN, GEWIJZIGD BIJ BESLUIT VAN DE VLAAMSE REGERING VAN 8 MAART HOE VERLOOPT DE VERGUNNINGSVRAAG? IN THEORIE IN PRAKTIJK BEROEPSMOGELIJKHEDEN? SITUATIE VOOR EDEGEM? EVALUATIE OPERATIONELE SITES EVALUATIE GEWENSTE SITES VOORGEDRAGEN DOOR DE OPERATOREN GEDETAILLEERDE ANALYSE VAN BESTAANDE OF GEWENSTE MASTEN MOGELIJKE VOORSTELLEN OPRICHTEN GEMEENTELIJKE TELECOMWERKGROEP gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

6 9.2 OPMAAK SAMENWERKINGSOVEREENKOMST EN UITVOERINGSPROTOCOL I.S.M. DE OPERATOREN VOORBEELD VAN EEN SAMENWERKINGSOVEREENKOMST VOORBEELD VAN EEN UITVOERINGSPROTOCOL OPSTELLEN GEMEENTELIJKE VERORDENING OM ELKE GSM-MAST VERGUNNINGSPLICHTIG TE MAKEN OM EEN TOETSINGSKADER VOOR INPLANTINGSPLAATSEN TE BIEDEN OPSTELLEN GEMEENTELIJK RUIMTELIJK UITVOERINGSPLAN AANPASSING TELECOMCODE BELASTING OP GSM-MASTEN BESLUIT BIJLAGEN BIBLIOGRAFIE gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

7 Figurenlijst FIGUUR 1: CELLULAIR SYSTEEM FIGUUR 2: NORMEN VOOR DE ZENDKRACHT VAN ELEKTROMAGNETISCHE STRALING VOLGENS DE WERELDGEZONDHEIDSORGANISATIE (OP AANRADEN VAN HET ICNIRP, DE INTERNATIONAL COMMISSION ON NON-IONIZING RADIATION PROTECTION) FIGUUR 3: CONTOUR IN HET VERTICAAL VLAK DOOR EEN GSM-ANTENNE, IN DE RICHTING MET DE MAXIMALE WINST, VAN DE VERHOUDING VAN HET ELEKTRISCHE VELD TOT DE BELGISCHE REFERENTIEWAARDE FIGUUR 4: VERLOOP VAN HET ELEKTRISCHE VELD OP EEN HOOGTE VAN 1,75 M BOVEN DE GROND FIGUUR 5: DE GSM-ANTENNE STRAALT UIT IN HORIZONTALE RICHTING, MET EEN KLEINE AFBUIGING FIGUUR 6: SCHEMA VERLOOP VERGUNNINGSVRAAG VERGUNNINGSPLICHTIGE ZENDMASTEN gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

8 Tabellenlijst TABEL 1: NORM VOOR ANTENNES DIE ELEKTROMAGNETISCHE GOLVEN TUSSEN 10 MHZ EN 10 GHZ UITZENDEN TABEL 2: NORM VOOR ANTENNES DIE ELEKTROMAGNETISCHE GOLVEN TUSSEN 10 MHZ EN 10 GHZ UITZENDEN, OMGEREKEND VOOR BELGISCHE OPERATOREN TABEL 3: EVALUATIE VAN DE OPERATIONELE SITES IN EDEGEM TABEL 4: EVALUATIE VAN DE GEWENSTE SITES IN EDEGEM TABEL 5: GSM- EN UMTS-MASTEN BINNEN DE GEMEENTE EDEGEM TABEL 6: GSM- EN UMTS-MASTEN IN DE BUURGEMEENTEN TER HOOGTE VAN DE GRENS MET GEMEENTE EDEGEM TABEL 7: NORM VOOR ANTENNES DIE ELEKTROMAGNETISCHE GOLVEN TUSSEN 10 MHZ EN 10 GHZ UITZENDEN, OMGEREKEND VOOR BELGISCHE OPERATOREN gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

9 Bijlagenlijst BIJLAGE 1: PARLEMENTAIRE VRAAG BIJLAGE 2: DOSSIER GSM-MASTEN EN GEZONDHEID ARTIKEL UIT HUMO 12/04/ BIJLAGE 3: PROGRAMMAWET BETREFFENDE HET GEDEELDE GEBRUIK VAN ANTENNESITES BIJLAGE 4: KONINKLIJK BESLUIT HOUDENDE DE NORMERING VAN ZENDMASTEN VOOR ELEKTROMAGNETISCHE GOLVEN TUSSEN 10 MHZ EN 10 GHZ (10/08/2005 B.S. 22/09/2005) BIJLAGE 5: EEN VOORBEELD VAN HET TECHNISCHE DOSSIER ZOALS OPGEMAAKT DOOR HET BIPT BIJLAGE 5: EEN VOORBEELD VAN HET TECHNISCHE DOSSIER ZOALS OPGEMAAKT DOOR HET BIPT BIJLAGE 6: INPLANTINGSPLAATSEN GSM- EN UMTS-MASTEN IN EDEGEM BIJLAGE 7: DE GEWENSTE SITES WAARVOOR EEN TECHNISCH DOSSIER WERD INGEDIEND IN DETAIL BEKEKEN BIJLAGE 8: KRANTENARTIKEL GSM-MASTEN VERDWIJNEN -GAZET VAN ANTWERPEN 03/02/ gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

10 Lijst van afkortingen AMINAL AOSO AROHM Astrid AWV BIPT BPA CENELEC Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en waterbeheer Administratie ondersteunende studies en opdrachten Administratie Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumenten en Landschappen Het netwerk van de veiligheidsdiensten (politie, enz ) Administratie Wegen en Verkeer Belgisch Instituut voor Post- en Telecommunicatie Bijzonder Plan van Aanleg Het Europees Comité voor Elektrotechnische Normamisatie DRO Decreet Ruimtelijk Ordening van 18 mei 1999 E EM-golf GOF GSM ICNIRP KB PDA RUP S SAR UMTS VVSG WHO Elektrische veldsterkte in V/m Elektromagnetische Golf GSM Operator Forum Global System for Mobile communication International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection of de internationale Commissie voor bescherming tegen niet-ioniserende straling Koninklijk Besluit Personal Digital Assistent Ruimtelijk UitvoeringsPlan Vermogensdichtheid in W/m² Specifieke Absorptie Tempo in W/kg Universeel Mobiel Telecommunicatie Systeem Vereniging voor Vlaamse Steden en Gemeenten Wereldgezondheidsorganisatie gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

