321 monument van de week Reitse Hoevenstraat 48-58

Transcriptie

1 321 monument van de week Reitse Hoevenstraat Deze wevershuisjes zijn rond 1883 gebouwd en zijn rijksmonument (vervolg). Het zijn lage huisjes zonder verdieping onder een pannen zadeldak. Met nummer 48 begint een rijtje van drie huisjes waarbij de woningen 50 en 52 oorspronkelijk één waren. Nummer 48 is gepleisterd maar 50 en 52 niet. In het rijksmonumentenregister staat dit anders vermeld. Daar staat ook dat 50 los staat van 48 maar deze sluiten aan elkaar aan. Vervolgens komt een vrijstaand wevershuisje tussen puntgevels met vlechtingen, nummer 54. En dan komt er nog een setje van twee wat grotere weverswoningen tussen puntgevels met rollaag en bepleistering. Dit zijn de nummers 56 en 58. De bepleistering is niet identiek. Nummer 58 heeft nog een schuur/stal op zijn erf. Over de vraag wanneer een woning een weverswoning genoemd mag worden is lang gediscussieerd en geschreven. Bij wevershuisjes wordt automatisch gedacht aan kleine en armoedige huisjes. De vraag is of dit wel klopt als je een weverswoning typeert als een bedrijfswoning. Een weefgetouw heeft veel ruimte nodig. Zeker 4,5 x 4 meter. Ook voldoende licht was nodig en hierbij moest het directe zonlicht vermeden worden. Voor het weven was dus een ruim vertrek nodig met grote ramen, liefst op het noorden.

2 322 monument van de week Reitse Hoevenstraat De wevershuisjes zijn in 1976 aangewezen als rijksmonument en zijn gebouwd rond Het zijn lage huisjes zonder verdieping onder een pannen zadeldak. De nummers 60, 62 en 64 maken deel uit van één rijtje onder een doorlopend pannen zadeldak. Links en rechts is er een puntgevel met een rollaag. In de voorgevel van nummer 60 een datering uit De huisjes zijn min of meer identiek en de vensters zijn met 20- ruitsschuiframen. In het monumentenregister staat dat de huisjes 62 en 64 bepleisterd zijn, maar dit is niet het geval. Nummer 66 is een vrijstaande woning met hoog pannen zadeldak tussen puntgevels en in de voorgevel vensters met 20-ruitsschuiframen. Het interieur schijnt grotendeels nog in oorspronkelijke staat te zijn. Welke kenmerken moet een woning hebben om geschikt te zijn voor het thuisweven? Aparte ruimte voor het weefgetouw, Lange voorgevel met indeling raam-deur- raam, liefst op het noorden of westen. Deur in de zijgevel voor opslag materialen op zolder. Niet alle huisjes voldoen aan deze kenmerken. Wel hebben alle huisjes de status van rijksmonument en worden ze getypeerd als wevershuisjes. (bron: tijdschrift Tilburg, 1987 (nr2/3)

3 323 monument van de week Kommerstraat 2 Langgevelboerderij met Vlaamse schuur, bakhuis en waterput in Moerenburg. In oorsprong gaat dit gemeentelijke monument wellicht terug tot de 18 e eeuw. Onderdelen zijn later aangepast of bijgebouwd. Het hoofdgebouw is na renovatie in gebruik als woonhuis. De voormalige boerderij heeft links in de voorgevel dichtgezette dubbele staldeuren met een halve laaddeur erboven en stalraampjes. In het woongedeelte rechts is in het bovenlicht van de voordeur later het opschrift t Hooge Huys 1832 aangebracht. De zijgevels zijn afgewerkt met een rollaag. De linkerzijgevel heeft dubbele staldeuren met een hooideur erboven en stalramen. Alle ramen hebben luiken en alle muren ankers. Het zadeldak is gedekt met gesmoorde Hollandse pannen. Binnen zijn nog authentieke elementen aanwezig zoals balkenplafonds en een kelder onder een opkamer. Op het achtererf staat links een imposante Vlaamse schuur met dubbele inrijpoort en schilddak waarop Hollandse pannen op een rieten dek liggen. Nabij de drinkwaterput staat een gerestaureerd rechthoekig bakhuisje met een gaaf bewaarde bakoven waar weer brood en zelfs pizza gebakken wordt. Het ensemble aan de al in 1481 genoemde Commerstraet is typerend voor de vroegere bebouwing van het buitengebied binnen het nog vrij gave cultuurlandschap van Moerenburg.

