Jaarverslag en jaarrekening. over het boekjaar van Kerk in Actie Protestantse Kerk in Nederland

Transcriptie

1 Jaarverslag en jaarrekening over het boekjaar 2017 van Kerk in Actie Protestantse Kerk in Nederland Uitgebracht door: Bestuur van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland Utrecht, 16 mei 2018 Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 1

2 Inhoudsopgave Voorwoord manager Kerk in Actie 1 Inleiding 4 2 Kerncijfers 4 3 Activiteiten programmalijnen 5 4 Begroting en Organogram Bestuur en directie 7 Verantwoordingsverklaring 7 Verslag bestuur en directie 10 Kort verslag bestuursvergaderingen Vrijwilligers, personeel en organisatie 14 7 Risicobeheer 16 8 Duurzaamheid 17 9 Financiën 18 Continuïteitsreserve 18 Reserves en fondsen 19 Resultaat 2017 Kerk in Actie 20 Bestedingsratio s Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 23 Balans (na resultaatverwerking) 23 Staat van baten en lasten 24 Resultaatverdeling 25 Kasstroomoverzicht 26 Waarderingsgrondslagen 27 Toelichting op de balans 32 Toelichting op de baten en lasten 38 Personeelskosten Kerk in Actie 44 Kosten directie en bestuur 46 Verantwoordingen ten behoeve van de samenwerkende hulporganisaties (SHO) Overige gegevens 48 Vaststelling 48 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 49 Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 2

3 Voorwoord manager Kerk in Actie Voor u ligt de jaarrekening 2017 waarin Kerk in Actie verantwoording aflegt van de inkomsten en uitgaven in Het is bemoedigend om te zien dat ook in 2017 de inkomsten voor Kerk in Actie hoger waren dan oorspronkelijk begroot. De daling van het ledenaantal van de Protestantse Kerk in Nederland vertaalt zich dus niet één op één door in het draagvlak voor het werk van Kerk in Actie. Plaatselijke diaconieën, donateurs, fondsen en stichtingen in Nederland spannen zich gezamenlijk in om het verschil te maken voor mensen in nood, dichtbij en ver weg. Het werk van Kerk in Actie is afhankelijk van deze inspanning en van de bereidheid van om tijd, aandacht en geld te delen. De uitgaven van Kerk in Actie zijn bestemd voor het uitvoerende werk dat door partners in Nederland en wereldwijd wordt gedaan op het gebied van zending en diaconaat. Het is dit kerkelijke netwerk dat handen en voeten aan het Evangelie geeft in de honderden projecten die door Kerk in Actie mogelijk gemaakt worden. Rommie Nauta, Manager Kerk in Actie Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 3

4 Inleiding Colofon Naam en vestigingsplaats: Kerk in Actie Postbus AL Utrecht Telefoon: (030) Fax: (030) Internet: Bezoekadres: Joseph Haydnlaan 2a, 3533 AE Utrecht Missie Kerk in Actie De missie en visie van Kerk in Actie worden samengevat in de kernboodschap: Geloven in delen. Wereldwijd komen kerken, organisaties en mensen in actie tegen armoede en onrecht. Samen vormen wij een kerk in actie. Daarom voelen we ons geroepen om met onze wereldwijde gemeenschap te delen wat ons gegeven is: tijd en talent, aandacht en zorg, geloof, geld en goed. We geloven dat ieder mens geschapen is naar Gods beeld en dat ieder mens telt. Kerk in Actie is het merk waaronder de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk het werk ten behoeve van de ondersteuning van de missionaire en diaconale opdracht van de kerk, uitvoert. De kernwaarden van Kerk in Actie zijn barmhartigheid, gerechtigheid en rentmeesterschap Kerk in Actie binnen de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland De generale synode van het kerkgenootschap de Protestantse Kerk in Nederland laat zich, overeenkomstig ordinantie 11 artikel 18 lid 1 en 2 van de kerkorde, voor de verzorging van de generale financiën van de kerk bijstaan door het bestuur van de dienstenorganisatie, die de aan zijn zorg toevertrouwde vermogensrechtelijke aangelegenheden van de Protestantse Kerk in Nederland beheert. Een deel van de activiteiten van de dienstenorganisatie wordt uitgevoerd onder de naam Kerk in Actie van de Protestantse Kerk in Nederland. Kerncijfers De kerncijfers geven een beknopte weergave van de financiële gang van zaken van Kerk in Actie. Kerncijfers Kerk in Actie Norm Rekening Begroting Rekening minimaal maximaal Balanstotaal in Resultaat Bestemmingsreserves (excl. Noodhulp) in % 25-35% 51% 42% 42% Baten in Lasten in Bestedingspercentage baten 74,6% 84,0% 83,5% Bestedingspercentage lasten 86,8% 87,0% 86,3% Kosten fondsenwerving in % 9% - 12,5% 11,8% 12,5% 13,7% Kosten beheer & administratie in % 2,9% 3,1% 3,4% Personele lasten in Ziek teverzuim in % (begroot is Falk e norm) 4,00% 4,00% Basisformatie in fte 23,5 26,9 26,9 Bijzondere formatie in fte 2,6 0,5 1,8 Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 4

5 Activiteiten programmalijnen Activiteiten De activiteiten 2017 zijn uitgevoerd in lijn met het jaarplan en volgen de vier budgetlijnen van Kerk in Actie: binnenlands diaconaat (steunverlening aan initiatieven van plaatselijke diaconieën en enkele landelijke diaconale initiatieven op het gebied van armoedebestrijding in Nederland); zending (steunverlening aan kerken wereldwijd bij hun missionaire opdracht in de eigen context); werelddiaconaat (steunverlening aan diaconale projecten van kerken en christelijke organisaties wereldwijd met een sterke focus op kinderen in de knel); noodhulp (preventie, directe hulp bij rampen, wederopbouw). In 2017 is een nieuw beleidskader voor Kerk in Actie (binnen- en buitenland samen) vastgesteld. Daarin zijn vier speerpunten gekozen: Bijbel, kerken in de minderheid, kinderen en jongeren, vluchtelingen en ontheemden. Vanaf 2018 zal dit beleidskader uitgewerkt worden zodanig dat de vier budgetlijnen bijdragen aan de vier genoemde speerpunten. Zichtbaarheid In 2017 heeft Kerk in Actie een aantal keren de landelijke pers weten te halen en daarmee de bekendheid en zichtbaarheid weten te vergroten. In het voorjaar van 2017 startte Kerk in Actie een campagne op de televisie waarbij mensen een afbeelding van Jezus verscheuren. Een beeld dat schuurt en wringt en veel discussie op heeft opgeroepen van voor- en tegenstanders. Vrijwel uitsluitend positief werd gereageerd op de campagne voor steun aan kerken in het Midden-Oosten en de resultaten van het onderzoek naar de inzet voor voor vluchtelingen vanuit de Protestantse Kerk. De prijsuitreiking aan smaakmakers van geloof, hoop en liefde haalde de landelijke media en gaf daarmee een podium aan plaatselijke diaconale initiatieven. Ook de kerstactie ten behoeve van vluchtelingenkinderen werd goed ontvangen. Meer dan 50 gemeenten organiseerden een gezamenlijke maaltijd met vluchtelingen onder het motto: Tafel van Hoop. In totaal werd de langste tafel van Nederland meer dan 3 kilometer lang. Bereik Het bereik van het werk van Kerk in Actie is groot. Wereldwijd werd het missionaire en diaconale werk van ruim 60 partner kerken versterkt. Meer dan 6400 kinderen werden vanuit werk naar school begeleid ontheemden werden geholpen met noodhulp en wederopbouw. Kerk in Actie is samen met ICCO lid van Giro 555 (Samenwerkende Hulporganisaties) en heeft in 2017 extra middelen ontvangen vanuit de actie Help slachtoffers hongersnood. Deze gelden zijn besteed in Zuid Soedan, Nigeria en Ethiopië. Kerk in Actie was daar al lang actief zowel in noodhulp als in regulier werk en heeft met de extra gelden partners in staat gesteld om snel en effectief hulp te verlenen aan de slachtoffers van de hongersnood. Een verslag van de belangrijkste activiteiten 2017 en de bereikte resultaten is terug te vinden in het Kerk in Actie magazine, nr. 2, 2018 dat mede dient als publieke verantwoording van de activiteiten in 2017 van Kerk in Actie. Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 5

6 Begroting 2018 en organogram In de vergadering van de kleine synode van 24 november 2017 werd het jaarplan en de begroting 2018 (VA 17-09) van Kerk in Actie van de Protestantse Kerk in Nederland vastgesteld. Het jaarplan 2018 is terug de vinden op De verkorte begroting 2018 van Kerk in Actie luidt als volgt: Baten Begroting Rekening (x 1.000) 2018 % 2017 % Baten uit eigen fondsenwerving , ,6 Verplichte bijdragen van gemeenten 431 1, ,4 Baten uit acties van derden , ,7 Subsidies van overheden 130 0, ,5 Bijdragen voor dienstverlening 113 0, ,7 Baten uit beleggingen 10 0,0 17 0,1 Overige baten 15 0,1 23 0,1 Totaal beschikbaar voor doelstelling Lasten Begroting Rekening (x 1.000) 2018 % 2017 % Besteed aan doelstellingen Programmalijnen: Zending , ,1 Werelddiakonaat , ,7 Noodhulp , ,7 Diaconaat binnenland , , , ,8 Werving baten Kosten eigen fondsenwerving , ,3 Kosten Beheer en Administratie Aandeel kosten ondersteunende afdelingen 746 3, ,9 Totaal besteedbaar voor doelstelling Totaal resultaat Resultaatverdeling: Bestemmingsreserves Bestemmingsfondsen Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 6

7 Het organogram van de Protestantse Kerk in Nederland met haar dienstenorganisatie is met ingang van 2017 als volgt: Bestuur en directie Dit hoofdstuk bestaat uit een formeel door het bestuur vastgestelde verantwoordingsverklaring in overeenstemming met de eisen van het CBF over de principes van goed bestuur. Hiernaast zijn de samenstelling van het moderamen, het bestuur en de directie, de bezoldiging, het rooster van aftreden en de nevenfuncties van het bestuur vermeld. Bovendien is een kort verslag opgenomen van de meest actuele zaken vanuit de gehouden bestuursvergaderingen in het jaar Verantwoordingsverklaring Toezicht houden Rechtspersoonlijkheid en taken dienstenorganisatie De generale synode van de Protestantse Kerk in Nederland onderhoudt ten behoeve van het werk van de kerk een dienstenorganisatie. Deze kerkelijke instelling is een zelfstandig onderdeel van de kerk en bezit als zodanig rechtspersoonlijkheid. De generale synode laat zich in haar werk bijstaan door het bestuur van de dienstenorganisatie. Dit bestuur geeft leiding aan de dienstenorganisatie, binnen het raamwerk van de kerkorde en ordinanties van de Protestantse Kerk in Nederland en de generale regelingen die bij deze kerkorde horen. In de generale regeling voor de dienstenorganisatie zijn de taken, werkwijze en bevoegdheden van het bestuur en de directie van de dienstenorganisatie vastgelegd. Code goed bestuur voor goede doelen Het bestuur en de directie van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland onderschrijven de Code Goed Bestuur voor Goede Doelen en handelen hiernaar, in overeenstemming met een aantal codes, zoals de code-wijffels, de code-tabaksblatt en met good governance. Dit begrip duidt op een goede bestuurlijke inrichting van een onderneming en goed ondernemerschap. Hieronder vallen ook integer en transparant handelen, een goed toezicht hierop en het afleggen van Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 7

