Figuur 1 en 2: Het projectgebied in de gemeente West-Maas en Waal (Provincie Gelderland, 2013.)

Transcriptie

1 1

2 Aanleiding In de periode na de Tweede Wereldoorlog werkte Nederland hard aan haar wederopbouw. Ruilverkavelingen maakten hier deel van uit: grootschalige processen met veel invloed op het wonen en werken van agrariërs maar ook op het landschap. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heeft 30 gebieden geselecteerd die van nationaal cultuurhistorisch belang zijn voor de wederopbouwgeschiedenis. De selectie heeft plaatsgevonden op basis van de Rijksvisie: Visie Erfgoed en Ruimte. Kiezen voor Karakter. De locatie Maas en Waal- West is één van deze 30 gebieden. In dit gebied heeft in de periode een ingrijpende ruilverkaveling en streekverbetering plaatsgevonden waarbij vele agrarische bedrijven van de oeverwal werden verplaatst naar het komkleigebied. Voor de Wederopbouwperiode is een selectie van wijken, kernen en landelijke gebieden beschreven met aandacht voor de ruilverkaveling en inrichting van het landschap. Figuur 1 en 2: Het projectgebied in de gemeente West-Maas en Waal (Provincie Gelderland, 2013.) Het gebied wordt aan de noord- en westzijde begrensd door de Waal, aan de zuidzijde door de Maas en in het oosten door de lijn Boven-Leeuwen Maasbommel. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog lag dit gebied in de frontlinie; met als resultaat verwoeste boerderijen en de gevolgen van inundaties. De grote ruilverkaveling, naar ontwerp van J.E. Stuvers, geldt als belangrijkste experiment voor de totstandkoming van de Ruilverkavelingswet van 1954 waarin een verplicht landschapsplan was opgenomen. De landelijke overheid heeft als doelstelling dat de periode in de toekomstige inrichting van Nederland herkenbaar blijft op gebiedsniveau. De hiervoor opgestelde Rijksvisie Erfgoed en Ruimte bestaat uit vijf programma`s. In het kader van het RCE programma Wederopbouw: tonen van een tijdperk heeft Landschapsbeheer Nederland een projectidee geformuleerd, dat moet leiden tot vergroting van het draagvlak voor de wederopbouwgebieden. Voor Stichting Landschapsbeheer Gelderland heeft dit geleid tot een projectvoorstel waarbij boerenerven in het gebied centraal staan. 2

3 Inhoudsopgave 1.0 Bureaustudie Inleiding kaartmaterialen Verschillende typen boerderijen Volksverhuizing in Maas en Waal-West Landschapsplan Veldinventarisatie Veldanalyse Uitkomst analyse van groenstructuren op het wederopbouwerf Inrichtingsplan Inleiding Inrichtingsplan Geitel Inrichtingsplan Montauban Inrichtingsplan Janssen Inrichtingsplan Hol Inrichtingsplan Roelofsen Inrichtingsplan de Groot Inrichtingsplan van Mourik Inrichtingsplan Vink Inrichtingsplan Doremalen Inrichtingsplan van Leeuwen Inrichtingsplan van der Poel Inrichtingsplan van Sonsbeek Inrichtingsplan Borren Inrichtingsplan Reijnen 55 Bronnenlijst 57 Lijst van figuren 58 Blz. 3