11 1 Inleiding Gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau? Een stedenbouwkundige ambtenaar in een gemeente krijgt geregeld aanvragen binnen van gsmoperatoren over de plaatsing van een nieuwe zendmast op hun grondgebied. Als het de bevolking aan de oren komt dat er weer een gsm-mast in hun buurt wordt ingeplant, vormen er zich spontaan actiecomités. Mensen pikken het niet: het is lelijk én gevaarlijk. Enkel de eigenaars van het appartement waarboven de gsm-mast prijkt, stellen zich tevreden met de jaarlijkse dotatie die ze ontvangen: het onderhoud van de lift, het nieuwe dak of een likje verf in de gang worden ermee gefinancierd. De buren echter zijn in alle staten en vragen de gemeente om de vergunning te weigeren vooraleer de hele gemeente doodvalt. Het gemeentebestuur weet ook niet altijd wat ze moet doen. Het fenomeen is redelijk nieuw, studies over de al dan niet gevaarlijke straling spreken elkaar tegen en de gemeente krijgt de mededeling dat er om de x meter een gsm-mast moet staan of het gebied is niet geheel bedekt. De nieuwste technologieën maken dat de masten in de toekomst nog dichter bij elkaar moeten staan. Er wordt niet alleen meer getelefoneerd: een gsm-toestel bevat tegenwoordig een PDA, een radio, een camcorder, een spelletjesconsole, een video-player: 110 gram plezier én efficiëntie maar dit eist steeds meer van de zendmasten Gemeenten beseffen dat ze een kleine schakel zijn in het hele raderwerk en er niet veel over te zeggen hebben. Het probleem gsm-masten wordt afgeschilderd als een probleem van bovenlokaal niveau en daarmee schuiven de gemeentebesturen de hete aardappel door naar de provincie of de Vlaamse overheid. Iedereen wil bereikbaar zijn, iedereen wil bellen, maar niemand wil een gsm-mast in zijn achtertuin. Bestaat er wetgeving rond inplanting van gsm-masten? Wie beslist erover? Kan een gemeentebestuur toch zijn eisen stellen naar locatie toe? Hoe ziet de toekomst van de gsmmasten eruit? Staat binnenkort heel het land vol pylonen? Het antwoord op al deze vragen kan je lezen in deze scriptie gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

12 2 Geschiedenis van de gsm Tot een 10-tal jaar geleden belden we naar een plaats. We lieten desnoods 10 keer overgaan en wanneer er dan nog geen antwoord was, belden we later terug. De gsm zorgde voor verandering: we bellen niet langer naar een plaats, maar naar een persoon. We veronderstellen dat die na twee tellen opneemt. En als we dan toch een bericht moeten nalaten, gaan we ervan uit dat we binnen het uur teruggebeld worden... Oorspronkelijk maakte de gsm vooral zijn opgang bij het businesspubliek. Midden jaren 90, toen het toestel in zakelijke kringen steeds wijder verspreid raakte, werd het in de pers nog omschreven als een 'tool voor nepdirecteurs' Tussen 1950 en 1980 ontstonden in verschillende landen mobiele netwerken. De meeste ervan hadden te kampen met tal van nadelen: een beperkt bereik, een klein aantal potentiële gebruikers en een slechte kwaliteit. De toestellen zelf waren zwaar en enkel geschikt voor gebruik vanuit de wagen. Begin van de jaren 80 hadden onder meer de Verenigde Staten, de Scandinavische landen, België, Frankrijk, Duitsland en Italië elk een eigen systeem. Geen één ervan was compatibel met de andere. De nood aan een pan-europees systeem ontstond. Daarom werd in 1982 een werkgroep opgericht in de schoot van het toenmalige Conférence Européenne des Postes et Télécommunications. De werkgroep de Groupe Spéciale Mobile, kortweg GSM zou de standaarden voor mobiele communicatie in Europa vastleggen. Het duurde tot 1990 vooraleer de specificaties werden gepubliceerd. In 1992 kon het eerste gsm-systeem van start gaan. De afkorting bleef behouden, maar staat sindsdien voor Global System for Mobile communication. Een greep uit de gsm-geschiedenis in België: 1977 MOB1, het eerste netwerk voor mobiele telefonie en de prille voorloper van het gsm-netwerk, verschijnt op de Belgische markt. MOB1 heeft een beperkte capaciteit, goed voor 4000 abonnees, maar werkt via 21 Belgische zones. Om te bellen van vaste naar mobiele telefoon, moest de beller weten waar de andere zich bevond. Of hij kon 21 maal proberen: een keer per zone 1987 MOB2 volgt MOB1 op. Dit cellulair systeem maakte een eind aan de grootste problemen die MOB 1 stelde Siemens pakt uit met z n eerste echt mobiele telefoon: de C2, een prijzig zwaargewicht van bijna 7 kg 1989 Siemens Mobile België toen nog Siemens Atea begint te werken aan de ontwikkeling van een gsm-netwerk Binnen de RTT starten onderhandelingen over de introductie van een gsmnetwerk Tussen Frankrijk, Nederland, Engeland en de Scandinavische landen starten onderhandelingen over een Europees gsm-netwerk De capaciteit van MOB2 wordt opgedreven omwille van de vertraging bij de ingebruikname van het gsm-netwerk. De verkoop mobiele telefoons stijgt. Siemens brengt z n eerste gsm op de markt: de P1, een koffer met een hoorn. De koffer bevatte een gigantische batterij, die goed was voor 12 uur stand-by tijd. Men besefte dat het kleiner gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