8 verantwoording over het uitgeoefende toezicht. Gedragscode fondsenwerving Met betrekking tot fondsenwerving bestaat geen formeel vastgestelde gedragscode. Kerk in Actie gaat hierbij uit van de normen die worden aangereikt vanuit het Evangelie en de kerkorde. Deze normen zijn scherper geformuleerd dan (de meeste) gedragscodes. Zo worden loterijen beschouwd als ethisch ongewenst en doet Kerk in Actie daar niet aan mee, wat betreft de eigen projecten. De fondsenwerving vindt voor een belangrijk deel plaats door de plaatselijke diaconieën en ZWOgroepen (zending, werelddiaconaat en ontwikkelingssamenwerking). Deze groepen hebben een regulerend effect omdat zij zeer betrokken en kritisch zijn. Zij reageren direct op uitlatingen van Kerk in Actie of de Protestantse Kerk, al voordat er ethische of zelfs wettelijke normen overschreden worden. Taken en verantwoordelijkheden van bestuur en directie dienstenorganisatie Het bestuur heeft onder meer tot taak het (doen) voorbereiden van, uitvoeren van en toezien op het door de kleine synode vastgestelde beleid voor de dienstenorganisatie, de zorg voor de vermogensrechtelijke aangelegenheden van de dienstenorganisatie en het beheren van het vermogen van de Protestantse Kerk in Nederland. Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor de naleving van alle relevante wet- en regelgeving en voor het beheersen van de risico s, verbonden aan het uit te voeren werk van de kerk. Het bestuur rapporteert hierover aan de kleine synode. De directie is belast met de beleidsmatige voorbereiding en uitvoering van bestuursbesluiten en met de dagelijkse leiding en organisatie van de dienstenorganisatie. De taken zijn verwoord in het directiestatuut dat door het bestuur van de dienstenorganisatie is vastgesteld. Hierin wordt tevens aangegeven welke bestuursbevoegdheden zijn gemandateerd aan de algemeen directeur. Besteding van middelen Voorbereiding, uitvoering en evaluatie beleidsplanning Het beleidsplan voor de dienstenorganisatie wordt voorbereid door het moderamen van de generale synode en het bestuur van de dienstenorganisatie. Zij doen dit zelf of laten dit doen en bieden het gezamenlijk aan ter behandeling bij de generale synode. De generale synode stelt het beleidsplan vast. In april 2016 stelde de synode het beleidsplan Dicht bij het hart vast. Met dit beleidsplan werd gereageerd op de besluiten die de synode eerder nam in het kader van Kerk Het beleidsplan is de basis voor herijking van de werkzaamheden van de dienstenorganisatie en de daaropvolgende reorganisatie van de organisatiestructuur. Beheersingsproces De uitvoering van de werkzaamheden van de dienstenorganisatie, gericht op (externe) dienstverlening, vindt, in overeenstemming met artikel 11 van de generale regeling, zoveel mogelijk plaats in de vorm van projecten. Het beheersingsproces binnen de planning- en controlcyclus van de organisatie is gebaseerd op de onderdelen Plan (plannen), Do (uitvoeren), Check (meten) en Act (analyse en bijsturen). De (financiële) besturingsfilosofie geeft het management van de dienstenorganisatie de bouwstenen voor een adequate sturing van het geplande werk en indien nodig correctie hierop. In 2009 heeft het bestuur het rapport Scoren in de Kerk vastgesteld. Vanuit de missie, visie en de strategische doelstellingen zijn hierin succesfactoren en prestatie-indicatoren voor de dienstenorganisatie bepaald. Deze zijn opgenomen in een Balanced Scorecard. Deze methodiek blijkt een waardevol instrument voor het management, zowel voor financiële als inhoudelijke monitoring, en blijft ook in de huidige beleidsperiode gehandhaafd. De financiële huishouding is op orde. De interne risicobeheersings- en controlesystemen functioneren en geven een solide basis voor rapportage en bijsturing bij gewijzigde omstandigheden. De interne beheersing van de projectbestedingen van Kerk in Actie is eveneens op orde. We introduceerden in de loop van 2017 All Solutions voor de gehele organisatie en ICCO. Verantwoording De begrotingen en jaarrekeningen die het bestuur jaarlijks uitbrengt, worden vastgesteld door de Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 8

9 kleine synode. De vaststelling van de jaarrekening met een controleverklaring van een onafhankelijke accountant strekt tot decharge van het bestuur ter zake van zijn gevoerde beheer. De jaarstukken worden opgesteld volgens de Richtlijn Fondsenwervende Instellingen (650) van de Raad voor de Jaarverslaggeving, mede vanwege het feit dat de dienstenorganisatie het CBF-keurmerk heeft ontvangen voor de activiteiten van Kerk in Actie. Het bestuur brengt hierover een afzonderlijke verantwoording uit. De jaarverslagen en jaarrekeningen, evenals de begrotingen, zijn opvraagbaar en staan integraal op de website van de Protestantse Kerk. De directie verantwoordt minimaal elke vier maanden aan het bestuur de realisatie en voortgang van de uitvoering van de vastgestelde jaarplannen en begrotingen. Het verantwoordingsproces in het jaar 2017 is uitgevoerd conform de gehanteerde regelgeving en de hierover gemaakte afspraken. Over de financiële resultaten is vanaf maart 2017 maandelijks gerapporteerd. (Extern) toezicht Het Centraal Bureau Fondsenwerving houdt extern toezicht inzake het keurmerk voor een verantwoorde fondsenwerving. Ook voert een onafhankelijke externe accountant, Deloitte Accountants B.V. te Utrecht, controle uit. Deze certificerende accountant is aangewezen door de kleine synode. Tevens woont de accountant de vergaderingen van de door het bestuur ingestelde auditcommissie bij. De auditcommissie ondersteunt het bestuur van de dienstenorganisatie bij het uitvoeren van de verantwoordelijkheden op het terrein van toezicht. In 2008 is daarvoor een auditreglement vastgesteld. De commissie bestaat uit drie externe leden, de heren J-D. de Geer, B. Trouwborst en H.J. Haverkamp en twee bestuursleden, mevrouw G. Prins en de heer M. van Ginkel. De overige leden zijn de algemeen directeur, het hoofd van de afdeling Finance & Control en een afgevaardigde namens de accountant. De auditcommissie besprak op 1 mei 2017 de jaarverslagen 2016 en op 25 september 2017 de conceptbegroting en het jaarplan De commissie adviseerde positief over de jaarverslagen en de begroting/het jaarplan. De commissie besteedde daarnaast aandacht aan de ontwikkelingen rondom Kerk 2025, het beleidsplan en de veranderingen naar aanleiding van dit beleidsplan, het vastgoed van de Protestantse Kerk, het beleggingsbeleid en de te organiseren pitch voor vermogensbeheerders, het risicomanagement, het rooster van aftreden van de commissie, de relatie Kerk in Actie en ICCO en de Shared Services. Omgang met belanghebbenden De Protestantse Kerk kan gezien worden als één van de grootste vrijwilligersorganisaties van Nederland en heeft naast de vrijwilligers andere belanghebbenden. Wij noemen hier de ambtsdragers, de kerkrentmeesters, de diakenen, de predikanten en de donateurs. Belanghebbenden De dienstenorganisatie komt met vele van de belanghebbenden in contact en streeft daarbij naar een transparante en open communicatie. Alle contacten hebben tot gevolg dat er op verschillende manieren, via verschillende vormen en op diverse momenten wordt gecommuniceerd, onder andere door Kerk in Actie. De Protestantse Kerk heeft contact met organisaties als de zogenoemde gelieerde instellingen (bijvoorbeeld SKG, PThU, de modalitaire organisaties (IZB, GZB, HGJB), belangenverenigingen (VKB, Federatie van Diaconieën, enz.). Ook onderhoudt de Protestantse Kerk contact met internationale organisaties als de Wereldraad van Kerken, ACT, WCRC, LWF, CEC en met partnerkerken. Klachten Op basis van artikel 15 van de generale regeling heeft de dienstenorganisatie een klachtenprocedure en een klachtenformulier. Deze zijn beschikbaar via de website Het klachtenoverzicht over de 2e helft van 2016 is tijdens de vergaderingen van 13 februari 2017 aan het bestuur voorgelegd. De bestuursleden bespraken en/of namen kennis van de reacties. Als gevolg van de veranderingen in de organisatie is verzuimd het overzicht over het 1e halfjaar 2017 in het najaar voor te leggen. Het klachtenoverzicht over geheel 2017 zal in de bestuursvergadering van 14 mei 2018 besproken worden. Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 9

10 Deze verantwoordingsverklaring is op 14 mei 2018 onderschreven en ondertekend door alle leden van het bestuur en directie van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland. Verslag bestuur en directie Benoemingen bestuur en directie dienstenorganisatie Het bestuur bestaat uit zes leden. De leden van het bestuur worden benoemd en ontslagen door de generale synode: a. Vier leden van het bestuur worden op aanbeveling van het bestuur en gehoord hebbende het moderamen van de generale synode benoemd uit de leden van de kerk. b. De beide andere leden zijn afkomstig uit het moderamen: de scriba (bezoldigd bestuurder) en een ander daartoe aangewezen lid van het moderamen. De onder a. vermelde bestuursleden worden benoemd voor een periode van vier jaar. Zij kunnen eenmaal worden herbenoemd voor een aansluitende periode. De onder b. vermelde bestuursleden worden benoemd voor de duur van hun zittingstijd in het moderamen. Conform het bepaalde in de generale regeling voor de dienstenorganisatie vermijden de leden van het bestuur in hun functioneren elke schijn van belangenverstrengeling. Het bestuur draagt de dagelijkse leiding van de dienstenorganisatie op aan een algemeen directeur, die wordt benoemd door de generale synode uit de leden van de kerk en op gezamenlijke voordracht van het bestuur van de dienstenorganisatie en het moderamen van de generale synode. Profiel bestuurder Van een bestuurslid wordt verwacht dat zij/hij: belijdend lid is van de Protestantse Kerk in Nederland; kennis heeft van de verschillende kerkelijke structuren en culturen binnen de Protestantse Kerk in Nederland; ruime ervaring heeft met het (bedrijfsmatig) aansturen van grote en complexe organisaties; oog heeft voor veranderingen in kerk en maatschappij en deze weet te vertalen naar het functioneren van kerk en dienstenorganisatie; De generale synode wijst, gehoord hebbende het bestuur, de voorzitter en secretaris van het bestuur aan. Afhankelijk van de samenstelling van het bestuur wordt gezocht naar specifieke ervaring en deskundigheid. Samenstelling moderamen van de generale synode per 31 december 2017 Ds. K. van den Broeke, preses Dr. R. de Reuver, scriba A. Bijl (ouderling) Mr. M.C. van der Klooster (ouderling-kerkrentmeester) Drs. J. Galjaard (diaken en eerste assessor) Samenstelling Bestuur en Directie van de dienstenorganisatie per 31 december 2017 Bestuur G. Prins, voorzitter Mr. W. van Leussen, secretaris G.L. Westerveld M. van Ginkel RA Dr. R. de Reuver, vanuit het moderamen van de generale synode Mr. M.C. van der Klooster, vanuit het moderamen van de generale synode De samenstelling van het Bestuur van de dienstenorganisatie onderging eind 2017 de volgende wijziging: Eind 2017 kwam er een eind aan de zittingstermijn van mevr. G. Prins (maximaal 8 jaar). Het bestuur van de dienstenorganisatie besloot mevr. Mr. Drs. G.H. van der Waaij voor te dragen om de taak van het voorzitterschap van het bestuur over te nemen. In de novembervergadering van de Generale Synode benoemden de synodeleden mevr. Van der Waaij als voorzitter van bestuur. Directie Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 10