4 Inhoud van het rapport 4

5 1.1 Inleiding In opdracht van de RCE is voor het programma Wederopbouw: tonen van een tijdperk door Stichting Landschapsbeheer Gelderland een studie gedaan naar de landschapsinrichting uit de wederopbouwperiode in het gebied Maas en Waal-West. Doel hierbij is het behouden van de eigenheid van het gebied Maas en Waal-West en hier voor draagvlak te ontwikkelen onder bewoners en gebiedspartijen. Op die manier blijft de kennis over dit wederopbouwgebied geborgd in het gebied zelf. Het onderzoek bestond uit twee delen. Eerst is een bureaustudie gedaan waarbij de kaart uit het landschapsplan van dhr. De Jonge (1960) een belangrijke bron was evenals de Wederopbouw Atlas en oude kadasterkaarten. De bureaustudie is aangevuld met veldonderzoek naar de inrichting van de wederopbouw-erven. Een tiental erven is onderzocht en vastgelegd. Tijdens de bureaustudie bleek een deel van de informatie moeilijk toegankelijk te zijn. De verwachting is dat destijds erfinrichtingsplannen zijn gemaakt. Tijdens de bureaustudie zijn de plannen niet boven de tafel gekomen. Hiervoor zal aanvullende archiefstudie nodig zijn bij het Rijksarchief in Gelderland en het Nationaal archief in Den Haag. Het Gelderland Archief biedt waarschijnlijk de grootste slagingskans omdat hier veel informatie over Gemeente West-Maas en Waal aanwezig is. Onder archief 0245 Gelderse komgrondcommissie van het Gelderland Archief zijn archiefstukken over de ruilverkaveling en het stichten van nieuwe boerderijen opgeslagen. Verwachting is dat voor deze archiefstudie meerdere dagen nodig zijn omdat de stukken waarschijnlijk verspreid aanwezig zijn en niet onder de noemer erfinrichting. Desgewenst kan een stagiaire of een vrijwilliger deze archiefstudie uitvoeren. Verder is een analyse van de historische topografische kaarten gedaan, zie 1.2 Kaartmateriaal. Voor zover de bureaustudie resultaten heeft opgeleverd zijn deze tezamen met de veldinventarisatie gebruikt bij het opstellen van inrichtingsplannen voor de erven in het wederopbouwgebied. Hierbij is steeds rekening gehouden met de huidige gebruiksfunctie en de wensen van de eigenaar. Deze rapportage geeft de resultaten van de studie weer met daarbij het betreffende inrichtingsplan in hoofdstuk 3. 5

6 1.2 Kaartmaterialen Figuur 3: Topografische kaart uit Duidelijk is te zien is dat het komgebied nog amper wordt bewoond. Wel zijn enkele wegen of paden aangelegd ter ontsluiting van de hooilanden. Figuur 4: Topografische kaart uit De infrastructuur is gerealiseerd. De woningen die voortvloeiden uit het verkavelingsproject staan er nog niet op hoewel deze al wel zijn gebouwd. Ook de groene structuren breiden uit. Figuur 5: Topografische kaart uit Het ruilverkavelingproject is afgerond. De volledige lintbebouwing langs de Papesteeg is 1.3 duidelijk Verschillende zichtbaar. typen boerderijen Figuur 6: Topografische kaart uit De omliggende dorpen breiden steeds verder uit. Ook verschijnen er steeds meer akkers (witte vlakken). De bodem is gerijpt* waardoor deze geschikt is om gewassen te verbouwen. 6

7 1.3 Verschillende typen boerderijen Volgens drs. L. Prins (auteur analyse Kolonisatie in het land van Maas en Waal) is vermoedelijk een zestal (lokale) architecten ingeschakeld. De boeren hadden zelf de vrijheid voor de keuze van een architect. Ondanks de verschillende typen boerderijen (langgevelboerderij, hallehuisboerderij) zijn er wel overeenkomsten zoals de rode pannen op de zadel- en schilddaken. De erfprincipes komen ook overeen: sterk hoog opgaande beplanting in een half open landschap, knip- en scheerheg aan de voorkant en solitaire bomen. Papesteeg 1: de Honingvlek, bouwjaar 1953 Figuur 7: De 1 e gesubsidieerde ruilverkavelingsboerderij van Nederland. Figuur 8: De 1 e steen gelegd door de voorzitter Wederopbouwcommissie. Papesteeg 3, Het Blok, bouwjaar 1953/1954 Figuur 9: De boerderij anno Figuur 10: Koningin Juliana komt op bezoek. Figuur 11 en 12: De jonge aanplant rond opstallen en woonhuis. 7

8 Papesteeg 4: Elisabeth-Hoeve, bouwjaar 1956 Figuur 13: De boerderij anno Figuur 14: Oplevering in 1956 en erfaanplant. Papesteeg 5: Het Klein Blok, bouwjaar 1953/1954 Papesteeg 6: Hogenhof, bouwjaar 1953/1954 Figuur 15: De boerderij anno Figuur 16: Voormalige voorbeeldboerderij. Papesteeg 7: De Zegge, bouwjaar 1953 Figuur 17: Inheems heeft plaatsgemaakt voor coniferen. Figuur 18: De boerderij in aanbouw. Figuur Figuur 19: De boerderij opgeleverd. Figuur 20: Eind jaren 60. 8

9 Papesteeg 8: Sint Bastaardpol, bouwjaar 1953/1954 Figuur 21: De boerderij anno Figuur 22: Eind jaren 60. De Papesteeg 10: Hollekampen, bouwjaar 1953/1954 Figuur 23: De boerderij anno Figuur 24:De boerderij was een voorbeeldboerderij. Figuur 25: De openstelling trok publiek uit het hele land. Figuur 26:Een kijkje in de moderne keuken. 9