13 en ook lichter moest kunnen. De eerste zaktelefoons die werden uitgebracht in de maanden die volgden, waren zowel in omvang als in gewicht vergelijkbaar met een baksteen. Het duurde dan ook even vooraleer er sprake was van een doorbraak Belgacom Mobile, filiaal van Belgacom, onderhandelt druk over de nakende introductie van het gsm-netwerk. De verkoop van het aantal mobiele telefoons neemt toe met een factor 5 tegenover Het eerste gsm-netwerk komt er, de merknaam wordt Proximus. Alle schakelstations zijn van Siemens-makelij Belgacom Mobile zorgt voor betere dekking en een betere kwaliteit van het gsm-netwerk Mobistar duikt op, de eerste speler naast Belgacom Mobile. Er wordt werk gemaakt van de blokkering van gestolen toestellen Siemens lanceert de eerste gsm met lithium-ionbatterij: de S6. Een schot in de roos Eind januari tellen Proximus en Mobistar samen klanten. Een derde speler, Orange vandaag Base komt op de markt Eind januari tellen Proximus en Mobistar samen klanten Het aantal klanten groeit gestaag. Vandaag hebben de 3 operatoren samen klanten Wereldwijd zijn er momenteel meer dan een miljard gsm-gebruikers en er zijn ruim 454 gsmnetwerken aanwezig in meer dan 182 landen. En het einde van het succesverhaal is nog niet in zicht. De groei gaat door en men rekent erop eind 2009 de mijlpaal van twee miljard gsm ers te bereiken. gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

14 3 Typische technologie 3.1 Gsm-technologie De gsm-technologie is vrij complex en heeft een aantal typische kenmerken. Het gebruik van een mobiele telefoon is mogelijk dankzij het bestaan van een voldoende groot aantal operationele basisstations in een gebied. Deze basisstations worden doorgaans opgericht op zendmasten in landelijke gebieden, of op verhoogde plaatsen (daken van appartementsgebouwen, kerktorens, verlichtingspalen, ) in stedelijke milieus. De mobiele telefoon staat in contact met het basisstation en dit station staat dan weer in verbinding met de telefooncentrale. Basisstations bestrijken een welbepaald geografisch gebied. Elk land of streek wordt dus opgedeeld in zones of cellen, vandaar de benaming cellulaire telefoon of cellulair systeem. Dit cellulaire systeem kwam overgewaaid vanuit de Scandinavische landen. Het is een duur systeem, maar biedt het voordeel van een enorme capaciteit. Figuur 1: cellulair systeem Wanneer een mobiele telefoon tijdens het gesprek in een andere cel terechtkomt, is er een hand over van het ene naar het andere basisstation, zonder dat de gebruiker er iets van merkt. De aangrenzende cellen zenden daarom met een lichtjes verschillende frequentie uit teneinde storingen te vermijden. De maximale afstand tussen het basisstation en de gsm is 35 km. Op het platteland zijn de cellen het grootst, in de steden het kleinst. Vermits die afstand beperkt is, zijn een groot aantal stations nodig. Een klein land als België telt er meer dan 500. Eigen aan de gsm is dat de gebruiker mobiel is: de operator moet dus van elk toestel dat stand-by is, weten in welke cel het zich bevindt. Het duurt dan ook enkele seconden alvorens een verbinding tot stand komt. Een gsm werkt op basis van elektromagnetische golven, die bestaan uit een elektrische golf en een magnetische golf die in elkaar verstrengeld zijn. Deze EM-golf verplaatst zich door de lucht aan een snelheid van km/u. De frequentie is een belangrijke eigenschap van de EMgolf en bepaalt het toepassingsgebied en de risico's voor de gezondheid. De eenheid van frequentie is de Hertz en zegt hoe snel een golf trilt. Hoe hoger de frequentie, hoe groter de energie van de golven en hoe gevaarlijker ze zijn voor de gezondheid en de veiligheid van levende organismen. Een gsm zendt ook niet voortdurend signalen uit. Is het toestel volledig uitgeschakeld, dan worden er ook geen radiogolven uitgezonden. In stand-by zendt een toestel nu en dan een signaal uit om zijn positie te laten weten aan het netwerk. Bij het telefoneren zendt de mobiele telefoon continu uit. In tegenstelling tot de mobiele telefoon zenden de antennes van een basisstation continu uit. Het totale vermogen van een basisstation hangt onder andere af van de grootte van het gebied dat het moet bestrijken, van de bevolkingsdichtheid in die regio, van het omliggende landschap en van het aantal en het type antennes. gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

15 De huidige digitale gsm-netwerken in Europa gebruiken frequenties rond 900 en 1800 Megahertz (MHz). In werkelijkheid gebruikt een gsm een reeks van frequenties die rond de aangegeven frequentie schommelen, en spreekt men van een frequentieband. Bijvoorbeeld voor de gsm 1800 is die frequentieband 1710 tot 1880 MHz. Het gsm 900 -systeem gebruikt lagere frequenties en de frequentieband is de helft kleiner, zodat maar half zoveel mensen op hetzelfde ogenblik kunnen bellen. Afhankelijk van de zendfrequentie en de afstand die moet worden overbrugd is een bepaald zendvermogen nodig. Het vermogen van 1800MHz-systeem is 2 keer kleiner dan deze van 900MHz-systeem. Als een gebied bedekt wordt door een groot aantal antennes is een kleiner vermogen nodig dan wanneer minder antennes aanwezig zijn. Zogenaamde macrocellen hebben een straal van 2 tot 10 km en een vermogen van W, microcellen hebben een straal van ca. 500 m en een vermogen van 2 W. In Europa wordt gebruik gemaakt van de bandbreedtes van 900 en 1800 MHz. Het Amerikaanse net maakt gebruik van 1900 MHz, een bandbreedte die niet compatibel is met de Europese. Vandaag zijn de meeste telefoons Dual-band of geschikt voor zowel 900 als 1800 MHz. Sommige zijn Tri-band en dus goed voor de drie verschillende bandbreedtes. Steeds meer mensen bellen mobiel. Een basisstation kan echter maar een beperkt aantal telefoongesprekken verwerken. Om aan de groeiende vraag van de gsm-gebruikers te voldoen, worden meer basisstations opgericht. Er bestaat een direct verband tussen de kwaliteit van de communicatieverbinding, de afstand tot de antenne en het uitgezonden vermogen van de antennes. Door meer basisstations in gebruik te nemen, kan elk station een kleiner gebied voor zijn rekening nemen. In dit scenario daalt het uitgezonden vermogen en eveneens het elektromagnetisch veld van elk basisstation. Meer basisbastions spelen dus door hun lager uitgezonden elektromagnetisch veld in de kaart van de volksgezondheid. Een fijnmaziger netwerk biedt tevens het voordeel van een hogere capaciteit en stelt aanzienlijk meer mensen in staat om op hetzelfde moment mobiel te bellen. Daartegenover staat uiteraard een forse stijging van het aantal zendmasten dat verder het landschap en de open ruimte aantast. De mobiele telefonie zit dus gekneld tussen de zorg voor de ruimtelijke ordening, de bekommernis om de volksgezondheid en de niet-aflatende maatschappelijke drift naar mobiele bereikbaarheid. 3.2 umts-technologie Ondertussen staat het nieuwe gsm-netwerk voor de derde generatie - het "umts" of Universeel Mobiel Telecommunicatie Systeem - te trappelen van ongeduld om zijn opmars te maken Met de umts kan je niet alleen meer telefoneren of sms en, je krijgt ook zeer snelle toegang tot het internet of de video-telefonie Waarom is de umts nodig? De twee belangrijkste redenen om een nieuwe generatie mobiele netwerken te introduceren zijn capaciteit en snelheid. Umts geldt als oplossing voor de dreigende overbelasting van het netwerk door de groei in gebruikers en vooral in gebruik. Theoretisch kunnen met umts snelheden gehaald worden tot 2 Megabit per seconde. Dit is honderden keren sneller dan het huidige gsm-netwerk. Dat komt omdat er gekozen wordt voor een hogere frequentie (2000 MHz tov 900 MHz voor een klassieke gsm) Hoe wordt het umts-netwerk uitgebouwd? Bijlage 1: parlementaire vraag gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