11 H. Feenstra bekleedde de functie van algemeen directeur van de dienstenorganisatie tot en met 31 december 2017 omdat hij per 1 januari 2018 de functie van directeur van de Stichting Prisma aanvaardde. In de novembervergadering van de Generale Synode nam hij afscheid van de Kerk en de leden van de Synode; op 6 december gevolgd door een afscheid van de medewerkers van de Dienstenorganisatie en externe relaties.. Vanaf 17 november 2017 neemt Mr. ds. J.P. van Ark, tot die tijd plaatsvervangend directeur, de functie van algemeen directeur waar. Daarnaast blijft ds van Ark zijn functie van clustermanager van Kerk & Werk vervullen. Deze waarneming duurt gedurende de vacatureperiode en geschiedt op verzoek van het bestuur van de dienstenorganisatie. Bezoldiging moderamen De leden van het moderamen van de Protestantse Kerk in Nederland ontvangen geen bezoldiging, met uitzondering van de scriba, dr. R. de Reuver. De scriba wordt gesalarieerd conform de arbeidsvoorwaardenregeling van de Protestantse Kerk in Nederland. Deze is afgeleid van de beloningen die de rijksoverheid hanteert voor de ambtelijke salarissen. Aan de leden van het moderamen zijn geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt. Bezoldiging bestuur Conform de generale regeling dienstenorganisatie artikel 3, lid 9 genieten de leden van het bestuur van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland geen beloning voor hun werkzaamheden, maar hebben zij recht op vergoeding van de kosten die zij maken bij de uitoefening van hun bestuursfunctie. In het jaar 2017 is 646,- aan onkostenvergoedingen verstrekt. Dit betreffen voornamelijk vergoedingen voor reis- en verblijfkosten. Aan de bestuursleden zijn geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt. Het bestuurslid dr. R. de Reuver is een onbezoldigd lid van het bestuur van de dienstenorganisatie, en daarnaast in loondienst als scriba van de Protestantse Kerk in Nederland. Het bestuur heeft het bezoldigingsbeleid, de hoogte van de directiebeloning en de hoogte van andere bezoldigingscomponenten vastgesteld. Het bezoldigingsbeleid wordt periodiek geactualiseerd en is in 2014 geëvalueerd. Bij de bepaling van het bezoldigingsbeleid en de vaststelling van de beloning worden deze getoetst aan de regeling van de VFI, brancheorganisatie van goede doelen. Bij het ontstaan van de vacature van algemeen directeur, eind 2017, heeft het bestuur de arbeidsvoorwaarden behorende bij deze functie opnieuw vastgesteld. Daarbij is extern advies ingewonnen. Met referentie van andere goede doelen organisaties is ook gekeken naar de omvang en de complexiteit van de organisatie en het gekozen directiemodel. Vanuit de wens tot een versobering van de honorering te komen, is vervolgens besloten de honorering vast te stellen aan de onderkant van de gepresenteerde uitkomsten met een salarisindicatie van minimaal en maximaal. In de toelichting op de personeelskosten in de jaarrekening staat een overzicht van de bezoldiging van de directie(leden). Rooster van aftreden Bestuurslid Benoeming per: Benoeming door de GS Protestantse Kerk in Nederland G. Prins januari 2010 november 2009 Mr. Drs. G.H. van der Waaij (Mogelijke) herbenoeming of aftreden herbenoemd per 1 januari 2014 Aftreden uiterlijk ultimo 2017 januari 2018 november januari 2022 ultimo 2025 herbenoemd per G.L. Westerveld januari 2011 november januari 2015 ultimo 2018 Mr. W. van Leussen januari 2014 november januari 2018 ultimo 2021 M. van Ginkel RA januari 2015 november januari 2019 ultimo 2022 Dr. R. de Reuver Scriba van de Protestantse Kerk in Nederland mei 2016 april 2026 Mr. M.C. v.d. Klooster Afhankelijk van synodelidmaatschap en synodebesluiten mei 2015 ultimo 2018 Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 11

12 Functieverdelingen binnen het bestuur De bestuursleden hebben elk specifieke aandachtsgebieden: Mevr. Prins is in eerste instantie aanspreekbaar op zaken die te maken hebben met ICCO. Zij vertegenwoordigt het bestuur van de dienstenorganisatie in de Auditcommissie en het Bestuur van de Stichting Hydepark Beheer. Dhr. Westerveld richt zich op zaken met betrekking tot (het overleg met) de regio s en de Stichting Kerkelijk Geldbeheer. Dhr. Westerveld vertegenwoordigt het bestuur van de dienstenorganisatie in het Besturenoverleg Land-Regio en het Bestuur van de Stichting Hydepark Beheer. Dhr. Van Leussen vertegenwoordigt het bestuur in de begeleidingscommissie Implementatie Stichting De Zending, de Commissie Steunverlening van de Protestantse Kerk, het Georganiseerd Overleg Predikanten en het Bestuur van de Stichting Hydepark Beheer. Dhr. M. van Ginkel richt zijn aandacht op zaken rond de ledenregistratie van de Protestantse Kerk (LRP, SMRA en SILA). Hij vertegenwoordigt het bestuur in de Auditcommissie en het participantenberaad van de Protestantse Stichting Diaconaal Vakantiewerk. Alle bestuursleden nemen deel aan het overleg met de Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer. Nevenfuncties Buiten de kerkelijke functies op plaatselijk, regionaal en/of landelijk vlak bekleden de bestuursleden tevens nevenfuncties op financieel, economisch en maatschappelijke terreinen. Bestuursleden van de Dienstenorganisatie hebben onderstaande nevenfuncties: G. Prins, bestuursvoorzitter Voorzitter Raad van Bestuur Stichting Philadelphia Zorg, Lid Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS), Lid Raad van Beheer Cosun (Kon. Coöperatie Cosun UA, holding van o.a. Suikerunie, Aviko en Nedalco, Lid Raad van Commissarissen CSU, Lid Raad van Advies CAK, Voorzitter Raad van Toezicht NCRV, bestuurslid (voorzitter) van de Protestantse Stichting Hydepark Beheer, bestuurslid SMRA (per 23 augustus 2017 uitgeschreven uit het handelsregister). G.L. Westerveld, bestuurslid Lid ledenraad Maatschappij van Welstand, bestuurslid (penningmeester) van de Protestantse Stichting Hydepark Beheer, bestuurslid SMRA (per 23 augustus 2017 uitgeschreven uit het handelsregister). Mr. W. van Leussen, bestuurslid Lid (secretaris) van het bestuur van de Protestantse Stichting Hydepark Beheer, lid van het bestuur van de Stichting Vrienden van dr. H.F. Kohlbrugge, gevestigd te Utrecht (vanaf 1982 tot heden), voorzitter van het bestuur van de J.W. Ooms Stichting, feitelijk gevestigd te Bleskensgraaf (gemeente Molenwaard), (vanaf 14 september 2005 tot heden), lid van de raad van advies (aanvankelijk lid van het comité van aanbeveling) van Stichting Het Passion, gevestigd te Hummelo (vanaf 6 juni 2005 tot heden), lid van de raad van toezicht van de Stichting (Unesco) Wereld Erfgoed Kinderdijk (vanaf 26 mei 2015), voorzitter Stuurgroep Fusie Christelijke basisscholen Molenwaard, bestuurslid Vastgoed Fusiefonds Hanzevast C.V., gevestigd te Groningen (vanaf 21 december 2017). M. van Ginkel R.A. Registeraccountant/partner bij PwC Accountants en voorzitter Raad van Toezicht Charim. Dr. R. de Reuver, scriba en bestuurslid vanuit moderamen van de generale synode Geen nevenfuncties Mr. M.C. van der Klooster, bestuurslid vanuit het moderamen van de generale synode vanaf mei 2015 Hoofd van de afdeling Juridisch Advies van het Rijksvastgoedbedrijf. De directieleden van de dienstenorganisatie hebben de volgende nevenfuncties: H. Feenstra, algemeen directeur Statutair directeur van de stichting SMRA (per 23 augustus 2017 uitgeschreven uit het handelsregister), lid van het Participantenberaad van de Protestantse Stichting Diaconaal Vakantiewerk, lid van de Ledenraad van de Maatschappij van Welstand, voorzitter van de Stichting Ten Vorsel en per 1 november 2017 lid van het bestuur van de Hofsteestichting te Alkmaar. Ds. mr. drs. J.P. van Ark, adjunct directeur Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 12

13 Voorzitter van de Stichting Zingen onder de Peperbus, voorzitter van de Stichting Musical Concert Koor, lid van de Raad van Aanbeveling Christ Hope. Evaluatie functioneren Wegens slechte weersomstandigheden werd de bestuursvergadering van 11 december 2017 geannuleerd. In de vergadering van 8 januari 2018 kwam het punt evaluatie van het functioneren van het bestuur aan de orde. Besloten werd dit gesprek over het functioneren van het bestuur als geheel met tegelijk aandacht voor ieders welbevinden uit te stellen naar de bestuursvergadering van 14 mei Achtergrond voor dit besluit is de wisselingen van voorzitter en algemeen directeur. Kort verslag bestuursvergaderingen 2017 In deze paragraaf zijn alleen die punten uit het verslag opgenomen die direct of indirect betrekking hebben op Kerk in Actie. Voor het volledige verslag wordt verwezen naar de jaarrekening van de Protestantse Kerk. Het bestuur van de Dienstenorganisatie kwam over het verslagjaar 2017 acht keer bijeen in een regulier overleg. De negende vergadering die op 11 december 2017 gehouden zou worden, werd vanwege slechte weersomstandigheden afgelast. Bij alle vergaderingen waren de (waarnemend) algemeen directeur aanwezig en de adjunct directeur. Wisselingen in het bestuur en de directie van de dienstenorganisatie Voorzitter Bestuur Vanaf de april-vergadering van het bestuur was er aandacht voor de opvolging van de voorzitter. De selectiecommissie werd gevormd door de bestuursleden Westerveld, De Reuver (mede namens het moderamen) en de algemeen directeur, dhr. Feenstra. De selectiecommissie stelt in de junivergadering de kandidaat voor aan de hand van schriftelijke en mondelinge informatie. Er volgt een kennismakingsgesprek met de overige bestuursleden. In de september vergadering wordt definitief besloten de generale synode voor te stellen mevr. mr. drs. G.H. van der Waaij te benoemen als voorzitter van het bestuur van de dienstenorganisatie. De benoeming vond plaats in de vergadering van de generale synode op 17 november In dezelfde vergadering van de generale synode wordt dhr. Van Leussen herbenoemd als lid van het bestuur van de dienstenorganisatie voor een periode van 4 jaar. Algemeen Directeur In september 2017 informeerde dhr. H. Feenstra het bestuur van de dienstenorganisatie over zijn overstap naar de Koepelorganisatie Prisma; hij accepteerde daar de functie van directeur. Het bestuur benoemt vervolgens ds. mr. van Ark tot waarnemend directeur, hij vervult deze functie vanaf half november 2017 tot het moment van indiensttreding van een nieuwe algemeen directeur. In de bestuursvergadering op 13 november 2017 stellen de bestuursleden het profiel van de functie algemeen directeur vast en vind er een gesprek over de honorering van deze functie plaats. Er wordt een selectiecommissie gevormd waarin mevr. G.H. van der Waaij en de heren Westerveld, De Reuver en Van Ark zitting hebben. Mevr. N. van Hierden wordt lid van de selectiecommissie namens de medewerkers en het hoofd HRM neemt zitting als ambtelijk secretaris. Voor de begeleiding van het selectieproces wordt de hulp van externe deskundigheid ingeroepen. De verwachting werd uitgesproken voor de zomer 2018 de procedure te kunnen afronden. Bestuur DO - Raad van commissarissen ICCO Als gevolg van het besluit van het bestuur van de dienstenorganisatie om vooralsnog geen zitting te nemen in de nieuwe coöperatie PerspActive, werd het bestuurlijk overleg minder. ICCO is één van de organisaties die, net als Prisma, Tear, Woord en Daad e.a. deelnemen in de coöperatie PerspActive. Met regelmaat was er overleg van de Raad van Bestuur van ICCO en de algemeen directeur van de dienstenorganisatie over operationele zaken. Kerk in Actie In februari 2017 bespreekt het bestuur het voorstel van Kerk in Actie over de wijze van rapportage aan de leden van Generale Synode in april. Dit voorstel wordt vergezeld van Terms of Reference en een trajectvoorstel voor beleidsontwikkeling die in de synodevergadering in november besproken zal worden. Het bestuur nam in zijn april-vergadering kennis van de tijdens de synodevergadering te Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 13