10 1.4 Volksverhuizing in Maas en Waal-West Tot 1953 was er nauwelijks bebouwing in het komgebied. Het gebied bestond uit uitgestrekte landerijen waarbij de boerderijen (vaak eeuwenoud) gelegen waren op de hogere en drogere oeverwal. Gestimuleerd door subsidie voor boerderijbouw werden agrarische bedrijven verplaatst om de afstand tot de landbouwgrond te verkleinen. Op deze manier vestigden zich 96 bedrijfseenheden in het komgebied. De meeste bedrijven waren gesitueerd langs boerderijstraten met daarbuiten enkele kleinere clusters van boerderijen. De Papesteeg, Liesbroekstraat, Weteringstraat / Zijvond, Mosterdwal, Zwanenheuvelstraat en Wolderweg zijn voorbeelden van dergelijke boerderijstraten. Figuur 27: Boerderijverplaatsing in het land van Maas en Waal, de Ruilverkaveling van (Prins, 1997). 10

11 1.5 Landschapsplan In grote lijnen heeft het landschap in het wederopbouwgebied Maas en Waal-West de volgende kenmerken: Open, grootschalig weide- en akkergebied; Ingepaste eendenkooien, verspreide bosaanleg; Quasi organische structuur van ontsluitingswegen, afwatering en boerderijlinten Deze kernmerken vormen de kernkwaliteiten van het wederopbouwgebied, zoals benoemd in de Visie Erfgoed en Ruimte. Figuur 28: Buitengebied West-Maas en Waal. Het Landschapsplan van 1960 voor het gebied, van landschapsarchitect De Jonge, laat zien dat hij bewust gekozen heeft voor rondingen in de rechte lijnen van het wegenpatroon. De laanbeplanting bestond es, eik, linde, populier, wilg en knotbomen van es en wilg. Op de kaart van het Landschapsplan van 1960 (zie hieronder) staan de boerenerven die van een erfbeplanting zijn voorzien. 11

12 Het Landschapsplan is zeer bepalend voor het patroon van de wegbeplanting geweest, voor de overige beplanting geldt dit veel minder. De meeste van deze bedrijven zijn ruim voorzien van hoog opgaande erfbeplanting. Ook de halfopen inrichting en het vrijwel ontbreken van rechtstanden in de wegen en van geometrische kavelstructuren dragen sterk bij aan het karakter van het gebied. Figuur 29: Kolonisatie in het land van Maas en Waal, de Ruilverkaveling van Figuur 30: Populier Figuur 31: Wilg Figuur 32: Es Figuur 33: Linde Figuur 34: Eik 12

13 2.1 Veldanalyse 13

14 2.1 Veldanalyse Omdat de bureaustudie onvoldoende handvatten kon bieden om de herstelplannen van de aanwezige erven op te stellen, is er meer nadruk gelegd op de uitvoering van de veldinventarisatie. Door het bezoeken van meerdere boerderijerven en gesprekken met de bewoners van het eerste uur, is een analyse van de erfinrichting uit de wederopbouwperiode mogelijk gebleken. Figuur 35-38: Impressie van het gebied, treurwilgen en gebogen infrastructuren in een half open landschap. 14

15 2.2 Uitkomst analyse van groenstructuren op het wederopbouwerf Voor een beschrijving van een gemiddeld wederopbouwerf, wordt onderscheid gemaakt tussen de achterkant, zijkanten en de voorkant van het erf. Achterkant: Het erf aan de achterkant wordt begrensd door een 3 meter brede (wind)singel, vaak met populier als overstaander. Een overstaander is een boom die tijdens het reguliere afzetten van een singel wordt behouden. De plantafstand tussen de populieren bedraagt 6 tot 12 meter. Soms is er achter sprake van een dubbele rij populier. Verder is de singel opgevuld met vlier, veldesdoorn, meidoorn, iep, wilg, es en els. Opvallend is het royale gebruik aan boomvormers in de singel. De restanten van stoven bij es en els laten zien dat er vroeger sprake is geweest van hakhoutbeheer. Omdat dit nu vaak niet meer wordt toegepast zijn veel bomen nu uitgegroeid. Het plantverband is over het algemeen 1 : 1 meter. Dit is overigens een kenmerkende afwijking van het doorgaans gebruikte plantverband van 1,50 x 1,50 of zelf 2,0 x 2,0 meter in singels. De reden hiervan kan zijn dat men sneller de beschutting wenste tegen de wind in het open landschap. Zijkanten: Ook de zijkanten van het erf zijn begrensd door singels van 3 meter breed. Deze singels zijn op dezelfde manier samengesteld als de singels aan de achterkant van het erf. Met als grote verschil dat hier altijd sprake is van een enkele populierenrij. Er is geen dubbele bomenrij aangetroffen. Figuur 39: Populier Figuur 40: Vlier Figuur 41: Veldesdoorn Figuur 42: Meidoorn Figuur 43: Iep Figuur 44: Wilg Figuur 45: Es Figuur 46: Els 15