16 Met een umts zal het mogelijk zijn om: Te surfen op het internet; Via video-ontvangst live televisieprogramma s te volgen; Toegang te krijgen tot beeldtelefonie waardoor videoconferenties mogelijk zijn; Toegang te krijgen tot gepersonaliseerde informatie. Zo kan je inlichtingen ontvangen over een restaurant, een filmzaal, een hotel, evenals de kortste weg om ze te bereiken; s te verzenden of te ontvangen; Te faxen; Aankopen te betalen via uw mobiele telefoon. Zo zal je aan een drankautomaat een drankje kunnen kopen, een restaurantrekening betalen, een boek bestellen Doordat de capaciteit verhoogt zullen er extra masten moeten bijkomen. Hoe meer antennes er zijn, hoe hoger de capaciteit, hoe beter de dekking van het netwerk, hoe beter de kwaliteit van het gesprek en hoe lager het uitgezonden vermogen tussen umts-toestel en antenne. Het zichtbare gevolg hiervan is een toename van het aantal antennes in onze leefomgeving. Momenteel hebben de drie operatoren zo n 8000 antennes in gebruik, verdeeld over 6000 sites. Tegen eind 2007 verwacht men dat er tussen de 8000 en 9000 sites zullen nodig zijn om aan de dekkingsbehoeften van gsm en umts te voldoen. Dit betekent een toename van 2000 à 3000 extra sites bovenop de reeds bestaande. Proximus en Mobistar zijn inmiddels gestart met de bouw van hun umts-netwerk. In eerste instantie zal er gestreefd worden om de bestaande gsm-structuur te gebruiken. Voor nieuwe plaatsen houdt men zoveel mogelijk rekening met de oude Telecomcode Want momenteel loopt er een onderzoeksopdracht naar de aanpassing van die Telecomcode. Bedoeling is om een beeld te schetsen van de toekomstige evolutie van de telecommunicatiesector en de invloed ervan op ruimtelijke ordening. Aan de hand van deze analyse zal gezocht worden naar oplossingen die op hun beurt aanleiding geven tot een nieuw ruimtelijk beleid: een nieuwe Telecomcode, ondertekend door de Vlaamse overheid, de operatoren en de gemeentebesturen Protest? De ontwikkeling van de nieuwe umts-technologie gaat niet zonder slag of stoot. Mensen zijn bezorgd om de gezondheid en zien de technologie als een razende trein die niet meer te stoppen is. In Nederland zijn er al verschillende actiecomités opgericht en weigeren 40 gemeenten om de bouwvergunning af te leveren. Het voorzorgprincipe wordt gehanteerd: zolang niet aangetoond is dat de straling van umts-masten onschadelijk is, moet de boot worden afgehouden. Hoe zal het verder evolueren? Een volgende generatie gsm s vraagt weer extra capaciteit, dus moeten we straks slalommen tussen alle masten? gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