14 houden presentatie. De definitieve beleidsnotitie Zending & Diaconaat besprak het bestuur in september De synode stelde de beleidsnotitie vast in zijn vergadering op 17 november Financiën Gedurende het boekjaar is er periodiek aandacht geweest voor de exploitatieoverzichten. In 2017 zijn de (enkelvoudige en geconsolideerde) jaarrekeningen 2016 en de begroting 2018 voor de Protestantse Kerk en Kerk in Actie voorbereid en ter vaststelling voorgelegd aan de kleine synode. Vrijwilligers, personeel en organisatie Vrijwilligers De inzet van talloze plaatselijke vrijwilligers, ambtsdragers en taakdragers voor het werk van Kerk in Actie is van onschatbare waarde. Naast deze plaatselijke vrijwilligers zijn andere vrijwilligers binnen de dienstenorganisatie werkzaam voor Kerk in Actie. Ruim 20 vrijwilligers zetten zich in voor diverse werkzaamheden, zoals opmaak en verzendklaar maken rondzendbrieven, standmedewerker op evenementen en beurzen, voorbereiding Landelijke Diaconale Dag en Diaconale Ontmoetingsdagen. Sommigen van hen zijn wekelijks actief, anderen zijn beschikbaar wanneer hun hulp nodig is. Tenslotte is er nog een pool van 60 vertalers beschikbaar waarop Kerk in Actie indien nodig een beroep kan doen. De inzet van al deze vrijwilligers helpt niet alleen de werkdruk te verlichten, maar is ook een essentiële bijdrage aan het werk van Kerk in Actie. Personeel Onderstaand is de totale personeelsformatie van Kerk in Actie, gesplitst in een basisformatie en in een formatie inzake bijzondere aanstellingen. Dit ziet er als volgt uit: Formatie t.b.v. Kerk in Actie Rekening Begroting Rekening Rekening (in fte's) (Gemiddeld) (Gemiddeld) (Gemiddeld) Basisformatie Kerk in Actie 23,53 26,89 26,91 26,66 Via afdeling Communicatie en fondsenwerving: C&F - fondsenwerving en donateursadm. 6,50 6,50 6,74 6,05 C&F - KIA-voorlichting en communicatie 7,00 7,00 8,53 9,04 37,03 40,39 42,18 41,75 Bijzondere aanstellingen: Uitgezonden medewerkers/togetthere 2,57 0,50 1,75 3,05 Staf en ondersteunende afdelingen: % aandeel Kerk in Actie 12% 16% 12% 13% fte aandeel Kerk in Actie 4,97 7,27 7,71 8,89 Totaal Kerk in Actie 44,57 48,17 51,64 53,69 Totaal staf en ondersteunende afdelingen Directie 2,46 2,28 SSC - Management en F&C 20,04 19,71 18,44 18,59 SSC - P&O 3,31 2,81 SSC - IT (voorheen in FZ) 9,93 10,67 10,25 11,04 C&F - servicedesk 6,85 7,77 Facilitaire Zaken (excl.hydepark) 11,15 14,80 22,47 28,30 41,12 45,18 63,78 70,79 * Betreft een schatting op basis van de begroting. Uitgebreide informatie over het personeelsbeleid is terug te vinden in het Sociaal Jaarverslag. Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 14

15 Organisatie Kerk in Actie is een integraal onderdeel van de Protestantse kerk. Het organogram van de Protestantse Kerk in Nederland met haar dienstenorganisatie is als volgt: Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 15

16 Risicobeheer Algemeen Risicobeheer betekent het in kaart brengen van de risico s voor de organisatie, het maken van een inschatting van de waarschijnlijkheid dat een risico zich in de praktijk zal voordoen en, de impact die dat voorval op de organisatie zal hebben. Vanuit deze inschattingen worden maatregelen bepaald gericht op het beheer van de gesignaleerde risico s. Bij de beleidsbepaling is een SWOT-analyse uitgevoerd die is gevolgd door het in kaart brengen van het risicolandschap. Hierbij is het volgende onderscheid aangebracht. Reputatie risico's; Financiële risico s; Operationele risico s. De Dienstenorganisatie is niet alleen in Nederland actief, maar wereldwijd. Daarnaast zijn zeer veel vrijwilligers en medewerkers betrokken bij de uitvoering van het werk. De aard van de risico s heeft derhalve een breder spectrum dan alleen het werk in de dienstenorganisatie. In oktober 2017 vond een risico workshop plaats. In deze workshop hebben enkele bestuursleden geparticipeerd, naast het management team en enkele coördinatoren uit het Shared Service Center. De geïdentificeerde risico s zijn onder te brengen onder de hierboven weergegeven categorieën. Onder meer zijn genoemd: lekken van vertrouwelijke gegevens, vermindering van de kwaliteit van dienstverlening en frauderisico. In deze workshop zijn ook de maatregelen besproken die reeds in de organisatie aanwezig zijn. Dit heeft o.a. geleid tot een aanscherping van de normering van de continuïteitsreserve. De bevindingen uit de risico analyse zijn opgenomen in de besturingscyclus van het managementteam van de dienstenorganisatie. Reputatie risico s De Dienstenorganisatie streeft naar een transparante en open communicatie met alle belanghebbenden. Dit is van groot belang voor de wijze waarop belanghebbenden het werk, dat wordt uitgevoerd, ervaren. Kerk in Actie heeft via verschillende media per doelgroep een passende aanpak. De organisatie is voortdurend alert op interne en externe invloeden. Reputatierisico s als gevolg van synodale uitspraken en besluiten worden niet benoemd in dit verslag. Deze komen - indien van toepassing - aan de orde in de rapportage van het moderamen van de Protestantse Kerk in Nederland aan de synode. Financiële risico s De bekende en kwantificeerbare financiële risico s zijn in de jaarrekening vermeld onder de niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen (zie einde toelichting op de balans). Operationele risico s Operationele risico s zijn risico s als gevolg van het falen of tekortschieten van interne processen, menselijke en technische tekortkomingen en onverwachte externe gebeurtenissen. Veiligheid en gedragscodes Werknemers die reizen en werken in het buitenland lopen verhoogd risico. Te denken valt aan tropische ziektes, beroving, diefstal of zelfs ontvoering. Ook kan er sprake zijn van gewelddadige acties met een religieuze of politieke achtergrond. Daarom hebben Kerk in Actie en ICCO een veiligheidsbeleid, waarin uitgangspunten, verantwoordelijkheden en bevoegdheden met betrekking tot veiligheid zijn vastgelegd. Daarnaast zijn er voor alle landen waar de beide organisaties actief zijn c.q. op reizen, landen-veiligheidsplannen met, waar nodig, relevante veiligheidsmaatregelen ter voorkoming van risico s. Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 16

17 Twee gedragscodes maken onderdeel uit van het veiligheidsbeleid. Alle medewerkers worden geacht zich hieraan te houden als zij voor de organisatie op dienstreis zijn of als uitgezonden medewerker verblijven in een gastland. Het betreft hier de Code of Conduct for the International Red Cross and Red Crescent Movement and NGO s in Disaster Relief en de Code of Conduct for the prevention of sexual exploitation and abuse, fraud and corruption and abuse of power van Action by Churches Together. Internationaal betalingsverkeer In toenemende mate zijn risico's in het internationale betalingsverkeer zichtbaar vanwege aan banken opgelegde maatregelen in het kader van antiterrorisme beleid en/of vanwege lokale wetgeving ten opzichte van Ngo s en kerken. Dit kan leiden tot problemen in het tijdig ter plekke krijgen van toegezegde gelden en daarmee tot problemen bij de realisatie van project en programma doelstellingen. Bedrijfshulpverlening Bij het landelijk dienstencentrum is een team van bedrijfshulpverleners aanwezig, dat dagelijks klaar staat om op te treden in noodsituaties. Om de paraatheid en kennis van de bedrijfshulpverleners actueel te houden, volgen de teamleden frequent de opleidingen met betrekking tot ontruiming, eerste hulp, reanimatie en brandpreventie. Door de bedrijfshulpverlening worden ontruimingsoefeningen uitgevoerd op de locatie van de dienstenorganisatie in Utrecht. Ontruimingen worden geëvalueerd en kunnen leiden tot acties op de geconstateerde aandachtspunten. Duurzaamheid Bijbelse opdracht Onze aandacht voor duurzaamheid heeft alles te maken met de Bijbelse opdracht om zorgvuldig om te gaan met de schepping. Dit is een onderwerp dat onze verantwoordelijkheid t.a.v. de medemens (hier, op andere plekken in de wereld, later), de aarde en onze Schepper centraal stelt. De kerk heeft veel te vertellen over onze rol op aarde en kan zelf ook laten zien wat ze bedoelt met goed rentmeesterschap. Duurzaamheid in onze programma s Door Kerk in Actie wordt o.m. een impuls gegeven aan duurzaamheid onder protestantse gemeenten door Groene Kerk te worden. Contactpersonen krijgen regelmatig digitale informatie over ontwikkelingen over duurzaamheid in kerk en samenleving. Groene Kerken die al langer bestaan zijn gevraagd informatie te verschaffen over hun vervolgstappen op het terrein van verduurzaming. Daarmee wordt de betrokkenheid versterkt. Regelmatig zijn er berichten over Groene Kerken te lezen in lokale en regionale media. Duurzaamheid in onze bedrijfsvoering Wij besteden aandacht aan duurzaamheid in onze eigen bedrijfsvoering. Centrale begrippen hierbij zijn verminderen, veranderen en vergoeden. Dit levert een goed beeld op van wat al gebeurd is, waar nog een probleem is en wat we daaraan zouden kunnen doen. Langs deze lijnen besteden wij aandacht aan onder meer: Verminderen en veranderen energiezuinigheid en andere vormen van energie; mobiliteit (regelingen ter beperking van het woon-werk verkeer); voldoende faciliteiten voor de mensen die met de fiets naar kantoor komen; papierverbruik - door nieuwe toepassingen in kantoorautomatisering; faciliteiten voor het opladen van elektrische auto s; meer LED verlichting; vliegreizen In 2018 plaatsen wij zonnepanelen op het dak van het kantoor in Utrecht. Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 17

18 Vergoeden via het Fairclimate fonds Bij vergoeden gaat het om het vergoeden van de CO₂ uitstoot van de organisatie. Het vergoeden maakt het mogelijk om ergens anders een vermindering van CO₂uitstoot mogelijk te maken. Dankzij de compensatie kan er worden geïnvesteerd in duurzame projecten, zoals in onze klimaatprojecten in India en Ethiopië. Duurzaamheid in ons beleggingsbeleid Voor het gevoerde beleggingsbeleid in 2017 wordt verder verwezen naar paragraaf Duurzaamheid en Beleggingen. Financiën Continuïteitsreserve Kerk in Actie is onderdeel van de Protestantse kerk, die in haar eigen vermogen een algemene risicoreserve kent. Deze algemene risicoreserve geldt enerzijds als continuïteitsreserve, een buffer voor onverwachte tegenvallers, en anderzijds als egalisatiereserve voor de operationele resultaten van de dienstenorganisatie. Normering continuïteitsreserve De bufferfunctie (weerstandsvermogen, conjuncturele reserve) van het eigen vermogen houdt in het vormen van reserves ter waarborging van de continuïteit, opvang van fluctuaties in de exploitatie (egalisatiefunctie) en opvang van algemene bedrijfsrisico s. In oktober 2017 is een risico-workshop uitgevoerd om de belangrijkste risico s te identificeren en in kaart te brengen voor de Protestantse Kerk in Nederland. De hoogte van de risico s werd bepaald door de mate van waarschijnlijkheid en de hoogte van de impact. Het bestuur van de dienstenorganisatie besloot om, op grond van de gehouden risicoanalyse, de huidige norm aan te scherpen. De in de jaarrekening te hanteren norm (toetsgrootheid) is nu gesteld op basis van de vastgestelde begroting voor het volgende jaar van: a. een jaarlast van de personele verplichtingen incl. overige personele kosten; b. een jaarlast voor apparaatskosten (huisvesting, kantoor- en overige bureaukosten; c. een opslag van 4 mln. conform de gehouden risicometing/weging. De bandbreedte of de hoogte van deze reserve blijft gehandhaafd op minimaal 33% en maximaal 67%. Door de toevoeging van het resultaat 2017 van 2.957k aan de continuïteitsreserve komt het percentage voor deze reserve overeenkomstig de nieuwe normering ultimo 2017 uit op 57%. Het verloop van de continuïteitsreserve over de periode geeft het volgende beeld: Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 18