16 Voorkant: Aan de voorkant is ter hoogte van de boerderij een knip- en scheerheg aanwezig. Deze bestaat uit veldesdoorn of haagbeuk. Verder is er vaak een treurwilg voor het woonhuis aanwezig en een walnoot meer naar de rand van het erf. Figuur 47: Veldesdoorn Figuur 48: Haagbeuk Figuur 49: Wilg Figuur 48: Walnoot Boomgaard: Opvallend is het ontbreken van boerenboomgaarden in de buurt van de woonhuizen. Op andere plekken zijn deze kleine boomgaarden voor eigen gebruik nagenoeg overal aanwezig op erven in het buitengebied. De fruitbomen die op sommige erven in het wederopbouwgebied zijn aangetroffen, zijn relatief jong. Een verklaring hiervoor kan zijn dat tijdens de inrichting van deze erven, de grond nog niet voldoende gerijpt was voor de aanplant van fruitbomen. Rijping van de bodem is een proces van fysische, chemische en biologische verwering van de nieuw gevormde bodem. Processen als het inklinken van de bodem, waterdaling en toenemend bodemleven maken de bodem geschikt voor landbouwkundige doeleinden. Figuur 49: Vogelvluchtperspectief boerderijerf. 16

17 De wederopbouwerven hebben een hoge landschappelijke waarde in het halfopen landschap. Kenmerkend is de omzoming van het bouwperceel (veelvuldig is 70 x 70 meter aangetroffen) met grove struiken en daarboven de kronen van opgaande bomen. Aan de voorzijde de hagen als omzoming van de moes- of siertuin en een enkele fruitboom. De aanwezige treurwilg ondersteunt de karakteristieke uitstraling van deze wederopbouwerven. Een vooraanzicht en bovenaanzicht zien er op deze manier uit: Legenda: A G A A. Sloot (3 meter) B. Singel (3 meter) C. Notenboom D. Knip- en scheerheg E. Woonhuis met opstallen F. Treurwilg G. Weiland B B De breedte van de kavel is 70 meter. G E C D F G Figuur 50 en 51: Vooraanzicht en bovenaanzicht boerderijerf. 17

18 18

19 3.1 Inleiding Op basis van de uitkomsten van de bureaustudie en de veldinventarisatie is er voor de geïnteresseerde deelnemers aan het beplantingsproject een plan opgesteld om het erf aan te planten. In de inrichtingsplannen wordt er naar gestreefd de oorspronkelijke karakteristieken van de erven te bewaren en zo mogelijk weer te versterken. Onderstaand plannen zijn het resultaat van de koppeling van de gewenste erfinrichting aan de wensen van de bewoners. 19

20 3.2 Inrichtingsplan Geitel Ligging van het erf : Papesteeg 5 te Dreumel Figuur 52: Ligging van het erf. Inrichtingselementen Aanleg nieuw element; Houtwal en houtsingel Figuur 53: Referentiebeeld Houtwal en houtsingel. Lengte Breedte : 200 meter : 3 meter : cm hoogte bosplantsoen, : 20 Essen als laanboom, maat cm stamomtrek : Aanplant op twee rijen, 1,25 bij 1,25 meter, tussen de nog bestaande Populieren beplanting als windsingel. : 225 stuks bosplantsoen, 20 stuks laanbomen : 50 stuks Schietwilg (Salix alba) : 50 stuks Zwarte els (Alnus glutinosa) : 25 stuks Gewone es (Fraxinus excelsior) : 50 stuks Hazelaar (Corylus avellana) : 50 stuks Gelderse roos (Viburnum opulus) 20