17 4 GSM en gezondheid 4.1 Gevaarlijk? Bijlage 2: dossier gsm-masten en gezondheid artikel uit HUMO 12/04/2006 Studies over het gevaar voor onze gezondheid spreken elkaar tegen. Meestal gaat het dan over negatieve effecten van de straling van zowel gsm's als gsm-masten: gaande van concentratiestoornissen, slapeloosheid, hoofdpijn en verhoogde kans op tumoren tot de beïnvloeding van ziekenhuisapparatuur en pacemakers, brandgevaar in benzinestations en het op hol brengen van rolstoelen. Om dan nog te zwijgen over een recenter opgedoken gevaar: dat van ontploffende batterijen en dus exploderende gsm's Omdat elektrische toestellen werken op stroom produceren ze elektromagnetische velden of emissies. Dergelijke velden komen overal in de natuur en leefomgeving voor. Er worden zelfs elektromagnetische velden binnen het menselijk lichaam opgewekt. De emissies van mobiele telefoons en basisstations zijn een vorm van elektromagnetische energie die bekend staat als niet-ioniserend. Ook zichtbaar licht, computerschermen en microgolfovens genereren een nietioniserend elektromagnetisch veld. Dit is heel wat anders dan ioniserende stralen, zoals X- stralen, waarvan geweten is dat ze chemische verbindingen in moleculen breken en daardoor schade kunnen toebrengen aan levende organismen. Radiogolven die voor gsm s worden aangewend hebben véél minder energie en kunnen bijgevolg geen moleculen afbreken. 4.2 Biologische effecten De energie van microgolven worden in het menselijke lichaam in warmte omgezet. Het geabsorbeerde vermogen per kg lichaamsgewicht wordt uitgedrukt in het Specifieke Absorptie Tempo (SAR = Specific Absorption Rate, W/kg). Rekening houdend met een veiligheidsfactor wordt in België een SAR van 0,02 W/kg over het volledige lichaam als voldoende veilig geacht. De effecten die door deze energieabsorptie worden veroorzaakt, noemen we biologische effecten. De wetenschap spreekt van een biologisch effect wanneer een waarneembare verandering in het lichaam optreedt. Zulke effecten leiden niet noodzakelijk of automatisch tot schade aan de gezondheid. Sommige effecten zijn positief of zelfs noodzakelijk om te leven. Bij hoge intensiteiten zijn schadelijke effecten mogelijk, maar dergelijke intensiteiten worden in toepassingen voor mobiele telefonie nooit bereikt. Omdat de mens heden ten dagen met allerlei elektromagnetische straling wordt geconfronteerd, is men er niet zeker van dat een cumulatie van alle mogelijke straling geen schade berokkent aan de mens. Daarom is verder wetenschappelijk onderzoek vereist. Nagenoeg alle onderzoeken zijn studies op korte termijn. Er is heel wat minder geweten over de effecten op lange termijn. 4.3 Thermische en niet-thermische effecten De effecten van gsm-gebruik worden opgedeeld in thermische en niet-thermische effecten. Thermische effecten treden op bij stralingsniveaus groter dan 10mW/cm2. Lagere stralingsniveaus resulteren in niet-thermische effecten. Voorbeelden van thermische effecten zijn: opwarming, pijn zoals bij het naderen van een vlam en brandwonden Voorbeelden van niet-thermische effecten zijn: vermoeden van verhoging van ziektegevallen van allerlei aard (kanker, migraine, Parkinson, Alzheimer, ) en men spreekt zelfs van elektroallergie. Enerzijds zendt de gsm straling uit en anderzijds de antenne. De gsm wordt bij het hoofd gehouden, waardoor een aanzienlijk deel van de elektromagnetsiche energie wordt opgeslagen in de hersenen. De hersenen warmen als het ware op men spreekt van een thermisch effect. Ons lichaam stelt alles in het werk om de temperatuurverhoging te neutraliseren, door gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

18 bijvoorbeeld de poriën open te zetten. De antennes van een basisstation hebben grotere vermogens dan gsm s. Het zendvermogen van een gsm-toestel schommelt rond de 1 á 2 watt, terwijl de antenne van een basisstation doorgaans een vermogen uitzendt van een tiental watt. Toch zijn de vermogens nog relatief laag: televisiezenders zenden vaak uit met 1000x hogere vermogens. De energie die door de antenne van een basisstation wordt uitgezonden, neemt bijzonder snel af met de afstand tot de antenne. Op 2m afstand wordt al ver beneden de thans aanvaarde veiligheidslimieten uitgezonden. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stelt normen voor de zendkracht, nl. 42 V/m voor de frequenties van 900 MHz en 58 V/m voor de frequenties van 1800 MHz. Referentieniveaus elektromagnetische straling volgens het ICNIRP* Frequentie (MHz) Toepassing Elektrische veldsterkte (V/m) 900 MHz GSM 42 4, MHz DCS ,00 Gemiddelde stralingsfluxdichtheid (W/m 2 ) Figuur 2: normen voor de zendkracht van elektromagnetische straling volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (op aanraden van het ICNIRP, de international commission on non-ionizing radiation protection) Elk land is vrij om zijn eigen normen te kiezen. Zo hanteert België een strengere norm (zie ). 4.4 Voorbeeld van het verloop van het elektrische veld (Bron: MIRA Achtergronddocument 2005, niet-ioniserende straling, Figuren 3 en 4 illustreren het verloop van het elektrische veld dat berekend werd voor een typische zendantenne (900 MHz-20 W) die op een hoogte van 35 m op een pyloon is geplaatst. Op de eerste figuur is een verticale doorsnede gemaakt door de antennemast en haar zendbundel. De verhouding van het berekende elektrische veld tot de Belgische limiet (20,6 V/m bij 900 MHz zie ) wordt uitgezet tegenover de horizontale afstand tot de antenne. Voor afstanden groter dan 20 m zijn de elektrische veldwaarden teruggevallen op de helft van de Belgische norm en op 40 m is dit reeds minder dan een kwart van de Belgische referentiewaarde. Op een afstand van 10 m en een hoogte van 25 m is de elektrische veldsterkte slechts 5% van de Belgische norm. Men kan dus duidelijk zien dat een antenne hoofdzakelijk straalt in horizontale richting. Tevens illustreert de figuur dat in één bepaalde richting het elektrische veld omgekeerd evenredig is met de afstand tot de bron. Hoe verder van de bron, hoe lager het elektrische veld Figuur 3: Contour in het verticaal vlak door een gsm-antenne, in de richting met de maximale winst, van de verhouding van het elektrische veld tot de Belgische referentiewaarde gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

19 Op figuur 4 is de relatie hoogte-afstand van de antenne geïllustreerd op een manhoogte van 1,75 m. Op deze hoogte komen de maximale veldwaarden voor op het punt waar de hoofdbundel de grond raakt. Dit is op 250 m en niet vlak onder de antenne. De veldsterkte bedraagt daar ca. 0,8 V/m of ca. 3.9% van de norm (20,6 V/m bij 900 MHz). Voor de berekeningen werd geen rekening gehouden met blokkerend en/of reflecterende effecten van bebouwing of aanplanting. Figuur 4: verloop van het elektrische veld op een hoogte van 1,75 m boven de grond Uit deze figuren kunnen we afleiden dat een gsm-mast voornamelijk horizontaal uitzendt. De bundel buigt lichtjes af, totdat die de grond raakt. Dit gebeurt tientallen meters verder, zodat we met een gerust hart kunnen zeggen dat de elektrische veldsterkte vlak onder de mast minimaal is. Het verloop is belangrijk om weten. Vlak onder een gsm-mast wonen is minder gevaarlijk dan wonen in een flat, waar aan de overkant van de staat een mast staat op een gelijkaardig appartementsgebouw Onderstaande figuur illustreert dat een gsm-antenne hoofdzakelijk horizontaal straalt en daarbij licht afbuigt. Figuur 5: de gsm-antenne straalt uit in horizontale richting, met een kleine afbuiging gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