19 Reserves en fondsen Het eigen vermogen van Kerk in Actie is onderverdeeld in reserves en fondsen. Reserves ( k) Deze reserves kunnen egalisatie- en/of continuïteitsreserves, bestemmingsreserves en herwaarderingsreserves zijn. De reserves van Kerk in Actie vallen in de categorie bestemmingsreserves. Bestedingen van deze bestemmingsreserves dienen plaats te vinden binnen de gegeven algemene bestemming. Binnen deze algemene bestemmingen kunnen de bestedingen door het bestuur worden bepaald. De gevormde bestemmingsreserves mogen geen verplichting betreffen. Fondsen ( 3.347k) Deze bestemmingsfondsen zijn vanwege de specifieke bestemming, die door derden (gevers of overheid) is bepaald, slechts aan te wenden voor de specifieke bestemming. Beleid bestemmingsreserves Kerk in Actie wijst jaarlijks op grond van de begroting van Kerk in Actie, die is vastgesteld door de Kleine Synode, de bedragen toe ten behoeve van de steunverlening aan partners en projecten door de afdeling buitenland van ICCO en Kerk in Actie. Indien de steunverlening aan bepaalde projecten vertraagd is of om moverende redenen door de relatiebeheerders niet aan een project wordt toegekend, vloeien de gelden die niet besteed zijn terug in een revolving fund. Deze bestemmingsreserve kan aangewend worden om in een volgend jaar eventuele tekorten te dekken wanneer de inkomsten achterblijven bij de begroting. Op deze wijze wordt voorkomen dat een onverwachte daling van inkomsten leidt tot vermindering van al aan partners toegezegde steun. De revolving funds fungeren zo als egalisatiereserve voor de doelen waarvoor de gelden zijn bestemd. Bij de toekenning van de bedragen voor steunverlening wordt de restrictie gegeven, dat 90% van het totaal bedrag mag worden toegezegd. Blijken de inkomsten in het lopende jaar voldoende om de uitgaven te dekken, dan wordt het laatste deel van de gelden besteed. Voor de revolving funds wordt als buffer voor mogelijk lagere opbrengsten een minimale norm aangehouden van 25% van de bruto begrote baten van het jaar volgend op het verslagjaar met een bovengrens van 35%. Voor het revolving fund Werelddiaconaat wordt bij de normering wordt tevens rekening gehouden met de balanswaarde van de participatie in het C4D fund. Verder wordt voor het Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 19

20 revolving fund Noodhulp een reserve aangehouden van minimaal 1 mln., zodat bij rampen snel kan worden gereageerd, vooruitlopend op fondsenwerving. Op deze wijze kan de toezegging voor het betreffende jaar gegarandeerd worden. Als het saldo van de revolving funds na het eerste halfjaar hoger is dan de norm kan de manager Kerk in Actie een extra bedrag voor steunverlening toewijzen aan het doel waarvoor de gelden van het betreffende revolving fund bestemd zijn. Voor de egalisatiereserve ZZO zijn bij de overdracht vanuit de voormalige Stichting Zwakzinnigenzorg in Ontwikkelingslanden aparte afspraken vastgelegd. Per 1 januari 2008 heeft de overdracht plaatsgevonden van het vermogen van de ZZO aan Kerk in Actie ten behoeve van projecten voor mensen met een verstandelijke handicap in ontwikkelingslanden. Het verloop van de bestemmingsreserves in 2017 is als volgt: Bestemmingsreserves Stand Resultaat Stand Baten Norm Norm Meer/ (x 1.000) ult.2017 in 2018 max. bedrag minder Programma's Kerk in Actie: Revolving fund Kinderen in de knel* % Revolving fund Werelddiaconaat* % Revolving fund Zending % Revolving fund Noodhulp min Egalisatiereserve diaconaal w erk % Egalisatiereserve ZZO nvt Totaal * Deze bestemmingsreserves hebben beide betrekking op het programma Wereldiaconaat. Hieronder volgt een overzicht van de bestemmingsreserves in vergelijking met, de conform het beschreven beleid, vastgestelde norm. Ratio bestemmingsreserve Rekening Begroting Rekening (x 1.000) Stand ultimo jaar (excl.zzo) Af: Revolving fund Noodhulp Begrote baten volgend jaar % werkelijk t.o.v. begrote baten 51% 42% 42% % norm t.o.v. begrote baten 25-35% 25-35% 25-35% Revolving fund Noodhulp Stand ultimo jaar Normbedrag afwijking t.o.v. norm Resultaat 2017 Kerk in Actie Resultaatbestemming Het boekjaar 2017 sluit met een positief resultaat van 4.340k, hetgeen 3.465k hoger is dan begroot. Van dit resultaat is een bedrag van 4.733k toegevoegd aan de bestemmingsreserves, begroot was een toevoeging van 875k. Een bedrag van 393k is onttrokken aan de bestemmingsfondsen. Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 20

21 Algemeen De totale baten in 2017 bedragen k en komen hiermee 5.474k hoger uit dan begroot. Dit is voornamelijk toe te schrijven aan de hogere opbrengst uit baten van particulieren ( 1.609k) en de hogere inkomsten uit baten van andere organisaties ( 3.781k). Onder deze laatste post zijn o.a. de inkomsten uit noodhulpacties van de samenwerkende hulporganisaties (SHO) verantwoord. Voor de actie Help slachtoffers hongersnood kwam in dit verslagjaar 3.009k binnen. De totale lasten in 2017 bedragen k hetgeen 1.966k hoger is dan begroot. De projectbestedingen in het kader van de hongersnood-acties ad 2.864k zijn hiervan de voornaamste oorzaak. Bijzondere baten en lasten in 2017 Bijzondere baten en lasten komen met name voort uit noodhulpacties na rampen en specifieke projectfinancieringen. Bij noodhulpacties doet zich meestal het effect voor dat de inkomsten in enig jaar worden verkregen, hetgeen derhalve een positief resultaat genereerd, terwijl de bestedingen pas in de hierop volgende jaren kunnen worden gerealiseerd, en dit heeft een negatieve impact op het resultaat. De invloed die deze posten hebben op het resultaat maakt een goede vergelijking met de begroting vaak lastig. Indien we deze posten voor 2017 in kaart brengen schept dit het volgende beeld: Bijzondere baten en lasten Kerk in Actie in 2017 Rekening Noodhulp Rekening Begroting Verschil (x 1.000) 2017 acties* Baten van particulieren Baten van verplichte bijdragen van gemeenten Baten van andere organisaties zonder winststreven Baten van subsidies van overheden Financële baten en lasten Overige baten Bijzondere baten Totaal baten Doelbestedingen subsidies en bijdragen Doelbestedingen via eigen organisatie Bijzondere lasten Totaal programma's Kosten beheer en administratie Werving baten (kosten eigen fondsenwerving) Totaal lasten Resultaat * Betreft de SHO actie Hongersnood Afrika Baten van particulieren De baten uit eigen fondsenwerving waren in totaal hoger dan begroot en 1.507k hoger dan in De inkomsten uit collecten, giften en schenkingen steeg met 332k ten opzichte van 2016, terwijl de opbrengsten uit nalatenschappen een hogere opbrengst van 958k laten zien. Conclusie bij het resultaat De inkomsten uit vrijwillige geldwerving laten een stijging zien ten opzichte van Dit stemt tot tevredenheid. De trend dat voor noodhulp acties en reguliere noodhulp meer inkomsten zijn verworven is evenals in 2016 ook in 2017 zichtbaar. Enkele overige programma s laten een daling zien. De focus komt hiermee automatisch meer op noodhulp te liggen. Deze trend en het gegeven dat de stand van de reserves zich inmiddels boven de norm bevinden betekent dat Kerk in Actie de bestedingen aan noodhulp programma 's zal uitbreiden. Dit is in 2017 al ingezet en zal verder versterkt worden onder andere door het investeren in wederopbouw in Syrië in samenwerking met de kerken ter plekke. Daarnaast zal in het licht van bovenstaande ontwikkelingen een mogelijke herijking van het reserve-beleid onderzocht worden. Bestedingsratio s De kosten van Kerk in Actie zijn naar bestedingscategorieën in specifieke ratio s uitgedrukt. Deze geven het volgende weer: Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 21

22 % ten opzichte van de totale lasten = waar is een uitgegeven euro aan besteed % ten opzichte van de totale baten = waar is een ontvangen euro naar toe gegaan Tenslotte zijn de directe kosten fondsenwerving (dit betreft de inzet van fondsenwervers en de directe kosten m.b.t. fondsenwervingsprojecten) uitgedrukt in een % van de opbrengst uit collecten, giften en schenkingen. Ratio's Kerk in Actie Norm Rekening Begroting Rekening % ten opzichte van de totale lasten Doelbestedingen: Subsidies en bijdragen 67,9% 65,7% 64,0% Via eigen organisatie 18,9% 21,3% 22,3% 86,8% 87,0% 86,3% Werving baten 10,3% 9,9% 10,3% Kosten beheer en administratie 4,5-4,75% 2,9% 3,1% 3,4% 100,0% 100,0% 100,0% % ten opzichte van de totale baten Doelbestedingen: Subsidies en bijdragen 60-70% 58,3% 63,4% 61,9% Via eigen organisatie 16,3% 20,6% 21,6% 74,6% 84,0% 83,5% Werving baten 8,8% 9,6% 10,0% Kosten beheer en administratie 2,5% 3,0% 3,3% Mutatie in reserves en fondsen 14,1% 3,4% 3,3% 100,0% 100,0% 100,0% % t.o.v. opbrengst vrijwillige geldwerving Kosten fondsenwerving 9-12,5% 11,8% 12,5% 13,7% Doelbestedingen Subsidies en bijdragen Dit betreffen de direct met partners overeengekomen projectfinancieringen. Dit percentage geeft aan hoeveel procent van de baten aan directe steunverlening wordt besteed. Via eigen organisatie Het betreft hier activiteiten die in het kader van de doelstelling vanuit de eigen organisatie, en dus niet via partners, worden uitgevoerd. Deze activiteiten liggen onder meer op het gebied van binnenlands diaconaat, noodhulp en communicatie en voorlichting. Kosten beheer en administratie Dit zijn de kosten die door het shared service centre van de dienstenorganisatie van de Protestantse kerken ICCO (zoals Financiën, IT, HRM en Facilitaire Zaken met huisvesting) aan Kerk in Actie worden doorberekend op basis van de begrote bezetting. Werving baten Hieronder wordt verstaan de kosten eigen fondsenwerving die specifiek betrekking hebben op de werving van de opbrengsten uit collecten, giften en schenkingen en nalatenschappen. Kosten met betrekking tot de werving van de overige baten worden niet apart gepresenteerd. Kosten eigen fondsenwerving Het percentage eigen fondsenwerving valt in 2017 binnen de door Kerk in Actie gehanteerde norm van 9 tot 12,5%. Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 22

23 Jaarrekening 2017 Kerk in Actie Balans (na resultaatbestemming) Activa Ref. Balans Balans (x ) Participatie Leningen u/g 0 1 Financiële vaste activa Vorderingen en overlopende activa Liquide middelen Vlottende activa Totaal Activa Passiva Ref. Balans Balans (x ) Reserves en fondsen Reserves Bestemmingsreserves Fondsen Bestemmingsfondsen Eigen vermogen Voorzieningen Kortlopende schulden Totaal Passiva Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 23

24 Staat van baten en lasten Baten Ref. Rekening Begroting Rekening (x 1.000) Beschikbaar voor de doelstelling Baten van particulieren Baten van verplichte bijdragen van gemeenten Baten van verbonden organisaties zonder winststreven Baten van andere organisaties zonder winststreven Baten van subsidies van overheden Totaal geworven baten Baten uit dienstverlening Overige baten Totaal beschikbaar voor de doelstelling Lasten Ref. Rekening Begroting Rekening (x 1.000) Besteed aan doelstellingen Zending Werelddiakonaat Noodhulp Binnenlands diaconaat Wervingskosten Kosten beheer en administratie Totaal lasten Saldo voor financiële baten en lasten Saldo financële baten en lasten Saldo van baten en lasten Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 24

25 Resultaatverdeling Bestemming saldo van baten en lasten Rekening Begroting Rekening (x 1.000) Het resultaat is toegevoegd (+) of onttrokken (-) aan Bestemmingsreserves Egalisatiereserve diaconaat Revolving fund Zending Revolving fund Werelddiaconaat Revolving fund Kinderen in de knel Revolving fund Noodhulp Egalisatiereserve ZZO Bestemmingsfondsen Noodhulpfondsen Overige fondsen Totaal Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 25

26 Kasstroomoverzicht Kasstroomoverzicht (indirecte methode) Ref. Balans Balans (x 1.000,-) Vermogensresultaat Kerk in Actie Kasstroom uit operationele activiteiten Voorzieningen Vorderingen en overlopende activa Kortlopende schulden Totaal Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Deelneming ICCO coöperatie Participatie ICCO Capital 4Development Leningen u/g Totaal Kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten Langlopende schulden 0 0 Totaal Kasstroom uit financieringsactiviteiten 0 0 Totaal mutatie liquide middelen Verloop liquide middelen (x 1.000) Stand per 1 januari Mutatie boekjaar Stand per 31 december Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 26