21 : 20 stuks Gewone es (Fraxinus excelsior) Aanleg nieuw element; Solitaire boom, laanbomen en/of bomengroep Figuur 54: Referentiebeeld solitaire boom, laanbomen en/of bomengroep. : cm stamomtrek : 1 stuks : Walnoot (Juglans regia) Aanleg nieuw element; Knip- en scheerheg Figuur 55: Referentiebeeld knip- en scheerheg. Lengte : 30 meter : cm hoogte : 4 stuks per strekkende meter : 125 stuks : Haagbeuk (Carpinus betulus) 21

22 Ontwerpkaart Figuur 56: Ontwerpkaart. 22

23 3.3 Inrichtingsplan Montauban Ligging van het erf : Veesteeg 20, Beneden-Leeuwen Inrichtingselementen Aanleg nieuw element; Struweelhaag Lengte Breedte : zie ontwerpkaart : totale lengte haag 150 meter, deels bestaande Elzen : 3 meter : cm hoogte bosplantsoen, : 3 stuks per meter : 100 stuks bosplantsoen : 25 stuks Zwarte els (Alnus glutinosa) : 50 stuks Hazelaar (Corylus avellana) : 25 stuks Vlier (Sambucus nigra) Struweelhaag 2 23

24 Lengte Breedte : 2, zie ontwerpkaart : 150 meter, deels bestaande Elzen : 3 meter : cm hoogte bosplantsoen, : 3 stuks per meter : 25 stuks : 25 stuks Meidoorn (Crateagus monogyna) Ontwerpkaart 24

25 3.4 Inrichtingsplan Janssen Ligging van het erf : Zwaanheuvelstraat 2a, Boven-Leeuwen Inrichtingselementen Aanleg nieuw element; Houtwal en houtsingel Lengte Breedte : 210 meter : 4,5 meter : cm hoogte bosplantsoen, : Aanplant in drie rijen : 100 stuks bosplantsoen : 25 stuks Zwarte els (Alnus glutinosa) : 25 stuks Hazelaar (Corylus avellana) : 25 stuks Gelderse roos (Viburnum opulus) : 25 stuks Veldesdoorn (Acer campestre) 25

26 Aanleg nieuw element; Solitaire boom, laanbomen en/of bomengroep : : cm stamomtrek : 15 meter uit elkaar : 14 stuks : Gewone es (Fraxinus excelsior) Aanleg nieuw element; Hoogstamboomgaard : 8-10 cm omtrek : 8 a 10 meter uit elkaar : 4 stuks : 1 Jut, 1 Brederode, 1 Clapp s favourite, 1 Legipont 26

27 Aanleg nieuw element; Knotbomen : Knotboom, staak : 6 meter uit elkaar : 10 stuks : Schietwilg (Salix alba) Ontwerpkaart 27

28 3.5 Inrichtingsplan Hol Ligging van het erf : Papesteeg 2b, Dreumel Inrichtingselementen Aanleg nieuw element; Solitaire boom, laanbomen en/of bomengroep : cm stamomtrek : 10 meter uit elkaar : 8 stuks : Gewone es (Fraxinus excelsior) 28

29 Aanleg nieuw element; Knip- en scheerheg Lengte Breedte : Element 1: 15 meter : Element 2: 5 meter : Element 7: 25 meter : 1 meter : cm hoogte : 4 stuks per strekkende meter : Element 1: 75 stuks : Element 2: 25 stuks : Element 7: 75 stuks : Gewone beuk (Fagus sylvatica), als aanvulling op de bestaande beuk aan de voorzijde van het huis Aanleg nieuw element; Knip- en scheerheg Lengte : 25 meter : cm hoogte : 4 stuks per strekkende meter : 100 stuks : Spaanse aak (Acer campestre) Aanleg nieuw element; Hoogstamboomgaard 29

30 : 8-10 cm omtrek : 8 a 10 meter uit elkaar : 5 stuks : Appels om te bakken 1 Schone van Boskoop 1 Bramley s seedling 1 Zoete bloemee 1 Dijkmanszoet 1 Notarisappel Ontwerpkaart 30

31 3.6 Inrichtingsplan Roelofsen Ligging van het erf : Kavelweg 6, Dreumel Inrichtingselementen Aanleg nieuw element; Solitaire boom, laanbomen en/of bomengroep : cm stamomtrek : 10 meter uit elkaar : 12 stuks, 6 stuks per kant van de oprit : Gewone es (Fraxinus excelsior) Aanleg nieuw element; Solitaire boom, laanbomen en/of bomengroep : cm stamomtrek : 10 meter uit elkaar : 10 stuks : Gewone es (Fraxinus excelsior) 31