20 4.5 Voorzorgsbeginsel De cijfers die in de normen van de ICNIRP, de International Commission on Non-ionizing Radiation Protection, zijn opgenomen, houden rekening met een veiligheidsfactor 50 in verhouding tot de wetenschappelijke resultaten (zie ook 5.1). Hoewel de organisatie wereldwijd erkend wordt, wordt de wetenschappelijke grondslag en haar geldigheid gecontesteerd. Volgens sommige deskundigen heeft het zendvermogen geen invloed op de gezondheid, maar er blijft onzekerheid. In dit geval krijgt het voorzorgsbeginsel zijn volle waarde. Zolang men niet zeker is van zijn stuk, moet men voorzichtiger optreden en strengere normen hanteren. Hierrond is al enige rechtspraak gekend. Buurtbewoners vechten een locatie van een gsm-mast aan omwille van het feit dat niet aangetoond is dat de straling ervan niet gevaarlijk is Verschillende adviescommissies zoals de Hoge Gezondheidsraad en de Commissie voor de Veiligheid van de Consumenten stellen voor om 3 V/m als zendkrachtnorm toe te laten voor frequenties van 900 MHz en 6 V/m voor de frequenties van 1800 MHz. Waarom? boven 3 V/m worden in de wetenschappelijke literatuur biologische effecten beschreven, zoals hartritmestoornissen, slapeloosheid, (weliswaar niet steeds bevestigd of naar menselijke gezondheid gerelateerd); de norm van 3 V/m is eveneens de Europese norm voor elektromagnetische compatibiliteit en geeft zodoende ook bescherming aan personen met medische implantaten. Elektromagnetische straling kan namelijk de werking van medische implantaten (vb. pacemaker, ) verstoren; een scherpere norm komt tegemoet aan de onzekerheden over de blootstelling van genetisch gevoelige en zwakke individuen (vb. kinderen en foetussen). gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

21 5 Overheid grijpt in De gsm-masten roepen vragen op: ze zijn onesthetisch in ons traditionele Vlaamsche landschap, dus ze veroorzaken een visuele hinder én ze brengen mens en dier ernstige schade toe Om de bevolking te beschermen zijn er op internationaal, Europees en Belgisch niveau richtlijnen en normen vastgelegd voor de blootstelling aan niet-ioniserende straling. Deze veiligheidsnormen bepalen de maximale hoeveelheid straling waaraan het menselijke lichaam mag worden blootgesteld. Inzake normering zijn twee blootstellingsniveaus belangrijk: de blootstelling aan straling van de basisstations, en rechtstreekse blootstelling aan stralen van het gsm-toestel. Uit veiligheidsoverwegingen liggen de blootstellingslimieten van de veiligheidsnormen nog lager dan de risicogrens voor het thermische effect. De cijfers die in de normen van de ICNIRP, de International Commission on Non-ionizing Radiation Protection, zijn opgenomen, houden rekening met een veiligheidsfactor 50 in verhouding tot de wetenschappelijke resultaten (zie 5.1). België heeft echter een veiligheidsnorm ingevoerd die 4 keer strenger is dan die welke internationaal en Europees wordt aanbevolen (zie 5.2). Met andere woorden, België hanteert daarmee een veiligheidsfactor 200 ten opzichte van de effectieve risicogrens. Het BIPT controleert de naleving van de blootstellingsnorm. Tot vandaag gaven alle metingen steeds waarden die ver onder de normen bleven. 5.1 Europese aanbevelingen De Internationale Commissie voor Bescherming tegen Niet-Ioniserende Straling (ICNIRP), een formeel door de Wereldgezondheidsorganisatie erkende niet gouvernementele organisatie, evalueert het wetenschappelijk onderzoek. Het ICNIRP legt op basis hiervan richtlijnen vast inzake blootstellingsdrempels voor straling. Ze stellen een aanvaardbare veiligheidswaarde voor die 50 maal kleiner is dan de drempelwaarde waarbij gezondheidseffecten zichtbaar worden. De bevolking mag niet worden blootgesteld aan een bron die meer dan 0,08 W/kg teweegbrengt: het vermogen per kg lichaamsgewicht mag niet meer bedragen dan 0,08. Deze ICNIRP-norm werd overgenomen door de Wereldgezondheidsorganisatie en de meeste Europese landen. Het Europees Comité voor Elektrotechnische Normalisatie (CENELEC) bepaalt bij een constante blootstelling (24/24 uur) de grenswaarden voor de frequentiebanden die door de gsm worden gebruikt. Deze grenswaarden werden in de aanbevelingen van de Raad van Europa van 12 juli 1999 bevestigd en liggen 50 keer onder de wetenschappelijke risicogrens. 5.2 Federale overheid doet zijn zeg Normen De normen betreffende de blootstelling van de bevolking zijn een federale bevoegdheid. De minister van Consumentenzaken, Volksgezondheid en Leefmilieu kan een reglementering opleggen met betrekking tot de straling waaraan de bevolking al dan niet mag worden blootgesteld. Ze mag zelfs striktere normen opstellen voor kwetsbare bevolkingsgroepen, zoals kinderen, zieken en bejaarden. En zoals elke lidstaat van de Europese Unie is België verplicht de geldende Europese aanbevelingen op te volgen. België heeft echter een veiligheidsnorm ingevoerd die 4 keer strenger is dan die welke internationaal en Europees wordt aanbevolen: de Specific Absorption Rate (SAR) ten gevolge van elektromagnetische straling, mag niet hoger zijn dan 0,02 W/kg. Met andere woorden, België hanteert daarmee een veiligheidsfactor 200 ten opzichte van de effectieve risicogrens. gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