27 Waarderingsgrondslagen Richtlijn jaarverslaggeving De jaarrekening van de Protestantse Kerk (inclusief de dienstenorganisatie) en die van Kerk in Actie zijn opgesteld conform de Richtlijn 650 Fondsenwervende Instellingen, mede in verband met het CBFkeurmerk ten behoeve van Kerk in Actie. In RJ 650 zijn wijzigingen aangebracht die van toepassing zijn met ingang van het boekjaar De wijzigingen hebben met name betrekking op de presentatie van baten en lasten. De wijzigingen zijn aangebracht en de vergelijkende cijfers zijn aangepast. Stelselwijziging / vergelijking met voorgaand jaar In het boekjaar 2017 hebben zich verder geen stelselwijzigingen voorgedaan. De vastgestelde begroting 2017 is opgenomen om de vergelijking met de verantwoording over het boekjaar 2017 te vergemakkelijken. Als gevolg van de organisatieverandering ingaande 1 januari 2017 zijn in de lasten niet alle bedragen vergelijkbaar met Schattingen Om de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening te kunnen toepassen, is het nodig dat de directie van De Protestantse Kerk in Nederland zich over verschillende zaken een oordeel vormt, en dat de directie schattingen maakt die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het in artikel 2:362 lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de desbetreffende jaarrekeningposten. Verbonden partijen Als verbonden partij worden alle rechtspersonen aangemerkt waarover overheersende zeggenschap, gezamenlijke zeggenschap of invloed van betekenis kan worden uitgeoefend. Ook rechtspersonen die overwegende zeggenschap kunnen uitoefenen worden aangemerkt als verbonden partij. Ook de statutaire directieleden, andere sleutelfunctionarissen in het management van de Protestantse Kerk in Nederland en nauwe verwanten zijn verbonden partijen. Transacties van betekenis met verbonden partijen worden toegelicht voor zover deze niet onder normale marktvoorwaarden zijn aangegaan. Hiervan wordt toegelicht de aard en de omvang van de transactie en andere informatie die nodig is voor het verschaffen van het inzicht. Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen Grondslagen voor waardering van activa en passiva Algemeen Activa en verplichtingen worden in het algemeen gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs of de actuele waarde. Indien geen specifieke waarderingsgrondslag is vermeld vindt waardering plaats tegen de verkrijgingsprijs. Financiële vaste activa Leningen uitgeleend geld (u/g) worden initieel gewaardeerd tegen de reële waarde, gewoonlijk de nominale waarde, onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen. Vervolgens worden deze vorderingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs. Op iedere balansdatum wordt beoordeeld of er aanwijzingen zijn dat het vast actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig is/kan zijn. Deelnemingen Deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitgeoefend worden gewaardeerd volgens de vermogensmutatiemethode (nettovermogenswaarde). De nettovermogenswaarde wordt berekend volgens de grondslagen die gelden voor deze jaarrekening; voor deelnemingen waarvan onvoldoende gegevens beschikbaar zijn voor aanpassing aan deze grondslagen, wordt uitgegaan van de waarderingsgrondslagen van de desbetreffende deelneming. Indien de waardering van een deelneming volgens de nettovermogenswaarde negatief is, wordt deze op nihil gewaardeerd. De eerste waardering van gekochte deelnemingen is gebaseerd op de reële waarde van de identificeerbare activa en passiva op het moment van acquisitie. Voor de Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 27

28 vervolgwaardering worden de grondslagen toegepast die gelden voor deze jaarrekening, uitgaande van de waarden bij eerste waardering Vorderingen, overlopende activa en overige activa Aandelen en obligaties worden gewaardeerd op marktwaarde. Overige beleggingen worden op reële waarde gewaardeerd. Vorderingen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde van de tegenprestatie. Handelsvorderingen worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs. Voorzieningen wegens oninbaarheid worden in mindering gebracht op de boekwaarde van de vordering. De overlopende activa en overige activa worden eveneens gewaardeerd op reële waarde. Liquide middelen De liquide middelen worden tegen de nominale waarde opgenomen. Reserves en fondsen (eigen vermogen) Het vermogen van de kerk heeft een bijzonder karakter. De Protestantse Kerk in Nederland is gehouden dit vermogen slechts aan te wenden in overeenstemming met de doelstelling waartoe ze in het leven is geroepen. De presentatie van het eigen vermogen in de balans wordt onderscheiden in: reserves fondsen Reserves Deze reserves kunnen egalisatie- en/of continuïteitsreserves en bestemmingsreserves zijn. Besteding van bestemmingsreserves kan slechts indien dit binnen de gegeven bestemming plaatsvindt. De gevormde bestemmingsreserves mogen geen verplichting betreffen. Fondsen Dit deel van het eigen vermogen is vanwege de specifieke bestemming die door derden (gevers of overheid) is bepaald, slechts aan te wenden voor de specifieke bestemming. Voorzieningen Onder voorzieningen worden opgenomen: verplichtingen en verliezen waarvan de omvang op balansdatum onzeker is, doch redelijkerwijs is in te schatten; op balansdatum bestaande risico s ter zake van bepaalde te verwachten verplichtingen en/of verliezen waarvan de omvang redelijkerwijs is in te schatten; kosten die in het volgend boekjaar zullen worden gemaakt, mits het maken van die kosten zijn oorsprong mede vindt in het boekjaar of een voorgaand boekjaar en de voorziening strekt tot gelijkmatige verdeling van lasten over een aantal boekjaren. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichtingen per balansdatum af te wikkelen. De overige voorzieningen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de verplichtingen af te wikkelen, tenzij anders vermeld. De Protestantse Kerk in Nederland kent een drietal voorzieningen, te weten: voorziening voor (groot) onderhoud en voorziening voor uitgezonden medewerkers (kostenegalisatievoorzieningen) en een voorziening voor verplichtingen en verliezen (reorganisatiekosten). De voorziening voor (groot) onderhoud is gevormd voor toekomstige kosten van (groot) onderhoud aan de (bedrijfs-)gebouwen. De toevoeging aan de voorziening wordt in principe bepaald op basis van het geschatte bedrag van het onderhoud en de periode die telkens tussen de werkzaamheden van groot onderhoud verloopt, tenzij anders is aangegeven. Langlopende schulden Schulden op lange termijn worden gewaardeerd tegen reële waarde. De verplichtingen financiële steun-/hulpverlening aan gemeenten worden geheel ten laste gebracht van het boekjaar waarin het besluit tot toekenning schriftelijk aan de steunontvanger is medegedeeld, ongeacht in welk boekjaar de financiële steun-/hulpverlening wordt uitgekeerd. Daarbij is bepalend of de ontvangende partij recht kan doen gelden op een bepaald bedrag. Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 28

29 Voor zover toekenningen meerjarige betalingsverplichtingen betreffen, worden deze verplichtingen vermeld als schulden op lange termijn. Indien echter bij deze toekenningen een ontbindende voorwaarde is opgenomen, dan worden deze naar jaar verantwoord onder de niet in de balans opgenomen activa en/of verplichtingen. Schulden op korte termijn Schulden worden bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde. Schulden worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag rekening houdend met agio of disagio en onder aftrek van transactiekosten. Het verschil tussen de bepaalde boekwaarde en de uiteindelijke aflossingswaarde wordt op basis van de effectieve rente gedurende de geschatte looptijd van de schulden in de winst-en-verliesrekening als interestlast verwerkt. Operationele leasing Verplichtingen uit hoofde van operationele leasing worden, rekening houdend met ontvangen vergoedingen van de lessor, op lineaire basis verwerkt in de winst-en-verliesrekening over de looptijd van het contract. De contracten in het kader van operationele leasing staan vermeld in de Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen. Grondslagen voor bepaling van het resultaat Algemeen Ontvangsten en uitgaven worden in de staat van baten en lasten toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. Bij deze toerekening wordt een bestendige gedragslijn gevolgd. In de balans wordt rekening gehouden met de, aan een periode toe te rekenen bedragen die in een andere periode zijn of worden ontvangen dan wel betaald. Verliezen worden verantwoord als deze voorzienbaar zijn; baten worden verantwoord als deze gerealiseerd zijn. Alle baten en lasten worden verantwoord in de staat van baten en lasten. Dit betekent dat geen rechtstreekse mutaties in het vermogen plaatsvinden, behalve bij stelselwijziging, herstel van fundamentele fouten, herwaardering en niet gerealiseerde waardeveranderingen van beleggingen, voor zover die verantwoord kunnen worden in de reserve niet gerealiseerde waardeverschillen beleggingen. Bestemmingsgiften Baten waarvoor een bijzondere bestemming is aangewezen, al dan niet via specifieke acties, worden afzonderlijk in de (toelichting op de) staat van baten en lasten opgenomen, onder vermelding van de aard van de bestemming. Ook de besteding hiervan wordt afzonderlijk vermeld. Indien deze baten in het verslagjaar niet volledig zijn besteed, worden de nog niet bestede gelden verwerkt in de desbetreffende bestemmingsreserve. Indien in een volgend jaar uit de bestemmingsreserve wordt geput, wordt deze besteding enerzijds in de staat van baten en lasten verantwoord en anderzijds als mutatie in de desbetreffende bestemmingsreserve weergegeven. Baten van particulieren Collecten Collecten worden verantwoord in het jaar waarin de collecten volgens het collecterooster gehouden zijn met dien verstande dat in verband met het afsluiten van het boekjaar de werkelijke ontvangsten, met een afgrenzing medio januari van het volgende jaar, worden meegenomen. Giften Giften worden verantwoord in het jaar waarin een specifieke actie heeft plaatsgevonden, dan wel in het jaar van ontvangst indien geen specifieke actie heeft plaatsgevonden. Nalatenschappen Baten uit nalatenschappen worden opgenomen in het boekjaar waarin de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. De omvang van een bate uit een nalatenschap kan betrouwbaar worden vastgesteld als op grond van het stadium waarin de afhandeling van de nalatenschap zich bevindt, een redelijke schatting van de ontvangst kan worden gemaakt. In die gevallen dat nog geen volledige zekerheid per balansdatum kan worden verkregen wordt uitgegaan van een procentuele waardering. Voorlopige uitbetalingen in de vorm van voorschotten worden in het boekjaar waarin ze worden ontvangen verantwoord als baten uit nalatenschappen. Verkrijgingen belast met vruchtgebruik Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 29