32 Aanleg nieuw element; Knip- en scheerheg Lengte : 42 meter : cm hoogte : 4 stuks per strekkende meter : 175 stuks : Haagbeuk (Carpinus betulus) Aanleg nieuw element; Hoogstamboomgaard : 8-10 cm omtrek : 8 a 10 meter uit elkaar : 5 stuks : Kers 32

33 Aanleg nieuw element; Knotbomen : Knotboom : 12 meter uit elkaar : 15 stuks : Gewone es (Fraxinus excelsior) Ontwerpkaart 33

34 3.7 Inrichtingsplan de Groot Ligging van het erf : Papesteeg 5, Dreumel Inrichtingselementen Aanleg nieuw element; Solitaire boom, laanbomen en/of bomengroep : cm stamomtrek : 1 stuks : Walnoot (Juglans regia) 34

35 Aanleg nieuw element; Knip- en scheerheg 1 Lengte : 10 meter : cm hoogte : 4 stuks per strekkende meter : 40 stuks : Spaanse aak (Acer campestre) Aanleg nieuw element; Knip- en scheerheg 2 Lengte : 25 meter : cm hoogte : 4 stuks per strekkende meter : 100 stuks : Spaanse aak (Acer campestre) Aanleg nieuw element; Knip- en scheerheg 5 Lengte : 15 meter : cm hoogte : 4 stuks per strekkende meter : 60 stuks : Haagbeuk (Carpinus betulus) Aanleg nieuw element; Knip- en scheerheg 6 Lengte : 50 meter : cm hoogte : 4 stuks per strekkende meter : 200 stuks : Haagbeuk (Carpinus betulus) Aanleg nieuw element; Knip- en scheerheg 7 Lengte : 50 meter : cm hoogte : 4 stuks per strekkende meter 35

36 : 20 stuks : Haagbeuk (Carpinus betulus) Aanleg nieuw element; Hoogstamboomgaard : 8-10 cm omtrek : 8 a 10 meter uit elkaar : 3 stuks : 1 Doyenne du comice, 1 Opal, 1 Wijnpruim Aanleg nieuw element; Knotbomen : Knotboom, staak : 6 meter uit elkaar : 12 stuks : Schietwilg (Salix alba) 36

37 Ontwerpkaart 37

38 3.8 Inrichtingsplan van Mourik Ligging van het erf : Papesteeg 2, Dreumel Inrichtingselementen Aanleg nieuw element; Bomenrij : cm stamomtrek : 20 meter uit elkaar : 16 stuks : Paardenkastanje (Aesculus hippocastanum) 38

39 Aanleg nieuw element; Hoogstamboomgaard : 8-10 cm omtrek : 8 a 10 meter uit elkaar : 10 stuks : Appel, Peer & Pruim Appel: 1 Schone van Boskoop, 1 Rode van Boskoop, 1 Cox s orange pippin 1 Zoete bloemee Peer: 1 Gieser wildeman, 1 Brederode, 1 Clapp s favourite, 1 Jut Pruim: 1 Opal, 1 Wijnpruim Ontwerpkaart 39

40 3.9 Inrichtingsplan Vink Ligging van het erf : Papesteeg 11, Dreumel Inrichtingselementen Aanleg nieuw element; Hoogstamboomgaard : 8-10 cm omtrek : 8 a 10 meter uit elkaar, geplant in 3 rijen : 18 stuks : Appels en Peren Appel: 2 Rode van Boskoop, 1 Zoete bloemee, 2, Laxton s superb, 1 Dijkmanszoet, 2 Sterappel, 2 Cox s orange pippin, 2 Yellow transparant Peer: 2 Brederode, 2 Jut, 1, Legipont, 1 Clapp s favourite 40

41 Aanleg nieuw element; Knotbomen : Knotboom, staak : 10 meter uit elkaar : 6 stuks : Schietwilg (Salix alba) Ontwerpkaart 41

42 3.10 Inrichtingsplan Doremalen Ligging van het erf : Zijvond 2a, Dreumel Inrichtingselementen Aanleg nieuw element; Knotbomen : Veren : 5 meter uit elkaar : 20 stuks : Gewone es, (Fraxinus excelsior) 42

43 Ontwerpkaart 43

44 3.11 Inrichtingsplan van Leeuwen Ligging van het erf : Papesteeg 8, Dreumel Inrichtingselementen Aanleg nieuw element; Laanbomen Lengte : 100 meter : cm stamomtrek : 10 meter uit elkaar : 10 stuks : Gewone es (Fraxinus excelsior) 44