4 324 monument van de week Caspar Houbenstraaat Deze zes Aireywoningen, zijn onlangs aangewezen als gemeentelijk monument. Onmiddellijk na de oorlog werd in Nederland om de woningnood te lenigen en vanwege beperkte financiële middelen en materiaalschaarste op grote schaal geëxperimenteerd met woningbouwsystemen. Ook in Tilburg is dat het geval geweest. Bekend voorbeeld zijn de Maycretewoningen die in de Bokhamer en aan de Ringbaan Zuid zijn gerealiseerd. Maar op nog grotere schaal is toen in de wijk Jeruzalem onder architectuur van Prof. H. T. Zwiers en in samenwerking met Ir. J. de Jong, directeur van Publieke Werken, tussen 1947 en 1953 een grootschalig woningbouwcomplex van woningen en flats gebouwd in het Engelse Aireysysteem, met standaard maten en plattegronden en prefab beton. De woningen bestonden uit een skelet van beton en staal met een buitenbekleding van beton en een binnenbekleding van voornamelijk houtvezelplaat. Het flauw hellend dak was met hout beschoten en afgewerkt met een bitumineuze bedekking. De flats zijn enkele jaren geleden gesloopt samen met een aantal woningen. Op die plaats is een nieuwe wijk verrezen. De overgebleven oude woningen zijn grondig gerenoveerd. Van deze woningen hebben er nu dus zes een monumentale status gekregen. Ze vertellen het verhaal van een nieuwe stadswijk die snel na de oorlog is opgetrokken.

5 325 monument van de week 46 Schouwburgring Dit winkel en woongebouw, een ontwerp van Jan Mulders, is onlangs aangewezen als gemeentelijk monument. Het pand is gebouwd in 1963 aan de toen net aangelegde Schouwburgring, op de hoek met de Zomerstraat. Mevr. Kruijssen van Tuyn was opdrachtgever. Jan Mulders ( ), in Tilburg vooral bekend vanwege zijn ontwerp van de winkel van Gimbrère in de Heuvelstraat en zijn eigen woonhuis en kantoor aan de Hogeschoollaan nr. 231, ontwierp het indrukwekkende pand in een modernistische stijl: strakke architectuur met veel glas gevat in dunne stalen profielen en met witte tegels als gevelbekleding. Op de beganegrond bevindt zich achter grote glazen etalagepuien de slaapwinkel van Van Ditvoorst. Daarboven zien we in drie bouwlagen negen appartementen waarvan de borstweringen onder de ramen en de uitspringende balkons bekleed zijn met witte tegel. Een plat dak met royaal dakoverstek dekt het geheel af. De aangrenzende panden op de Schouwburgring zijn in dezelfde stijl en tijd ontworpen: nr. 144 is een ontwerp van C. van den Beld en nr. 150 is weer architectuur van Jan Mulders. Aan de Zomerstraat grenst het pand aan een door Jan van der Valk ontworpen monumentale stadsvilla. Rond 1960 is hier brutaal stedenbouwkundig ingegrepen om het centrum voor de auto beter bereikbaar te maken.

6 326 monument van de week Voormalig Studentenhuis en Mensa Academielaan 9 Dit gebouw, een ontwerp van Jos. Bedaux, is onlangs aangewezen als gemeentelijk monument. Bedaux ontwierp in het begin van de jaren zestig niet alleen het hoofdgebouw van de universiteit, maar ook de gebouwen voor de studentenvoorzieningen als mensa en sociëteit. Deze waren ondergebracht in twee naast elkaar geplaatste gebouwen onder platte daken. De mensa bevond zich in het gebouw op de hoek en de sociëteit in het iets terug gelegen gebouw ernaast. De mensa is gebouwd op een plateau en bestaat uit twee bouwvolumes die zodanig in elkaar geschoven zijn dat één volume deels op het andere steunt en deels op betonkolommen. De ruimte tussen de kolommen was aanvankelijk open en is later dichtgezet toen de Theologische Faculteit zich hier vestigde nadat de mensa te klein geworden was. De west-, noord- en oostgevel zijn bijna in zijn geheel gesloten bakstenen gevels, de zuidkant is voor een groot deel over twee lagen geopend door middel van een glazen pui die verticaal geleed is door wit geschilderde stalen kolommen. Ook het sociëteitsgebouw kent deze tegenstelling in gesloten en open gevels. De gebouwen zijn nu tijdelijk in gebruik als moskee. De ruimte van de mensa heeft vooral bekendheid gekregen als Posjet, een onderkomen voor het langharig tuig van eind jaren zestig.

7 327 monument van de week Villa t Ankertje Bredaseweg 394 Deze villa, een ontwerp van Jan en Eduard van der Valk, is onlangs aangewezen als gemeentelijk monument. Het woonhuis is in 1950 gebouwd voor Tony Caspanni en Miep Ganzenboom onder architectuur van Jan en vooral Eduard van der Valk. Jan had inmiddels de leeftijd van 77 bereikt en liet aan zoon Eduard veel van het ontwerpwerk over. Caspanni was een van de directeuren van de textielfabriek M.van Beurden-Van Moll, die aan de Leo XIII-straat wollen dekens produceerde. Tony Caspanni had een plezierboot wat mogelijk de naam van het huis verklaart. Een broer van Tony was getrouwd met een dochter van Jan van der Valk wat wellicht de architectkeuze verklaart. Het huis is tweelaags gebouwd met links een eenlaagse aanbouw. De zadeldaken zijn gedekt met leien, de bakstenen gevels zijn wit geschilderd. Er gebeurt veel in de voorgevel: een getoogd raam, rechte ramen, een getoogde voordeur, een torentje, ramen met glas-in-lood, stalen ramen, houten luiken en een spannende gevellantaarn. Het huis is gebouwd op de plaats waar vroeger Café De Vier Winden heeft gestaan dat aan het begin van de oorlog door bommen is weggevaagd. Dit café lag aan de Schaapstraat, de huidige Vierwindenlaan, en aan het Bels Lijntje dat hier toen nog de Bredaseweg kruiste.