22 5.2.2 Wetten en besluiten Bijlage 3: Programmawet betreffende het gedeelde gebruik van antennesites Bijlage 4: Koninklijk besluit houdende de normering van zendmasten voor elektromagnetische golven tussen 10 MHz en 10 GHz (10/08/2005 B.S. 22/09/2005) Als antwoord op de groeiende bezorgdheid van de bevolking die in de nabijheid van de sites woont, heeft de federale overheid belast met Telecommunicatie en Volksgezondheid verordeningen uitgevaardigd over twee fundamentele aspecten van de ontwikkeling van cellulaire netwerken programmawet betreffende het gedeelde gebruik van antennesites (02/01/2001 B.S. 03/01/2001) De programmawet geeft een aanvulling op de wet betreffende de hervorming van sommige economische overheidsbedrijven (wet 21/03/1991, gewijzigd bij wet van 20/12/1995, K.B. 28/10/1996, wet 19/12/1997, K.B. 04/03/1997 en K.B. 21/12/1999 en wet 03/07/2000). Dit besluit verplicht om zendapparatuur op reeds bestaande telecommunicatiesteunen op te stellen, of, bij de installatie van een nieuwe steun, de verplichting de andere operatoren op de Belgische markt hiervan minstens één maand op voorhand op de hoogte te stellen. Zo kunnen zij eveneens van deze mast en bijhorende lokalen voor allerlei gerelateerde uitrustingen gebruik kunnen maken om hun zendapparatuur te installeren (site-sharing). Verder dient men ook een databank bij te houden die gegevens over elke antennesite bevat: het postadres; de geografische coördinaten van de mast volgens het Lambert-systeem; de maximale bruikbare hoogte en de windbelasting van de steun; de staat van de site: gerealiseerd, stedenbouwkundige vergunning verkregen, stedenbouwkundige vergunning aangevraagd, voorlopige site; Deze gegevens over antennesites zijn allen terug te vinden op Koninklijk besluit houdende de normering van zendmasten voor elektromagnetische golven tussen 10 MHz en 10 GHz (10/08/2005 B.S. 22/09/2005) Dit besluit bepaalt de normen (grenswaarden van de stralingsintensiteit, uitgedrukt in elektrisch veld - V/m - en in vermogensdichtheid - W/m²) voor antennes die elektromagnetische golven tussen 10 MHz et 10 GHz uitzenden. Rekening houdend met een SAR van 0,02 W/kg komt dit overeen met: Frequentie f Vermogensdichtheid S in W/m² Elektrische veldsterkte E in V/m 10 tot 400 MHz MHz tot 2 GHz f/ (f) 1/2 2 tot 10 GHz Tabel 1: norm voor antennes die elektromagnetische golven tussen 10 MHz en 10 GHz uitzenden gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

23 Omgerekend voor België geeft dit het volgende resultaat: gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

24 Frequentie f Vermogensdichtheid S in W/m² Elektrische veldsterkte E in V/m 900 MHz (Proximus - Mobistar) 1,13 20, MHz (Base) 2,25 29, MHz (umts) 2,50 30,68 Tabel 2: norm voor antennes die elektromagnetische golven tussen 10 MHz en 10 GHz uitzenden, omgerekend voor Belgische operatoren Verder regelt het besluit ook de plichten van (eigenaar en) BIPT (zie 5.2.3) Eerder werd de voorganger van dit Koninklijk Besluit (K.B. 29/04/2001) door de Raad van State opgeheven op 15 december Deze opheffing berustte op procedurefouten en had geen verband met de eigenlijke norm. Als gevolg daarvan voerde de Federale Overheid de normstelling gewoon terug in door middel van het huidige Koninklijk Besluit Het BIPT Het BIPT of het Belgisch instituut voor post- en telecommunicatie is het regulerende orgaan van de post- en telecommunicatiesector in België en is opgericht door de wet van 21 maart Het Instituut is in 1993 gestart met zijn activiteiten en wordt vertegenwoordigd en beheerd door de minister die bevoegd is voor telecommunicatieaangelegenheden. De wet bepaalt dat de minister alle beheersdaden stelt, terwijl het dagelijkse beheer uitgeoefend wordt door de leidinggevende ambtenaar aan wie de minister zijn bevoegdheid heeft gedelegeerd. Sinds 1995 zijn de diensten van het BIPT bijeengebracht in de Astrotoren in Brussel. Het Instituut beschikt bovendien over vijf controlecentra te Anderlecht, Antwerpen, Gent, Luik en Seneffe Hoe is het BIPT samengesteld? Het BIPT bestaat uit personeel met aan het hoofd een Raad. Hij vertegenwoordigt het instituut t.a.v. derden, kan overeenkomsten afsluiten en dossiers naar zich toe trekken. De Raad bestaat uit een voorzitter en 3 leden. Elk lid staat aan het hoofd van een dienst van het instituut. Tevens wordt bij het BIPT een Raadgevend Comité voor de telecommunicatie opgericht. Dat Comité geeft adviezen over alle aangelegenheden inzake telecommunicatie. Het BIPT neemt het secretariaat van dit Comité waar Wat doet het BIPT? Het Instituut is belast met strategische opdrachten, regelgevende opdrachten, operationele opdrachten, opdrachten inzake de beslechting van geschillen tussen operatoren alsook inzake controle op de gehele telecommunicatiesector. Het instituut werkt samen met de Europese commissie, de buitenlandse regulerende instanties voor postdiensten en telecommunicatie, instanties uit de economische sector en met de federale instanties die belast zijn met consumentenbescherming. De afdeling RF-straling zorgt voor het beheer van de dossiers betreffende de elektromagnetische straling. Dit omvat: gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