30 worden alleen in de toelichting vermeld. Zij worden pas in de staat van baten en lasten verantwoord bij het einde van het vruchtgebruik of bij eerdere verkoop van de blote eigendom. Nalatenschappen worden besteed ter uitvoering van het werk van de kerk, rekening houdend met de bestemming waaronder de nalatenschap is ontvangen. Baten van (verbonden) organisaties zonder winststreven Bijdragen van andere organisaties voor de uitvoering van projecten of programma s waarbij de subsidiegever als financier of medefinancier optreedt, worden verantwoord op basis van de ontvangen bedragen, dan wel de toezeggingen.. Baten van subsidies van overheden Subsidies van overheden ontvangen voor de uitvoering van projecten of programma s, waarbij de subsidiegever als financier of medefinancier optreedt, worden voor het bestede deel afzonderlijk onder de baten verantwoord. Baten uit dienstverlening Verantwoording van opbrengsten uit de levering van diensten geschiedt naar rato van de geleverde prestaties, gebaseerd op de verrichte diensten tot aan de balansdatum in verhouding tot de in totaal te verrichten diensten. Rentebaten en baten uit beleggingen Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de desbetreffende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactiekosten op de ontvangen leningen. Personeelskosten Periodiek betaalbare beloningen, zoals lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst- en verliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers. Kosten eigen fondsenwerving De kosten fondsenwerving zijn bepaald op basis van een evenredig aandeel in de kosten van de afdeling Communicatie & Fondsenwerving. Dit aandeel is bepaald op basis van de begrote inbreng van middelen. Ten aanzien van de (voorziene) hoogte van deze kosten is gesteld dat deze zich kan bewegen tussen 9% en 12,5% van de begrote bruto opbrengst. Overige activiteiten op met name het gebied van communicatie en voorlichting die niet primair op fondsenwerving zijn gericht, maar waarvan wel een fondsenwervende werking kan uitgaan, zijn niet als zodanig aangemerkt. Toezeggingen financiële steun/hulpverlening Verplichtingen financiële steun-/hulpverlening komen geheel ten laste van het boekjaar waarin het besluit tot toekenning schriftelijk aan de steunontvanger is medegedeeld, ongeacht in welk boekjaar de financiële steun-/hulpverlening wordt uitgekeerd. Daarbij is bepalend of de ontvangende partij recht kan doen gelden op een bepaald bedrag. Grondslagen interne doorbelastingen De verdeling van de interne doorbelastingen naar de doelstellingen en activiteiten van de verschillende programmalijnen en werkonderdelen geschiedt op basis van de volgende uitgangspunten: de logistieke kosten van drukwerkbegeleiding en centrale reproductie worden doorbelast op basis van de werkelijk bestede uren van de medewerkers van drukwerkbegeleiding maal het voorcalculatorisch bepaalde uurtarief respectievelijk het aantal afdrukken. De werkelijke out-ofpocketkosten worden direct ten laste van de opdrachtgevende afdeling gebracht; binnen de interne dienstverlening wordt het gebruik van maaltijden e.d., verzorgd door het bedrijfsrestaurant, doorbelast op basis van de werkelijke afname tegen een voorcalculatorisch kostprijstarief; het aandeel in de kosten van het shared service centre (SSC), de afdelingen Financiën & Control, IT, P&O services, en de (overige) kosten van de stafafdeling Facilitaire Zaken, waarin de huisvestingskosten inclusief de afschrijvingen van de materiële vaste activa opgenomen zijn, worden op voorcalculatorische basis aan de programmaclusters/werkonderdelen doorberekend op basis van het aantal bij de afdelingen behorende begrote formatieplaatsen. Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 30

31 Pensioenen in de waarderingsgrondslagen De dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland heeft voor haar werknemers een toegezegde pensioenregeling. Hiervoor in aanmerking komende werknemers hebben op de pensioengerechtigde leeftijd recht op een pensioen dat afhankelijk is van leeftijd, salaris en dienstjaren. De regeling is ondergebracht bij het bedrijfstakpensioenfonds Zorg en Welzijn. De dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland heeft geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen in geval van een tekort bij Zorg en Welzijn, anders dan het effect van hogere toekomstige premies. Alleen de verschuldigde premies tot en met het einde van het boekjaar zijn derhalve in de jaarrekening verantwoord. Dekkingsgraad PFZW Zolang een pensioenfonds onvoldoende reserves heeft, is een zogenoemd herstelplan van kracht. In dat plan laat het fonds zien hoe het in een periode van 10 jaar de financiële positie kan herstellen. Het plan gaat uit van berekeningen die moeten voldoen aan de regels van toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB). Ieder jaar wordt het plan geactualiseerd en ter goedkeuring voorgelegd aan DNB. PFZW heeft in maart 2018 een geactualiseerd herstelplan ingediend. Volgens dat plan kan PFZW in het jaar 2027 voldoen aan de wettelijke eisen voor de reserves. De dekkingsgraad die PFZW dan minimaal bereikt moet hebben, bedraagt 124,8%. Volgens het plan zijn maatregelen zoals een verlaging van de pensioenen niet nodig om tijdig te herstellen. Als de economische omstandigheden slechter zijn dan waarmee in het plan rekening is gehouden, kunnen verdere maatregelen toch nog nodig zijn. (bron: Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 31

32 Toelichting op de balans Activa Financiële vaste activa (1) Participatie Balans Balans (x ) Participatie ICCO Capital 4Development Participatie ICCO Capital 4Development Op 19 december 2013 is een overeenkomst getekend tussen de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk (inzake het werk van Kerk in Actie buitenland), de Coöperatie ICCO U.A., de ICCO Investments B.V. en de Stichting Capital 4Development. In deze overeenkomst is tussen partijen en de Stichting Capital 4Development de participatie vastgelegd in het ICCO Investment Fund. Hierbij is het volgende vastgelegd en geregeld: The Participants wish to create a fund for the collective investment for the account of the Participants and possible new participants, in sustainable small growing business in developing countries that have a positive social and sustainable impact, under the terms and conditions as set out in this Agreement. Verloop participatie Balans Bij Af Balans (x 1.000,-) Participatie ICCO Capital 4Development Totaal Leningen u/g Balans Balans (x ) Leningen u/g 0 1 Verloop Leningen u/g Balans Bij Af Balans (x 1.000,-) Leningen medewerkers in het buitenland Totaal Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 32

33 Vlottende activa (2) Vorderingen en overlopende activa Balans Balans (x ) Rekeningen courant Bijdragen en subsidies Collecten, giften en schenkingen Af te wikkelen nalatenschappen Rente en dividendbelasting 5 16 Overige debiteuren 0 0 Diversen Subtotaal vorderingen Af: voorziening oninbare vorderingen Totaal Alle vorderingen hebben een looptijd kleiner dan 1 jaar. Bij de rekening-courant verhoudingen wordt nog opgemerkt dat deze renteloos zijn en dat er geen zekerheden zijn vereist. Liquide middelen (x ) Balans Balans Deposito s Banktegoeden Totaal De liquide middelen staan ter vrije beschikking. Voor een toelichting op deze afname wordt verwezen naar het kasstroomoverzicht. Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 33

34 Passiva Eigen vermogen (3) Bestemmingsreserves Balans Balans (x ) Bestemmingsreserves Kerk in Actie Totaal Verloop bestemmingsreserves Balans Bij Af Balans (x 1.000,-) Programma's Kerk in Actie Revolving Fund Kinderen in de Knel Revolving Fund Werelddiaconaat Revolving Fund Zending Revolving Fund Noodhulp Egalisatiereserve diaconaal werk Egalisatiereserve ZZO Totaal Bestemmingsfondsen Balans Balans (x ) Noodhulpfondsen Actiepotten Kerk in Actie Actiepotten SHO Overige Overige fondsen Totaal Actiepotten Kerk in Actie Balans Bij Af Balans (x 1.000,-) Bangladesh - cycloon Overstroming Pakistan Hoorn van Afrika Burgeroorlog Syrië Aardbeving Nepal Actieweek Vluchtelingen Hongersnood Ethiopië Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 34

35 Actiepotten SHO Balans Bij Af Balans (x 1.000,-) Hongersnood in Afrika Aardbeving Nepal, AKV Overige fondsen Balans Bij Af Balans (x 1.000,-) Projectenfonds EO Metterdaad Projectenfonds particuliere schenkingen Diaconale fondsen buitenland Diaconale fondsen binnenland Voorzieningen (4) Voorzieningen Balans Bij Af Balans (x ) Pensioenvoorzieningen Totaal Pensioenvoorzieningen ( 198k) Dit betreffen pensioenregelingen voor oud-medewerkers van de Gereformeerde Kerken in Nederland en oud-zendingsmedewerkers. Uitgangspunt voor deze voorziening vormt een actuariële berekening, welke periodiek wordt opgesteld. Voor de actuariële berekening zijn de volgende maatstaven gehanteerd: rekenrente 4%, sterftetabel GBM/V met drie jaar leeftijdsterugstelling. Aan de voorziening voor pensioenen voor Indonesische medewerkers liggen overeenkomsten ten grondslag tussen de GKN en de desbetreffende partijen. Verloop voorzieningen Balans Bij: Af: Vrijval Balans (x ) Fonds pensioenreglement GKN Pensioenvoorziening Ned.medewerkers Totaal Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 35

36 Kortlopende schulden (5) De schulden op korte termijn ( < 1 jr.) bedragen als volgt: Schulden op korte termijn Balans Balans (x ) Projectverplichtingen (korter dan een jaar) Partnerbetalingen onderweg Bijdragen binnenlandse organisaties Personeels- en apparaatskosten buitenlandafdeling Niet opgenomen verlofdagen Wederinpassingstoelagen 49 0 Diversen Vooruitontvangen posten: Fondsen op naam Totaal Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 36

37 Niet in de balans opgenomen activa en/of verplichtingen Meerjarige subsidieverplichtingen Kerk in Actie Jaarlijks worden deze voorwaardelijke verplichtingen vermeld inzake de steunverlening door Kerk in Actie op grond van de ontbindende voorwaarden, die in de contracten voor subsidieverlening zijn opgenomen. Deze meerjarige subsidieverplichtingen worden aangegaan met de contractuele beperking dat de volgende termijn pas kan worden verleend als bij aanvang van het betreffende subsidiejaar dit subsidiebedrag door Kerk in Actie schriftelijk wordt toegezegd. Dit vanwege het feit dat Kerk in Actie zelf geen gegarandeerde inkomsten heeft en grotendeels afhankelijk is van de baten uit eigen fondsenwerving. Aan het begin van elk jaar wordt, mede op grond van de aanwezige revolving funds (egalisatiereserves) van Kerk in Actie, beoordeeld of de subsidieverplichtingen gestand kunnen worden gedaan. Onderstaand zijn deze meerjarige verplichtingen weergegeven en uitgedrukt in relatie tot de beschikbare middelen, te weten de betreffende reserves en fondsen ultimo 2017 én de verwachte middelen voor (directe) steunverlening volgens de begroting Meerjarige subsidie- Voorw aardelijk subsidieverplichtingen Stand Steun- Totaal Procentuele verplichting verplichtingen reserve/ verlening beschikfonds t.o.v. beschikbare middelen begr. bare (x 1.000) e.v. Totaal ult middelen e.v. Totaal Programma's regulier Zending % 8% 0% 27% Werelddiaconaat % 5% 0% 27% Noodhulp % 0% 0% 0% Kinderen in de Knel % 8% 0% 41% Diaconaal w erk binnenland % 0% 0% 0% Subtotaal % 5% 0% 22% Noodhulpacties: Kerk in Actie % 0% 0% 28% SHO % 0% 0% 0% % 0% 0% 24% Totaal % 5% 0% 22% Volledigheidshalve wordt opgemerkt dat de onvoorwaardelijk aangegane projectverplichtingen staan verantwoord onder de schulden op korte termijn of onder de schulden op lange termijn. Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 37

38 Toelichting op de baten en lasten Baten van particulieren (6) Baten van particulieren Rekening Begroting Rekening (x 1.000) Collecten, giften en schenkingen Zending Werelddiaconaat Noodhulp Diaconaat (waarvan via mailingacties) ( 3.061) ( 2.000) ( 3.104) Nalatenschappen Zending Werelddiaconaat Noodhulp Diaconaat Totaal Kerk in Actie algemeen Ten behoeve van het werk van Kerk in Actie is over 2017 een bedrag ontvangen van ruim 4,6 mln. zonder specifieke doelbestemming binnen de programma s van Kerk in Actie. Dit bedrag is exclusief de algemene inkomsten uit nalatenschappen die rechtstreeks over de programma s worden verdeeld. Verdeling algemene inkomsten Rekening Begroting Rekening (x 1.000) Binnenlands diaconaat Werelddiaconaat Zending Totaal Verdeelsleutel Rekening Begroting Rekening Binnenlands diaconaat 12,5% 12,5% 12,5% Werelddiaconaat 46,5% 46,5% 46,5% Zending 41,0% 41,0% 41,0% Totaal 100,0% 100,0% 100,0% Baten van verplichte bijdragen van gemeenten (7) Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 38

39 Baten van verbonden organisaties zonder winststreven (8) Baten van verbonden organisaties zonder winststreven Baten van andere organisaties zonder winststreven (9) Rekening Begroting Rekening (x 1.000) Protestantse kerk in Nederland (v/h Stichting de Zending) Protestantse kerk in Nederland (v/h Stichting Kerk en wereld) 20 Totaal Baten van andere organisaties zonder winststreven Rekening Begroting Rekening (x 1.000) SHO noodhulpacties Nepal 29 Hongersnood in Afrika EO Metterdaad Diverse projecten Overige organisaties Stichting Solidariteitsfonds Stichting Rotterdam HIVOS Stichting Ccho Beheer Stichting Dirk Bos fonds Stichting Groot Haspels Stichting de Zending (overige bijdragen) Stichting Marinelfonds Stichting Wees en Ouderlieden 0 28 Weeshuis der Doopsgezinden 9 10 Stichting Morra Stichting MEBI 0 8 Dr. Hofstee stichting Stichting Samen verder 0 21 Stichting Pieter Bastiaan ds. J van Dijk stichting Stichting Pharus Stichting de Carolusgulden Brink Houtman Stichting Havenzicht 20 0 Arme kant van Nederland 20 0 Stichting wees en oudelieden 26 0 RDO Balije van Utrecht 50 0 St. Prot. Chr. Bejaardenzorg 25 0 stichting Cssb 21 0 Overige instellingen Totaal Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 39