45 Aanleg nieuw element; Knotbomen : Knotboom, staak : 8 meter uit elkaar : 5 stuks : Schietwilg (Salix alba) Ontwerpkaart 45

46 3.12 Inrichtingsplan van der Poel Ligging van het erf : Goorstraat 4, Beneden-Leeuwen Inrichtingselementen Aanleg nieuw element; Vogelbosje : cm hoogte : 10m2, 1 stuks per vierkante meter : 10 stuks : 2 stuks Hazelaar (Corylus avellana) : 4 stuks Meidoorn (Crataegus monogyna) : 2 stuks Hondsroos (Rosa canina) : 2 stuks Gelderse roos (Viburnum opulus) 46

47 Aanleg nieuw element; Solitaire boom, laanbomen en/of bomengroep : cm stamomtrek : 1 stuks : Walnoot (Juglans regia) Aanleg nieuw element; Hoogstamboomgaard : 8-10 cm omtrek : 8 a 10 meter uit elkaar : 3 stuks : 1 Schone van Boskoop, 1 Cox s orange pippin, 1 Yellow transparant, 1 Zoete bloemee, 1 Notarisappel 47

48 Ontwerpkaart 48

49 3.13 Inrichtingsplan van Sonsbeek Ligging van het erf : Papesteeg 3, Dreumel Inrichtingselementen Aanleg nieuw element, knip- en scheerheg 49

50 Lengte : 25 meter : cm hoogte : 4 stuks per strekkende meter : 100 stuks : haagbeuk (Carpinus betulus) Aanleg nieuw element, knip- en scheerheg 2 Lengte : 70 meter : cm hoogte : 4 stuks per strekkende meter : 300 stuks : haagbeuk (Carpinus betulus) Aanleg nieuw element, knip- en scheerheg 3 Lengte : 30 meter : cm hoogte : 4 stuks per strekkende meter : 125 stuks : haagbeuk (Carpinus betulus) Aanleg nieuw element; Solitaire boom, laanbomen en/of bomengroep : cm stamomtrek : 1 stuks : Treurwilg 50

51 Aanleg nieuw element; Knotbomen : Knotboom, staak : 6 meter uit elkaar : 10 stuks : Schietwilg (Salix alba) Ontwerpkaart 51

52 3.14 Inrichtingsplan Borren Ligging van het erf : Weteringstraat 2, Wamel Inrichtingselementen Aanleg nieuw element; Houtwal en houtsingel Lengte Breedte : 240 meter : 3 a 4 meter : cm hoogte bosplantsoen, : 1,25 bij 1,25 meter : 700 stuks : 75 stuks Schietwilg (Salix alba) : 75 stuks Zwarte els (Alnus glutinosa) : 50 stuks Gewone es (Fraxinus excelsior) 52

53 : 150 stuks eenstijlige meidoorn (Crateagus monogyna) : 50 stuks gewone vlier (Sambucus nigra) : 100 stuks Hazelaar (Corylus avellana) : 100 stuks Gelderse roos (Viburnum opulus) : 100 stuks veldesdoorn (Acer campestre) Aanleg nieuw element; Solitaire boom, laanbomen en/of bomengroep : cm stamomtrek : 3 meter van het pad, 12 meter uit elkaar : 9 stuks : Gewone es (Fraxinus excelsior) Aanleg nieuw element; Solitaire boom, laanbomen en/of bomengroep : cm stamomtrek : 1 stuks : Walnoot (Juglans regia) 53

54 Ontwerpkaart 54

55 3.15 Inrichtingsplan Reijnen Ligging van het erf : Weteringstraat 48, Reijnen Inrichtingselementen Aanleg nieuw element, knip- en scheerheg Lengte : 40 meter : cm hoogte : 4 stuks per strekkende meter : 160 stuks : veldesdoorn (Carpinus betulus) 55

56 Aanleg nieuw element; Vrij uitgroeiende haag Lengte Breedte : 60 meter : enkele plantrij : cm hoogte bosplantsoen, : 2 stuks per meter : 120 stuks bosplantsoen : 30 stuks eenstijlige meidoorn (Crateagus monogyna) : 60 stuks sleedoorn 9Prunus spinosa) : 20 stuks hondsroos (Rosa canina) : 10 stuks hazelaar (Corylus avellana) Ontwerpkaart 56