25 Controle van de ingezonden antennedossiers; Vergelijken van de dossiers met de Belgische norm; Het afleveren van een conformiteitsattest; Klassering van de technische antennedossiers; Het bijhouden van de databank betreffende alle antennesites. Elke zendantenne, ongeacht de eigenaar (gsm-operator, brandweer, politie, gemeentebestuur) die elektromagnetische golven uitzendt tussen 10 MHz en 10 GHz is onderworpen aan het koninklijk besluit van 10/08/2005. Voor elke antenne moet een conformiteitsattest worden afgeleverd, ongeacht tijdstip van plaatsing. Voor vroeger, vóór 29 december 2001, geplaatste antennes moet een inhaalbeweging gebeuren. Op termijn moet elke antenne dus een conformiteitsattest hebben Hoe wordt een technisch dossier opgemaakt? Bijlage 5: een voorbeeld van het technische dossier zoals opgemaakt door het BIPT Op de volgende wijze maakt de operator een technisch dossier op: De radio-afdeling maakt een luchtfoto van de plaats waar een operator een zendinstallatie wenst te plaatsen; De radio-ingenieur gaat ter plaatse kijken en vergaart zoveel mogelijk informatie van de omliggende gebouwen: functie, aantal bewoners, bevolkingsgroep, Zij bepalen via metingen de hoogte van de omliggende gebouwen in een straal van ongeveer 60m; Op kadasterplan wordt de juiste locatie van de antennes aangeduid, alsook het vermogen, de frequentie, de hoogte en de hellingshoek; De radio-afdeling gaat uit van een worstcase scenario. De berekeningen gebeuren alsof de antennes op maximum vermogen uitzenden (bv. bij oudjaar ); Het elektrische veld wordt berekend in verschillende meetpunten op realistische hoogtes: op de parking rond de kerk wordt gemeten op manshoogte 1.80m, in een appartement op elke verdieping, ; Na het uitvoeren van de calculatie zijn er 2 scenario s mogelijk: meetpunten zijn groen of meetpunten zijn oranje. o Bij uitsluitend groene meetpunten liggen de gemeten waarden van het elektrische veld lager dan 5% van de bestaande norm (E < 1,03 V/m bij 900 MHz en 1,46 V/m bij 1800 MHz) en wordt het dossier overgemaakt aan het BIPT o Bij oranje meetpunten wordt een waarde gemeten die hoger ligt dan 5% van de gestelde norm. Deze meetresultaten worden mee opgestuurd naar het BIPT Het BIPT ontvangt, controleert en beoordeelt de ingezonden dossiers en levert een conformiteitsattest af. Dit attest vormt een onderdeel van de databank en kan door iedereen geraadpleegd worden op Te alle tijde kan het BIPT controlemetingen uitvoeren. Indien blijkt dat de norm toch wordt overschreden, verplicht men de operatoren om aanpassingen aan te brengen of de installatie te verwijderen. 5.3 Voer voor gewesten Het beleid inzake ruimtelijke ordening wordt toevertrouwd aan de gewesten, alsook de bevoegdheid voor de normen aangaande de zendkracht van antennes. Zij kunnen beslissen dat een mast een bepaalde zendkrachtdrempel niet mag overschrijden en hoeveel zendmasten er in een bepaald gebied mogen staan (op grond van hun bevoegdheid over ruimtelijke ordening en bouwvergunningen). De plaatsing van een gsm-mast moet getoetst worden aan het bestemmingsplan, de bouwvoorschriften en de wetgeving rond monumenten en landschappen. gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?

26 5.3.1 De Telecomcode De inplanting van de gsm-masten verliep in de beginjaren bijzonder wild. Zonder veel controle werden gsm-masten boven op een heuveltop te midden van een weids landschap neergepoot of kwamen gsm-masten van verschillende operatoren knal naast elkaar te staan. Gejaagd door de concurrentiestrijd wou elke gsm-operator zo snel mogelijk zijn abonnees een gebiedsdekkend netwerk aanbieden. Met de "Telecomcode" wist de Vlaamse overheid deze drie operatoren tot de orde te roepen. Deze code werd ondertekend op 4 juni 1998 door minister Eddy Baldewijns - toen Vlaams minister van Openbare werken, vervoer en Ruimtelijke Ordening, de betrokken Vlaamse instanties - Administratie ruimtelijke ordening, huisvesting, Monumenten en landschappen, Administratie Ondersteunende studies en opdrachten en Administratie wegen en verkeer - én de drie operatoren. De code geeft richtlijnen weer voor een duurzame inplanting van draadloze telecommunicatie-infrastructuur in Vlaanderen. De code is een instrument waarmee de overheid en de operatoren willen anticiperen op ruimtelijke problemen en schetst een algemeen referentiekader dat de beoordeling van vergunningsaanvragen beter onderbouwt. Enerzijds verfijnt de code de toepassing van het ruimtelijk beleid ter zake door een aanvulling van het bestaande instrumentarium van de overheid met een aantal principes en criteria, anderzijds tekent de code de lijnen uit waarop overheid en operatoren doorheen het proces van de bouwvergunning met elkaar in onderhandeling kunnen treden teneinde knelpunten in een aanvraag op te lossen. De uitgangspunten zijn de volgende: Elke operator moet in eerste instantie op zoek gaan naar inplantingsplaatsen op (nietbewoonde) hoge gebouwen (vb. watertoren, kerktoren, ); Elke operator moet het dubbel gebruik van pylonen (site-sharing) nagaan; Een gsm-mast wordt bij voorkeur geplaatst in reeds aangetaste gebieden (industrieterrein, langs autosnelweg, ) om kwetsbare zones (natuurgebied, beschermd landschap, ) zoveel mogelijk te sparen; Vanuit het mogelijk risico voor de volksgezondheid is het aangewezen om inplantingplaatsen nabij scholen, woonwijken of ziekenhuizen of op appartementsgebouwen te mijden; Het is niet verwonderlijk dat er bevoegdheidsconflicten zijn tussen alle overheden. Om die conflicten uit de wereld te helpen is er maar 1 oplossing: een samenwerkingsakkoord voor het stroomlijnen van alle normen. De overvloed aan normen schept onzekerheid: is Wallonië gevaarlijker dan Vlaanderen om je vakantie door te brengen? En als straling schadelijk is voor kinderen en zieke mensen, dan moet het toch ook wel slecht zijn voor gewone volwassenen en werknemers? Met de nieuwe ontwikkelingen van de umts in het achterhoofd wordt gewerkt aan een nieuwe telecomcode. Momenteel loopt er een onderzoeksopdracht naar de toekomstige evolutie van de telecommunicatiesector en de invloed ervan op ruimtelijke ordening. De resultaten zullen vertaald worden in richtlijnen in een nieuwe Telecomcode. Het ministerie van de Vlaamse gemeenschap, AROHM is belast met deze opdracht. De universiteit van Gent voert deze opdracht o.l.v. Luc Martens uit, maar heeft hierover nog geen resultaten Een officieel overlegplatform Sinds 1997 bestaat er een overlegplatform. Er zitten in: de drie operatoren Base, Mobistar en Proximus; de Vlaamse administraties o Administratie Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumenten en Landschappen (AROHM voorzitter van het overlegplatform) o Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer (Aminal) o Administratie Wegen en Verkeer (AWV) o Administratie Ondersteunende Studies en Opdrachten (AOSO) o Het netwerk van de veiligheidsdiensten (politie, enz...) (Astrid); gsm-masten, een probleem van bovenlokaal niveau?