8 328 monument van de week Woonhuizen Fabriekstraat 1-15 Deze woningen gebouwd in 1954 in drie afzonderlijke gebouwtjes zijn onlangs aangewezen als gemeentelijke monumenten. Fabrikant C. van der Weijden uit Helmond gaf opdracht voor de bouw van deze drie wooneenheden. Ze lijken in eerste instantie veel op elkaar maar na goed kijken is het rechtse gebouw (nr. 1en 3) toch van een andere architectuur. Dit is een ontwerp van architect C.P. Schellekens uit Dongen ( ) die vooral bekendheid verwierf door zijn ontwerpen voor de raadhuizen van Dongen en Chaam. Deze woningen zijn met hun horizontale geleding en royale dakoverstek meer in de stijl van de Bossche School gebouwd terwijl de twee andere meer de sfeer van de wederopbouwstijl weergeven. De stapeling van raampartijen omlijst door een betonnen kader zorgt bij deze huizen juist voor een verticale geleding. Hier heeft de Tilburgse architect Jan Robben voor het ontwerp getekend. De omkaderde glazen deuren met hun siersmeedwerk zijn kenmerkend voor die tijd. Robben ( ) is vooral bekend vanwege zijn vele voor- en naoorlogse woningbouwprojecten in Tilburg. De drie wooneenheden zijn gebouwd in de voormalige tuin van Villa De Vier Jaargetijden, de villa van Louis Pollet van 1873, en vormen een karakteristiek naoorlogs ensemble in de oude stadskern van Tilburg.

9 329 monument van de week Voormalige Pastoor van Arskerk, Beneluxlaan 74 Voormalig kerkgebouw dat nu in gebruik is als wijkcentrum en bibliotheek. Dit voormalige modernistische rooms-katholieke kerkgebouw heeft een achthoekige grondslag en bakstenen gevels met smalle verticale vensters. Door de vorm en de karakteristieke glazen torenspits in het midden kreeg het al gauw de bijnaam Citroenpers. De aankondiging van het tweede Vaticaans Concilie in 1959 vormde een doorbraak voor modernisering van de katholieke kerkbouw. Gewijzigde en vrijere liturgische gebruikseisen en een toenemende behoefte aan kleine dagkerken maakten architectonische experimenten mogelijk. Dit kerkgebouw, naar ontwerp van de Tilburgse architect Ir. Th.A.J.B. van der Bolt., is hiervan een vroege uiting. Dit kerkgebouw was gewijd aan de Heilige Pastoor van Ars (Johannes Vianney ) uit het Franse plaatsje Ars-sur-Formans en werd op kerstavond 1960 in gebruik genomen. In het interieur bevonden zich altaren, beelden, een doopvont, een preekstoel vervaardigd door Hans Claesen, wandversieringen van Kees Mandos, een altaarkruis en kandelaars van Luc van Hoek. Door de teruggang van het kerkbezoek werd de kerk in 1975 aan de eredienst onttrokken. Na in- en uitwendige bouwkundige aanpassingen waaronder vensters op de begane grond en een grotere aanbouw bij de ingang, doet het sinds 1977 dienst als wijkcentrum. Ook is er een filiaal van de Openbare Bibliotheek in gevestigd.

10 330 monument van de week Noordstraat Een mooi pand uit 1909 van architect Jos. Donders op een markante plaats. Op de vijfsprong Noordstraat-Fabriekstraat-Utrechtsestraat, op de spie tegenover de villa De Vier Jaargetijden staat het winkelwoonhuis met herenhuis uit 1909 van de bekende Tilburgse architect Jos. Donders (toen 42 jaar). Het is een tweelaags pand met zolderverdieping. De afgeschuinde voorkant bevat de entree met daarboven een balkonnetje met smeedijzeren jugendstil hekwerk. Daarboven een lijstgevel met gemetselde reling. De veelruitse bovenlichten, gemetselde pilasters, bakstenen sierlijst onder de daklijst in artdecostijl, natuurstenen sluitstenen en plint geven het pand een grote levendigheid. De ligging op de spie versterkt dat nog. De opdrachtgever was de weduwe G. Boïnk-Meijer, die het pand voor haar zoon, Antonius Boïnk liet bouwen. De firma G. Boïnk-Meijer (GBM) was in 1877 begonnen als koper- en blikslager in de naastgelegen Utrechtse straat nr. 8 (logo nog steeds op de gevel). Later legde die ook gas- stoom- en waterleidingen aan en groeide uit tot een bekend verwarmingsbedrijf in de Tilburgse bouwwereld. Het bestaat nu niet meer. Het nog onbebouwde terrein erachter wordt binnenkort bebouwd. Het pand is (nog) geen monument maar ligt wel in een beschermd stadsgezicht.