57 Bronnenlijst Fysieke bronnen: - Blom, A. (2013) Atlas van de wederopbouw in Nederland , NAi010 uitgevers te Rotterdam. - Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2011) Beleidsvisie Kiezen voor karakter, Visie erfgoed en ruimte. - Prins, L. (1997) Kolonisatie in het Land van Maas en Waal, de ruilverkaveling van ; Cultuurhistorische analyse en waardestelling door de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Rijksdienst voor de Monumentenzorg te Zeist. Internetbronnen:

58 Lijst van figuren Figuur 1: Het projectgebied in de gemeente West-Maas en Waal (Provincie Gelderland, 2013.) Figuur 2: Het projectgebied in de gemeente West-Maas en Waal (Provincie Gelderland, 2013.) Figuur 3: Topografische kaart uit 1911 ( 2013). Figuur 4: Topografische kaart uit 1957 ( 2013). Figuur 5: Topografische kaart uit 1966 ( 2013). Figuur 6: Topografische kaart uit 1990 ( 2013). Figuur 7: De 1 e gesubsidieerde ruilverkavelingsboerderij van Nederland (SLG,2013). Figuur 8: De 1 e steen gelegd door de voorzitter Wederopbouwcommissie ( Figuur 9: De boerderij anno 2013, (SLG,2013). Figuur 10: Koningin Juliana komt op bezoek( Figuur 11 en 12: De jonge aanplant rond opstallen en woonhuis ( Figuur 13: De boerderij anno 2013 (SLG, 2013). Figuur 14: Oplevering in 1956 en erfaanplant ( Figuur 15: De boerderij anno 2013 (SLG, 2013). Figuur 16: Voormalige voorbeeldboerderij (SLG, 2013). Figuur 17: Inheems heeft plaatsgemaakt voor coniferen (SLG,2013). Figuur 18:De boerderij in aanbouw ( Figuur 19: De boerderij opgeleverd ( 2013). Figuur 20: Eind jaren 60 ( 2013). Figuur 21: De boerderij anno 2013 (SLG,2013). Figuur 22: Eind jaren 60 ( 2013). Figuur 23: De boerderij anno 2013 (SLG,2013) Figuur 24:De boerderij was een voorbeeldboerderij ( 2013). Figuur 25: De openstelling trok publiek uit het hele land ( 2013). Figuur 26:Een kijkje in de moderne keuken ( 2013). Figuur 27: Boerderijverplaatsing in het land van Maas en Waal, de Ruilverkaveling van (Prins, 1997). Figuur 28: Buitengebied West-Maas en Waal (Prins, 1997). Figuur 29: Kolonisatie in het land van Maas en Waal, de Ruilverkaveling van (prins, 1997). 58

59 Figuur 30: Populier ( 2013). Figuur 31: Wilg ( 2013). Figuur 32: Es ( 2013). Figuur 33: Linde ( 2013). Figuur 34: Eik ( 2013). Figuur 35: Impressie van het gebied, treurwilgen en gebogen infrastructuren in een half open landschap (SLG, 2013). Figuur 36: Impressie van het gebied, treurwilgen en gebogen infrastructuren in een half open landschap (SLG, 2013). Figuur 37: Impressie van het gebied, treurwilgen en gebogen infrastructuren in een half open landschap (SLG, 2013). Figuur 38: Impressie van het gebied, treurwilgen en gebogen infrastructuren in een half open landschap (SLG, 2013). Figuur 39: Populier ( 2013). Figuur 40: Vlier ( 2013). Figuur 41: Veldesdoorn( 2013). Figuur 42: Meidoorn ( 2013). Figuur 43: Iep ( 2013). Figuur 44: Wilg ( 2013). Figuur 45: Es ( 2013). Figuur 46: Els ( 2013). Figuur 47: Veldesdoorn ( 2013). Figuur 48: Haagbeuk ( 2013). Figuur 49: Wilg ( 2013). Figuur 48: Walnoot ( 2013). Figuur 49: Vogelvluchtperspectief boerderijerf (SLG,2013). Figuur 50: Vooraanzicht en bovenaanzicht boerderijerf (SLG, 2013). Figuur 51: Vooraanzicht en bovenaanzicht boerderijerf (SLG, 2013). Figuur 52: Ligging van het erf ( Figuur 53: Referentiebeeld Houtwal en houtsingel (SLG,2013). Figuur 54: Referentiebeeld solitaire boom, laanbomen en/of bomengroep (SLG, 2013). Figuur 55: Referentiebeeld knip- en scheerheg (SLG, 2013). Figuur 56: Ontwerpkaart (SLG, 2013). 59