40 Baten van subsidies van overheden (10) Baten van subsidies van overheden Rekening Begroting Rekening (x 1.000) Ministerie VWS (via NOV) inzake project Vrijwillig dichtbij Min. van Buit. Zaken, strat. Partnerschap 100 Ministerie SZW inzake project Sociale noodfondsen Totaal Baten uit dienstverlening (11) Baten uit dienstverlening Rekening Begroting Rekening (x 1.000) Diaconaal werk binnenland Dienstverlening WD Diversen ICCO, inzet projectmedewerkers Totaal Overige baten (12) Opbrengst publicaties Rekening Begroting Rekening (x 1.000) Diakonia Overige publicaties Totaal opbrengst publicaties Diverse baten Rekening Begroting Rekening (x 1.000) Vrijval pensioenvoorziening GKN Zending 14 Opbrengst postzegelactie Diversen Totaal diverse baten Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 40

41 Toelichting op de lasten conform richtlijnen De totale uitgaven van de staat van baten en lasten dienen volgens de richtlijn 650 te worden weergegeven conform het onderstaande model. Lasten doelstellingen Programma- en overige activiteiten Kerk in Actie (x 1.000) Z ending Wereld- N o o dhulp B innenl. R ekening B egro ting R ekening diaco naat diaco naat Directe steunverlening - Subsidies en bijdragen Afdrachten contributies e.d Activiteiten incl. uitbesteed w erk Inzet van/aan andere progr. lijnen Publiciteit en communicatie Personeelskosten Huisvestingskosten Kantoor en algemene kosten Medefinanciering andere programma's Totaal lasten (voor doorbelasting) Beheer&administatie naar doelstelling Werving baten naar doelstellling Totaal lasten doelstellingen Lastenverdeling totaal Lasten Werving Ko sten R ekening B egro ting R ekening (x 1.000) do elstel- baten beheer& lingen adm. Directe steunverlening - Subsidies en bijdragen Afdrachten contributies e.d Activiteiten incl. uitbesteed w erk Inzet van/aan andere progr. lijnen Publiciteit en communicatie Personeelskosten Huisvestingskosten Kantoor en algemene kosten Dotaties aan voorzieningen Doorbelaste kosten B&A vanuit C&F Medefinanciering andere programma's Totaal lasten (voor doorbelasting) Doorbelaste kosten kosten beheer & administatie naar doelstelling Werving baten Totaal lasten doelstellingen Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 41

42 Besteed aan doelstellingen (13) Kerk in Actie Rekening Begroting Rekening (x 1.000) (Directe) Steunverlening - Subsidies en bijdragen Afdrachten contributies en dergelijke Activiteiten inclusief uitbesteed werk Inzet van/aan andere programmalijnen Publicaties en communicatie Personeelskosten Huisvestingskosten Kantoor- en algemene kosten Medefinanciering andere programmalijnen Totaal Kerk in Actie Zending Rekening Begroting Rekening (x 1.000) (Directe) Steunverlening - Subsidies en bijdragen Afdrachten contributies en dergelijke Activiteiten inclusief uitbesteed werk Inzet van/aan andere programmalijnen Publicaties en communicatie Personeelskosten Huisvestingskosten Kantoor- en algemene kosten Medefinanciering andere programmalijnen Totaal zending Werelddiaconaat Rekening Begroting Rekening (x 1.000) (Directe) Steunverlening - Subsidies en bijdragen Afdrachten contributies en dergelijke Activiteiten inclusief uitbesteed werk Inzet van/aan andere programmalijnen Publicaties en communicatie Personeelskosten Huisvestingskosten Kantoor- en algemene kosten Medefinanciering andere programmalijnen Totaal werelddiaconaat Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 42

43 Noodhulp Rekening Begroting Rekening (x 1.000) (Directe) Steunverlening - Subsidies en bijdragen Afdrachten contributies en dergelijke Activiteiten inclusief uitbesteed werk Inzet van/aan andere programmalijnen Publicaties en communicatie 0 0 Personeelskosten Huisvestingskosten 0 0 Kantoor- en algemene kosten Medefinanciering andere programmalijnen Totaal noodhulp Binnenlands diaconaal werk Rekening Begroting Rekening (x 1.000) (Directe) Steunverlening - Subsidies en bijdragen Afdrachten contributies en dergelijke Activiteiten inclusief uitbesteed werk Inzet van/aan andere programmalijnen Publicaties en communicatie Personeelskosten Huisvestingskosten Kantoor- en algemene kosten Medefinanciering andere programmalijnen Totaal binnenlands diaconaal werk Wervingskosten (14) Eigen fondsenwerving Rekening Begroting Rekening (x 1.000) Directe kosten activiteiten inclusief uitbesteed werk Personeelskosten Kantoor- en algemene kosten Aandeel in kosten beheer en administratie Totaal eigen fondsenwerving Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 43

44 Eigen fondsenwerving naar programma Rekening Begroting Rekening (x 1.000) Zending Werelddiakonaat Noodhulp Binnenlands diaconaat Totaal naar programma Kosten beheer en administratie (15) De Protestantse Kerk volgt een bestendige gedragslijn met betrekking tot de toerekening van de kosten beheer en administratie aan Kerk in Actie. Deze heeft betrekking op kosten van de ondersteunende stafafdelingen die over de inhoudelijke programmaclusters worden verdeeld, zoals in de waarderingsgrondslagen in deze jaarrekening is beschreven. Het aandeel in 2017 van Kerk in Actie in de kosten Beheer & Administratie bedraagt circa 14,4% (2016: 12,4%) van de kosten van de hieronder weergegeven afdelingen. Beheer & Administratie naar afdeling Rekening Begroting Rekening (x 1.000) Directie 0 54 Financiën & Control Human Resource Management 0 94 Servicedesk 0 38 Facilitaire zaken (incl. IT) Totaal B&A naar afdeling Beheer & Administratie naar kostensoort Rekening Begroting Rekening (bedragen x 1.000) Personeelskosten Overige personeelskosten Huisvestingskosten Kantoor- en algemene kosten Dotaties aan voorzieningen Activiteiten incl. uitbesteed werk Inzet van/aan andere programmalijnen Totaal B&A naar kostensoort Percentage k osten beheer & administratie 2,9% 3,1% 3,4% * Het percentage beheer & administratie komt tot stand door het aandeel in de kosten beheer & administratie te delen door de totale lasten van Kerk in Actie. Saldo financiële baten en lasten (16) Saldo financiële baten en lasten Rekening Begroting Rekening (x 1.000) Rente liquide middelen Totaal baten uit beleggingen Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 44

45 Personeelskosten Kerk in Actie Personeelskosten Rekening Begroting Rekening (x 1.000) Bruto salarissen (incl.toeslagen) Sociale lasten Pensioenpremies Reiskosten woon-werkverkeer Ontvangen WAO-/Pensioen-/WW-uitkeringen Totaal personeelskosten Gemiddelde bezetting in fte's 23,53 26,89 26,91 Gemiddelde personeelskosten per fte (x 1) Overige personeelskosten Rekening Begroting Rekening (x 1.000) Externe deskundigheid/uitzendkrachten Vergoeding inhuur personeel via ICCO Vergoeding kosten Regional offices Reiskosten buitenland Reiskosten binnenland Personeelswerving 10 Opleidingskosten Jubilea/afscheid personeel 6 Diversen Totaal overige personeelskosten Totaal personeelskosten Rekening Begroting Rekening (x 1.000) Kerk in Actie Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 45

46 Kosten directie en bestuur Personeelskosten directie H. Feenstra, J.P. vd Ark Algemeen Adjunct- Rekening Begroting Rekening directeur directeur Dienstverband Aard (looptijd) Onbepaald Onbepaald Uren (voltijds werkweek) 36 9 Parttime percentage 100% 25% Periode 01/ /12 Bezoldiging (x 1.000) Jaarinkomen: Bruto loon/salaris Vakantiegeld Eindejaarsuitkering Variabel jaarinkomen Totaal jaarinkomen Sociale lasten Belastbare vergoedingen/bijtellingen Pensioenlasten Overige beloningen op termijn Uitkeringen beëindiging dienstverband Totaal overige lasten en vergoedingen Totaal bezoldiging rekening De directiekosten zijn m.i.v. het jaar 2017 voor 100% binnen de Protestantse Kerk verantwoord. Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 46

47 Verantwoordingen ten behoeve van de samenwerkende hulporganisaties GEGEVENS TEN BEHOEVE VAN BEREKENING VERDEELSLEUTEL SHO (bedragen x 1.000) de omvang van de geboden noodhulp en hulp bij wederopbouw de opbrengsten uit eigen fondswerving Financiële (eind)verantwoording ultimo 2017 nationale acties Samenwerkende hulporganisaties Aardbeving Nepal Periode t/m (x 1,00) Boekjaar Tot en met boekjaar Totaal Totaal Baten Baten uit gezamenlijke actie idem, ten behoeve van gastdeelnemer Rente Totaal baten Kosten voorbereiding en coördinatie AKV Totaal beschikbaar voor hulpactiviteit (UO = Uitvoerende organisatie) (IK = Internationale koepel) Noodhulp Boekjaar Wederopbouw Totaal Noodhulp Tot en met boekjaar Wederopbouw Totaal Lasten Committeringen van Kerk in Actie o verstrekte steun via de UO o verstrekte steun via de IK 0 0 o verstrekte steun via Kerk in Actie o naar gastdeelnemer Totaal beschikbare committeringsruimte 0 0 Boekjaar Tot en met boekjaar Noodhulp Wederopbouw Totaal Noodhulp Wederopbouw Totaal Inzicht in kasstromen van de deelnemer Overmakingen met betrekking tot: o verstrekte steun via de UO o verstrekte steun via de IK 0 0 o verstrekte steun via Kerk in Actie o naar gastdeelnemer Inzicht in bestedingen ter plaatse o Besteding door de UO o Besteding door de IK 0 0 o Besteding door Kerk in Actie o verantwoording door gastdeelnemer Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 47

48 Financiële (eind)verantwoording ultimo 2017 nationale acties Samenwerkende hulporganisaties Help slachtoffers hongersnood Periode t/m (x 1,00) Boekjaar Tot en met boekjaar Totaal Totaal Baten Baten uit gezamenlijke actie idem, ten behoeve van gastdeelnemer 0 Rente 0 Totaal baten Kosten voorbereiding en coördinatie AKV Totaal beschikbaar voor hulpactiviteit (UO = Uitvoerende organisatie) (IK = Internationale koepel) Noodhulp Boekjaar Wederopbouw Totaal Noodhulp Tot en met boekjaar Wederopbouw Totaal Lasten Committeringen van Kerk in Actie o verstrekte steun via de UO o verstrekte steun via de IK o verstrekte steun via Kerk in Actie Totaal beschikbare committeringsruimte 0 0 Boekjaar Tot en met boekjaar Noodhulp Wederopbouw Totaal Noodhulp Wederopbouw Totaal Inzicht in kasstromen van de deelnemer Overmakingen met betrekking tot: o verstrekte steun via de UO o verstrekte steun via de IK o verstrekte steun via Kerk in Actie Inzicht in bestedingen ter plaatse o Besteding door de UO o Besteding door de IK o Besteding door Kerk in Actie Overige gegevens Vaststelling De kleine synode van de Protestantse Kerk in Nederland heeft de jaarrekening over het boekjaar 2017 behandeld en vastgesteld in de vergadering van 22 juni Gebeurtenissen na balansdatum Er zijn geen gebeurtenissen na balansdatum. Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Deze controleverklaring is op de volgende bladzijde weergegeven. Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 48

49 Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 49

50 Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 50

51 Jaarrekening 2017 Kerk in Actie 51